Avengers: Wojna bez granic

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Avengers: Wojna bez granic
Avengers: Infinity War
Ilustracja
Logo filmu
Gatunek

superbohaterski
fantastyka naukowa
akcja

Rok produkcji

2018

Data premiery

23 kwietnia 2018
26 kwietnia 2018 (Polska)

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

149 minut[1]

Reżyseria

Anthony i Joe Russo

Scenariusz

Christopher Markus
Stephen McFeely

Główne role

Robert Downey Jr.
Chris Hemsworth
Mark Ruffalo
Chris Evans
Scarlett Johansson
Benedict Cumberbatch
Don Cheadle
Tom Holland
Chadwick Boseman
Paul Bettany
Elizabeth Olsen
Anthony Mackie
Sebastian Stan
Danai Gurira
Letitia Wright
Dave Bautista
Zoe Saldana
Josh Brolin
Chris Pratt

Muzyka

Alan Silvestri

Zdjęcia

Trent Opaloch

Scenografia

Charles Wood

Kostiumy

Judianna Makovsky

Montaż

Jeffrey Ford
Matthew Schmidt

Produkcja

Kevin Feige

Wytwórnia

Marvel Studios

Dystrybucja

Walt Disney Studios Motion Pictures

Budżet

316 000 000 USD

Przychody brutto

2 046 669 485 USD

Strona internetowa
Chronologia
Produkcja
Czarna Pantera
(2018)
Avengers: Wojna bez granic
(2018)
Cloak & Dagger
(2018)
Wydarzenia
Ant-Man i Osa[2]
(2018)
Avengers: Wojna bez granic
(2018)
Avengers: Koniec gry[2]
(2019)
Seria Avengers
Avengers: Czas Ultrona
(2015)
Avengers: Wojna bez granic
(2018)
Avengers: Koniec gry
(2019)

Avengers: Wojna bez granic (oryg. Avengers: Infinity War) – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2018 roku na podstawie serii komiksów o grupie superbohaterów o nazwie Avengers wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadali bracia Anthony i Joe Russo na podstawie scenariusza Christophera Markusa i Stephena McFeelya. W rolach głównych wystąpili: Robert Downey Jr., Chris Hemsworth, Mark Ruffalo, Chris Evans, Scarlett Johansson, Benedict Cumberbatch, Don Cheadle, Tom Holland, Chadwick Boseman, Paul Bettany, Elizabeth Olsen, Anthony Mackie, Sebastian Stan, Danai Gurira, Letitia Wright, Dave Bautista, Zoe Saldana, Josh Brolin i Chris Pratt.

W filmie Avengers łączą siły ze Strażnikami Galaktyki, aby powstrzymać Thanosa przed zebraniem wszystkich Kamieni Nieskończoności i zgładzeniem połowy istnień we wszechświecie.

Wojna bez granic wchodzi w skład III Fazy Filmowego Uniwersum Marvela, jest to dziewiętnasty film należący do tej franczyzy i stanowi on część jej pierwszego rozdziału zatytułowanego Saga Nieskończoności. Jest to kontynuacja filmów Avengers z 2012 i Avengers: Czas Ultrona z 2015 roku. Kolejny film z serii, Avengers: Koniec gry, zadebiutował w 2019 roku. Dwa kolejne filmy, Avengers 5 i Avengers: Secret Wars, zostały zapowiedziane na 2026 i 2027 rok.

Światowa premiera filmu miała miejsce 23 kwietnia 2018 roku w Los Angeles. W Polsce produkcja ta zadebiutowała 26 kwietnia tego samego roku. Wojna bez granic jako czwarty na świecie film zarobił przeszło 2 miliardy dolarów, a jego budżet wyniósł 316 milionów. Otrzymał on pozytywne oceny od krytyków.

Streszczenie fabuły[edytuj | edytuj kod]

Po zdobyciu Kamienia Mocy z planety Xandar, Thanos wraz ze swoimi porucznikami: Ebony Mawem, Cullem Obsidanem, Proximą Midnight oraz Corvusem Glaive’em przechwycili statek z ocalałymi mieszkańcami Asgardu, pokonując przy tym Thora. Po wydobyciu Kamienia Przestrzeni z Tesseraktu, Thanos pokonuje Hulka i zabija Lokiego. Heimdall wysyła Hulka na Ziemię przy użyciu Bifröstu, po czym zostaje zabity. Thanos odlatuje wraz ze swoimi porucznikami i niszczy statek z Thorem na pokładzie[3].

Hulk ląduje rozbijając się w Sanktuarium w Nowym Jorku, zmieniając się w trakcie z powrotem w Bruce’a Bannera. Ostrzega on Stephena Strange’a i Wonga, że Thanos planuje zgładzić połowę życia we wszechświecie. W odpowiedzi na to Strange udaje się do Tony’ego Starka. Maw i Obsidian przybywają do Nowego Jorku, aby zdobyć Kamień Czasu, który jest w posiadaniu Strange’a i przyciągają oni uwagę Petera Parkera. Maw porywa Strange’a, jednak nie jest w stanie zdobyć Kamienia, który jest zabezpieczony zaklęciem. Stark i Parker wyruszają za statkiem Mawa, Banner kontaktuje się ze Steve’em Rogersem, natomiast Wong pozostaje na miejscu, by chronić Sanktuarium[3].

W Edynburgu Midnight i Glaive napadają na Wandę Maximoff i Visiona, w celu zabrania Kamienia Umysłu umiejscowionego na głowie Visiona. Rogers, Natasha Romanoff i Sam Wilson ratują ich i zabierają do kwatery Avengers. Tam spotykają się wszyscy z Jamesem Rhodesem i Bannerem. Rogers sugeruje podróż do Wakandy, sądząc, że znajdą tam odpowiednie narzędzia, aby usunąć i zniszczyć Kamień bez zabijania Visiona[3].

Strażnicy Galaktyki odpowiadają na sygnał ratunkowy asgardzkiego statku i ratują Thora. Thor zakłada, że Thanos wyruszy po Kamień Rzeczywistości, który jest w posiadaniu Kolekcjonera na Knowhere. Rocket i Groot wyruszają z Thorem na Nidavellir, gdzie razem z Eitrim tworzą topór wojenny zdolny zabić Thanosa. Natomiast Peter Quill, Gamora, Drax i Mantis lecą na Knowhere, gdzie okazuje się, że Thanos już zdobył Kamień Rzeczywistości. Thanos porywa Gamorę, która zdradza mu miejsce Kamienia Duszy, aby ratować przed torturami swoją adoptowaną siostrę Nebulę. Thanos i Gamora wyruszają na Vormir, gdzie Czerwona Czaszka, strażnik Kamienia Duszy, informuje ich, że Kamień można zdobyć poświęcając kogoś, kogo się kocha. Thanos niechętnie zabija Gamorę, zdobywając Kamień[3].

Nebula ucieka i kontaktuje się ze Strażnikami Galaktyki prosząc o spotkanie na Tytanie, zniszczonej, rodzinnej planecie Thanosa. Stark i Parker zabijają Mawa i ratują Strange’a. Oni również lądują oni na Tytanie, gdzie natrafiają na Quilla, Draxa i Mantis. Tworzą wspólny plan zdjęcia Rękawicy Nieskończoności z ręki Thanosa. Strange używa Kamienia Czasu, aby zobaczyć miliony możliwych wersji przyszłości, z których dowiaduje się, że tylko w jednej z nich Thanos przegrywa. Thanos przybywa na Tytan i wyjawia, że jego plan ma na celu zapewnić przetrwanie wszechświata zagrożonego przeludnieniem. Grupie udaje się obezwładnić Thanosa do czasu, kiedy Nebula odkrywa, że zabił Gamorę. Rozwścieczony Quill atakuje Thanosa powodując, że udaje mu się wydostać z więzów stworzonych przez resztę grupy i obezwładnić wszystkich. Stark zostaje ciężko zraniony przez Thanosa, ale zostaje ocalony przez Strange’a, który oddaje Kamień Czasu Thanosowi[3].

