Jan Antoni Chrapowicki
| ||
![]() | ||
![]() Gozdawa | ||
Rodzina | Chrapowiccy herbu Gozdawa | |
Data i miejsce urodzenia | 1 października 1612 Podberezie | |
Data i miejsce śmierci | 3 listopada 1685 Łukiszki (koło Witebska) | |
Ojciec | Krzysztof Chrapowicki | |
Matka | Helena Wojnianka Jasieniecka | |
Żona | ||
Dzieci |
Jan Franciszek, Krzysztof Antoni, Kornelia, Barbara, Katarzyna, Józef, Michał, Antoni, Wacław, Stefan Antoni, Ludwika Agnieszka, Franciszek Jan, Marianna |
Jan Antoni Chrapowicki herbu Gozdawa (ur. 1 października 1612 w Podbereziu, zm. 3 listopada 1685 w Łukiszkach pod Witebskiem) – szlachcic, autor Diariusza, od czerwca 1650 pisarz ziemski smoleński, od 1659 podkomorzy smoleński, od września 1669 wojewoda witebski.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jan Chrapowicki był synem Krzysztofa Chrapowickiego i Heleny Wojnianki Jasienieckiej. Uczył się w krakowskim Kolegium Nowodworskiego, a po ukończeniu szkoły wstąpił na służbę do Mikołaja Hlebowicza, kasztelana krakowskiego, który był jego bliskim krewnym. Razem z jego synem, Janem Samuelem został wysłany na dwór Krzysztofa Radziwiłła, aby wziąć udział w przygotowaniach do sejmu konwokacyjnego.
21 listopada 1632 Chrapowicki podpisał akt elekcji Władysława IV Wazy. W 1635 rozpoczął podróż zagraniczną oraz studia, m.in. w Akademii Amsterdamskiej, na Sorbonie i w Padwie (1636-1638). 28 sierpnia 1636 został obrany konsyliarzem nacji polskiej w Padwie i pełnił tę funkcję do 7 września 1637. Wtedy też zdecydował się na porzucenie kalwinizmu i przejście na katolicyzm, czego dokonał 18 stycznia 1637 u grobu św. Antoniego w Padwie. W kwietniu 1639 został posłem na sejm z województwa witebskiego, a w 1646 posłem z województwa smoleńskiego. W tym samym roku powierzono mu funkcję kapitana granicznego Dorohobuża. Sejm nadzwyczajny w Warszawie, zakończony 27 maja 1647 wyznaczył go członkiem dwóch komisji (do zapłaty piechoty wileńskiej i do rozgraniczenia województwa witebskiego z Wieliżem i Uświatem oraz do kompozycji (układu) między miastem Witebskiem i kapitułą wileńską. W tym czasie otrzymał także godność sekretarza Jego Królewskiej Mości. Po śmierci Władysława IV Wazy został obrany posłem smoleńskim na sejm konwokacyjny i 31 lipca 1648 podpisał Konfederację Generalną Warszawską. 27 sierpnia 1648 został wybrany posłem na sejm elekcyjny, w którym aktywnie uczestniczył popierając Jana Kazimierza Wazę. Był elektorem Jana II Kazimierza Wazy w 1648 roku z województwa smoleńskiego[1]. Na sejmiku smoleńskim w 19 stycznia 1658 obrano go posłem na sejm, który odbył się w Warszawie, w dniach od 10 lipca do 30 sierpnia 1658. Był także wybrany posłem na sejm, który odbył się w Warszawie w dniach 22 marca – 2 maja 1659. Na tym sejmie został wyznaczony rewizorem skarbu koronnego. Był członkiem zjazdu, który zatwierdzał w czerwcu 1660 traktat pokojowy polsko-szwedzki w Oliwie. Jako poseł na sejm 1659 roku był deputatem na Trybunał Skarbowy Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1659 roku[2]. W 1659 uzyskał tytuł podkomorzego smoleńskiego i klucz ekonomii grodzieńskiej Łabno. Prowadził rokowania z Moskwą, po raz pierwszy zimą 1662 brał udział w rokowaniach w Białyniczu i Tołoczynie. Następnie na przełomie 1666/1667 brał udział w rozmowach z Moskwą w Andruszowie zakończonych rozejmem andruszowskim.
