X-Men: Przeszłość, która nadejdzie

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
X-Men: Przeszłość, która nadejdzie
X-Men: Days of Future Past
Ilustracja
Logo filmu
Gatunek

superbohaterski
fantastyka naukowa
akcja

Rok produkcji

2014

Data premiery

10 maja 2014
23 maja 2014 (Polska)

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone
Wielka Brytania

Język

angielski

Czas trwania

131 minut[1]

Reżyseria

Bryan Singer

Scenariusz

Simon Kinberg

Główne role

Hugh Jackman
James McAvoy
Michael Fassbender
Jennifer Lawrence
Halle Berry
Anna Paquin[a]
Elliot Page
Peter Dinklage
Ian McKellen
Patrick Stewart

Muzyka

John Ottman

Zdjęcia

Newton Thomas Sigel

Scenografia

John Myhre

Kostiumy

Louise Mingenbach

Montaż

John Ottman

Produkcja

Lauren Shuler Donner
Bryan Singer
Simon Kinberg
Hutch Parker

Wytwórnia

20th Century Fox
Marvel Entertainment
Bad Hat Harry Productions
The Donners’ Company
TSG Entertainment

Dystrybucja

20th Century Fox

Budżet

200 000 000 USD

Przychody brutto

747 862 775 USD

Poprzednik

X-Men: Pierwsza klasa (2011)

Kontynuacja

X-Men: Apocalypse (2016)

Strona internetowa

X-Men: Przeszłość, która nadejdzie (oryg. X-Men: Days of Future Past) – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2014 roku na podstawie serii komiksów o grupie superbohaterów o tej samej nazwie wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Bryan Singer na podstawie scenariusza Simona Kinberga. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Halle Berry, Anna Paquin[a], Elliot Page, Peter Dinklage, Ian McKellen i Patrick Stewart.

Akcja filmu rozgrywa się około 10 lat po wydarzeniach z Pierwszej klasy oraz około 10 lat po Ostatnim bastionie. Wolverine cofa się w czasie do 1973 roku, gdzie musi zmienić bieg przyszłości i nie dopuścić do utworzenia robotów zwanych Sentinelami, które doprowadzą do zagłady zarówno ludzi, jak i mutantów.

Światowa premiera Przeszłości, która nadejdzie miała miejsce 10 maja 2014 roku w Nowym Jorku. W Polsce film zadebiutował 23 maja tego samego roku. Film zarobił prawie 750 milionów dolarów przy budżecie 200 milionów i uzyskał pozytywne oceny krytyków. Przeszłość, która nadejdzie jest siódmą produkcją wchodzącą w skład franczyzy uniwersum filmowego osadzonego w świecie X-Men oraz sequelem filmów X-Men: Ostatni bastion z 2006 roku i X-Men: Pierwsza klasa z 2011 roku. W 2015 roku została wydana jego rozszerzona wersja The Rogue Cut. Powstały jego dwie kontynuacje X-Men: Apocalypse z 2016 i X-Men: Mroczna Phoenix z 2019 roku.

Streszczenie fabuły[edytuj | edytuj kod]

W dystopijnym 2023 roku roboty zwane Sentinelami zostały zaprogramowane do rozpoznania i polowania na mutantów oraz pomocnych im ludzi. Mała grupa ocalałych X-Menów pod wodzą Kitty Pryde, składająca się z Colossusa, Blink, Warpatha, Bishopa, Icemana i Sunspota, zostaje zaatakowana przez Sentineli, ale Pryde przesyła świadomość Bishopa w przeszłość o kilka dni, aby ostrzec innych i zapewnić ich przetrwanie. Grupa wycofuje się do chińskiej świątyni, gdzie spotyka profesora Charlesa Xaviera, Magneto, Storm i Logana. Xavier wyjaśnia historię stworzenia Sentineli, które zostały zaprojektowane przez Bolivara Traska, wojskowego naukowca, którego Mystique zamordowała w 1973 roku. Zaalarmowane śmiercią Traska siły rządowe schwytały Mystique i przeprowadziły na niej eksperymenty. Użyli jej DNA do rozwoju programu Sentinel, umożliwiając im w ten sposób dostosowanie się do prawie każdej zmutowanej mocy. Xavier i Magneto planują wykorzystać zdolność Pryde, aby zapobiec zabójstwu Traska i późniejszej apokaliptycznej przyszłości. Logan zgłasza się na ochotnika w miejsce Xaviera, ponieważ jego zdolności regeneracyjne pozwolą mu przetrwać ten proces[2].

Wolverine, po przebudzeniu w swoim młodszym ciele w 1973 roku, udaje się do posiadłości X-Menów, gdzie dowiaduje się od Hanka McCoya, że szkoła została zamknięta kilka lat temu z powodu wykorzystania wielu uczniów i pracowników szkoły podczas wojny w Wietnamie, a Erik Lehnsherr został niesłusznie aresztowany za zabójstwo innego mutanta Johna F. Kennedy’ego. Załamany Xavier pogrążył się w alkoholu i zaprzestał używania swoich mocy, dzięki surowicy, która pozwala mu chodzić, ale tłumi jego zdolności telepatyczne. Mając nadzieję na ponowne spotkanie z Mystique, Xavier zgadza się pomóc. Następnie Logan, Xavier i Hank dostają się do Pentagonu, skąd wyciągają Lehnsherra z więzienia, z pomocą nowo zwerbowanego Petera Maximoffa[2].