W Wakandzie Rogers ponownie łączy siły z Buckym Barnesem by ochronić ją przed inwazją armii Thanosa. Avengers, wspólnie z T’Challą i armią Wakandy zapewniają obronę, natomiast Shuri pracuje na oddzieleniem Kamienia Umysłu od Visiona. Banner, który nie może zmienić się w Hulka, walczy w zbroi Hulkbuster. Thor, Rocket i Groot przybywają do Wakandy wspomóc Avengers. Midnight, Obsidian i Glaive zostają zabici, a ich armia zdziesiątkowana. Thanos przybywa i pomimo zniszczenia Kamienia Umysłu przez Maximoff, cofa on czas i wyrywa Kamień zabijając Visiona[3].

Thor poważnie rani Thanosa, jednak ten aktywuje uzupełnioną wszystkimi Kamieniami Rękawicę i ucieka, teleportując się. Połowa życia we wszechświecie ulega dezintegracji, w tym Barnes, T’Challa, Groot, Maximoff, Wilson, Mantis, Drax, Quill, Strange i Parker. Stark i Nebula pozostają na Tytanie, a Banner, M’Baku, Okoye, Rhodes, Rocket, Rogers, Romanoff oraz Thor na polu bitwy w Wakandzie. W tym czasie Thanos znajduje się na innej planecie, gdzie ogląda zachód słońca[3].

W scenie po napisach Maria Hill i Nick Fury ulegają dezintegracji, jednak w ostatniej chwili Fury’emu udaje się wysłać sygnał za pomocą pagera[3].

Obsada[edytuj | edytuj kod]

Polski dubbing[4]
Mariusz Bonaszewski jako Tony Stark / Iron Man
Piotr Grabowski jako Thor
Grzegorz Damięcki jako Bruce Banner / Hulk
Paweł Ciołkosz jako Steve Rogers / Kapitan Ameryka
Wiktoria Gorodeckaja jako Natasha Romanoff / Czarna Wdowa
Michał Żebrowski jako Stephen Strange
Tomasz Sapryk jako James „Rhodey” Rhodes / War Machine
• Jakub Gawlik jako Peter Parker / Spider-Man
Kamil Kula jako T’Challa / Czarna Pantera
Grzegorz Kwiecień jako Vision
Lidia Sadowa jako Wanda Maximoff
Mateusz Damięcki jako Sam Wilson / Falcon
Marcin Hycnar jako James „Bucky” Barnes
Monika Węgiel-Jarocińska jako Okoye
• Agnieszka Kościelniak jako Shuri
Marcin Bosak jako Loki
Mirosław Zbrojewicz jako Heimdall
Jarosław Boberek jako Eitri
Michał Piela jako Wong
Aleksandra Radwan jako Mantis
Julia Kijowska jako Nebula
Artur Dziurman jako Drax
Paulina Holtz jako Gamora
Robert Jarociński jako Groot
Jacek Braciak jako Rocket
Magdalena Kumorek jako Virginia „Pepper” Potts
Szymon Kuśmider jako Taneleer Tivan / Kolekcjoner
Jan Frycz jako Thanos
Paweł Małaszyński jako Peter Quill / Star-Lord

Swoje role z poprzednich filmów powtórzyli również: Winston Duke jako M’Baku, przywódca górskiego plemienia Jabari; Florence Kasumba jako Ayo[35], Janeshia Adams-Ginyard jako Nomble i Zola Williams jako Yama, członkinie Dora Milaje[36]; Kerry Condon jako F.R.I.D.A.Y., sztuczna inteligencja stworzona przez Starka[37]; William Hurt jako Thaddeus „Thunderbolt” Ross, Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych[38]; Jacob Batalon jako Ned Leeds, najlepszy przyjaciel Parkera[39] oraz Isabella Amara[40], Tiffany Espensen[41] i Ethan Dizon jako Sally Avril, Brian „Tiny” McKeever i Cindy Moon, koledzy szkolni Parkera[38].

Ross Marquand zastąpił Hugo Weavinga w roli Johanna Schmidta / Czerwonej Czaszki[42]. Podwładni Thanosa, należący do Black Order zagrali: Terry Notary jako Cull Obsidian[43], Tom Vaughan-Lawlor jako Ebony Maw[44], Michael James Shaw jako Corvus Glaive[45] oraz Monique Ganderton i Carrie Coon jako Proxima Midnight. Ganderton odegrała postać na planie za pomocą techniki motion-capture, a Coon udzieliła jej głosu[46][47].

W rolach cameo pojawili się: twórca komiksów Marvela, Stan Lee jako kierowca szkolnego autobusu[21][48]; scenarzysta filmu, Stephen McFeely jako wspłółpracownik sekretarza Rossa[49]; reżyser filmu Thor z 2011 roku, Kenneth Branagh jako głos Asgardczyka wzywającego pomoc[50] oraz w scenie po napisach Samuel L. Jackson jako Nick Fury, były dyrektor T.A.R.C.Z.Y.[51] i Cobie Smulders jako Maria Hill, wysoka rangą była agentka T.A.R.C.Z.Y.[52].

Robert Downey Jr.
(Tony Stark / Iron Man)
Chris Hemsworth
(Thor)
Mark Ruffalo
(Bruce Banner / Hulk)
Chris Evans
(Steve Rogers / Kapitan Ameryka)
Scarlett Johansson
(Natasha Romanoff / Czarna Wdowa)
Benedict Cumberbatch
(Stephen Strange)
Don Cheadle
(James „Rhodey” Rhodes / War Machine)
Tom Holland
(Peter Parker / Spider-Man)
Chadwick Boseman
(T'Challa / Czarna Pantera)
Paul Bettany
(Vision)
Elizabeth Olsen
(Wanda Maximoff)
Anthony Mackie
(Sam Wilson / Falcon)
Sebastian Stan
(James „Bucky” Barnes)
Danai Gurira
(Okoye)
Letitia Wright
(Shuri)
Dave Bautista
(Drax)
Zoe Saldana
(Gamora)
Josh Brolin
(Thanos)
Chris Pratt
(Peter Quill / Star-Lord)

Produkcja[edytuj | edytuj kod]

Rozwój projektu[edytuj | edytuj kod]

Anthony i Joe Russo, reżyserzy filmu

Począwszy od pierwszych filmów Marvel Studios zaplanowało adaptację historii z komiksu Infinity Gauntlet Jima Starlina z 1991 roku, wprowadzając Kamienie Nieskończoności jako MacGuffiny. Kamień Przestrzeni (ang. Space Stone) wprowadzono w filmie Kapitan Ameryka: Pierwsze starcie (2011) jako Tesserakt (ang. Tesseract), Kamień Umysłu (ang. Mind Stone) przedstawiono w filmie Avengers (2012) wewnątrz Berła (ang. Scepter), Kamień Rzeczywistości (ang. Reality Stone) w Thor: Mroczny świat (2013) jako Eter (ang. Aether), Kamień Mocy (ang. Power Stone) w Strażnikach Galaktyki (2014) jako Glob (ang. Orb), a Kamień Czasu (ang. Time Stone) w filmie Doktor Strange (2016) w naszyjniku Oko Agamotto (ang. Eye of Agamotto)[53]. Rękawice Nieskończoności pokazane zostały w filmach Thor i Avengers: Czas Ultrona, gdzie złoczyńca Thanos zdobył drugą z nich[54].

