Przejdź do zawartości

4 Batalion Celny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Batalion Celny
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1922

Tradycje
Rodowód

1/III batalion wartowniczy

Kontynuacja

4 batalion SG

Dowódcy
Pierwszy

mjr Aleksander Potrykowski

Organizacja
Dyslokacja

Praszka (VII 1921 – IV 1922)[1](?)
Ostrowy (V 1922 – VII 1922)
Sosnowice (od VIII 1922)[1]
Mejszagoła[1]

Formacja

Bataliony Celne

Podległość

Główna Komenda Batalionów Celnych
2 Brygada Celna
Ministerstwo Skarbu

4 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 4 batalion celny powstał na bazie 1/III batalionu wartowniczego stacjonującego w Okręgu Generalnym „Kielce”[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[6]. W myśl tego rozkazu 14 batalion celny miał przekazać swoją 2 kompanię do 4 batalionu celnego w Ostrowach[7]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[8].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[9]. Batalion wszedł w strukturę 2 Brygady Celnej[10].

W połowie 1922 batalion został zluzowany przez jednostki Straży Celnej i przedyslokowany na wschodnią granicę[11].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[12]. 4 batalion celny przemianowany został na 4 batalion Straży Granicznej.

 Osobny artykuł: 4 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

[edytuj | edytuj kod]

17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 4 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Kamieńska do Niezdary. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Częstochowie[13].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[15].

Sąsiednie bataliony

5 batalion celny w Praszce9 batalion celny w Oświęcimiu – VI 1921[16]

Kadra batalionu

[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy batalionu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
mjr Aleksander Potrykowski[1] do IV 1921
mjr Zygmunt Krudowski[1] IV 1921 – VI 1921 dowódca Baonu Celnego Nr 5 od I 1921 do II 1922
płk Władysław Artur Paweł Morawski[1][17] do 13 VII 1921[18] dyspozycja dowódcy OGen. „Kielce”
mjr piech. Julian Żaba[1] od 13 VII 1921[18]
kpt Kiewo[1] VIII 1921 – X 1921
kpt. Stefan Władysław Iskierko[19] wz. do 15 X 1921[20]
ppłk Józef Reutt[1] 15 X 1921[20] – X 1922

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]
Ordre de bataille 4 batalionu celnego w Sosnowicach na dzień 1 czerwca 1921[11]
kompania 1. Bobrowniki 2. Hutki 3. Czeladź 4. Gniazdów
dowódcy ppor. Bronisław Popiel ppor. Wacław Zabiełło[21] ppor. Aleksander Brak ppor. Bazyli Pigiel[17]
placówki Żychcice Rudnik Mały Modrzejów Zendek
Bobrowniki Starcza Radocha Cynków
Wymysłów Hutki Leśniczówka Gniazdów
Niezdara Leśniaki Milowice Mżyki
Przysiek Czteropopy Sitarze Sielec
Czeladź Huczka
Boleradz
Jowisz
OdeB 4 batalionu celnego w Ostrowy na dzień 1 grudnia 1921[11]:
kompania 1. Zendek 2. Hutki 3. Herby 4. Gniazdów
placówki Lubicz-Cynków Leśniaki Łepki Huciska
Zendek Hutki Herby Siedlec
Przysiek Starcza Mżyki
Kocot Rudnik Mały Cztery Kopy Gniazdów
Cynków
OdeB 4 batalionu celnego w Miejszogole na dzień 1 października 1922[11]:
kompania 1. Kiejdaniele[a] 2. Burkile[b] 3. Jawniuny[c] 4. Bujwidy[d]
placówki Podubinka[e] Wesołowka[f] Plikiszki[g] Guderost[h]
Pokirna Maksztyszki[i] Kiernówka[j]
Bildziuny[k] Burkiła Grabiały[l]
Jakubańce[m] Markuńce[n] Jawniuny Białozoryszki[o]
Janiszki[p] Elnokumpje[q] Powasarele[r]
Szurmańce[s]
  1. wieś Kajdanele, gmina Niemenczyn, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  2. wieś Burkiła, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  3. wieś Jawniuny, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  4. wieś Bujwidy, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  5. wieś Podubinka, gmina Podbrodzie, powiat święciański, województwo wileńskie
  6. wieś Wesołówka I, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  7. wieś Plikiszki, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  8. zaścianek Gudorojście, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  9. wieś Naksztyszki, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  10. dwór Kiernowek, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  11. wieś Maldziuny, gmina Podbrodzie, powiat święciański, województwo wileńskie
  12. wieś Grabały, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  13. wieś Jakubańce, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  14. wieś Markuńce, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  15. wieś Białozoryszki, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  16. zaścianek Janiszki, gmina Podbrzezie, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  17. wieś Elnakumpie, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  18. wieś Powaserele, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie
  19. wieś Sjurmańce, gmina Mejszagoła, powiat wileńsko-trocki, województwo wileńskie

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
  2. Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
  3. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
  4. a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
  5. Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
  6. Polak 1998 ↓, s. 18.
  7. Polak 1998 ↓, s. 19.
  8. Polak 1998 ↓, s. 20.
  9. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
  10. Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
  11. a b c d OdeB batalionów celnych ↓, s. 4bc.
  12. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
  13. Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
  14. Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
  15. Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
  16. WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
  17. a b Spis oficerów 1921 ↓, s. 93.
  18. a b Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 78 z 13 lipca 1921, pkt 4.
  19. Spis oficerów 1921 ↓, s. 96.
  20. a b Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 122 z 15 października 1921, pkt 1.
  21. Spis oficerów 1921 ↓, s. 162.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]