Mystique odkrywa, że Trask eksperymentował na mutantach i w zemście zaplanowała zamordowanie go podczas Paryskiego Porozumienia Pokojowego. Próba ta została udaremniona przez interwencję Xaviera, McCoya i Logana. Lehnsherr próbuje zabić Raven, wierząc, że może to uniemożliwić powstanie Sentineli. Dochodzi do walki między McCoyem i Lehnsherrem, co pozwala Mystique uciec. Jednak cała trójka zostanie ujawniona publicznie jako mutanci. Trask wykorzystuje to i skutecznie przekonuje prezydenta Richarda Nixona do zainicjowania programu Sentinel. Lehnsherr odzyskuje swój hełm, który pozwala mu blokować moce Xaviera i przejmuje kontrolę nad prototypami Sentineli Traska. Po powrocie do posiadłości Xavier zaprzestaje brać serum i odzyskuje swoje umiejętności, co pozwala mu na komunikację ze sobą z przyszłości. Zostaje zainspirowany do ochrony relacji między mutantami a ludźmi. Po użyciu Cerebro do odnalezienia Mystique, Xavier, McCoy i Logan udają się do Waszyngtonu, aby powstrzymać Mystique przed zabójstwem Traska[2].

Podczas ceremonii, w której Nixon prezentuje Sentinele, Xavier, McCoy i Logan szukają Mystique. Zjawia się Magneto i kontrolując Sentinele barykaduje Biały Dom. Podczas walki Magneto przebija Logana zbrojeniem i wrzuca go do rzeki Potomak. Nixon, Trask i Mystique w przebraniu ukrywają się w bunkrze w Białym Domu, ale Magneto wyrywa go z budynku z zamiarem zabicia prezydenta. W przyszłości X-Meni staczają ostatnią bitwę z Sentinelami. Wielu z nich ginie, aby reszta zyskała więcej czasu, a Magneto zostaje poważnie ranny. W 1973 roku Xavier przekonuje Mystique do oszczędzenia Traska po tym, jak uratowała Nixona przed Magneto. Dzięki temu zmieniła się historia, a Sentinele znikają. Magneto i Mystique odchodzą, a Trask zostaje później osadzony w więzieniu za próbę sprzedania amerykańskich tajemnic wojskowych wietnamskim urzędnikom[2].

Wolverine budzi się w posiadłości X-Menów w 2023 roku, gdzie Iceman, Rogue, Colossus, Pryde, Beast, Storm, Jean Grey, Scott Summers i Xavier nadal żyją. Xavier mówi zaciekawionemu Loganowi, że mają wiele do omówienia. W 1973 roku młodszy Logan zostaje wyłowiony z rzeki przez Mystique, przebraną za Williama Strykera[2].

W scenie po napisach w starożytnym Egipcie tłum wywołuje En Sabah Nura, który telekinetycznie podnosi bloki konstrukcyjne do budowy piramid, a Czterej Jeźdźcy obserwują to z daleka[2].

Obsada[edytuj | edytuj kod]

Polski dubbing[3]
Krzysztof Banaszyk jako James „Logan” Howlett / Wolverine
Waldemar Barwiński jako Charles Xavier / Profesor X (młodszy)
Piotr Fronczewski jako Charles Xavier / Profesor X (starszy)
Piotr Zelt jako Eric Lensherr / Magneto (młodszy)
Wiktor Zborowski jako Eric Lensherr / Magneto (starszy)
Lidia Sadowa jako Raven Darkholme / Mystique
Anna Gajewska jako Ororo Munroe / Storm
Julia Kołakowska-Bytner jako Kitty Pryde
Jarosław Boberek jako Bolivar Trask
Lesław Żurek jako Henry „Hank” McCoy / Beast
  • Hugh Jackman jako James „Logan” Howlett / Wolverine, mutant posiadający szpony w rękach, wyostrzone zmysły oraz umiejętność regeneracji. W wyniku eksperymentu jego szkielet, w tym również szpony, został pokryty niezniszczalnym adamantium[4].
  • James McAvoy i Patrick Stewart jako Charles Xavier / Profesor X, mutant, który ma zdolność telepatii, pacyfista. Stewart zagrał Profesora X z przyszłości[5].
  • Michael Fassbender i Ian McKellen jako Eric Lensherr / Magneto, mutant posiadający umiejętność manipulowania polem magnetycznym oraz metalem. McKellen zagrał Magneto z przyszłości[5].
  • Jennifer Lawrence jako Raven Darkholme / Mystique, mutantka posiadająca zdolność zmiany swojego wyglądu[5].
  • Halle Berry jako Ororo Munroe / Storm, mutantka umiejąca kontrolować pogodę[6].
  • Elliot Page jako Kitty Pryde, mutantka, która potrafi przenikać przez przedmioty stałe[7].
  • Peter Dinklage jako Bolivar Trask, wojskowy naukowiec i szef Trask Industries, który stworzył roboty o nazwie Sentinele, których celem jest zniszczenie mutantów[8].
  • Nicholas Hoult jako Henry „Hank” McCoy / Beast, mutant pokryty futrem, mający chwytne stopy i nadludzkie zdolności fizyczne[5]. Kelsey Grammer wystąpił w roli cameo, jako McCoy z przyszłości[9].

