Stanisław Haller

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Stanisław Haller
Stanislaus Haller Edler von Hallenburg
Ilustracja
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia 26 kwietnia 1872
Polanka Hallera, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci kwiecień 1940
Charków, USRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby 1892–1926
1939–1940
Siły zbrojne Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier,
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png C. K. Obrona Krajowa
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Stanowiska członek Rady Obrony Państwa – 1920,
szef SG WP
Główne wojny i bitwy I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie) Order Lwa Białego III Klasy (Czechy) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Krzyż Orderu Korony (Belgia) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Korony Włoch Order Krzyża Wolności za służbę wojskową (Estonia) Order Krzyża Wolności za bohaterstwo na polu walki (Estonia) Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Rumunii Krzyż Komandorski Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Kawaler Orderu Leopolda Order Korony Żelaznej (Austro-Węgry) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie pokoju) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Krzyż Wojskowy Karola Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Krzyż Jubileuszowy Wojskowy
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Haller de Hallenburg (ur. 26 kwietnia 1872 w Polance Hallera, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – pułkownik artylerii C. K. Armii oraz generał dywizji Wojska Polskiego. Dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie i kształcenie[edytuj | edytuj kod]

Stanisław Haller[1] urodził się 26 kwietnia w Polance[2]. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu własnego. Był wnukiem Józefa Hallera (1783–1850), synem Władysława Hallera de Hallenburg (1834-1897) i Lucyny z domu Urbańskiej (ur. 1845); trzech braci, w tym Mieczysława Hallera (1877-1917, także oficer wojskowy) oraz dwie siostry oraz był kuzynem gen. Józefa Hallera[3][4]. Zdał egzamin dojrzałości w Bielsku.

Armia Austro-Węgier[edytuj | edytuj kod]

Po zdaniu matury, w 1892 wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy armii Austro-Węgier. Został mianowany podporucznikiem artylerii w rezerwie z dniem 1 stycznia 1894[5]. Jako oficer rezerwy był przydzielony do 10 Galicyjskiej Brygady Artylerii w Przemyślu[6]. Złożył podanie o podjęcie zawodowej służby wojskowej, do której został przyjęty w kwietniu 1894. Został zweryfikowany w stopniu podporucznika artylerii służby czynnej z dniem 1 maja 1895[7][8]. Od około 1895 był oficerem 3 pułku artylerii dywizyjnej w Krakowie[9][10], a od około 1896 służył w 1 pułku artylerii korpuśnej w Krakowie[11][12][13][14][15]. W międzyczasie został awansowany na stopień porucznika artylerii polowej z dniem 1 maja 1898[16]. Od 1899 do 1901 był słuchaczem Szkoły Wojennej w Wiedniu[17][18]. Od 1901 jako oficer nadkompletowy był przydzielny z 1 pułku artylerii korpuśnej do sztabu generalnego i 5 brygady kawalerii w Jarosławiu[19][20][21]. Został awansowany na stopień kapitana artylerii polowej 2 klasy z dniem 1 maja 1904[22]. Od tego roku służył w 6 pułku artylerii korpuśnej w Kassa[23][24][25]. Początkowo pełnił funkcję dowódcy plutonu, potem był dowódcą batalionu.

Następnie zweryfikowany w stopniu kapitan 1 klasy w korpusie Sztabu Generalnego z dniem 1 maja 1904[26]. Około 1907 został przydzielony ze sztabu generalnego do oddziału wojskowego Grupy C. K. Obrony Krajowej 11 Korpusu we Lwowie[27][28][29][30]. Od około 1909 był przydzielony do Krajowego Biura Opisowego (Landesbeschreibbureau)[31][32][33].

Został awansowany na stopień majora w korpusie sztabu generalnego z dniem 1 maja 1912[34]. Od listopada 1912 do grudnia 1915 był szefem sztabu generalnego Twierdzy Kraków[34][35][36]. Po wybuchu I wojny światowej został awansowany na stopień podpułkownika sztabu generalnego z dniem 1 listopada 1914[37]. W styczniu 1916 przebywał na froncie włoskim, dowódca pułku artylerii. W 1917 był najwyższym stopniem oficerem dywizji ciężkich haubic nr 1[38]. Następnie awansowany na pułkownika z dniem 1 maja 1917 i z 119 lokatą[39]. W 1918 był dowódcą 12 pułku ciężkiej artylerii polowej[40]

Koniec wojny zastał go na froncie włoskim, skąd wrócił do Krakowa i zgłosił się do Wojska Polskiego.

Wojsko Polskie[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa[2]. 18 listopada 1918 został szefem Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego „Kraków”[2].

7 lutego 1919 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego WP, a 1 stycznia 1920 awansował go na stopień generała-podporucznika[41].

