7TP
Czołg 7TP w wersji jednowieżowej | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent |
Państwowe Zakłady Inżynierii (PZInż) |
Typ pojazdu | |
Trakcja |
gąsienicowa |
Załoga |
3 osoby (dowódca-celowniczy, ładowniczy, kierowca) |
Historia | |
Prototypy |
sierpień 1934 |
Produkcja |
1935–1939 |
Egzemplarze |
132 pojazdy (w tym 24 w wersji dwuwieżowej) |
Dane techniczne | |
Silnik |
1 silnik wysokoprężny, PZInż. 235 (Saurer BLDb), 6-cylindrowy, 4-suwowy, chłodzony cieczą, o pojemności skokowej 8550 cm3. Stopień sprężania 15,5:1. Moc 110 KM (81 kW) przy 1800 obr/min |
Transmisja |
mechaniczna |
Poj. zb. paliwa |
110 l oleju napędowego. Zużycie paliwa ok. 80 l/100 km. w czasie jazdy po drodze oraz ok. 100 l./100 km. w terenie. |
Pancerz |
z płyt pancernych, przykręcanych śrubami do szkieletu z kształtowników stalowych, utwardzany powierzchniowo o grubości: 5 mm (góra tył) |
Długość |
4,87 m (wersja dwuwieżowa) |
Szerokość |
2,40 m |
Wysokość |
2,08 m (wersja dwuwieżowa) |
Prześwit |
0,380 m |
Masa |
9400 kg (wersja dwuwieżowa) |
Moc jedn. |
11,1 KM/t |
Nacisk jedn. |
0,60 kG/cm² |
Osiągi | |
Prędkość |
37 km/h (po drodze) [na I biegu – 7 km/h, na II biegu – 13 km/h, na III biegu – 22 km/h, na IV biegu – 37 km/h] |
Zasięg pojazdu |
160 km (po drodze) |
Pokonywanie przeszkód | |
Brody (głęb.) |
1,00 m |
Rowy (szer.) |
1,80 m |
Ściany (wys.) |
0,75 m |
Kąt podjazdu |
36º |
Dane operacyjne | |
Uzbrojenie | |
wersja jednowieżowa 1 armata czołgowa Bofors wz. 37 kal. 37 mm (zapas amunicji – 80 szt.) 1 karabin maszynowy wz. 30 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 3960 szt.) wersja dwuwieżowa 2 karabiny maszynowe wz. 30 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 6000 szt.) | |
Wyposażenie | |
Radiostacja 2N/C (tylko czołgi dowódców)[1] | |
Użytkownicy | |
Polska, III Rzesza, ZSRS |
7TP (skrót od siedmiotonowy, polski) – polski czołg lekki skonstruowany przed II wojną światową. Obok tankietek TK-3 i TKS był podstawową bronią polskich sił pancernych podczas wojny obronnej 1939.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Konstrukcja czołgu 7TP była polskim rozwinięciem brytyjskiego czołgu Vickers E, którego licencję zakupiła Polska w dwudziestoleciu międzywojennym. Czołg został zatwierdzony do produkcji wiosną 1935 roku. W porównaniu z czołgiem Vickers, 7TP miał mocniejszy silnik wysokoprężny i był pierwszym w Europie oraz jednym z pierwszych na świecie czołgów wyposażonych w tego rodzaju silnik[2][3]. Oprócz Polaków, silnik dieslowski docenił również ZSRR, który rozpoczął w tamtym okresie montaż czołgów BT-7M. Takie rozwiązanie było znacznie bezpieczniejsze, niż stosowane powszechnie w tamtym okresie silniki benzynowe, ze względu na mniejszą łatwopalność oleju napędowego. Zmiany układu napędowego pociągnęły za sobą zmianę sylwetki czołgu, wóz otrzymał też nieco grubszy pancerz.
Pierwsze 25 czołgów wyprodukowano w przejściowym wariancie dwuwieżowym. Ostateczny wariant jednowieżowy miał w wieży opracowaną przez firmę Bofors armatę przeciwpancerną 37 mm Bofors.