Swoje role z poprzednich filmów powtórzyli: Shawn Ashmore jako Bobby Drake / Iceman, mutant umiejący kontrolować lód[7]; Daniel Cudmore jako Peter Rasputin / Colossus, mutant, który potrafi zamienić swoje ciało w stal[10]; Lucas Till jako Alex Summers / Havok, mutant, który ma zdolność pochłaniania energii i wyładowywania jej w postaci wybuchów[11]; Famke Janssen jako Jean Grey, mutantka posiadająca zdolności telekinetyczne i telepatyczne; James Marsden jako Scott Summers / Cyclops, mutant posiadający zdolność generowania wiązek energii z oczu[9]; Anna Paquin jako Marie D’Ancanto / Rogue, mutantka, która poprzez fizyczny kontakt potrafi odebrać siły życiowe, poznać czyjeś wspomnienia, a w przypadku mutantów – używać ich mocy[7]. Janssen, Marsden i Paquin pojawiają się w rolach cameo[9][12].

W filmie wystąpili również: Josh Helman jako William Stryker, wojskowy, który nienawidzi mutantów[13]; Evan Peters jako Pietro Maximoff / Quicksilver, mutant posiadający umiejętność szybkiego poruszania się[14]; Zehra Leverman jego matkę[15]; Omar Sy jako Bishop, mutant absorbujący energię i kierują ją w strzały kinetyczne[16]; Fan Bingbing jako Blink, mutantka wytwarzająca portale służące do teleportacji[10]; Adan Canto jako Sunspot, mutant zdolny do wytwarzania energii słonecznej[17] oraz Booboo Stewart jako James Proudstar / Warpath, mutant posługujący się nożami[18]. Pozostałych mutantów zagrali Evan Jonigkeit jako Toad, Gregg Lowe jako Ink[19] i Jaa Smith-Johnson jako Daniels[20]. Scenarzyści komiksów o X-Menach Len Wein i Chris Claremont zagrali kongresmenów Stanów Zjednoczonych[21], Michael Lerner pojawił się jako senator Brickman[22], a Mark Camacho jako prezydent Richard Nixon[23].

Reżyser filmu, Bryan Singer, pojawił się w roli cameo[24], a w scenie po napisach Brendan Pedder jako starożytny mutant, En Sabah Nur[25].

Hugh Jackman
(James „Logan” Howlett / Wolverine)
James McAvoy
(Charles Xavier / Profesor X)
Patrick Stewart
(Charles Xavier / Profesor X)
Michael Fassbender
(Eric Lensherr / Magneto)
Ian McKellen
(Eric Lensherr / Magneto)
Jennifer Lawrence
(Raven Darkholme / Mystique)
Halle Berry
(Ororo Munroe / Storm)
Elliot Page
(Kitty Pryde)
Peter Dinklage
(Bolivar Trask)
Nicholas Hoult
(Henry „Hank” McCoy / Beast)

Produkcja[edytuj | edytuj kod]

Rozwój projektu[edytuj | edytuj kod]

Bryan Singer, reżyser filmu

W marcu 2010 roku poinformowano, że 20th Century Fox planuje rozpocząć nową trylogię filmem X-Men: Pierwsza klasa[26]. Rok później ujawniono, że w trakcie rozwoju są kolejne filmy[27]. W październiku tego samego roku poinformowano, że Simon Kinberg został zatrudniony do napisania scenariusza[28]. W styczniu 2012 roku poinformowano, że Matthew Vaughn powróci na stanowisko reżysera, a Bryan Singer jako producent[29].

W maju studio wyznaczyło datę amerykańskiej premiery na 18 lipca 2014 roku[30], a w sierpniu ujawniono pełny tytuł, X-Men: Days of Future Past[31]. W październiku Vaughn zrezygnował na rzecz filmu Kingsman: Tajne służby[32]. Kilka dni później poinformowano, że Singer zajął jego miejsce[33]. W czerwcu 2013 roku data premiery została przesunięta na 23 maja 2014[34].

Casting[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec listopada 2012 roku ujawniono, że James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence i Nicholas Hoult powtórzą swoje role z filmu X-Men: Pierwsza klasa, Ian McKellen i Patrick Stewart z oryginalnej trylogii[5]. Kilka dni później, na początku grudnia potwierdzono powrót Hugh Jackmana jako Wolverine’a[4].

W styczniu 2013 roku poinformowano, że Anna Paquin jako Rouge, Elliot Page jako Kitty Pryde i Shawn Ashmore jako Iceman, powtórzą swoje role z oryginalnej trylogii[7]. Rola Paquin ostatecznie została mocno okrojona[12]. W następnym miesiącu ujawniono, że Peter Dinklage zagra antagonistę w filmie[35]. W marcu poinformowano, że powróci Halle Berry jako Storm[6] i Daniel Cudmore jako Colossus, a do obsady dołączyli Fan Bingbing jako Blink, Booboo Stewart[10] oraz Omar Sy[36].

Obsada i twórcy filmu podczas San Diego Comic-Conu

W kwietniu ujawniono, że Adan Canto[37] zagra w filmie. W następnych dwóch miesiącach do obsady dołączyli: Evan Peters jako Quicksilver[14], Josh Helman[38] oraz Lucas Till jako Havok, który wystąpił w X-Men: Pierwsza klasa[11].

Zdjęcia i postprodukcja[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 15 kwietnia 2013 roku w Montrealu w Kanadzie[39], a zakończyły się 17 sierpnia tego samego roku[40]. Dokrętki odbyły się w listopadzie tego samego roku[41] i w lutym 2014 roku[42]. Za zdjęcia odpowiadał Newton Thomas Sigel, scenografią zajął się John Myhre, a kostiumy zaprojektowała Louise Mingenbach[1].