28 października 2014 roku podczas MarvelEvent, gdzie przedstawiono skład filmów III Fazy MCU, studio zapowiedziało dwuczęściową kontynuację Avengers: Czas UltronaAvengers: Infinity War Part 1 na 2018 rok i Part 2 na 2019[55]. W kwietniu 2015 roku ujawniono, że za reżyserię będą odpowiedzialni bracia Anthony i Joe Russo[56], a w maju tego samego roku poinformowano, że scenariuszem zajmą się Christopher Markus i Stephen McFeely[57]. Pracowali oni już wspólnie dla wytwórni przy filmach Kapitan Ameryka: Zimowy żołnierz i Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów. W lipcu 2016 roku ujawniono, że Part 1 będzie nosiło tytuł po prostu Avengers: Infinity War, a Part 2 została oficjalnie bez tytułu[58]

Markus i McFeely rozpoczęli prace poprzedzające napisanie scenariusza podczas zdjęć do filmu Kapitan Ameryka: Wojna bohaterów. Scenarzyści spędzili ten czas na czytaniu komiksów i spisywaniu pomysłów. Początkowo napisali 60 stron niezwiązanych ze sobą historii aby pokazać, co może się wydarzyć[59]. Od lipca 2016 roku zaczęli pisać scenariusz[60]. Bracia Russo oraz Markus i McFeely współpracowali ze wszystkimi reżyserami i scenarzystami filmów III Fazy Uniwersum[59]. Po ogłoszeniu planów powstania filmu w 2014 roku Feige poinformował, że jest szansa na pojawienie się w filmie postaci z seriali[8]. Bracia Russo ujawnili, że było to rozważane, ale okazało się niewykonalne, dlatego zdecydowali się skoncentrować tylko na świecie filmowym[61]. Fabuła filmu była trzymana w tajemnicy do ostatniej chwili, aktorzy nie mieli scenariusza nawet w przeddzień rozpoczęcia zdjęć. Przeważnie dostawali tylko jego fragmenty, a w scenariuszu specjalnie zawarte były fałszywe sceny[62]. W marcu 2018 roku przesunięto amerykańską premierę na wcześniejszy termin: 27 kwietnia[63]. Za inspirację, poza Infinity Gauntlet, posłużyły również serie Infinity Jonathana Hickmana z 2013 roku i Secret Avengers z lat 2010 – 2015[64].

Casting[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 2013 roku poinformowano, że Robert Downey Jr. rozszerzył swój kontrakt ze studiem na kolejne filmy[5]. W maju 2014 roku Josh Brolin podpisał kontrakt na rolę Thanosa obejmujący kilka filmów[65]. We wrześniu potwierdzony został udział Jeremy’ego Rennera w roli Clinta Bartona[66], jednak w 2018 roku ujawniono, że aktor nie wystąpi jednak w tym filmie[67]. W październiku 2014 roku Kevin Feige ogłosił, że Mark Ruffalo jako Hulk[8] i Tom Hiddleston jako Loki pojawią się w filmie[19]. W kwietniu 2015 roku Chris Hemsworth i Chris Evans potwierdzili swój udział[7]. Rok później, w kwietniu 2016 roku do obsady dołączyli Chris Pratt jako Peter Quill[34] i Elizabeth Olsen jako Wanda Maximoff / Scarlet Witch[14]. W sierpniu poinformowano, że Sebastian Stan powróci jako Bucky Barnes[16]. We wrześniu do obsady dołączyli Benedict Cumberbatch jako Stephen Strange, Paul Bettany jako Vision[10] i Samuel L. Jackson jako Nick Fury[51], a w październiku dołączyli Cobie Smulders jako Maria Hill[52] i Benedict Wong jako Wong[22].

W styczniu 2017 roku potwierdzono udział Toma Hollanda w roli Petera Parkera / Spider-Mana[12], Pom Klementieff jako Mantis[23], Zoe Saldany jako Gamory[26], Karen Gillan jako Nebuli[24], Dave’a Bautisty jako Draxa[25] i Vina Diesela jako głos Groota[27] oraz poinformowano, że Peter Dinklage negocjuje rolę w filmie[68]. Na początku lutego ujawniono, że Benicio del Toro zagra ponownie Taneleera Tivana[32], a pod koniec miesiąca, że w filmie wystąpi Scarlett Johansson jako Natasha Romanoff / Czarna Wdowa[9]. W marcu Terry Notary poinformował, że wystąpi w filmie[69] i ujawniono, że w obsadzie zaleźli się również Anthony Mackie jako Sam Wilson / Falcon[15] i Isabella Amara jako Sally Avril[40].

W czerwcu poinformowano, że Danai Gurira zagra ponownie Okoye[17]. Natomiast w lipcu ujawniono, że filmie wystąpią również Chadwick Boseman jako T’Challa / Czarna Pantera[13] oraz Bradley Cooper jako głos Rocketa[29]. W sierpniu poinformowano, że w obsadzie znaleźli się również: Letitia Wright jako Shuri[18], Gwyneth Paltrow jako Pepper Potts, Jon Favreau jako Happy Hogan[31] i Tom Vaughan-Lawlor[44]. Sceny z udziałem Favreau nie znalazły się ostatecznie w filmie[70]. W październiku ujawniono, że w produkcji pojawi się Jacob Batalon jako Ned Leeds[39]. Miesiąc później poinformowano, że swoje role powtórzą również: Florence Kasumba jako Ayo i Winston Duke jako M’Baku[35].

W marcu 2018 roku potwierdzono udział Dinklage’a oraz wyjawiono, że swoje role powtórzą Idris Elba jako Heimdall[20] i Kerry Condon jako głos F.R.I.D.A.Y.[37]. W kwietniu poinformowano, że Carrie Coon zagrała Proximę Midnight[46], Michael James Shaw wystąpił jako Corvus Glaive[45], Tiffany Espensen powtórzyła rolę Cindy Moon, natomiast Ross Marquand zastąpił Hugo Weavinga w roli Johanna Schmidta / Czerwonej Czaszki[42].

Zdjęcia i postprodukcja[edytuj | edytuj kod]

Plan zdjęciowy filmu w Edynburgu

Bracia Russo początkowo chcieli wykonać zdjęcia do filmu równocześnie z jego kontynuacją ze względu na obszerną obsadę i ograniczenie kosztów produkcji, a okres zdjęciowy dla obu produkcji miałby trwać około 9 miesięcy. Ostatecznie, w kwietniu 2017 roku, po rozpoczęciu zdjęć do filmu, Kevin Feige wyjawił, że jednak będą one realizowane jeden po drugim, ponieważ równoczesne kręcenie okazało się zbyt skomplikowane[71]. Jednym z głównych powodów był fakt, że scenariusz do drugiego filmu nie był jeszcze ukończony[72]. Mimo to, podczas kręcenia Wojny bez granic ostatecznie zrealizowano część zdjęć do Końca gry[73].