Brak jest pewnych danych dotyczących liczby wyprodukowanych czołgów. Podaje się często liczbę między 132-134 sztuk jako stan czołgów 7TP przed wojną. Wersji jest kilka:
- Według zestawienia J. Magnuskiego, wyprodukowano 132 seryjne czołgi ogółem (w tym 11 oddanych już we wrześniu 1939) oraz co najmniej 4 prototypy (ze zwykłej stali)[4]. Czołgi były produkowane przez Państwowe Zakłady Inżynierii w zakładach w Ursusie.
- Według opracowania „Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień” 1939 pojazdów ogółem było 134 w tym: 109 jednowieżowych i 25 pojazdów dwuwieżowych (niektóre zostały później przebudowane na pojazdy jednowieżowe, pozostałe pełniły role pojazdów szkolnych).
Państwowe Zakłady Inżynierii wykonały testy jednego egzemplarza 7TP (nr rejestracyjny 1766) z silnikiem CT1D. Był to wstęp do dalszych prac rozwojowych nad czołgiem 7TP. Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż był to dalej czołg 7TP z dopiskiem „wzmocniony”. W powojennej nomenklaturze przyjęło się mówić na pojazd 9TP.
Opis[edytuj | edytuj kod]
W chwili wybuchu wojny polski czołg 7TP stanowił jedną z najbardziej udanych konstrukcji w zakresie broni pancernej[5]. Posiadał on szereg rozwiązań niespotykanych w innych wozach tej klasy w tamtym okresie, jak peryskop odwracalny konstrukcji Rudolfa Gundlacha umożliwiający załodze obserwację pola bitwy w zakresie 360 stopni[6] czy wysokoprężny silnik.

Już od 1938 roku w dwuwieżowym wariancie czołgu montowano również krajowej produkcji radiostacje RKBc umożliwiające łączność na dystansie 6 km oraz jej nowocześniejszego wariantu 2N/C, który dzięki kluczowi umożliwiał utrzymanie łączności na dystansie 25 km[7]. W czołgach w wariancie jednowieżowym przewidziano specjalne miejsce na radiostację w wersji 2N/C oraz anteny nadawcze i odbiorcze. Sprzęt ten przeznaczony był dla kadry dowódczej i instalowano go w pojazdach dowódców plutonów, kompanii oraz batalionów. W sumie przed wrześniem 1939 roku ministerstwo wojny zakupiło ok. 38 sztuk radiostacji nowszego typu[1].
7TP ustępował wyraźnie pod względem opancerzenia jedynie nowszym wersjom niemieckich czołgów PzKpfw III E i PzKpfw IV B-C. Były to jednak czołgi średnie o masie sięgającej 20 ton i stanowiły względnie niewielką część niemieckich sił pancernych. Mniej wyraźnie ustępował opancerzeniem także starszym wersjom tych czołgów i zaanektowanym przez Niemców czołgom czechosłowackim PzKpfw 35(t) i PzKpfw 38(t). Jego uzbrojenie w postaci armaty 37 mm było w pełni porównywalne z uzbrojeniem wymienionych czołgów, z wyjątkiem czołgu PzKpfw IV, który jednak miał krótkolufową armatę 75 mm, nieprzeznaczoną do celów przeciwpancernych. Czołgi 7TP były lepsze od niemieckich czołgów lekkich PzKpfw I i II. Mogły również skutecznie zwalczać ówczesne niemieckie czołgi średnie (PzKpfw III i IV).
Według testów czołgu w instytucie w Kubince w ZSRR jesienią 1939, oceniono, że 7TP stanowi najbardziej interesujący i nowoczesny pod względem swoich cech konstrukcyjnych spośród wszystkich znanych obecnie wariantów czołgu Vickers 6-tonowego[8][9] (należy mieć przy tym na uwadze, że w ZSRR produkowano własny analogiczny czołg rozwinięty z konstrukcji Vickersa T-26, testowany w warunkach bojowych m.in. w czasie wojny domowej w Hiszpanii).