Montażem zajął się John Ottman. Efekty specjalne przygotowały studia: Moving Picture Company, Cinesite, Rising Sun Pictures, Mokko Studio, Hydraulx, Method Studios, Animal Logic VFX, Legacy Effects, Digital Domain i Rhythm and Hues Studios, a odpowiadali za nie Anders Langlands, Lou Pecora, Derek Spears i Holger Voss[1].

Muzyka[edytuj | edytuj kod]

W kwietniu 2013 roku poinformowano, że John Ottman skomponuje muzykę do filmu[43]. Album X-Men: Days of Future Past (Original Motion Picture Soundtrack) został wydany 26 maja 2014 roku przez Sony Classical Records[44]. Dwupłytowy soundtrack X-Men: Days of Future Past – The Rogue Cut (Original Motion Picture Soundtrack) do rozszerzonej wersji filmu wydano 24 czerwca 2015 roku[45].

2014X-Men: Days of Future Past (Original Motion Picture Soundtrack)
Nr Tytuł utworu AutorWykonawcaDługość
1.„The Future – Main Titles”J. Ottman2:45
2.„Time’s Up”J. Ottman4:18
3.„Hope (Xavier’s Theme)”J. Ottman4:48
4.„I Found Them”J. Ottman2:51
5.„Saigon / Logan Arrives”J. Ottman4:36
6.„Pentagon Plan / Sneaky Mystique”J. Ottman3:24
7.„He Lost Everything”J. Ottman1:51
8.„Springing Erik”J. Ottman3:33
9.„How Was She?”J. Ottman1:46
10.„All Those Voices”J. Ottman3:18
11.„Paris Pandemonium”J. Ottman7:44
12.„Contacting Raven”J. Ottman1:48
13.„Rules of Time”J. Ottman3:07
14.„Hat Rescue”J. Ottman1:29
15.„Time’s Up (Film Version)”J. Ottman3:33
16.„The Attack Begins”J. Ottman5:03
17.„Join Me”J. Ottman3:20
18.„Do What You Were Made For”J. Ottman2:56
19.„I Have Faith in You / Goodbyes”J. Ottman2:27
20.„Welcome Back / End Titles”J. Ottman3:57
21.„Time in a Bottle”Jim Croce2:26
22.„The First Time Ever I Saw Your Face”Roberta Flack5:19
1:16:19
2015X-Men: Days of Future Past – The Rogue Cut (Original Motion Picture Soundtrack), CD1
Nr Tytuł utworu AutorDługość
1.„Main Theme”J. Ottman0:56
2.„Hope (Xavier’s Theme)”J. Ottman4:50
3.„The Future”J. Ottman1:59
4.„Time’s Up”J. Ottman4:19
5.„I Found Them”J. Ottman2:52
6.„Xavier’s Plan”J. Ottman3:35
7.„Rules of Time”J. Ottman3:08
8.„Trask Hearing / A New Era”J. Ottman2:34
9.„Saigon / Logan Arrives”J. Ottman4:35
10.„He Lost Everything”J. Ottman1:50
11.„Pentagon Plan / Sneaky Mystique”J. Ottman3:25
12.„Springing Erik”J. Ottman3:33
13.„Clothes Off / Goodbye Peter”J. Ottman2:12
14.„You Abandoned us All! / Yes, she Does”J. Ottman2:23
15.„How Was She?”J. Ottman1:47
16.„Paris Pandemonium”J. Ottman7:44
17.„Whitehouse Meeting”J. Ottman2:41
18.„Are you Mystique?”J. Ottman2:01
19.„We Need You”J. Ottman2:14
20.„All Those Voices”J. Ottman3:18
21.„Charles n Charles”J. Ottman2:59
22.„Off the Tracks”J. Ottman1:23
23.„There’s Someone Else”J. Ottman1:59
24.„Contacting Raven”J. Ottman1:48
25.„Letting Raven In”J. Ottman3:34
1:13:39
2015X-Men: Days of Future Past – The Rogue Cut (Original Motion Picture Soundtrack), CD2
Nr Tytuł utworu AutorDługość
1.„Finding Rogue”J. Ottman3:02
2.„Costly Escape”J. Ottman2:21
3.„Cutting Ties”J. Ottman2:47
4.„Ripples in Time”J. Ottman1:19
5.„Raising RFK / Here they Come”J. Ottman2:36
6.„Raising RFK / Magneto Descends”J. Ottman1:23
7.„The Attack Begins”J. Ottman2:26
8.„Saving the Future”J. Ottman5:03
9.„Join Me”J. Ottman2:55
10.„They Found Us / Remember the Xmen”J. Ottman3:40
11.„I Have Faith in You / Goodbyes”J. Ottman3:19
12.„You’re Here!”J. Ottman2:26
13.„Welcome Back / End Titles”J. Ottman3:56
14.„En Sabah Nur”J. Ottman0:54
38:07

Wydanie[edytuj | edytuj kod]

Światowa premiera filmu X-Men: Przeszłość, która nadejdzie odbyła się 10 maja 2014 roku w Nowym Jorku. W wydarzeniu uczestniczyła obsada i produkcja filmu, a także zaproszono na nie specjalnych gości. Premierze tej towarzyszył czerwony dywan oraz szereg konferencji prasowych[46]. Dla szerszej publiczności w Stanach Zjednoczonych[34] i w Polsce film zadebiutował 23 maja tego samego roku[3].

14 października 2014 film został wydany w Stanach Zjednoczonych na DVD i Blu-ray[47]. Natomiast w Polsce na DVD ukazał się dzień później (15 października)[48], a na Blu-ray miał premierę 4 stycznia 2015 roku[49].