Zdjęcia do filmu rozpoczęto 23 stycznia 2017 w Pinewood Studios w Atlancie pod tytułem roboczym Mary Lou[74]. 28 lutego zdjęcia do filmu przeniosły się do Szkocji, gdzie realizowane były w Edynburgu, Glasgow i w regionie Highlands[75]. Film kręcono również w Wardpark Studios w Cumbernauld[76]. Od 18 marca do 21 kwietnia kręcono sceny w Edynburgu[77]. Pod koniec lipca zdjęcia przeniosły się do śródmieścia i do Central Parku w Atlancie[78], natomiast w połowie lipca nakręcono sceny w Queens w Nowym Jorku[79]. Finałowa scena z udziałem Thanosa została nakręcona na Filipinach[80][81]. Część scen w Wakandzie zostało zrealizowanych podczas produkcji filmu Czarna Pantera[82]. Zdjęcia do filmu zakończyły się 14 lipca 2017 roku[83]. Odpowiadał za nie Trent Opaloch[84]. Scenografią zajął się Charles Wood[85], a kostiumy zaprojektowała Judianna Makovsky[86].

W styczniu 2017 roku poinformowano, że do czasu ukończenia zdjęć do filmu Wojna o prąd, Benedict Cumberbatch będzie zastąpiony na planie przez Aarona Lazara. Później zostały dokręcone ujęcia z twarzą aktora[87].

Montażem zajęli się Jeffrey Ford i Matthew Schmidt[88]. Za efekty specjalne odpowiadali Dan DeLeeuw i Swen Gillberg, a zostały one stworzone przez studia produkcyjne: Industrial Light & Magic, Framestore, Method Studios, Weta Digital, DNEG, Cinesite, Digital Domain, Rise FX, Lola VFX, Territory Studio i Perception[89]. Industrial Light & Magic przygotowało większość scen podczas bitwy w Wakandzie[90]. Digital Domain pracowało między innymi nad sceną na statku z uchodźcami Asgardu, na planecie Knowhere i z młodą Gamorą[91]. Weta Digital pracowało nad scenami walki z Thanosem na Tytanie[92]. Framestore zajmowało się scenami w Nowym Jorku z początku filmu[93]. Rise stworzyła między innymi scenę po napisach z Furym i Hill, sceny w quinjecie w drodze do Wakandy, oraz scenę między Buckym a Czarną Panterą[94]. Method Studios odpowiadało za animację Groota i Rocketa oraz sceny ich podróży z Thorem, włącznie ze scenami na Nidavellirze[95]. DNEG odpowiadało za sceny w Edynburgu i wewnątrz siedziby Avengers[96].

Muzyka[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 2016 roku poinformowano, że Alan Silvestri skomponuje muzykę do filmu[97]. Ścieżka dźwiękowa nagrana została w Abbey Road Studios w Londynie[98] przez London Symphony Orchestra[99] pod kierownictwem Marka Grahama[98]. Nagrania rozpoczęły się w styczniu[100], a zakończyły pod koniec marca 2018 roku[101]. Album z muzyką Silvestriego, zatytułowany Avengers: Infinity War Original Motion Picture Soundtrack, został wydany cyfrowo 27 kwietnia 2018 roku, a wersja na płyty CD 18 maja tego samego roku przez Hollywood Records. Ukazały się jego dwie wersje: standardowa i Extended Deluxe[102].

W filmie wykorzystano ponadto kompozycję Ludwiga Göranssona z filmu Czarna Pantera w pierwszej scenie w Wakandzie[103] oraz utwór „The Rubberband Man” zespołu The Spinners, który wybrał James Gunn dla pierwszej sceny ze Strażnikami Galaktyki w filmie[104].

2018Avengers: Infinity War Original Motion Picture Soundtrack
Nr Tytuł utworu MuzykaDługość
1.„The Avengers”Alan Silvestri0:25
2.„Travel Delays”Alan Silvestri2:43
3.„Undying Fidelity”Alan Silvestri5:05
4.„He Won’t Come Out”Alan Silvestri2:31
5.„We Both Made Promises”Alan Silvestri2:22
6.„Help Arrives”Alan Silvestri4:21
7.„Hand Means Stop”Alan Silvestri2:37
8.„You Go Right”Alan Silvestri4:26
9.„Family Affairs”Alan Silvestri3:51
10.„What More Could I Lose?”Alan Silvestri3:36
11.„A Small Price”Alan Silvestri3:17
12.„Even for You”Alan Silvestri2:14
13.„More Power”Alan Silvestri4:07
14.„Charge!”Alan Silvestri3:28
15.„Forge”Alan Silvestri4:22
16.„Catch”Alan Silvestri6:04
17.„Haircut and Beard”Alan Silvestri3:02
18.„A Lot to Figure Out”Alan Silvestri2:01
19.„The End Game”Alan Silvestri2:17
20.„I Feel You”Alan Silvestri2:48
21.„What Did It Cost?”Alan Silvestri2:25
22.„Porch”Alan Silvestri0:59
23.„Infinity War”Alan Silvestri2:35
1:11:36
2018Avengers: Infinity War Original Motion Picture Soundtrack – Extended Deluxe Edition
Nr Tytuł utworu MuzykaDługość
1.„The Avengers”Alan Silvestri0:25
2.„Travel Delays (Extended)”Alan Silvestri4:45
3.„Undying Fidelity”Alan Silvestri5:05
4.„No More Surprises”Alan Silvestri4:04
5.„He Won’t Come Out (Extended)”Alan Silvestri3:39
6.„Field Trip”Alan Silvestri3:36
7.„Wake Him Up”Alan Silvestri4:04
8.„We Both Made Promises (Extended)”Alan Silvestri4:27
9.„Help Arrives (Extended)”Alan Silvestri5:38
10.„Hand Means Stop / You Go Right (Extended)”Alan Silvestri7:18
11.„One Way Ticket”Alan Silvestri3:27
12.„Family Affairs (Extended)”Alan Silvestri5:37
13.„What More Could I Lose? (Extended)”Alan Silvestri5:07
14.„A Small Price”Alan Silvestri3:17
15.„Even for You”Alan Silvestri2:15
16.„Morning After”Alan Silvestri2:08
17.„Is He Always Like This?”Alan Silvestri3:23
18.„More Power”Alan Silvestri4:07
19.„Charge!”Alan Silvestri3:28
20.„Forge”Alan Silvestri4:22
21.„Catch”Alan Silvestri6:04
22.„Haircut and Beard (Extended)”Alan Silvestri3:51
23.„A Lot to Figure Out (Extended)”Alan Silvestri3:08
24.„The End Game (Extended)”Alan Silvestri2:34
25.„Get That Arm / I Feel You (Extended)”Alan Silvestri4:45
26.„What Did It Cost? (Extended)”Alan Silvestri3:35
27.„Porch”Alan Silvestri0:59
28.„Infinity War”Alan Silvestri2:35
29.„Old Tech”Alan Silvestri1:06
30.„End Credits”Alan Silvestri7:31
1:56:20

Promocja[edytuj | edytuj kod]

Feige, Hemsworth, Hiddleston, Boseman i Ruffalo podczas San Diego Comic-Conu

28 października 2014 roku podczas MarvelEvent została zaprezentowana krótka zapowiedź filmu prezentująca przedstawione do tej pory Kamienie nieskończoności oraz Thanosa z Rękawicą nieskończoności[105]. W lipcu 2017 roku podczas D23 Expo zostały zaprezentowane naturalnej wielkości figury przedstawiające Thanosa oraz jego dzieci: Corvusa Glaive’a, Proximę Midnight, Ebony’ego Mawa i Culla Obsidiana[106][107]. Podczas tego samego wydarzenia na jednym z paneli pojawili się Kevin Feige, Joe Russo, Robert Downey Jr., Josh Brolin, Paul Bettany, Elizabeth Olsen, Pom Klementieff, Karen Gillan, Dave Bautista, Don Cheadle, Anthony Mackie, Benedict Cumberbatch, Sebastian Stan, Tom Holland, Chadwick Boseman, Mark Ruffalo i Chris Hemsworth. Zostały wtedy zaprezentowane fragmenty filmu[108]. Te same fragmenty zostały pokazane także kilka dni później publiczności podczas San Diego Comic-Conu[109]. Od 17 do 23 lipca film zgromadził ponad 90 tysięcy konwersacji w mediach społecznościowych[110], natomiast do 16 października tego samego roku wygenerował on prawie 680 tysięcy konwersacji[111].