Od sierpnia do września 1920 podczas wojny polsko–bolszewickiej dowodził 13 Dywizją Piechoty[2] i Grupą Operacyjną. 10 września 1920 został mianowany generałem porucznikiem z 1 kwietnia 1920[42]. W tym samym miesiącu objął dowodzenie 6 Armią we Lwowie, prowadząc ciężkie boje do zawieszenia broni 12 października 1920. Przyczynił się do pokonania 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego i wyparcia jej za Bug. Był członkiem Rady Wojennej.

W styczniu 1921 przewodniczył delegacji polskiej na rokowania w Bukareszcie w sprawach polsko–rumuńskiej konwencji wojskowej. Po powrocie do kraju Inspektor Armii nr VI we Lwowie[2]. W 1921 zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[43].

Od 9 lipca 1923 do 16 grudnia 1925 był szefem Sztabu Generalnego[44][45][2]. Złożona przez niego dymisja nie została przyjęta i formalnie nadal pozostawał szefem Sztabu Generalnego, jednak obowiązki pełnił gen. Edmund Kessler. W maju 1926 wyznaczony przez ministra spraw wojskowych, gen. Juliusza Malczewskiego, szefem sztabu wojsk rządowych. W czasie przewrotu majowego 1926 roku brał udział w walkach po stronie władz legalnych[46]. Po przewrocie majowym, jako przeciwnik Józefa Piłsudskiego, podał się do dymisji. W 1926 został przeniesiony w stan spoczynku[2]. W latach 30. był emerytowanym generałem dywizji[47].

Osiadł w rodzinnym majątku. Zajmował się pracą społeczną m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. Zbliżył się do ruchu narodowego, przystępując do Obozu Wielkiej Polski. W organizacji tej należał do Wielkiej Rady i był oboźnym Dzielnicy Małopolskiej OWP[48].

Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji III Rzeszy na Polskę oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza[2]. Po agresji ZSRR na Polskę i okupacji wschodnich terytoriów Rzeczypospolitej został aresztowany przez NKWD i uwięziony w obozie w Starobielsku. 6 kwietnia 1940 został wywieziony ze Starobielska do Charkowa, gdzie został zamordowany przez NKWD. Figuruje na Liście Straceń poz. 711.

Był wytypowany przez premiera Władysława Sikorskiego (nieświadomego wówczas zbrodni katyńskiej) na przyszłego dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, gdy na przełomie lipca i sierpnia 1941 uzgodniono z ZSRR ich powstanie.

Pochowany został na Polskim Cmentarzu Wojennym w Charkowie[49].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

  • Podporucznik artylerii w rezerwie – z dniem 1 stycznia 1894
  • Podporucznik artylerii służby czynnej – z dniem 1 maja 1895
  • Porucznik artylerii polowej – z dniem 1 maja 1898
  • Kapitan artylerii polowej 2 klasy – z dniem 1 maja 1904
  • Kapitan 1 klasy Sztabu Generalnego – z dniem 1 maja 1904
  • Major Sztabu Generalnego – z dniem 1 maja 1912
  • Podpułkownik Sztabu Generalnego – z dniem 1 stycznia 1894
  • Pułkownik – z dniem 1 maja 1917 i z 119. lokatą
  • Generał podporucznik – 1 stycznia 1920
  • Generał porucznik – 10 września 1920 z dniem 1 kwietnia 1920, a w następnym roku zweryfikowany w stopniu generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919
  • Generał dywizji – 1921, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919
  • Generał broni – pośmiertnie, 5 października 2007

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

polskie

austro-węgierskie[59]