The Rogue Cut

14 lipca 2015 roku została wydana rozszerzona wersja filmu The Rogue Cut, która zawiera dodatkowe 17 minut materiału, w tym między innymi wcześniej usunięte sceny z Anną Paquin jako Rouge[50]. Pokazano ją również publiczności podczas San Diego Comic-Con w 2015 roku[51].

Odbiór[edytuj | edytuj kod]

Box office[edytuj | edytuj kod]

Film, przy budżecie 200 milionów dolarów, zarobił prawie 750 milionów, z czego prawie 234 miliony w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz prawie 1,5 miliona w Polsce[52]. Na świecie film zarobił w weekend otwarcia prawie 263 miliony, zyskując miano najbardziej dochodowego filmu o X-Menach[52].

Krytyka w mediach[edytuj | edytuj kod]

Film spotkał się z pozytywną reakcją krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 90% z 326 recenzji uznano za pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich podstawie wyniosła 7,53/10[53]. Na portalu Metacritic średnia ważona ocen z 44 recenzji wyniosła 75 punktów na 100[54]. Natomiast według serwisu CinemaScore, zajmującego się mierzeniem atrakcyjności filmów w Stanach Zjednoczonych, publiczność przyznała mu ocenę A w skali od F do A+[55].

Sean O’Connell z Cinema Blend napisał: „jak dotąd najwspanialszy, najbardziej kompletny i zdumiewająco zabawny [film X-Men]”[56]. David Rooney z magazynu „The Hollywood Reporter” stwierdził, że: „Chociaż jest bardziej dramatycznie rozedrgany niż reboot i brakuje mu wyrazistego złoczyńcy, nowy film jest nakręcony z budzącym emocje szacunkiem dla postaci Marvel Comics i ich świata”[57]. Justin Chang z „Variety” napisał: „O ile rozterki bohaterów czasami wydają się zbyt zdławione, o tyle posuwa je do przodu orzeźwiająca emocjonalna bezpośredniość, pozbawiona cynizmu lub sentymentalizmu, która rozgrywa autentycznie akordy uczuć w trakcie 130-minutowego seansu filmowego”[1].

Jakub Popielecki z portalu Filmweb stwierdził: „Uwaga! Bryan Singer liczy, że wywoła u was sklerozę. Przeszłość, która nadejdzie to film, który aktywnie generuje dziury w pamięci. Oglądacie na własną odpowiedzialność”[58]. Joanna Ostrowska z Interii napisała: „Reżyser Bryan Singer bezlitośnie atakuje przeszłość i historię; buduje wspólne przestrzenie czasowe, przywołuje tych bohaterów, których ktoś kiedyś pogrzebał – łamie wszystkie przyzwyczajenia fanów sagi”[59]. Darek Kuźma z Onetu stwierdził, że „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie to najlepsza część sagi o najbardziej znanych mutantach popkultury od czasu X-Men 2 z 2003 roku. To zrealizowany z przysłowiowym jajem film wybijający się ponad blockbusterową przeciętność, lecz jednocześnie niespełniający wszystkich pokładanych w nim oczekiwań”[60].

Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]

Rok Ceremonia Kategoria Nominacja Rezultat Przypis
2014 Teen Choice Awards Ulubiony film fantasy / science-fiction X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja [61]
Ulubiona aktorka w filmie science-fiction / fantasy Jennifer Lawrence Wygrana
Halle Berry Nominacja
Ulubiona postać kradnąca sceny Nicholas Hoult Nominacja
Elliot Page Nominacja
Ulubiony czarny charakterMichael Fassbender Michael Fassbender Nominacja
Golden Schmoes Awards Najlepsza scena akcji X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Wygrana [62]
Najlepsza scena zapadająca w pamięć X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Wygrana
Najlepszy film science-fiction X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
Najlepsze efekty specjalne X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
Najfajniejsza postać Evan Peters jako Quicksilver Nominacja
Najlepsze wydanie DVD/Blu-Ray X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
Matchflick Flicker Awards Najlepsze sceny walki Bryan Singer X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Wygrana [63]
Young Hollywood Awards Najlepszy superbohater Nicholas Hoult Nominacja [64]
Najlepsza chemia między aktorami X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
Ulubiony film X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
2015 People’s Choice Awards Ulubiony film X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja [65]
Ulubiona aktorka w filmie akcji Jennifer Lawrence Wygrana
Ulubiony aktor w filmie akcji Hugh Jackman Nominacja
Ulubiony film akcji X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja
Nagroda Akademii Filmowej Najlepsze efekty specjalne Richard Stammers, Lou Pecora, Tim Crosbie, Cameron Waldbauer Nominacja [66]
Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej Najlepsze efekty specjalne Richard Stammers, Anders Langlands, Tim Crosbie, Cameron Waldbauer Nominacja [67]
Saturn Awards Najlepsza adaptacja komiksu X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja [68]
Najlepsza reżyseria Bryan Singer Nominacja
Najlepsza charakteryzacja Adrien Morot, Norma Hill-Patton Nominacja
Najlepsze kostiumy Louise Mingenbach Nominacja
Najlepszy montaż John Ottman Nominacja
Annie Awards Najlepsze efekty animowane w filmie aktorskim Jeremy Hampton, Daniel Stern, Edmond Smith, Hiroshi Tsubokawa, Daniel Jenkins Nominacja [69]
MTV Movie Awards Najlepszy czarny charakter Peter Dinklage Nominacja [70]
Amerykańska Gildia Aktorów Filmowych Najlepszy zespół kaskaderski w filmie X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Nominacja [71]
Kids’ Choice Awards Ulubiony aktor filmowy Hugh Jackman Nominacja [72]
Ulubiona aktorka filmu akcji Jennifer Lawrence Wygrana
Halle Berry Nominacja
Elliot Page Nominacja
Empire Awards Najlepszy film fantasy / science-fiction X-Men: Przeszłość, która nadejdzie Wygrana [73]
VES Awards Najlepsze symulacje w fotorealistycznym filmie Adam Paschke, Premamurti Paetsch, Sam Hancock, Timmy Lundin Wygrana [74]
Najlepsze wirtualne zdjęcia w filmie aktorskim Austin Bonang, Casey Schatz, Dennis Jones, Newton Thomas Sigel Wygrana
Najlepsza efekty specjalne w filmie aktorskim Richard Stammers, Blondel Aidoo, Lou Pecora, Anders Langlands, Cameron Waldbauer Nominacja