Dzień przed wydaniem pierwszego zwiastuna studio wypuściło nagranie ze zwiastunami z poprzednich filmów zmontowanych razem z reakcjami fanów na nie[112]. Pierwszy zwiastun został zaprezentowany 29 listopada 2017 roku w trakcie programu Good Morning America[113]. Został on obejrzany prawie 500 tysięcy razy w ciągu 15 minut od opublikowania go na portalu YouTube[114] oraz 230 milionów razy po 24 godzinach, stając się najczęściej oglądanym zwiastunem pokonując poprzedni rekord, należący do filmu To[115]. 4 lutego 2018 roku, podczas LII Super Bowl został wyemitowany zwiastun reklamowy filmu[116]. 16 marca 2018 zaprezentowano drugi zwiastun, który wygenerował ponad milion odsłon w ciągu trzech godzin[117], a w ciągu 24 godzin – ponad 179 milionów[118].

Partnerami promocyjnymi filmu były firmy Coca-Cola, Quicken Loans, Infiniti QX50, Ziploc, Go-Gurt, Yoplait, Synchrony Bank, American Airlines, Duracell, Unilever, Quaker Oats Company, Chevron Corporation, Samsung i Stand Up to Cancer. Kampania marketingowa wyniosła 150 milionów dolarów[119].

Komiksy powiązane

24 stycznia i 28 lutego 2018 roku Marvel Comics wydało dwu-zeszytowy komiks powiązany Avengers: Infinity War Prelude, za którego scenariusz odpowiadał Will Corona Pilgrim, a za rysunki Tigh Walker i Jorge Fornés[120].

5 grudnia 2018[121], 9 stycznia[122] i 20 lutego 2019 roku został wydany trzy-zeszytowy komiks Avengers: Endgame Prelude, który jest adaptacją filmu Avengers: Wojna bez granic[123]. Pilgrim ponownie napisał scenariusz, a za rysunki odpowiadał Paco Diaz[122].

Wydanie[edytuj | edytuj kod]

Światowa premiera Avengers: Wojna bez granic miała miejsce 23 kwietnia 2018 roku w Los Angeles. W wydarzeniu uczestniczyła obsada i ekipa produkcyjna filmu, oraz zaproszeni specjalni goście. Premierze tej towarzyszył czerwony dywan oraz szereg konferencji prasowych[124].

Film zadebiutował dla szerszej publiczności 25 kwietnia, między innymi w Australii, Francji, Holandii, Szwecji, Nowej Zelandii i we Włoszech[125]. Dzień później, 26 kwietnia, w Polsce[126], Brazylii, Niemczech, Singapurze, Grecji i na Węgrzech[125]. W Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Bułgarii, Japonii, Hiszpanii, Turcji, Wietnamie i Wielkiej Brytanii film pojawił się w kinach 27 kwietnia tego samego roku[125][63]. W Rosji zadebiutował 3 maja, a Chinach dopiero 11 maja[127].

Film został wydany cyfrowo w Stanach Zjednoczonych 31 lipca 2018 roku przez Walt Disney Studios Home Entertainment, a 14 sierpnia tego samego roku na nośnikach DVD i Blu-ray[128]. W Polsce został on wydany 5 września tego samego roku przez Galapagos[129].

11 listopada 2019 roku został wydany również w 14-dyskowej wersji kolekcjonerskiej Marvel Cinematic Universe: Phase Three Collection – Part 2, która zawiera 6 filmów kończących Fazę Trzecią[130], a 15 listopada tego samego roku w specjalnej wersji zawierającej 23 filmy franczyzy tworzące The Infinity Saga[131].

Odbiór[edytuj | edytuj kod]

Box office[edytuj | edytuj kod]

Avengers: Wojna bez granic mając budżet wynoszący 316 milionów dolarów, w pierwszym tygodniu wyświetlania zarobił na świecie ponad 640 milionów dolarów, z czego ponad 250 milionów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jego łączny przychód z biletów na świecie osiągnął prawie 2,05 miliarda dolarów, z czego w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie zarobił prawie 680 milionów[127]. Wynik finansowy w wysokości 2 miliardów dolarów dał mu czwarte miejsce wśród najbardziej dochodowych filmów wszech czasów oraz pierwsze miejsce wśród filmów w 2018 roku, filmów franczyzy oraz filmów o superbohaterach[132].

Przedsprzedaż biletów w Stanach Zjednoczonych rozpoczęła się 16 marca 2018 roku. Fandango i Atom Tickets poinformowały, że Avengers: Wojna bez granic pobił rekord w ciągu pierwszych 24 godzin[133].

Na początku marca prognozy na weekend otwarcia w Stanach Zjednoczonych zakładały dochód na poziomie 215 milionów dolarów[134]. Na dwa tygodnie przed premierą zostały one zwiększone do 235-255 milionów[135].

Film w weekend otwarcia w Chinach uzyskał ponad 191 milionów dolarów uplasowując się jako drugi wynik na świecie po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Wojna bez granic zarobiła tam w sumie prawie 350 milionów. Do największych rynków poza Chinami należały również: Wielka Brytania (96,6 miliona), Korea Południowa (81,7 miliona), Brazylia (66,7 miliona), Meksyk (60 milionów), Niemcy (45,4 miliona), Francja (47,7 miliona), Australia (46,8 miliona), Indie (43,6 miliona), Rosja (34,6 miliona) i Japonia (33,9 miliona). W Polsce w weekend otwarcia film zarobił prawie 2,6 miliona dolarów, a w sumie prawie 7,4 miliona[127].

Rekordy[edytuj | edytuj kod]

  • Najlepszy weekend otwarcia na świecie[136]
  • Najwyższy wynik dla filmu o superbohaterach na świecie[132]
  • Najszybciej osiągnięte miliard i półtora miliarda dolarów na świecie[132][137]
  • Najlepiej zarabiający film 2018 roku na świecie[132]
  • Najlepszy weekend otwarcia w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najlepszy weekend otwarcia dla kategorii wiekowej PG-13 w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najlepszy weekend wiosenny otwarcia w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najlepszy weekend kwietniowy otwarcia w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najlepszy trzydniowy weekend otwarcia w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najwyższy wynik dla soboty w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najwyższy wynik dla niedzieli w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najwyższy wynik dla kwietniowego poniedziałku w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najszybciej osiągnięte 150, 200 i 250 milionów dolarów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[132]
  • Najlepiej zarabiający film: Boliwia, Brazylia, Chile, Ekwador, Filipiny, Indonezja, Malezja, Meksyk, Mongolia, Peru, Singapur, Tajlandia, Wenezuela i Wietnam[138][139][140]
  • Najlepszy weekend otwarcia: Boliwia, Brazylia, Chile, Chiny, Ekwador, Filipiny, Hongkong, Indonezja, Korea Południowa, Malezja, Meksyk, Peru, Rosja, Tajlandia, Wenezuela, Wietnam i Zjednoczone Emiraty Arabskie[141][142][143][144]
  • Najlepszy pierwszy dzień otwarcia: Boliwia, Brazylia, Chile, Filipiny, Hongkong, Indonezja, Korea Południowa, Malezja, Peru, Rosja, Tajlandia, Wietnam i Zjednoczone Emiraty Arabskie[137][144][145]

Krytyka w mediach[edytuj | edytuj kod]

Film spotkał się z pozytywną reakcją krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 85% z 474 recenzji uznano za pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich podstawie wyniosła 7,6 na 10[146]. Na portalu Metacritic średnia ważona ocen z 54 recenzji wyniosła 68 punktów na 100[147]. Natomiast według serwisu CinemaScore, zajmującego się mierzeniem atrakcyjności filmów w Stanach Zjednoczonych, publiczność przyznała mu ocenę A w skali od F do A+[148].

