Stanisław Haller
|
||
 |
||
 generał dywizji |
||
| Data i miejsce urodzenia | 26 kwietnia 1872 Polanka Hallera |
|
| Data i miejsce śmierci | kwiecień 1940 Charków |
|
| Przebieg służby | ||
| Lata służby | 1892–1926 1939–1940 |
|
| Siły zbrojne | .png){kind=small} Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie |
|
| Stanowiska | członek Rady Obrony Państwa – 1920, szef SG WP |
|
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka |
|
| Odznaczenia | ||
               [[Plik:|40px|border|link=Order Świętego Stefana|]] |
||
Stanisław Haller (ur. 26 kwietnia 1872 w Polance Hallera, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – pułkownik artylerii C.K. Armii oraz generał dywizji Wojska Polskiego. Dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari. Ofiara zbrodni katyńskiej.
Spis treści
Służba wojskowa[edytuj]
C.K. Armia[edytuj]
Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu własnego. Był kuzynem gen. Józefa Hallera. W 1892, po zdaniu matury w Bielsku, wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy. W maju 1893 podporucznik rezerwy artylerii. Złożył podanie o podjęcie zawodowej służby wojskowej, do której został przyjęty w kwietniu 1894. W latach 1894–1918 w służbie cesarskiej, początkowo jako dowódca plutonu. W 1901 ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Wiedniu. Kolejno: dowódca batalionu, oficer sztabu korpusu, oficer Sztabu generalnego. W okresie listopad 1912 – grudzień 1915 w stopniu majora, a później podpułkownika szef sztabu Twierdzy Kraków. W styczniu 1916 na froncie włoskim, dowódca pułku artylerii. W 1917 pułkownik. Koniec wojny zastał go na froncie włoskim, skąd wrócił do Krakowa i zgłosił się do Wojska Polskiego.
Wojsko Polskie[edytuj]
Początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa, a 18 listopada 1918 został szefem Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego "Kraków".
7 lutego 1919 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego WP, a 1 stycznia 1920 awansował go na stopień generała-podporucznika.
Od sierpnia do września 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej dowodził 13. Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną. 10 września tego roku został mianowany generałem-porucznikiem z 1 kwietnia 1920[1]. W tym samym miesiącu objął dowodzenie 6. Armią we Lwowie, prowadząc ciężkie boje do zawieszenia broni 12 października 1920. Przyczynił się do pokonania 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego i wyparcia jej za Bug. Był członkiem Rady Wojennej. W styczniu 1921 przewodniczył delegacji polskiej na rokowania w Bukareszcie w sprawach polsko rumuńskiej konwencji wojskowej. Po powrocie do kraju Inspektor Armii nr VI we Lwowie. Od 9 lipca 1923 do 16 grudnia 1925 (złożył dymisję) szef Sztabu Generalnego. Dymisja nie została przyjęta i formalnie nadal pozostawał szefem Sztabu Generalnego, jednak obowiązki pełnił gen. Edmund Kessler. W maju 1926 wyznaczony przez ministra spraw wojskowych, gen. Juliusza Malczewskiego, szefem sztabu wojsk rządowych. W czasie przewrotu majowego 1926 roku brał udział w walkach po stronie władz legalnych[2]. Po przewrocie majowym, jako przeciwnik Józefa Piłsudskiego, podał się do dymisji. Przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w rodzinnym majątku. Zajmował się pracą społeczną m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. We wrześniu 1939, po wybuchu II wojny światowej oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza.
W 1939 został aresztowany przez Sowietów i uwięziony w obozie w Starobielsku. 6 kwietnia 1940 został wywieziony ze Starobielska do Charkowa, gdzie jeszcze w tym samym miesiącu został zamordowany przez NKWD.
Był wytypowany przez premiera Władysława Sikorskiego (nieświadomego wówczas zbrodni katyńskiej) na przyszłego dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, gdy na przełomie lipca i sierpnia 1941 uzgodniono z ZSRR ich powstanie.
Pochowany został na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie[3].