Kontynuacje, anulowane projekty i reboot Filmowego Uniwersum Marvela[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2013 roku Bryan Singer zapowiedział kontynuację[75]. Powrócił on na stanowisku reżysera, a scenariusz napisał Simon Kinberg. X-Men: Apocalypse miał premierę w 2016 roku. Swoje role powtórzyli: James McAvoy, Michael Fassbender, Jennifer Lawrence, Nicholas Hoult, Rose Byrne i Lucas Till. Do obsady dołączył Oscar Isaac jako Apocalypse oraz: Tye Sheridan, Sophie Turner i Alexandra Shipp jako młodsze wersje: Cyclopsa, Jean Grey i Storm[76].

W maju 2016 roku Kinberg zapowiedział, że 20th Century Fox planuje kolejną trylogię, która tym razem ma się koncentrować na młodych mutantach[77]. W lutym 2017 roku poinformowano, że Kinberg rozpoczął negocjacje ze studiem dotyczące wyreżyserowania kontynuacji na podstawie własnego scenariusza inspirowanymi komiksami Dark Phoenix Saga[78]. X-Men: Mroczna Phoenix miała premierę w 2019 roku. W głównych rolach powrócili: McAvoy, Fassbender, Lawrence, Hoult, Turner, Sheridan i Shipp. Dołączyła do nich Jessica Chastain jako Vuk[79].

Studio rozwijało też kilka spin-offów franczyzy filmowej o X-Menach, między innymi Gambit z Channingiem Tatumem w głównej roli, Multiple Man z Jamesem Franco, Kitty Pryde z Elliotem Pagem oraz filmy o Alpha Flight i o Exiles[80].

W 2019 roku The Walt Disney Company sfinalizował transakcję zakupu 21st Century Fox, wskutek czego wszystkie filmy Foxa związane z franczyzą zostały anulowane, w tym spin-offy i kontynuacje Mrocznej Phoenix, a Marvel Studios przejęło kontrolę nad postaciami[80]. Prezes Disneya, Robert Iger, poinformował, że X-Meni zostaną włączeni do Filmowego Uniwersum Marvela[81]. W lipcu 2019 roku, podczas San Diego Comic-Conu, Kevin Feige zapowiedział, że studio pracuje nad rebootem filmu o mutantach[82].

W 2020 roku premierę miał ostatni film franczyzy filmowej o X-Menach, samodzielny spin-off, Nowi mutanci[83].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. a b rola aktorki początkowo miała być większa, ostatecznie ograniczyła się do roli cameo, pomimo to wymieniona została w stopce filmu