W 1665 został posłem smoleńskim na sejm, na którym został obrany marszałkiem. Jego kandydatura została wysunięta przez samego króla Jana Kazimierza. Poseł sejmiku grodzieńskiego powiatu grodzieńskiego na sejm wiosenny 1666 roku[3]. W czasie elekcji 1669 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego[4]. We wrześniu 1669 został wojewodą witebskim. Objął województwo dokonując uroczystego wjazdu do Witebska 5 lutego 1671.
W 1673 był mediatorem pomiędzy królem Michałem Korybutem Wiśniowieckim a tzw. malkontentami – stronnictwem profrancuskim reprezentowanym przez prymasa Mikołaja Prażmowskiego i Jana Sobieskiego. W czasie elekcji 1674 roku popierał do korony polskiej cara Rosji Aleksego Michajłowicza[5]. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa witebskiego w 1674 roku[6]. Nie uczestniczył w wyprawie wiedeńskiej, na którą wysłał swojego syna Stefana służącego w chorągwi Kazimierza Sapiehy.
W 1677 roku wyznaczony z Senatu do Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego[7].
Zmarł 3 listopada 1685 w swym dworze wojewodzińskim w Łukiszkach pod Witebskiem.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Był autorem słynnego Dyjariusza..., stawianego w jednym szeregu z pamiętnikami Paska. W Dyjariuszu... zapisywał wydarzenia z życia publicznego i prywatnego, a także informacje o pogodzie. Tym samym Diariusz jest nieodzownym materiałem dla historyków XVII w. oraz dla badaczy zmian klimatu w Polsce.
- Dyjariusz... Oddział pierwszy, wyd. J. Rusiecki pt. "Dyjariusz wojewody witebskiego... jako przyczynek do dziejów z czasów Jana Kazimierza, Michała Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego", Warszawa 1845, (część wydana obejmuje lata 1668-1672); wyciąg ogł. w M. Stacewicz Zebranie ciekawości za panowania Jana Kazimierza i Michała Wiśniowieckiego dyjaryjusza pisanego przez J. Chrapowickiego wyjęte, Wilno 1787, (fragmenty w Tygodnik Petersburski, 1842, nr 98)
Listy[edytuj | edytuj kod]
- Od Jana Chryzostoma Paska, z lat 1660-1664, wiad. podał: J. Bartoszewicz "Nowe dowody autentyczności kroniki Jana Chryzostoma Paska", Dziennik Warszawski, 1852, nr 256, (przedruk: T. Święcki Historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski, t. 1, Warszawa 1858, dodatek)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego [...]. Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s].
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 312.
- ↑ Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 483.
- ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s]
- ↑ Krystyn Matwijowski, Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976, s. 18.
- ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 157.
- ↑ Volumina Legum, Petersburg 1860, s. 252.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wstęp do Diariusza Jana Antoniego Chrapowickiego, autorstwa Tadeusza Wasilewskiego, Warszawa 1978
- Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 81-82
- Chrapowiccy herbu Gozdawa
- Elektorzy Jana II Kazimierza Wazy
- Elektorzy Jana III Sobieskiego
- Elektorzy władców Polski (województwo smoleńskie)
- Elektorzy władców Polski (województwo witebskie)
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Marszałkowie Sejmu I Rzeczypospolitej
- Wojewodowie witebscy
- Podkomorzowie smoleńscy
- Posłowie deputaci Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Pisarze ziemscy
- Polscy autorzy pamiętników i dzienników
- Posłowie na sejm 1639
- Posłowie na sejm 1646
- Posłowie na sejm 1659
- Posłowie na sejm 1666 (I)
- Posłowie na sejm elekcyjny 1648
- Posłowie na Sejm I Rzeczypospolitej (powiat grodzieński)
- Senatorowie deputaci Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Sędziowie generalnego sądu kapturowego (1669)
- Urodzeni w 1612
- Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej
- Zmarli w 1685