Peter Travers z magazynu „Rolling Stone” napisał, że film ten „to wiele dobrych rzeczy” oraz stwierdził, że „najwyraźniej bracia Russo nigdy nie poznali zasady, że mniej znaczy więcej”[149]. Richard Roeper z „Chicago Sun-Times” określił film jako „największy i najbardziej ambitny” Marvela, jednak zaznaczył, że „nie jest on najlepszy. Jednak jest w nim pełno akcji, humoru i serca, oraz skutecznie trzyma w napięciu.” Pochwalił on również grę Josha Brolina pisząc, że „jest to najbardziej interesujący występ w filmie”[150]. Natomiast Justin Chang z „Los Angeles Times” stwierdził, że Avengers: Wojna bez granic jest „energiczna, od czasu do czasu porywająca i graniczna kontynuacja sagi, która ostatecznie i rozsądnie wydaje się zbliżać do końca”[151]. Todd McCarthy z „The Hollywood Reporter” napisał, że: „punkt kulminacyjny jest zaskakujący... żaden fan Marvela nie wyjdzie, zanim długi zwój napisów końcowych ustąpi tradycyjnemu kickerowi na samym końcu, który wzmacnia zakończenie, podając jeszcze więcej pytań niż odpowiedzi. Dzięki temu miliony fanów będą debatować o tym, co to wszystko znaczy, aż do następnej części”[152]. Owen Gleiberman z „Variety” stwierdził „Świadomie przepełniony mashup Marvela okazuje się olśniewającą zabawą, pomimo faktu, że jest tak wielu superbohaterów nie oznacza, że jacyś są mniej wyjątkowi”[153]. A.O. Scott z „The New York Times” napisał: „Akcja jest szczególnie żmudna i przewidywalna. Mam na myśli zarówno sceny walki i latania, jak i ogólny rytm pierwszych dwóch godzin”[154]. Helen O’Hara z „Empire Magazine” stwierdziła: „Trudno by jakikolwiek film sprostał poziomowi podniebnego szumu i zadowolił fanów każdej z tych postaci. W cudowny sposób rozwala twoje oczekiwania i wywołuje szok za szokiem”[155].

Krzysztof Pielaszek z portalu IGN Polska zadał pytanie: „Czy warto obejrzeć nową odsłonę Avengers?” i odpowiedział: „Jasne. Nawet kilka razy. Jest to coś unikalnego. Doświadczenie inne niż wszystkie. Przy tym jednocześnie bardzo dobry film rozrywkowy. Zrobiony z sercem i pomysłem. Ma kilka drobnych wad, ale ciężko zwrócić na nie uwagę, gdy tyle się dzieje. Najprawdopodobniej najlepszy blockbuster tego roku.”[156]. Michał Walkiewicz z Filmweb stwierdził: „Nie jestem orłem z matematyki, ale nawet ja wiem, że przy osiemnastu filmach, blisko trzydziestu wiodących postaciach, dwudziestoletnim planie biznesowym oraz czternastu miliardach dolarów przychodu, oczekiwania widzów stają się policzalne. Na szczęście bracia Joe i Anthony Russo – reżyserzy, którzy zjedli zęby na niskobudżetowych produkcjach, a w świat blockbusterów wkroczyli razem z drzwiami i framugą – nie od parady są gwiazdami kinowego uniwersum Marvela. Rozbuchana formalnie i zarazem zaskakująco intymna Wojna bez granic to filmowy ekwiwalent piaskownicy, w której mieszczą się wszystkie zabawki świata.”[157]. Natomiast Szymon Goraj z Movies Room napisał, że „Bracia Russo po raz trzeci poprowadzili bohaterów Marvela do walki, i po raz trzeci odnieśli miażdżące zwycięstwo. Wojna bez granic spokojnie może uchodzić za wzór, jak tworzyć blockbustery.”[158]. Joanna Kułakowska z gram.pl stwierdziła: „Najnowsza odsłona uniwersum MCU zapiera dech w piersiach – to zarówno świetny film o superbohaterach, jak i elektryzujący dramat... wojenny”[159].

Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]

2018[edytuj | edytuj kod]

Ceremonia Kategoria Nominowani Rezultat Przypis
Golden Trailer Awards Najlepszy zwiastun dla filmu akcji Avengers: Wojna bez granic Nominacja [160]
Najlepszy teaser Avengers: Wojna bez granic Nominacja
Najlepsza muzyka w zwiastunie filmowym Avengers: Wojna bez granic Nominacja
MTV Movie & TV Awards Najlepszy film Avengers: Wojna bez granic Nominacja [161]
Najlepszy czarny charakter Josh Brolin Nominacja
Najlepsza walka Carrie Coon, Danai Gurira, Elizabeth Olsen, Scarlett Johansson Nominacja
BET Awards Najlepszy aktor Chadwick Boseman Wygrana [162][163]
Najlepsza aktorka Letitia Wright Nominacja
Teen Choice Awards Ulubiony film akcji Avengers: Wojna bez granic Wygrana [164]
Ulubiony aktor w filmie akcji Chris Evans Nominacja
Robert Downey Jr. Wygrana
Tom Holland Nominacja
Ulubiona aktorka w filmie akcji Elizabeth Olsen Nominacja
Scarlett Johansson Wygrana
Zoe Saldana Nominacja
Ulubiony czarny charakter Josh Brolin Nominacja
Ulubiony pocałunek Chris Pratt, Zoe Saldana Nominacja
Najlepszy wybuch złości Mark Ruffalo Nominacja
Hollywood Post Alliance Awards Najlepsze efekty specjalne w filmie Matt Aitken, Charles Tait, Paul Story, Marvyn Young, David Conley, Weta Digital Wygrana [165]
Najlepsza kolorystyka w filmie Steven J. Scott, Charles Bunnag, Technicolor Nomiancja
Najlepszy dźwięk w filmie Shannon Mills, Daniel Laurie, Tom Johnson, Juan Peralta, Skywalker Sound Nominacja
Hollywood Film Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [166]
Washington D.C. Area Film Critics Association Najlepsza gra przy użyciu technologii przechwytywania ruchu Josh Brolin Wygrana [167]
Los Angeles Online Film Critics Society Awards Najlepszy film akcji Avengers: Wojna bez granic Nominacja [168]
Najlepszy blockbuster Nominacja
Najlepsze efekty specjalne Wygrana
Najlepsza praca kaskaderów Nominacja
Najlepsza gra przy udziale efektów specjalnych lub animacji Josh Brolin Wygrana
People’s Choice Awards Ulubiony film Avengers: Wojna bez granic Wygrana [169]
Ulubiony film akcji Avengers: Wojna bez granic Wygrana
Ulubiony aktor filmowy Chris Hemsworth Nominacja
Robert Downey Jr. Nominacja
Ulubiona aktorka filmowa Scarlett Johansson Wygrana
Ulubiony aktor lub aktorka w filmie akcji Chris Hemsworth Nominacja
Phoenix Critics Circle Awards Najlepszy film na podstawie komiksu lub powieści graficznej Avengers: Wojna bez granic Nominacja [170]
St. Louis Film Critics Association Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Wygrana [171]
Najlepszy film akcji Avengers: Wojna bez granic Nominacja
Specjalne wyróżnienie Avengers: Wojna bez granic – Przybycie Thora do Wakandy Nominacja
Seattle Film Critics Society Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [172]
Najlepszy złoczyńca Josh Brolin Nominacja
Nevada Film Critics Society Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Wygrana [173]
Florida Film Critics Circle Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [174]
Golden Schmoes Awards Ulubiony film Avengers: Wojna bez granic Wygrana [175]
Najlepszy scenariusz Nominacja
Najbardziej przeceniony film Nominacja
Najlepszy film fantastycznonaukowy Wygrana
Ulubiony plakat filmowy Wygrana
Najlepszy zwiastun filmowy Wygrana
Najlepsze wydanie blu-ray Wygrana
Najlepsze efekty specjalne Wygrana
Najlepsza muzyka Nominacja
Najlepsza reżyseria Anthony i Joe Russo Wygrana
Najlepszy aktor drugoplanowy Josh Brolin Wygrana
Najfajniejsza postać Josh Brolin – Thanos Wygrana
Najbardziej pamiętany moment w filmie Avengers: Wojna bez granic – pstryknięcie Wygrana
Najlepszy tekst w filmie Avengers: Wojna bez granic –„Mr. Stark, I don’t feel so good.” Wygrana
Avengers: Wojna bez granic – „Why is Gamora?” Nominacja