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Justin Chang: Film Review: ‘X-Men: Days of Future Past’. Variety. [dostęp 2014-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  2. a b c d e f Bryan Singer, X-Men: Przeszłość, która nadejdzie, 20th Century Fox.
  3. a b „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie” – dane dot. ekipy polskiego dubbingu. polski-dubbing.pl. [dostęp 2014-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).
  4. a b Borys Kit, Tatiana Siegel: How Fox Is Reuniting the 'X-Men'. The Hollywood Reporter. [dostęp 2012-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  5. a b c d e Borys Kit: James McAvoy, Michael Fassbender, Ian McKellen and Patrick Stewart to Star in New 'X-Men'. The Hollywood Reporter. [dostęp 2012-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-24)]. (ang.).
  6. a b Andrew Rezende: Halle Berry Confirmed to Reprise Role as Storm in Bryan Singer’s X-Men: Days of Future Past. Collider. [dostęp 2013-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-25)]. (ang.).
  7. a b c d Adam Chitwood: Anna Paquin, Ellen Page, and Shawn Ashmore Returning for X-Men: Days of Future Past. Collider. [dostęp 2013-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  8. Eric Eisenberg: Peter Dinklage Explains His Approach To Bolivar Trask In X-Men: Days Of Future Past. Cinema Blend. [dostęp 2013-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-04)]. (ang.).
  9. a b c Hugh Armitage: 'Pissed off' Kelsey Grammer insisted on X-Men: Days of Future Past cameo. Digital Spy. [dostęp 2016-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  10. a b c Dave Trumbore: X-Men: Days Of Future Past Features Daniel Cudmore Returning as Colossus, Plus Newcomers Booboo Stewart and Fan Bingbing. Collider. [dostęp 2013-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  11. a b Dave McNary: Lucas Till Returns to Bryan Singer’s ‘X-Men: Days of Future Past’. Variety. [dostęp 2013-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-24)]. (ang.).
  12. a b Brent McKnight: Why Anna Paquin Didn't Mind Being Cut From X-Men: Days Of Future Past. Cinema Blend. [dostęp 2015-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-10)]. (ang.).
  13. Ryan Lambie: Josh Helman: playing Stryker in X-Men: Days Of Future Past. Den of Geek. [dostęp 2014-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  14. a b Eric Eisenberg: X-Men: Days Of Future Past Adds Evan Peters As Quicksilver. Cinema Blend. [dostęp 2013-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-24)]. (ang.).
  15. Zehra Leverman. Brytyjski Instytut Filmowy. [dostęp 2020-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  16. Nick Venable: X-Men: Days Of Future Past Reveals Omar Sy's Bishop And Other Character Portraits. Cinema Blend. [dostęp 2013-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)]. (ang.).
  17. Lucia I.Suarez Sang: 'X-Men: Days of Future Past': Adan Canto Talks About Playing Superhero Mutant Sunspot. Fox News. [dostęp 2014-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  18. Padraig Cotter: X-Men: Days Of Future Past's Warpath - Mutant Powers & Death Explained. Screen Rant. [dostęp 2020-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-17)]. (ang.).
  19. Charles Bramesco: Two ‘X-Men: Days of Future Past’ Characters May Return for ‘Dark Phoenix’. Screen Crush. [dostęp 2017-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-09)]. (ang.).
  20. Jaa Smith-Johnson. Brytyjski Instytut Filmowy. [dostęp 2020-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  21. Jamie Lovett: Remembering Len Wein's 'X-Men: Days of Future Past' Cameo. Comic Book. [dostęp 2017-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  22. Michael Lerner. Brytyjski Instytut Filmowy. [dostęp 2020-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-04)]. (ang.).
  23. Mark Camacho. Brytyjski Instytut Filmowy. [dostęp 2020-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-26)]. (ang.).
  24. Hannah Shaw-Williams: Wolverine Kills Bryan Singer in X-Men: Apocalypse Cameo. Screen Rant. [dostęp 2016-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-10)]. (ang.).
  25. Sarah Moran: 'X-Men: Days of Future Past' Post-Credits Scene Actor Revealed & Sentinel Art. Screen Rant. [dostęp 2014-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-06)]. (ang.).
  26. Mike Fleming Jr: Bryan Singer Producing 'X-Men: First Class'. Deadline Hollywood. [dostęp 2010-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-23)]. (ang.).
  27. Nathalie Caron: Producer reveals there WILL be an X-Men 4 and 5. Blastr. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (ang.).
  28. Exclusive: Simon Kinberg Writing X-Men: First Class Sequel. Superhero Hype. [dostęp 2011-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)]. (ang.).
  29. Ben Child: Matthew Vaughn to direct sequel to X-Men: First Class. The Guardian. [dostęp 2012-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)]. (ang.).
  30. The X-Men: First Class Sequel Set for July 18, 2014. Superhero Hype. [dostęp 2012-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)]. (ang.).
  31. Silas Lesnick: The First Class Sequel is Officially X-Men: Days of Future Past. Superhero Hype. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-14)]. (ang.).
  32. Dave Trumbore: Matthew Vaughn Out as Director of X-Men: First Class Sequel, X-Men: Days of Future Past; Bryan Singer May Replace Him. Collider. [dostęp 2012-10-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  33. Silas Lesnick: Bryan Singer Officially Set for X-Men: Days of Future Past. Superhero Hype. [dostęp 2012-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-14)]. (ang.).
  34. a b 20th Century Fox Sets Dates for Independence Day 2, Assassin’s Creed, Apes and X-Men!. Superhero Hype. [dostęp 2013-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-08)]. (ang.).
  35. Matt Goldberg: Peter Dinklage to Play Villain in X-Men: Days of Future Past. Collider. [dostęp 2013-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  36. Tara Fowler: The Intouchables Omar Sy Joins the Cast of X-Men: Days Of Future. Collider. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  37. Hugh Armitage: 'X-Men: Days of Future Past' adds Adan Canto. Digital Spy. [dostęp 2013-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  38. Michael Palumbo: Josh Helman Joins ‘X-Men: Days of Future Past’ Cast. Variety. [dostęp 2013-06-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-11)]. (ang.).
  39. Steve Weintraub: Bryan Singer Talks Jack The Giant Slayer, X-Men: Days of Future Past, Battlestar Galactica, and More. Collider. [dostęp 2013-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-08)]. (ang.).
  40. Production Wraps on X-Men: Days of Future Past. Superhero Hype. [dostęp 2013-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)]. (ang.).