Plany produkcji i dostarczania wojsku czołgów 7TP[edytuj | edytuj kod]
Koszt wyprodukowania jednego czołgu 7TP bez uzbrojenia wynosił ok. 181 500 zł, a z uzbrojeniem 231 000 zł. Koszt wystawienia jednego batalionu, który składał się z 3 kompanii tych czołgów wraz z amunicją oraz garażami wynosił 18 830 000 zł[10].
W 1937 r. wstrzymano czasowo produkcję czołgów 7TP, uznając je za konstrukcje nie odpowiadające wymogom pola walki. Jednocześnie jednak nie uruchomiono produkcji seryjnej nowych typów. Dopiero w 1939 r. w trybie alarmowym ponownie uruchomiono produkcję nieznacznie przekonstruowanych czołgów 7TP[11]. Decyzja ta doprowadziła, że 1 września 1939 r. Wojsko Polskie posiadało niewielką liczbę czołgów 7TP, gdy przez lata możliwości produkcyjne zakładów zbrojeniowych nie były wykorzystywane z powodu błędnych decyzji.
Do 31 sierpnia 1939 dostarczono tylko 112 czołgów w wersji jednowieżowej. Do 31 grudnia 1939 planowano dostarczyć kolejnych 67 czołgów, co pozwoliłoby sformować kolejny (trzeci) batalion czołgów lekkich – prawdopodobnie w Zgierzu. Do 30 kwietnia 1940 planowano dostarczyć kolejnych 121 czołgów, co pozwoliłoby sformować następny (czwarty) batalion czołgów lekkich – czołgi z silnikiem CT1D. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że harmonogram dostaw czołgów nie szedł w parze z harmonogramem dostaw uzbrojenia do nich – stąd liczba czołgów znacznie większa niż wymagana jako wyposażenie czterech batalionów. Do 31 lipca 1940 planowano dostarczyć kolejnych 50 czołgów, co pozwoliłoby sformować piąty i szósty batalion czołgów lekkich (czołgi z silnikami CT1D).
Należność wyposażenia w amunicję według norm z 1939 roku: Batalion czołgów 7TP[edytuj | edytuj kod]
Do działa 37 mm – 4,0 JO (w tym: na wozie pancernym – 2,00 JO, wóz amunicyjny w plutonie gospodarczym batalionu – 2,00 JO); Do ckm – 4,0 JO (w tym: na wozie pancernym – 1,98 JO, w patrolu reperacyjnym – 0,02 JO, wóz amunicyjny w plutonie gospodarczym batalionu – 2,00 JO)
1 JO do działa 37 mm: 40 nabojów, w tym z pociskiem przeciwpancernym – 14 nabojów, z granatem kruszącym – 26 nabojów. 1 JO do ckm: 2000 nabojów, w tym z pociskiem Sc (ciężki) – 1400 nabojów, z pociskiem P (przeciwpancerny) – 200, z pociskiem Ps (przeciwpancerno-świetlny) – 400[12].
Służba[edytuj | edytuj kod]

Czołgi 7TP w kampanii wrześniowej 1939 używane były w składzie następujących jednostek Wojska Polskiego według Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939:
- 1. Batalion Czołgów Lekkich – 56 pojazdów (w tym 7 dwuwieżowych), w tym 26 w zapasie mobilizacyjnym (tylko jednowieżowe klasy „A”), 23 jako szkolno-mobilizacyjne (jednowieżowe klasy „B”) i 7 szkolnych (tylko dwuwieżowe, w tym prototypowy „Słoń” klasy „C”
- 2. Batalion Czołgów Lekkich – 57 pojazdów (w tym 10 dwuwieżowych). 26 w zapasie mobilizacyjnym (tylko jednowieżowych uznanych za klasę „A”), 23 jako szkolno-mobilizacyjne (klasa „B”- w tym 2 dwuwieżowe) i 8 szkolnych (klasa „C” – tylko dwuwieżowe)
- 1 Kompania Czołgów Lekkich Dowództwa Obrony Warszawy – 10 czołgów 7TP (8 dwuwieżowych, a wśród 2 jednowieżowych jeden to prototypowy „Smok”), wszystkie pojazdy widniały jako szkolne klasy „C”
- 2 Kompania Czołgów Lekkich Dowództwa Obrony Warszawy – 11 czołgów 7TP jednowieżowych w trakcie prób odbiorczych (klasa „A”)
1. Batalion Czołgów Lekkich w składzie Armii Odwodowej „Prusy” brał udział w walkach odwrotowych od rejonu Tomaszowa Mazowieckiego do rejonu ujścia Pilicy do Wisły. Tam utracono większość sprzętu. Około 20 czołgów udało się wycofać i dołączono je do Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Następnie walczyły pod Tomaszowem Lubelskim i tam uległy zniszczeniu.
