Jan Antoni Chrapowicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jan Antoni Chrapowicki
Ilustracja
Herb
Gozdawa
Rodzina Chrapowiccy herbu Gozdawa
Data i miejsce urodzenia 1 października 1612
Podberezie
Data i miejsce śmierci 3 listopada 1685
Łukiszki (koło Witebska)
Ojciec Krzysztof Chrapowicki
Matka Helena Wojnianka Jasieniecka
Żona

Beata Konstancja Wierzbięcianka Anna Wyleżyńska

Dzieci

Jan Franciszek, Krzysztof Antoni, Kornelia, Barbara, Katarzyna, Józef, Michał, Antoni, Wacław, Stefan Antoni, Ludwika Agnieszka, Franciszek Jan, Marianna

Jan Antoni Chrapowicki herbu Gozdawa (ur. 1 października 1612 w Podbereziu, zm. 3 listopada 1685 w Łukiszkach pod Witebskiem) – szlachcic, autor Diariusza, od czerwca 1650 pisarz ziemski smoleński, od 1659 podkomorzy smoleński, od września 1669 wojewoda witebski.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jan Chrapowicki był synem Krzysztofa Chrapowickiego i Heleny Wojnianki Jasienieckiej. Uczył się w krakowskim Kolegium Nowodworskiego, a po ukończeniu szkoły wstąpił na służbę do Mikołaja Hlebowicza, kasztelana krakowskiego, który był jego bliskim krewnym. Razem z jego synem, Janem Samuelem został wysłany na dwór Krzysztofa Radziwiłła, aby wziąć udział w przygotowaniach do sejmu konwokacyjnego.

21 listopada 1632 Chrapowicki podpisał akt elekcji Władysława IV Wazy. W 1635 rozpoczął podróż zagraniczną oraz studia, m.in. w Akademii Amsterdamskiej, na Sorbonie i w Padwie (1636-1638). 28 sierpnia 1636 został obrany konsyliarzem nacji polskiej w Padwie i pełnił tę funkcję do 7 września 1637. Wtedy też zdecydował się na porzucenie kalwinizmu i przejście na katolicyzm, czego dokonał 18 stycznia 1637 u grobu św. Antoniego w Padwie. W kwietniu 1639 został posłem na sejm z województwa witebskiego, a w 1646 posłem z województwa smoleńskiego. W tym samym roku powierzono mu funkcję kapitana granicznego Dorohobuża. Sejm nadzwyczajny w Warszawie, zakończony 27 maja 1647 wyznaczył go członkiem dwóch komisji (do zapłaty piechoty wileńskiej i do rozgraniczenia województwa witebskiego z Wieliżem i Uświatem oraz do kompozycji (układu) między miastem Witebskiem i kapitułą wileńską. W tym czasie otrzymał także godność sekretarza Jego Królewskiej Mości. Po śmierci Władysława IV Wazy został obrany posłem smoleńskim na sejm konwokacyjny i 31 lipca 1648 podpisał Konfederację Generalną Warszawską. 27 sierpnia 1648 został wybrany posłem na sejm elekcyjny, w którym aktywnie uczestniczył popierając Jana Kazimierza Wazę. Był elektorem Jana II Kazimierza Wazy w 1648 roku z województwa smoleńskiego[1]. Na sejmiku smoleńskim w 19 stycznia 1658 obrano go posłem na sejm, który odbył się w Warszawie, w dniach od 10 lipca do 30 sierpnia 1658. Był także wybrany posłem na sejm, który odbył się w Warszawie w dniach 22 marca – 2 maja 1659. Na tym sejmie został wyznaczony rewizorem skarbu koronnego. Był członkiem zjazdu, który zatwierdzał w czerwcu 1660 traktat pokojowy polsko-szwedzki w Oliwie. Jako poseł na sejm 1659 roku był deputatem na Trybunał Skarbowy Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1659 roku[2]. W 1659 uzyskał tytuł podkomorzego smoleńskiego i klucz ekonomii grodzieńskiej Łabno. Prowadził rokowania z Moskwą, po raz pierwszy zimą 1662 brał udział w rokowaniach w Białyniczu i Tołoczynie. Następnie na przełomie 1666/1667 brał udział w rozmowach z Moskwą w Andruszowie zakończonych rozejmem andruszowskim.

W 1665 został posłem smoleńskim na sejm, na którym został obrany marszałkiem. Jego kandydatura została wysunięta przez samego króla Jana Kazimierza. Poseł sejmiku grodzieńskiego powiatu grodzieńskiego na sejm wiosenny 1666 roku[3]. W czasie elekcji 1669 roku został sędzią generalnego sądu kapturowego[4]. We wrześniu 1669 został wojewodą witebskim. Objął województwo dokonując uroczystego wjazdu do Witebska 5 lutego 1671.

W 1673 był mediatorem pomiędzy królem Michałem Korybutem Wiśniowieckim a tzw. malkontentami – stronnictwem profrancuskim reprezentowanym przez prymasa Mikołaja Prażmowskiego i Jana Sobieskiego. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa witebskiego w 1674 roku[5]. Nie uczestniczył w wyprawie wiedeńskiej, na którą wysłał swojego syna Stefana służącego w chorągwi Kazimierza Sapiehy.

W 1677 roku wyznaczony z Senatu do Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego[6].

Zmarł 3 listopada 1685 w swym dworze wojewodzińskim w Łukiszkach pod Witebskiem.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Był autorem słynnego Dyjariusza..., stawianego w jednym szeregu z pamiętnikami Paska. W Dyjariuszu... zapisywał wydarzenia z życia publicznego i prywatnego, a także informacje o pogodzie. Tym samym Diariusz jest nieodzownym materiałem dla historyków XVII w. oraz dla badaczy zmian klimatu w Polsce.

  • Dyjariusz... Oddział pierwszy, wyd. J. Rusiecki pt. "Dyjariusz wojewody witebskiego... jako przyczynek do dziejów z czasów Jana Kazimierza, Michała Wiśniowieckiego, Jana Sobieskiego", Warszawa 1845, (część wydana obejmuje lata 1668-1672); wyciąg ogł. w M. Stacewicz Zebranie ciekawości za panowania Jana Kazimierza i Michała Wiśniowieckiego dyjaryjusza pisanego przez J. Chrapowickiego wyjęte, Wilno 1787, (fragmenty w Tygodnik Petersburski, 1842, nr 98)

Listy[edytuj | edytuj kod]

  • Od Jana Chryzostoma Paska, z lat 1660-1664, wiad. podał: J. Bartoszewicz "Nowe dowody autentyczności kroniki Jana Chryzostoma Paska", Dziennik Warszawski, 1852, nr 256, (przedruk: T. Święcki Historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski, t. 1, Warszawa 1858, dodatek)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

 Wykaz literatury uzupełniającej: Jan Antoni Chrapowicki.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego [...]. Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s].
  2. ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 312.
  3. ↑ Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 483.
  4. ↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s]
  5. ↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 157.
  6. ↑ Volumina Legum, Petersburg 1860, s. 252.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wstęp do Diariusza Jana Antoniego Chrapowickiego, autorstwa Tadeusza Wasilewskiego, Warszawa 1978
  • Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 81-82
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Antoni_Chrapowicki&oldid=54527413”