  41. Scott Collura: X-Men: Days of Future Past Heads Back to Montreal for Reshoots. IGN. [dostęp 2013-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-02)]. (ang.).
  42. Eric Eisenberg: Beast Gets To Work In New X-Men: Days Of Future Past Set Photo. Cinema Blend. [dostęp 2014-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-02)]. (ang.).
  43. Spencer Perry: John Ottman to Score X-Men: Days of Future Past. Superhero Hype. [dostęp 2013-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-14)]. (ang.).
  44. ‘X-Men: Days of Future Past’ Soundtrack Details. Film Music Reporter. [dostęp 2014-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-16)]. (ang.).
  45. ‘X-Men: Days of Future Past’ – The Rogue Cut Soundtrack Details. Superhero Hype. [dostęp 2015-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-25)]. (ang.).
  46. Gregg Kilday: Bryan Singer Accusations Affect Marketing Plans for Next 'X-Men,' 'Black Box'. The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-16)]. (ang.).
  47. Spencer Perry: X-Men: Days of Future Past Hitting DVD and Blu-ray in October. Superhero Hype. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-23)]. (ang.).
  48. X-men: Przeszłość, która nadejdzie [DVD]. dvdmax.pl. [dostęp 2020-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  49. X-men: Przeszłość, która nadejdzie [Blu-Ray]. dvdmax.pl. [dostęp 2020-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-05)]. (ang.).
  50. Max Evry: Bryan Singer Reveals X-Men: Days of Future Past Rogue Cut Release Date. Superhero Hype. [dostęp 2015-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-11)]. (ang.).
  51. There Will Be “X-Men: Days of Future Past Rogue Cut” Screening at San Diego Comic-Con! Here’s Details!. Rama Screen. [dostęp 2015-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-13)]. (ang.).
  52. a b X-Men: Days of Future Past. Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-26]. (ang.).
  53. X-Men: Days of Future Past (2014). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-26]. (ang.).
  54. X-Men: Days of Future Past 2044. Metacritic. [dostęp 2020-08-26]. (ang.).
  55. Ray Subers: Weekend Report: 'X-Men' Rules Memorial Day, Falls Short of Franchise Record. Box Office Mojo. [dostęp 2014-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  56. Sean O’Connell: X-Men: Days of Future Past. Cinema Blend. [dostęp 2014-05-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  57. David Rooney: X-Men: Days of Future Past: Film Review. The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-20)]. (ang.).
  58. Jakub Popielecki: Jeszcze nie eksmen. Filmweb. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-02)]. (pol.).
  59. Joanna Ostrowska: "X-Men: Przeszłość, która nadejdzie" [recenzja: Powrót do przeszłości]. Interia.pl. [dostęp 2014-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  60. Darek Kuźma: "X-Men: Przeszłość, która nadejdzie": mutanci w tarapatach - recenzja. Onet.pl. [dostęp 2014-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  61. Teen Choice Awards 2014 Nominees Revealed!. Yahoo. [dostęp 2014-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)]. (ang.).
  62. Golden Schmoes winners and nominees 2014. joblo.com. [dostęp 2020-08-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-11)]. (ang.).
  63. 5th Annual Matchflick Flicker Awards!. flickerawards. [dostęp 2016-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-20)]. (ang.).
  64. Nominees and Winners Young Hollywood Awards. Young Hollywood Awards. [dostęp 2014-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-05)]. (ang.).
  65. Lauren Moraski: People’s Choice Awards 2015 hosts, nominees announced. CBS News. [dostęp 2014-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-25)]. (ang.).
  66. Patrick Hipes: Oscar Nominations: 'Grand Budapest Hotel' & 'Birdman' Lead Way With 9 Noms; 'Imitation Game' Scores 8. Deadline Hollywood. [dostęp 2015-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  67. BAFTA Nominations: ‘Grand Budapest Hotel’ Leads With 11 – Full List. Deadline Hollywood. [dostęp 2015-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-10)]. (ang.).
  68. Steve Barton: 2015 Saturn Awards Nominees Announced. Dread Central. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-04)]. (ang.).
  69. Complete list of Annie Award 2014 nominees. Los Angeles Times. [dostęp 2014-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-24)]. (ang.).
  70. Here Are Your 2015 MTV Movie Awards Nominees. MTV. [dostęp 2015-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-03)]. (ang.).
  71. SAG Awards 2015 Winners. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-23)]. (ang.).
  72. Simon Keegan: Kids' Choice Awards: All the winners and losers at this year's gunge-fest. Daily Mirror. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)]. (ang.).
  73. Christian Tobin: The Imitation Game leads Empire Awards 2015 nominations. Digital Spy. [dostęp 2015-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)]. (ang.).
  74. Visual Effects Society Announces Winners of the 13th Annual VES Awards. Visual Effects Society. [dostęp 2020-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-21)]. (ang.).
  75. Rebecca Ford, Borys Kit: Release Date Announced for 'X-Men: Apocalypse'. The Hollywood Reporter. [dostęp 2013-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-12)]. (ang.).
  76. Geoff Berkshire: Film Review: ‘X-Men: Apocalypse’. Variety. [dostęp 2016-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-12)]. (ang.).
  77. Hilary Lewis: James McAvoy, 'X-Men: Apocalypse' Cast Talk Future Franchise Films. The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-20)]. (ang.).
  78. Steve Weintraub: Exclusive: Simon Kinberg in Talks to Write and Direct the Next ‘X-Men’ Movie. Collider. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  79. Tim Grierson: 'X-Men: Dark Phoenix': Review. Screen Daily. [dostęp 2019-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-30)]. (ang.).
  80. a b Allie Gemmill: X-Men Movies Fox Had Planned (That Won’t Happen At Disney). Screen Rant. [dostęp 2019-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-28)]. (ang.).
  81. Peter White, Dade Hayes: Disney-Fox Deal: Bob Iger Discusses Digital Future, James Murdoch, Hulu and $2B Cost Savings. Deadline Hollywood. [dostęp 2017-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  82. Hannah Shaw-Williams: Blade Is Officially An MCU Phase 5 Movie. Screen Rant. [dostęp 2019-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  83. Peter Debruge: ‘The New Mutants’ Review: Orphaned X-Men Spinoff an Off-Brand Remix of 1980s Teen and Horror Movie Clichés. Variety. [dostęp 2020-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-31)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]