Po kampanii wrześniowej 1939 armia niemiecka zdobyła pewną liczbę tych maszyn. Przyjęto je do uzbrojenia Wehrmachtu jako Pzkpfw 731 (p) 7TP, aczkolwiek brak jest świadectw o ich użyciu bojowym – używane były przede wszystkim do służby okupacyjnej.
Na podwoziu czołgu lekkiego 7TP opracowano również ciągnik artyleryjski C7P. W planach było również skonstruowanie na bazie czołgu 7TP cięższej wersji – 9TP (masa 10,6 – 11,2 tony, pancerz: max. 30–40 mm).
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
II Rzeczpospolita: 109 7TP jednowieżowych, 25 7TP dwuwieżowych.
III Rzesza: około 20 7TP jednowieżowych zdobytych w czasie kampanii wrześniowej, przemianowane na PzKpfw 7TP 731(p).
ZSRR: co najmniej 4 7TP zdobyte w czasie kampanii wrześniowej, używane do testów[13].
Stany Zjednoczone: 1 7TP zdobyty w czasie operacji Overlord, dalsze losy nieznane[14].
Rekonstrukcja czołgu 7TP[edytuj | edytuj kod]





- Osobny artykuł:
W Polsce nie zachował się ani jeden kompletny wóz tego typu. W ekspozycji Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie są jedynie fragmenty podwozia i wieży. W 2006 roku grupa entuzjastów techniki militarnej II RP z Bielska-Białej skupiona w Fundacji Wojskowości Polskiej rozpoczęła rekonstrukcję czołgu na podstawie zachowanych planów oraz części[15]. Rekonstruktorzy sukcesywnie prezentowali efekty swoich prac podczas imprez historycznych. W 2009 roku odbyła się prezentacja częściowo zrekonstruowanego 7TP przed Pałacem Prezydenckim w Warszawie[16]. Dzięki kancelarii prezydenta RP sfinansowano rekonstrukcję układu jezdnego czołgu. Kompletna rekonstrukcja zakończona została w 2011[17].
W grudniu 2017 roku za niecałe 2 mln zł tuż przed Bożym Narodzeniem Muzeum Wojska Polskiego kupiło zabytkowy polski czołg 7TP. Według MON to jedyny zachowany egzemplarz na świecie[18].
Czołg 7TP w rozrywce interaktywnej[edytuj | edytuj kod]
Czołg 7TP pojawia się rozlicznych grach komputerowych: Panzer General na planszy „Poland” i „Warsaw”, jest podstawowym wozem Polskich Sił Pancernych w Blitzkrieg, na dwóch polskich mapach w modyfikacji – Forgotten Hope – do gry Battlefield 1942 oraz w Hearts of Iron IV wraz z prototypami 9TP i 10TP, także w World of Tanks, Codename Panzers, Total Tank Simulator oraz w samouczku gry Sudden Strike 4 (wersja pierwsza wraz z tankietkami TKS).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Seria „Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939”. tom 1, Czołg lekki 7TP, Praca zbiorowa, Edipresse Polska S.A., ISBN 978-83-7769-549-4, s. 34.
- ↑ Rajmund Szubański, Początek pancernego szlaku, KIW, Warszawa 1980.
- ↑ Dariusz Jędrzejewski, Czołg lekki Typ 95 Ha-Go, w: „Nowa Technika Wojskowa” 5/1995, s. 11–12.
- ↑ Janusz Magnuski, Produkcja czołgów 7TP, 1935-1939 r. w: „Nowa Technika Wojskowa” 12/1996, s. 11–12.