2019[edytuj | edytuj kod]

Ceremonia Kategoria Nominowani Rezultat Przypis
North Carolina Film Critics Association Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [176]
Austin Film Critics Association Najlepsza gra przy użyciu technologii przechwytywania ruchu i efektów specjalnych Josh Brolin Wygrana [177]
Najlepszy filmowy zespół aktorski Avengers: Wojna bez granic Nominacja
Georgia Film Critics Association Oglethorpe Award Avengers: Wojna bez granic Nominacja [178]
Denver Film Critics Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Wygrana [179]
Golden Reel Awards Najlepszy montaż dźwięku w filmie pełnometrażowym - efekty i imitacje dźwiękowe Avengers: Wojna bez granic Nominacja [180]
Online Film & Television Association Najlepszy dźwięk Avengers: Wojna bez granic Nominacja [181]
Najlepsze efekty specjalne Wygarna
Najlepsza praca kaskaderów Nominacja
Najlepszy kinowy moment Avengers: Wojna bez granic – psryknięcie Nominacja
Indiana Film Journalists Association Awards Najlepszy występ przy użyciu technologii przechwytywania ruchu i głosu Josh Brolin Wygarna [182]
Najlepszy film Avengers: Wojna bez granic Nominacja [183]
Amerykańska Gildia Aktorów Filmowych Najlepszy zespół kaskaderski w filmie Avengers: Wojna bez granic Nominacja [184]
VES Awards Najlepsze efekty specjalne w filmie aktorskim Dan DeLeeuw, Jen Underdahl, Kelly Port, Matt Aitken, Daniel Sudick Wygrana [185]
Najlepiej animowana postać w filmie aktorskim Jan Philip Cramer, Darren Hendler, Paul Story, Sidney Kombo Wygrana
Najlepsze symulacje w fotorealistycznym filmie Gerardo Aguilera, Ashraf Ghoniem, Vasilis Pazionis, Hartwell Simpson Durfor Wygrana
Florian Witzel, Adam Lee, Miguel Perez Senent, Francisco Rodriguez Nominacja
Najlepsza kompozycja w filmie aktorskim Sabine Laimer, Tim Walker, Tobias Wiesner, Massimo Pasquetti Wygrana
Najlepszy model w filmie aktorskim lub animowanym Chad Roen, Ryan J. Rogers, Jeff Tetzlaff, Ming Pan Nominacja
Gold Derby Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Wygrana [186]
Circuit Community Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Wygrana [187]
Najlepszy zespół kaskaderski w filmie Avengers: Wojna bez granic Wygrana
Annie Awards Najlepsze indywidualne osiągnięcie: animacja postaci w produkcji aktorskiej Eteuati Tema, Jacob Luamanuvae, Sam Sharplin, Paul Story, Sidney Kombo Nominacja [188]
Grammy Awards Najlepsza instrumentalna kompozycja Alan Silvestri Nominacja [189]
Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [190]
Amerykańska Gildia Kostiumologów Najlepsze kostiumy w filmie science-fiction / fantasy Judianna Makovsky Nominacja [191]
International Online Cinema Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [192]
Satellite Awards Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [193]
Nagroda Akademii Filmowej Najlepsze efekty specjalne Dan DeLeeuw, Kelly Port, Russell Earl, Daniel Sudick Nominacja [194]
Kids’ Choice Awards Ulubiony film Avengers: Wojna bez granic Wygrana [195]
Ulubiony aktor filmowy Chris Evans Nominacja
Chris Hemsworth Nominacja
Ulubiona aktorka filmowa Scarlett Johansson Nominacja
Zoe Saldana Nominacja
Ulubiony superbohater Chris Evans Nominacja
Chris Hemsworth Nominacja
Robert Downey Jr. Wygrana
Scarlett Johansson Nominacja
Ulubiony bohater Zoe Saldana Nominacja

Kontynuacje[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Avengers: Koniec gry.

8 października 2014 roku podczas MarvelEvent, gdzie przedstawiono skład filmów III Fazy MCU, studio zapowiedziało kontynuację równocześnie z Avengers: Wojną bez granic[55]. Anthony i Joe Russo odpowiadali również za jego reżyserię[56] na podstawie scenariusza Christophera Markusa i Stephena McFeelya[57]. Zdjęcia do filmu były realizowane jeden po drugim[71], jednak część z nich została zrealizowana podczas produkcji Wojny bez granic[73]. Avengers: Koniec gry miało premierę w 2019 roku, a w głównych rolach wystąpili: Robert Downey Jr., Chris Evans, Mark Ruffalo, Chris Hemsworth, Scarlett Johansson, Jeremy Renner, Don Cheadle, Paul Rudd, Brie Larson, Karen Gillan, Danai Gurira, Benedict Wong, Jon Favreau, Bradley Cooper, Gwyneth Paltrow i Josh Brolin[196].

