Most III
Most III – akcja przeprowadzona nocą 25/26 lipca 1944, polegająca na dostarczeniu kurierów rządu RP na uchodźstwie na tereny okupowanej Polski i w drodze powrotnej zabranie elementów zdobytego nad Bugiem rakietowego pocisku balistycznego V2 oraz kurierów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Do przeprowadzenia akcji wyznaczony został 267 Dywizjon RAF. Samolot Dakota (KG-477 „V”), którego załogę tworzyli: pierwszy pilot – flight lieutenant George Culliford, drugi pilot – porucznik Kazimierz Szrajer z 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, nawigator – flying officer J.P. Williams i radiooperator – flight sergeant J. Appelby, wystartował z lotniska Campo Casale we Włoszech o godzinie 19:28. Lot miał kryptonim „Wildhorn III”. Do zapadnięcia zmroku Dakota była eskortowana przez Liberatora B-24 ze 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia KG-827 „U” pilotowanego przez Bolesława Korpowskiego. Pierwotnie do tego zadania wyznaczone zostały dwa B-24 jednak jeden z nich z powodów technicznych nie wystartował[1]. 23 minuty po północy Dakota wylądowała na lądowisku „Motyl”, które znajdowało się pomiędzy wsiami Wał-Ruda, Zabawa i Jadowniki Mokre w pobliżu Tarnowa.
Do okupowanej Polski przylecieli: Kazimierz Bilski ps. „Rum”, Jan Nowak ps. „Zych”, Leszek Starzyński ps. „Malewa” i Bogusław Wolniak ps. „Mięta”.
W operacji „Most III” przerzucono z okupowanej Polski do Brindisi we Włoszech Jerzego Chmielewskiego, Józefa Retingera, Tomasza Arciszewskiego ps. „Stanisław”, Tadeusza Chciuka-Celta oraz Czesława Micińskiego. Planowanym uczestnikiem był Antoni Kocjan (były więzień Auschwitz-Birkenau, nr obozowy 4267), który miał osobiście dostarczyć zdobytą 20 maja 1944 w okolicach wsi Sarnaki rakietę V2 wraz z dokumentacją do Wielkiej Brytanii, ale z powodu aresztowania przez Gestapo zastąpił go Jerzy Chmielewski ps. „Rafał” (także były więzień Auschwitz-Birkenau[2]).
Michał Kasza z Niwisk, komendant gminny Batalionów Chłopskich, który zebrał i dostarczył 13 części rakiety, w tym jedną o specjalnym przeznaczeniu, otrzymał podziękowanie od Komendy Głównej Armii Krajowej[3].
Podczas startu samolotu do lotu powrotnego do Brindisi pojawiły się trudności. Koła ugrzęzły w wilgotnym gruncie. Dwie próby ruszenia maszyną zakończyły się niepowodzeniem. W zaistniałej sytuacji rozważano zniszczenie samolotu, który rozładowano. Usunięto darń blokującą podwozie, podłożono pod koła deski i ponownie wrzucono ładunek. Douglas C-47 mógł wreszcie ruszyć i wzbił się w powietrze. W trakcie prób uwolnienia samolotu uszkodzono przewody hydrauliczne, dlatego po starcie załoga nie mogła od razu wciągnąć podwozia, udało się to dopiero podczas przelotu nad Tatrami[4]. We Włoszech samolot wylądował o 5:43 nad ranem. Cała akcja, łącznie z pobytem na ziemi w Polsce trwała 10 godzin i 15 minut[1]. Nowozelandzki pierwszy pilot, George Culliford, został za tę akcję odznaczony Orderem Virtuti Militari[5].
Dowódcą zabezpieczenia lądowiska „Motyl” był kapitan Władysław Kabat ps. „Brzechwa”. Operację zabezpieczał oddział AK „Urban”, w którym był m.in. Adam Gondek. W akcji wzięło udział ponad 400 osób[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski: Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, 2011, ISBN 978-83-89183-69-9.
- ↑ Tadeusz Bór Komorowski: Armia Podziemna. Warszawa: Bellona SA, 2009, s. 205. ISBN 978-83-11-11617-7.
- ↑ Praca zbiorowa: Bataliony Chłopskie w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie, Warszawa 1975, s. 324.
- ↑ Kazimierz Szrajer: "Trzeci Most" - wspomnienia Kazimierza Szrajera.. 301 dyon.pl. [dostęp 2013-03-01].
- ↑ Obituary: George Culliford (ang.). The New Zealand Herald, 2001-12-29. [dostęp 2012-07-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Józef Garliński: Politycy i żołnierze, Londyn 1971, ISBN 1-9500-3407-X.
- Michał Wojewódzki: Akcja V-1 , V-2, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
- Marek Nasiadka: Podlaski przełom Bugu. Przewodnik nie tylko dla turystów, Wydawnictwo Turystyczne Paweł Wład, Rzeszów 2010.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Wieslaw Grajda: Uczestnik Operacji III Most, pilot Kazimierz Szrajer i Rakieta V2
- Relacja Władysława Kabata o „Operacji III Most”
