Bielsk Podlaski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
-OR, bez źródeł od 2011
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎XIV wiek: drobne merytoryczne
Linia 94: Linia 94:


=== XIV wiek ===
=== XIV wiek ===
* ok. 1320 [[Podlasie]] dostało się pod panowanie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]
* ok. 1323 [[Podlasie]] dostało się pod panowanie litewskiego księcia [[Giedymin]]a
* 1346 - Podlasie atakowane jest przez Krzyżaków
* 1366 - w traktacie pokojowym z litewskim księciem [[Olgierd]]em król Kazimierz Wielki określa Bielsk jako gród pod władzą jego brata [[Kiejstut]]a
* 1379 - prawdopodobny najazd [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]] pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi<ref>"Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=149287&from=publication]</ref>
* 1379 - prawdopodobny najazd [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]] pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi<ref>"Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=149287&from=publication]</ref>
* 1382 - książę mazowiecki [[Janusz I Starszy]] wykorzystuje [[Litewska wojna domowa (1381-1384)|wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą]] i zajmuje gród
* 1382 - książę mazowiecki [[Janusz I Starszy]] wykorzystuje [[Litewska wojna domowa (1381-1384)|wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą]] i zajmuje gród (a także Drohiczyn, Suraż i Mielnik)
* 1383 - wiosną Jagiełło wypiera księcia Janusza z Bielska i przekazuje go Witoldowi Kiejstutowiczowi
* 1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu [[Janusz I Starszy|księciu Januszowi I]] grody w Bielsku, [[Suraż]]u, [[Drohiczyn (województwo podlaskie)|Drohiczynie]], [[Mielnik (województwo podlaskie)|Mielniku]]<ref>M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20</ref>. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy<ref>T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.</ref>
* 1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu [[Janusz I Starszy|księciu Januszowi I]] grody w Bielsku, [[Suraż]]u, [[Drohiczyn (województwo podlaskie)|Drohiczynie]], [[Mielnik (województwo podlaskie)|Mielniku]]<ref>M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20</ref>. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy<ref>T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.</ref>


Wersja z 14:24, 25 cze 2013

Szablon:POL miasto infobox Bielsk Podlaski – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[1].

Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 26 545 mieszkańców[2].

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej "Śpiewajmy Panu", Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".

Toponimia

Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko", co oznacza miejsce podmokłe, leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".[potrzebny przypis]

Struktura powierzchni

Według danych z 2002[3] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2012[2]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 26 545 100 13 765 51,86 12 780 48,14
powierzchnia 26,88 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 994,94 512,09 482,85

Historia

Góra zamkowa
Ratusz barokowy z 1776
Kościół karmelitów z 1641
Karmelicki zespół klasztorny z 1641, obecnie szkoła muzyczna
Karmelicki zespół klasztorny z 1641
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716
Bazylika klasycystyczna z 1783
Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)
Prawosławna kaplica św. Mikołaja
Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą
Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim
Plik:BielskPodlaski pieczec1574.jpg
Pieczęć miejska wyciśnięta w 1574 r.

XIII wiek

XIV wiek

XV wiek

  • 1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
  • po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
  • 2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
  • 1440
    • wiosna - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
    • czerwiec - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
  • 26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
  • 1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
  • 18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
  • 28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
  • 18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
  • koniec XV w. - powstanie prawosławnego klasztoru św. Mikołaja[7]

XVI wiek

  • 1501
    • 9-18 września - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
    • 3 listopada - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
  • 14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
  • 1506
  • 22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
  • 1513 - Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
  • 1516 - powstaje cech rzeźników
  • 1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
  • 1542 - wzmiankowana jest synagoga
  • 1549 - powstaje cech szewców
  • 1563 - według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
  • 1564
    • 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
    • 22 lipca - pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
    • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
  • 1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
  • 1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
  • 1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
  • 1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

XVII wiek

  • 1641 - wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
  • 1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
  • 1659 - przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek

  • 1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
  • 1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
  • 1796 - zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

Zabory

  • 1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
  • 1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
  • 1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
  • 1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
  • 1825 - likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[7]
  • 1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
  • 1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
  • 1855 - następna epidemia cholery
  • 1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
  • 1866 - z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia; ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
  • XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
  • 1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
  • 1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

  • 1919
    • 19 lutego - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
  • 1920
    • 29 lipca - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
    • 20 sierpnia - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
  • 1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
  • 1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
  • 1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
  • 1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
  • 1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
  • 1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
  • 1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
  • 1937-1939 - burmistrzem miasta był Alfons Erdman
  • 1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
  • 1939
    • 11 czerwca - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
    • 18 czerwca - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa

  • 15-23 września 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
  • 23 września 1939-1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
  • 22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
  • 2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
  • 1943 - powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
  • 30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

PRL

III Rzeczpospolita

  • 1991 - wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
  • 1992 - powstał Związek Ukraińców Podlasia
  • 1994 - w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP

Urodzeni w Bielsku Podlaskim

Zabytki

  • Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
  • Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
  • Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
    • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
    • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
    • ogrodzenie z basztami i bramą
    • kapliczka
  • Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym, pierwsza wzmianka XV w.
    • dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
    • ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św. Elżbietę,
    • obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
  • plebania drewniana z 1900
  • Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw. zamkowa z końca XVI w., drewniana (parafialna)
  • Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716 (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
  • Cerkiew św. Michała (zbudowana w 1789, wieża z 1914), drewniana (parafialna)
  • Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy, ufundowana pierwotnie przez królową Bonę (po 1533), od 1596 unicka, istniała do 1774. Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w., od 1839 prawosławna. W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz. Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
  • Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
  • Kaplica cmentarna pw. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
  • Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
  • Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
  • Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
  • Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
  • Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979

Kościoły i związki wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Parafie prawosławne

Kościoły protestanckie

Parafie rzymskokatolickie

Inne

Transport

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko.

Media

Prasa

Miasta partnerskie

Szablon:Źródła

Zobacz też

  1. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  2. ↑ a b GUS-Główny Urząd Statystyczny. stat.gov.pl. [dostęp 2013-01-25]. (pol.).
  3. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. ↑ "Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici" Poznań 1842, s.233 [1]
  5. ↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20
  6. ↑ T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
  7. ↑ a b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199-202. ISBN 83-902928-8-2.
  8. ↑ Strona zboru Kościoła Chrystusowego w Bielsku Podlaskim
  9. ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 8 stycznia 2012.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podlaskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat bielski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Powiat bielski (do 1940 i 1945–75)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
(1919–75)
Gminy wiejskie
(1919–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielsk_Podlaski&oldid=36912257”