Przejdź do zawartości

Stanisław Szafraniec (zm. 1598)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Szafraniec
Herb
Starykoń
Rodzina

Szafrańcowie herbu Starykoń

Data urodzenia

między 1525 a 1530

Data i miejsce śmierci

7 stycznia 1598
Wolbrom

Ojciec

Piotr Szafraniec

Matka

Agnieszka Sienieńska

Żona

Anna Dębińska

Dzieci

Andrzej Agnieszka

Zofia

Dawny zbór kalwiński w Seceminie, wzniesiony dzięki fundacji Stanisława Szafrańca z Pieskowej Skały. W XVI wieku jeden z ważniejszych ośrodków kalwinizmu małopolskiego, a także miejsce pochówku samego fundatora.

Stanisław Szafraniec z Pieskowej Skały herbu Starykoń (ur. między 1525 a 1530, zm. 7 stycznia 1598[1]) – wojewoda sandomierski w latach 1581-1587, kasztelan sandomierski w 1576 roku, kasztelan biecki w latach 1569-1576, wojski krakowski w latach 1589-1598, wojski sandomierski w 1566 roku, starosta lelowski w latach 1563–1578[2], marszałek izby poselskiej sejmu 1570 roku i sejmu konwokacyjnego 1574 roku[3], starosta wolbromski, protektor kalwinizmu w Małopolsce.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z magnackiej rodziny małopolskiej, syn Piotra Szafrańca i Agnieszki Sienieńskiej, wnuk kasztelana wiślickiego Piotra Szafrańca. Wcześnie osierocony początkowo wychowywał się na dworze Jana Tęczyńskiego a po jego śmierci wychowaniem Stanisława zajął się jego stryj Hieronim – dworzanin króla Zygmunta I Starego. W 1545 został wysłany wraz z bratem stryjecznym Mikołajem na dwór księcia Albrechta Hohenzollerna, gdzie wychowano go w duchu wiary luterańskiej. Po powrocie do kraju poślubił Annę Dembińską, córkę kanclerza wielkiego koronnego Walentego Dembińskiego. Był posłem województwa krakowskiego na sejm 1556/1557 i sejm piotrkowski 1562/1563 roku, sejm piotrkowski 1565 roku, sejm lubelski 1569 roku, sejm 1570 roku.[4]W 1569 został kasztelanem bieckim, w 1576 kasztelanem sandomierskim, w latach 1581 – 1587 wojewodą sandomierskim, a od 1589 wojskim krakowskim.

Po śmierci Zygmunta II Augusta, jako zdecydowany przeciwnik Habsburgów, poparł Henryka Walezego, a po jego ucieczce wysunął kandydaturę na tron Polski Wilhelma z Rozemberga. Niechętny Stefanowi Batoremu, występował w obronie Jana i Samuela Zborowskich.

Stanisław Szafraniec był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczeniem uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie w: Seceminie, Przegini, Sąspowie, Sułoszowej, Rogowie, Krasocinie, a po śmierci stryja Hieronima Szafrańca objął patronat nad zborem we Włoszczowie. W Seceminie ufundował przy zborze wyższą szkołę, w której bezpłatnie kształcili się mieszczanie secemińscy. Po śmierci reformatora Jana Łaskiego w 1560 podjął się opieki i wychowania syna Łaskiego – Samuela.

Jako przedstawiciel Korony Królestwa Polskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku[5].

W 1573 potwierdził elekcję Henryka III Walezego na króla Polski[6]. Poseł na sejm koronacyjny 1574 roku z województwa krakowskiego[7]. Poseł na sejm konwokacyjny 1574 roku z województwa krakowskiego[8]. Poseł na sejm koronacyjny 1576 roku z województwa krakowskiego[9]. Poseł na sejm pacyfikacyjny 1589 roku z województwa sandomierskiego[10].

W 1589 był sygnatariuszem ratyfikacji traktatu bytomsko-będzińskiego na sejmie pacyfikacyjnym[11].

Stanisław Szafraniec był mecenasem sztuki. W latach 1570–1580 dokonał wielkiej przebudowy w stylu renesansowym Zamku Pieskowa Skała, a w pobliżu rezydencji założył ogród w stylu włoskim oraz zwierzyniec. Na zamku mieściła się także bogata biblioteka.

Stanisław Szafraniec zmarł prawdopodobnie w Wolbromiu[12], zaś zwłoki jego spoczęły w zborze w Seceminie (obecnie kościół katolicki).

Gdy w 1616 zbór w Seceminie został przejęty przez katolików, znajdujący się w świątyni nagrobek Stanisława Szafrańca rozbito a płytę figuralną „utopiono” w studni plebańskiej. Dopiero w latach 20. XX wieku odnaleziono rzeźbę nagrobną; przedstawia ona postać w zbroi, która w ręku zamiast oznak rycerskich trzyma książkę z napisem: Deo et Patriae servivi[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Olgerd Dziechciarz, Heretycy regionu olkuskiego, Olkusz 1998, s. 193.
  2. Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 261.
  3. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 196, 227.
  4. Ludwik Kolankowski, Posłowie sejmów Zygmunta Augusta, w: Reformacja w Polsce, rocznik V, nr 17-18, Warszawa 1928, s. 125-134.
  5. Akta Unji Polski z Litwą: 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 340.
  6. Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, Kraków 1917, s. 150
  7. Rafał Jaworski, Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny w 1574 roku, w: Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXXIV, 2017, 2, s. 302.
  8. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 227.
  9. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 237.
  10. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 320.
  11. Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. I, Wilno 1758, s. 238.
  12. Olgerd Dziechciarz, op. cit., s. 193.
  13. Tadeusz Przypkowski, Zabytki reformacji w Kielecczyźnie [w:] Studia Renesansowe, Wrocław 1965, tom I, s. 75,77.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Halina Kowalska, Stanisław Szafraniec z Pieskowej Skały [w:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, tom III, Warszawa 1958.
  • Olgerd Dziechciarz, Heretycy regionu olkuskiego, Olkusz 1998.