Stanisław Haller

Stanisław Haller
generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	26 kwietnia 1872 Polanka Hallera
Data i miejsce śmierci	kwiecień 1940 zamordowany przez NKWD w Charkowie
Przebieg służby
Lata służby	1892-1926 1939-1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Stanowiska	członek Rady Obrony Państwa – 1920, szef SG WP
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Stanisław Haller (ur. 26 kwietnia 1872 roku w Polance Hallera, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – pułkownik artylerii C.K. Armii oraz generał dywizji Wojska Polskiego. Dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari. Ofiara zbrodni katyńskiej.

Służba wojskowa

C.K. Armia

Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu własnego. Był kuzynem gen. Józefa Hallera. W 1892, po zdaniu matury w Bielsku, wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy. W maju 1893 podporucznik rezerwy artylerii. Złożył podanie o podjęcie zawodowej służby wojskowej, do której został przyjęty w kwietniu 1894. W latach 1894–1918 w służbie cesarskiej, początkowo jako dowódca plutonu. W 1901 ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Wiedniu. Kolejno: dowódca batalionu, oficer sztabu korpusu, oficer Sztabu generalnego. W okresie listopad 1912 – grudzień 1915 w stopniu majora, a później podpułkownika szef sztabu Twierdzy Kraków. W styczniu 1916 na froncie włoskim, dowódca pułku artylerii. W 1917 pułkownik. Koniec wojny zastał go na froncie włoskim, skąd wrócił do Krakowa i zgłosił się do Wojska Polskiego.

Wojsko Polskie

Początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa, a 18 listopada 1918 został szefem Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego "Kraków".

7 lutego 1919 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego WP, a 1 stycznia 1920 awansował go na stopień generała-podporucznika.

Od sierpnia do września 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził 13. Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną. 10 września tego roku został mianowany generałem-porucznikiem z 1 kwietnia 1920. W tym samym miesiącu objął dowodzenie 6. Armią we Lwowie, prowadząc ciężkie boje do zawieszenia broni 12 października 1920. Przyczynił się do pokonania 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego i wyparcia jej za Bug. Był członkiem Rady Wojennej. W styczniu 1921 przewodniczył delegacji polskiej na rokowania w Bukareszcie w sprawach polsko rumuńskiej konwencji wojskowej. Po powrocie do kraju Inspektor Armii nr VI we Lwowie. Od 9 lipca 1923 do 16 grudnia 1925 (złożył dymisję) szef Sztabu Generalnego. Dymisja nie została przyjęta i formalnie nadal pozostawał szefem Sztabu Generalnego, jednak obowiązki pełnił gen. Edmund Kessler. W maju 1926 wyznaczony przez ministra spraw wojskowych, gen. Juliusza Malczewskiego, szefem sztabu wojsk rządowych. W czasie przewrotu majowego 1926 roku brał udział w walkach po stronie władz legalnych. Po przewrocie majowym, jako przeciwnik Józefa Piłsudskiego, podał się do dymisji. Przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w rodzinnym majątku. Zajmował się pracą społeczną m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. We wrześniu 1939, po wybuchu II wojny światowej oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza.

W 1939 został aresztowany przez Sowietów i uwięziony w obozie w Starobielsku. 6 kwietnia 1940 został wywieziony ze Starobielska do Charkowa, gdzie jeszcze w tym samym miesiącu został zamordowany przez NKWD.

Był wytypowany przez premiera Władysława Sikorskiego (nieświadomego wówczas zbrodni katyńskiej) na przyszłego dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, gdy na przełomie lipca i sierpnia 1941 uzgodniono z ZSRR ich powstanie.

Awanse

• Pułkownik – 1917
• Generał podporucznik – 1 stycznia 1920
• Generał porucznik – 10 września 1920 z dn. 1 kwietnia 1920, a w następnym roku zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
• Generał broni – pośmiertnie, 5 października 2007

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1925)
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie (po raz 1 i 2 w 1921)
• Krzyż Wolności I kategorii III klasy (Estonia, 1922)
• Krzyż Wolności III kategorii I klasy (Estonia, 1925)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Lwa Białego (1926 – zgoda prezydenta)
• Komandor Legii Honorowej (Francja, 1921 – zgoda Naczelnika Państwa)
• Order Gwiazdy Rumunii I klasy (Rumunia)
• Order św. Michała i św. Jerzego III klasy (Wielka Brytania)
• Order Korony I klasy (Belgia)
• Order Korony Włoch I klasy (Włochy)
• Order św. Sawy I klasy (Jugosławia)
• Order św. Stefana (Austro-Węgry)
• inne liczne odznaczenia austro-węgierskie

Pamięć

• Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dn. 5 października 2007 Stanisław Haller został mianowany pośmiertnie do stopnia generała broni. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, podczas uroczystości "Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów".
• Stanisław Haller jest także patronem 5 Batalionu Dowodzenia (2 Korpus Zmechanizowany) w Krakowie oraz Szkoły Podstawowej w Polance Hallera.

Bibliografia

• Stanisław Haller, Naród a armja, Księgarnia Krakowska, 1926
• Wypadki warszawskie 12 do 15 V 1926
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991
• H. P. Kosk, Generalicja polska, t. 1, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998
• Tadeusz Panecki, Franciszek Puchała, Jan Szostak, Sztab Generalny (Główny) Wojska Polskiego 1918–2003, Bellona, Warszawa 2003, ISBN 978-83-11-09781-0

Linki zewnętrzne

• Polanka Hallera