Awanse[edytuj]
- Pułkownik – 1917
- Generał podporucznik – 1 stycznia 1920[4]
- Generał porucznik – 10 września 1920 z dn. 1 kwietnia 1920, a w następnym roku zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z 1 czerwca 1919
- Generał broni – pośmiertnie, 5 października 2007
Odznaczenia[edytuj]
- Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari[5]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[5][6]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1925)[5][7]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[5][8]
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie (1921)[5][9][10]
- Krzyż Wolności I kategorii III klasy (Estonia, 1922)[5][11]
- Krzyż Wolności III kategorii I klasy (Estonia, 1925)[5][12][13]
- Order Lwa Białego II klasy (Czechosłowacja, 1926)[5][14]
- Order Legii Honorowej II klasy (Francja)[5]
- Order Legii Honorowej III klasy (Francja, 1921)[15]
- Order Gwiazdy I klasy (Rumunia)[5]
- Order św. Michała i św. Jerzego III klasy (Wielka Brytania)[5]
- Order Korony I klasy (Belgia)[5]
- Order Korony I klasy (Włochy)[5]
- Order św. Sawy I klasy (Jugosławia)[5]
- Order św. Stefana (Austro-Węgry)
- inne liczne odznaczenia austro-węgierskie[16]
Upamiętnienie[edytuj]
- Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dn. 5 października 2007 Stanisław Haller został mianowany pośmiertnie do stopnia generała broni[17]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, podczas uroczystości "Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów".
- Stanisław Haller jest także patronem 5 Batalionu Dowodzenia (2 Korpus Zmechanizowany) w Krakowie oraz Szkoły Podstawowej w Polance Hallera.
- 15 sierpnia 2014, w 94. rocznicę bitwy warszawskiej, na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej w Ossowie została odsłonięta w Ossowie tablica upamiętniająca ośmiu dowódców polskich oddziałów uczestniczących w walkach, którzy w 1940 zostali ofiarami zbrodni katyńskiej; upamiętnieni zostali gen. dyw. Stanisław Haller, gen. dyw. Henryk Minkiewicz, gen. dyw. Leonard Skierski, gen. bryg. Bronisław Bohaterewicz, gen. bryg. Kazimierz Orlik-Łukoski, gen. bryg. Mieczysław Smorawiński, płk dypl. Stefan Kossecki, ppłk. Wilhelm Kasprzykiewicz[18][19].
Przypisy
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 38 z 06.10.1920
- ↑ Stanisław Haller, Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926 r., Kraków 1926, s. 4.
- ↑ Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa 2003, s. 158.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 1 z 17.01.1920 r.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 246.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2763 z 15 marca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 13, poz. 409)
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 123 z 20.11.1925
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
- ↑ „Za męstwo okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1863 z 28 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 31, poz. 1298)
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2030 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1612)
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-28].
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-28].
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 80 z 31.07.1925
- ↑ Zarządzenie Prezydenta RP G.M.I.L. 3149/1926 z 30 stycznia 1926 r. (Dziennik Personalny z 1926 r. Nr 12, s. 69)
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208)
- ↑ Andrzej Suchcitz. Generał dywizji Stanisław Haller: przyczynki do życiorysu. „Niepodległość”. nr 20, s. 180, 1987. Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski.
- ↑ Monitor Polski Nr 85 z dnia 16 listopada 2007 r., poz. 885
- ↑ Odsłonięcie w Ossowie popiersi gen. Andrzeja Błasika i abp. Mirona Chodakowskiego. blogpress.pl/, 18 sierpnia 2015. [dostęp 4 marca 2015].
- ↑ Piotr Czartoryski-Sziler. naszdziennik.pl/, 16 sierpnia 2015. [dostęp 4 marca 2015].
Bibliografia[edytuj]
- Stanisław Haller, Naród a armja, Księgarnia Krakowska, 1926
- Wypadki warszawskie 12 do 15 V 1926
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991
- H. P. Kosk, Generalicja polska, t. 1, Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998
- Tadeusz Panecki, Franciszek Puchała, Jan Szostak, Sztab Generalny (Główny) Wojska Polskiego 1918–2003, Bellona, Warszawa 2003, ISBN 978-83-11-09781-0
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
|||||||||||||||||||||||||
- Członkowie Kapituły Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Członkowie Rady Obrony Państwa (1920)
- Generałowie Wojska Polskiego – ofiary zbrodni katyńskiej
- Hallerowie
- Szefowie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
- Generałowie dywizji II Rzeczypospolitej
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Korony (Belgia)
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Włoch
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Wolności (Estonia)
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem św. Sawy
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Stefana
- Polacy odznaczeni Orderem św. Michała i św. Jerzego
- Polacy - Komandorzy Legii Honorowej
- Polacy - Wielcy Oficerowie Legii Honorowej
- Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej
- Polacy - żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii w I wojnie światowej
- Uczestnicy walk przewrotu majowego 1926 (strona rządowa)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej
- Żołnierze Wojska Polskiego zamordowani w Charkowie
- Patroni jednostek Wojska Polskiego
- Austriacka szlachta
- Urodzeni w 1872
- Zmarli w 1940