inne zagraniczne

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Stanislaus Haller Edler von Hallenburg”.
  2. ↑ a b c d e f g h Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej. Stanisław Haller. Muzeum Katyńskie. [dostęp 2020-06-20].
  3. ↑ Maria Bruchnalska: Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym. Miejsce Piastowe: 1934, s. 276.
  4. ↑ Kronika. Wspomnienie pośmiertne. Władysław Haller de Hallenburg. „Czas”. Nr 44, s. 2, 24 lutego 1897. 
  5. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1894. Wiedeń: 1894, s. 755.
  6. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1894. Wiedeń: 1894, s. 488.
  7. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1895. Wiedeń: 1895, s. 710.
  8. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1896. Wiedeń: 1895, s. 704.
  9. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1895. Wiedeń: 1895, s. 732.
  10. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1896. Wiedeń: 1895, s. 726.
  11. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1897. Wiedeń: 1896, s. 759.
  12. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1898. Wiedeń: 1897, s. 766.
  13. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1899. Wiedeń: 1898, s. 770.
  14. ↑ a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1900. Wiedeń: 1899, s. 795.
  15. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1901. Wiedeń: 1900, s. 804.
  16. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1899. Wiedeń: 1898, s. 747.
  17. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1900. Wiedeń: 1899, s. 999.
  18. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1901. Wiedeń: 1900, s. 1020.
  19. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1902. Wiedeń: 1901, s. 210, 811.
  20. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1903. Wiedeń: 1902, s. 208, 807.
  21. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1904. Wiedeń: 1903, s. 209, 811.
  22. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1905. Wiedeń: 1904, s. 786.
  23. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1905. Wiedeń: 1904, s. 842.
  24. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1906. Wiedeń: 1905, s. 853.
  25. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1907. Wiedeń: 1906, s. 862.
  26. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1908. Wiedeń: 1908, s. 121.
  27. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1908. Wiedeń: 1907, s. 217.
  28. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1908. Wiedeń: 1908, s. 60.
  29. ↑ a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1909. Wiedeń: 1909, s. 223.
  30. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1909. Wiedeń: 1909, s. 62.
  31. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1910. Wiedeń: 1909, s. 225.
  32. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1911. Wiedeń: 1910, s. 233.
  33. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1912. Wiedeń: 1911, s. 240.
  34. ↑ a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1913. Wiedeń: 1912, s. 261.
  35. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1914. Wiedeń: 1914, s. 119.
  36. ↑ Rang- und Einteilungsliste des K. u. K. Generalstabes. Wiedeń: 1914, s. 24.
  37. ↑ a b c d Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 35.
  38. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 1022.
  39. ↑ a b c d e Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 63.
  40. ↑ Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 1264.
  41. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 1 z 17 stycznia 1920.
  42. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 38 z 6 października 1920
  43. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 120.
  44. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 7.
  45. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 7.
  46. ↑ Stanisław Haller, Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926 r., Kraków 1926, s. 4.
  47. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 321.
  48. ↑ W.J. Muszyński, Stanisław Haller Ritter von Hallenburg, [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Warszawa 2010, s. 131.
  49. ↑ Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa 2003, s. 158.
  50. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 246.
  51. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2763 z 15 marca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 13, poz. 409)
  52. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 123 z 20.11.1925
  53. ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921. 
  54. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
  55. ↑ „Za męstwo okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1863 z 28 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 31, poz. 1298)
  56. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2030 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1612)
  57. ↑ Franciszek Latinik: Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919. Cieszyn: 1934, s. 141.
  58. ↑ a b c Pamiętnik Historyczny Bojowników o Niepodległość Śląska Zaolzańskiego. Cieszyn: 1938, s. 7.
  59. ↑ Andrzej Suchcitz. Generał dywizji Stanisław Haller: przyczynki do życiorysu. „Niepodległość”. nr 20, s. 180, 1987. Instytut Józefa Piłsudskiego Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski. 
  60. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1913. Wiedeń: 1912, s. 92.
  61. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-28].
  62. ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-28].
  63. ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 80 z 31.07.1925
  64. ↑ Zarządzenie Prezydenta RP G.M.I.L. 3149/1926 z 30 stycznia 1926 r. (Dziennik Personalny z 1926 r. Nr 12, s. 69)
  65. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208)
  66. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 7, tu podano II klasę..
  67. ↑ Cmentarz. krzecinsolectwo.pl. [dostęp 2021-06-09].
  68. ↑ Hallerowie. stowarzyszeniekrzecin.pl. [dostęp 2021-06-09].
  69. ↑ Monitor Polski Nr 85 z dnia 16 listopada 2007 r., poz. 885
  70. ↑ Odsłonięcie w Ossowie popiersi gen. Andrzeja Błasika i abp. Mirona Chodakowskiego. blogpress.pl/, 18 sierpnia 2015. [dostęp 4 marca 2015].
  71. ↑ Piotr Czartoryski-Sziler. naszdziennik.pl/, 16 sierpnia 2015. [dostęp 4 marca 2015].
  72. ↑ Bohaterowie. Stanisław Haller. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2018-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-01)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Szefowie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
Szef Sztabu Wojsk Polskich
Szefowie Sztabu Generalnego WP
Szefowie Sztabu Głównego WP
Szefowie Sztabu Naczelnego Wodza
Szefowie Sztabu Głównego
Naczelnego Dowództwa WP
Szefowie Sztabu Generalnego WP

Flaga Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.svg

Rada Obrony Państwa (1920)
Z urzędu
Reprezentanci kół poselskich
Przedstawiciele rządu
Niestali przedstawiciele wojska

Godło Polski

  • pogrubienie – członkowie rady przez cały okres jej istnienia; kursywa – członkowie rady odwołani przed końcem jej istnienia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Haller&oldid=64470241”