Paderewski (pociąg pancerny)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Nazwa wyróżniająca |
nie posiadał |
| Patron | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. Włodzimierz Abłamowicz |
| Ostatni |
kpt. Henryk Gawełczyk |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka bunt Żeligowskiego kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
1 Armia |
Pociąg Pancerny Nr 14 eks – pociąg pancerny „Paderewski”, eks – pociąg pancerny nr 7, eks – pociąg pancerny „Generał Żeligowski”, eks – pociąg pancerny nr 15 – pociąg pancerny Wojska Polskiego II RP.
Historia[edytuj | edytuj kod]
10 września 1919 roku w warsztatach kolejowych Kierownictwa Budowy Pociągów Pancernych we Lwowie został utworzony pociąg pancerny nr 15.
W dniu 4 lutego 1919 roku wziął udział w walkach z Ukraińcami, w wyniku których wojska polskie zdobyły Kowel[1].
Pociąg był przydzielony na czas pokoju do 1 dywizjonu pociągów pancernych.
We wrześniu 1939 był uzbrojony w 2 haubice 100 mm, 2 armaty 75 mm i 22 ckm-y[2].
W kampanii wrześniowej zakończył mobilizację 3 września jako odwód Naczelnego Dowództwa. Od 1 września był przydzielony do Armii „Pomorze”[2]. Pociąg odjechał z bazy 1 dywizjonu w Legionowie 4 września, docierając do Kutna 6 września[3]. W Kutnie pociąg miał parodniowy postój, który negatywnie wpłynął na stan załogi: węzeł kolejowy w Kutnie był słabo broniony, ale był celem ciągłych bombardowań lotnictwa niemieckiego[4]. 9 września do „Paderewskiego” w Kutnie dołączył pociąg nr 11 („Danuta”)[4]. Wieczorem 13 września „Paderewski” otrzymał rozkaz wsparcia Pomorskiej Brygady Kawalerii podczas bitwy nad Bzurą. Linia Kutno – Łęczyca była w dobrym stanie i pociąg szybko osiągnął cel. „Paderewski” walczył wspólnie z batalionem Straży Granicznej i 11 dywizjonem artylerii konnej w nieudanej obronie Łęczycy, atakowanej przez niemiecką 221 Dywizję Piechoty (Łęczyca została stracona w nocy). 15 września pociąg wrócił do Kutna, przejechał pod Rząśno na linii Żychlin – Łowicz. Dnia 15 września wraz ze swoim składem bojowym stanął w Jackowiach. 16 września 1939 pociąg brał udział w walkach w rejonie Urzecza, następnie ok. godziny 12.00 wspierał natarcie II batalionu 70 pułku piechoty z 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty w rejonie na północ od miejscowości Sobota. W trakcie tego kontrataku zatrzymano atak niemieckiej 10 Dywizji Piechoty; w trakcie tego ataku odparł też nalot. Mimo iż pociąg nie odniósł znaczących uszkodzeń, 4 Dywizja Piechoty zaczęła wycofywać się za rzekę Słudwię. Odcięty od możliwości odwrotu, kpt. Gawełczyk zarządził opuszczenie i zniszczenie pociągu; wymontowano część karabinów maszynowych, potem pociąg wysadzono w powietrze. Nieliczni żołnierze dotarli do Warszawy wraz z wycofującymi się jednostkami piechoty[5].
Załoga[edytuj | edytuj kod]
Kadra pociągu w 1923:
- por. art. Tadeusz Smyczyński z 5 pac – dowódca
- por. art. Stanisław Hieronim Milli z 5 pac
- por. piech. Bernard Sobczyński z 51 pp
- por. piech. Witold Donten z 76 pp
Dowódcą był kapitan Jerzy Żelechowski a jego zastępcą kapitan Henryk Gawełczyk. Kpt. Gawełczyk przejął dowodzenie 9 września, zastępując kpt. Żelechowskiego, który, jak pisze Krawczak i Odziemkowski „nie wytrzymał silnego obciążenia psychicznego”[2][4].
Skład pociągu[edytuj | edytuj kod]
- lokomotywa opancerzona typu Ti3 nr 8[6],
- wagon artyleryjski czteroosiowy nr 660588 uzbrojony w 1 haubice wz. 14/19A i 1 armatę wz. 02/26[7],
- wagon artyleryjski czteroosiowy nr 658641 uzbrojony w 1 haubice wz. 14/19A i 1 armatę wz. 02/26[7],
- wagon szturmowy nr 430044[8],
- dwie platformy Pdks [8],
- pluton drezyn pancernych: na prowadnicach 2 czołgi Renault FT, 5 tankietek TK-3 na prowadnicach szynowych[8].
Odznaka pamiątkowa[edytuj | edytuj kod]
Odznaka pamiątkowa okrągła, ażurowa, tłoczona w blasze brązowej, posrebrzana. Średnica 40 mm, grubość blachy ok. 1 mm. Rysunek odznaki: w górnej połowie koła pomiędzy dwoma paskami napis: Pociąg pancerny, w dolnej połowie odgrodzonej kropkami, napis: Paderewski. Pomiędzy dwoma wewnętrznymi paskami wieniec laurowy stylizowany i czterokrotnie przerwany węzłami. Wewnątrz sylwetka wozu bojowego na torze kolejowym[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ :: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej :: [online], wceo.com.pl [dostęp 2019-08-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-16] (pol.).
- ↑ a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 35.
- ↑ Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 38.
- ↑ a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 43.
- ↑ Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 52-53.
- ↑ Jońca 2020 ↓, s. 211-212.
- ↑ a b Jońca 2020 ↓, s. 213-215.
- ↑ a b c Jońca 2020 ↓, s. 216.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 109.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 328.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Rajmund Szubański: Początek pancernego szlaku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 1923.
- Tadeusz Krawczak, Jerzy Odziemkowski: Polskie pociągi pancerne w wojnie 1939. Wyd. I. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, seria: Biblioteka Pamięci Pokoleń. ISBN 83-05-11723-5.
- Adam Jońca: Polskie pociągi pancerne 1921-1939. Czerwonak: Vesper, 2020. ISBN 978-83-7731-358-9.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Michał Derela, Polski pociąg pancerny nr 14 („Paderewski”)
- Pociągi pancerne II Rzeczypospolitej
- Wojsko Litwy Środkowej
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Legionowie (Jabłonnie)
- Pociągi pancerne w wojnie polsko-bolszewickiej
- Polskie pociągi pancerne z okresu kampanii wrześniowej
- Jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1919
- Jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939