- ↑ Czołgi lekkie we wrześniu 1939 roku. W: Typy Broni i Uzbrojenia. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973, s. 14. Cytat: Ogólnie oceniając wartości czołgów lekkich 7TP należy stwierdzić, że własnościami taktycznymi przewyższały niemieckie czołgi tej klasy, a więc PzKpfw I i II, które w większej liczbie zostały użyte w działaniach na terenie Polski..
- ↑ Grzegorz Łukomski, Rafał E. Stolarski, Nie tylko Enigma... Mjr Rudolf Gundlach (1892-1957) i jego wynalazek (Not Only Enigma... Major Rudolf Gundlach (1892-1957) and His Invention), Warsaw-London 1999.
- ↑ Seria „Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939”. tom 1. Czołg lekki 7TP, praca zbiorowa, Edipresse Polska S.A., ISBN 978-83-7769-549-4, s. 21, 34.
- ↑ Tank „Vickers-Polskij” (7TP) w: „Poligon” (czasopismo rosyjskie) nr 3/2000(3), s. 17 (ros.).
- ↑ Andrzej Kiński, „7TP w oczach Sowietów”, Nowa technika wojskowa, Numer Specjalny 5, 2012 ISSN 1230-1655.
- ↑ Seria „Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939”. tom 1, Czołg lekki 7TP, praca zbiorowa, Edipresse Polska S.A., ISBN 978-83-7769-549-4, s. 24.
- ↑ Zapobiec klęsce, wrzesień '39 alternatywnie, Ryszard Nowosadzki, RN-Press Lublin, ISBN 978-83-944771-0-3, s. 38.
- ↑ Dane organizacyjne i techniczne dla prac kwatermistrzowskich w polu, Warszawa 1939, Sztab Główny – Oddział IV, L.dz.1230/IV.M.
- ↑ Maksim Kołomijec w: Anton Pieczerskij, „Polskij tank TP”, Strategija KM, ISBN 5-901266-01-3, s. 59–60.
- ↑ 7TP Polish tank captured in France by the American army, albumwar2.com [dostęp 2021-01-20] .
- ↑ Seria „Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939”. tom 1, Czołg lekki 7TP, praca zbiorowa, Edipresse Polska S.A., ISBN 978-83-7769-549-4, s. 62.
- ↑ galeria zdjęć zrekonstruowanego czołgu 7TP.
- ↑ Zrekonstruowany czołg 7TP z września 1939: „Dzieło pasjonatów i śp. Prezydenta Kaczyńskiego” (ZDJĘCIA), www.eostroleka.pl [dostęp 2018-10-27] (pol.).
- ↑ Muzeum Wojska Polskiego kupiło zabytkowy czołg 7TP, defence24.pl [dostęp 2021-07-29] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Magnuski, „Czołg lekki 7TP” vol.I, Militaria, 1996.
- J. Magnuski, „7TP vol.II”, Militaria (317), Warsaw 2009.
- Leszek Komuda, „Polski czołg lekki 7TP”, TBiU nr 21, 1973.
- Adam Jońca, Rajmund Szubański, Jan Tarczyński, „Pojazdy Wojska Polskiego 1939”, WKŁ, 1990.
- J. Magnuski, „Produkcja czołgów 7TP 1935-39 r.”, nTW 12/1996.
- J. Magnuski, „Angielski lekki czołg Vickers Mark E w polskiej służbie”, nTW 5/1999.
- R. Szubański, „Polska broń pancerna 1939”, wydawnictwo MON, 1982.
- „Dane organizacyjne i techniczne dla prac kwatermistrzowskich w polu”, Warszawa 1939, Sztab Główny – Oddział IV, L.dz.1230/IV.Mob.39
- Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 Tom 1. Czołg lekki 7TP
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wersja dwuwieżowa czołgu 7TP Kampania Wrześniowa 1939.pl
- Przekrój wieży. derela.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-15)].
- Opis konstrukcji oraz działania 7TP we wrześniu 1939 roku
- galeria zdjęć zrekonstruowanego czołgu 7TP
- Czolg lekki 7TP – spojrzenie krytyczne