W lipcu 2022 roku zostały zapowiedziane na 2025 rok dwie kontynuacje, Avengers: The Kang Dynasty i Avengers: Secret Wars[197]. W czerwcu 2023 roku The Kang Dynasty i Secret Wars zostały przesunięte na 2026 i 2027 rok[198]. W grudniu zrezygnowano z podtytułu The Kang Dynasty[199].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Avengers: Infinity War [2D]. British Board of Film Classification. [dostęp 2018-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-26)]. (ang.).
  2. a b New MCU Timelines Arrive on Disney+. marvel.com, 2024-02-08. [dostęp 2024-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-02-11)]. (ang.).
  3. a b c d e f g h Anthony i Joe Russo, Avengers: Wojna bez granic, Walt Disney Studios Motion Pictures.
  4. Jacek Stankiewicz: „Avengers: Wojna bez granic” – obsada polskiego dubbingu. polski-dubbing.pl. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-01)]. (pol.).
  5. a b Robert Downey Jr. To Return As Marvel’s Iron Man. marvel.com. [dostęp 2013-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  6. Borys Kit: Robert Downey Jr. Joins ‘Spider-Man: Homecoming’. The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-19)]. (ang.).
  7. a b c Adam Chitwood: Chris Hemsworth Reveals the 3 Marvel Movies Left on His Contract. Collider. [dostęp 2015-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  8. a b c Peter Sciretta: All Of Your Marvel Phase 3 Questions Answered By Marvel Head Kevin Feige. /Film. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  9. a b Halle Berry, Jamie Dornan, Chris Evans, Gael Gardía Bernal, Samuel L. Jackson, Scarlett Johansson, Dakota Johnson, Kete McKinnon, Shirley MacLaine, Hailee Steinfeld wiil be Presenters on Oscars® Stage. oscars.org. [dostęp 2017-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
  10. a b c George Simpson: Benedict Cumberbatch’s Doctor Strange Confirmed for Avengers: Infinity War. Daily Express. [dostęp 2016-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  11. Albert Ching: D23: Disney Live-Action Films Including Marvel, Star Wars and More. CBR.com. [dostęp 2017-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-04)]. (ang.).
  12. a b Ethan Anderton: ‘Avengers: Infinity War’ Will Have Spider-Man and Gamor. /Film. [dostęp 2017-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  13. a b Alex Welch: Avengers: Infinity War – Black Panther Actor Starts Filming. Screen Rant. [dostęp 2017-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  14. a b Matthew Mueller: Scarlet Witch Confirmed For Avengers: Infinity War. Comic Book. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-28)]. (ang.).
  15. a b Frank Palmer: Exclusive: Anthony Mackie Says FALCON Won’t Die. Screen Geek. [dostęp 2017-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-11)]. (ang.).
  16. a b Borys Kit: 'Captain America' Actor Sebastian Stan to Star in Thriller 'We Have Always Lived in the Castle' (Exclusive). The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)]. (ang.).
  17. a b Mike Fleming Jr: ‘The Walking Dead’s Danai Gurira Starring In ‘Avengers: Infinity War’. Deadline Hollywood. [dostęp 2017-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-29)]. (ang.).
  18. a b Kaitlyn Booth: Avengers: Infinity War Adds Another Black Panther Cast Member. Bleeding Cool. [dostęp 2017-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-27)]. (ang.).
  19. a b Rachel Babbage: Loki to appear in Thor: Ragnarok and both parts of Avengers: Infinity War. Digital Spy. [dostęp 2014-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-01)]. (ang.).
  20. a b c Alex Gilyadov: Avengers: Infinity War poster confirms Peter Dinklage is in the film. IGN. [dostęp 2018-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-08)]. (ang.).
  21. a b Joanna Robinson: Avengers: Infinity War–A Guide to all the Cameos and Surprising Bit Parts. Vanity Fair. [dostęp 2018-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-23)]. (ang.).
  22. a b Matthew Mueller: Benedict Wong Confirmed For Avengers Infinity War. Comic Book. [dostęp 2016-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-01)]. (ang.).
  23. a b Cooper Hood: Guardians of the Galaxy Actor Hinting at Mantis Infinity War Appearance?. Screen Rant. [dostęp 2017-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  24. a b Pauline McLean: Karen Gillan on Tupperware Party, Inverness and Avengers. BBC. [dostęp 2017-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-23)]. (ang.).
  25. a b Jacob Hall: Martin Freeman Will Appear in ‘Black Panther’, Drax Confirmed for ‘Infinity War’. /Film. [dostęp 2017-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-03)]. (ang.).
  26. a b Alex Leadbeater: Gamora Confirmed for Avengers: Infinity War. Screen Rant. [dostęp 2017-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  27. a b Alex Welch: Vin Diesel: Groot & Hulk Must ‘Get Down’ in Avengers: Infinity War. Screen Rant. [dostęp 2017-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  28. Emma Stefansky: ‘Planet of the Apes’ star Terry Notary to play teen Groot in ‘Avengers: Infinity War’. Screen Crush. [dostęp 2017-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  29. a b Kyle Buchanan: What Happened in Today’s Secret Trailer for Avengers: Infinity War?. Vulture. [dostęp 2017-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  30. Christian Bone: Avengers: Endgame Actor Says The Film Is Beyond Epic. We Got This Covered. [dostęp 2019-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-27)]. (ang.).
  31. a b Ross A.Lincoln: Robert Downey Jr. Confirms Gwyneth Paltrow and Jon Favreau Are in ‘Avengers: Infinity War’. The Wrap. [dostęp 2017-08-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-11)]. (ang.).
  32. a b Peter Sciretta: The Collector Confirmed For ‘Avengers: Infinity War’. /Film. [dostęp 2017-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-04)]. (ang.).
  33. Linda Ge: Marvel Sets ‘Avengers: Infinity War’ as Two-Part Finale. The Wrap. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-20)]. (ang.).
  34. a b Brandon Davis: Russo Brothers Confirm Star-Lord And Thor In Avengers: Infinity War. Comic Book. [dostęp 2016-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-31)]. (ang.).
  35. a b Tom Pritchard: Avengers: Infinity War Breakdown: Everything We Spotted in the First Trailer. Gizmodo. [dostęp 2017-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (ang.).
  36. Brett White: ‘Falcon and Winter Soldier’ Easter Eggs: 5 Things You May Have Missed in Episode 4. Decider. [dostęp 2021-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-09)]. (ang.).
  37. a b Ciara Wardlow: The Great Big Irish Actors Appreciation Post. Film School Rejects. [dostęp 2018-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  38. a b Avengers: Infinity War – Production Notes 2018 ↓.
  39. a b Eric Francisco: 'Spider-Man: Homecoming' Star Wants Ned to Become a Villain. Inverse. [dostęp 2017-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-20)]. (ang.).
  40. a b Wilson Morales: Isabella Amara Talks About Her Casting In Spider-Man: Homecoming & Confirms Avengers: Infinity War Appearance. Black Film. [dostęp 2017-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  41. Liberty University Graduate Earns Credit on Marvel’s Latest 'Avengers' Film. Business Insider. [dostęp 2018-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-24)]. (ang.).
  42. a b Tom Pritchard: Avengers: Infinity War Recast a Character, and You Probably Didn't Even Notice. Gizmodo. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-08)]. (ang.).
  43. Hugh Amitage: Updated: Infinity War's second villain has been revealed as Corvus Glaive. Digital Spy. [dostęp 2017-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-12)]. (ang.).
  44. a b Ana Dumaraog: Avengers: Infinity War Casts Love/Hate Star In Villain Role. Screen Rant. [dostęp 2017-08-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  45. a b Eric Eisenberg: We Know Who Is Playing Corvus Glaive In Avengers: Infinity War. Cinema Blend. [dostęp 2018-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  46. a b Huw Fullerton: Fargo’s Carrie Coon to play crucial Avengers: Infinity War villain. Radio Times. [dostęp 2018-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-04)]. (ang.).
  47. Natalie Heltzel: 'Avengers' Stunt Coordinator on „Amping Up the Female Superheroes” of Marvel. The Hollywood Reporter. [dostęp 2019-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  48. Adam Fitch: Stan Lee Has Already Filmed Cameos for Black Panther Avengers 4, & More. CBR.com. [dostęp 2017-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-10)]. (ang.).
  49. Brandon Davis: The Hidden 'Avengers: Infinity War' Cameo You Missed. Comic Book. [dostęp 2018-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-07)]. (ang.).
  50. Sarah Deen: Thor director Kenneth Branagh had a secret cameo in Avengers: Infinity War. Metro. [dostęp 2018-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  51. a b Matt Goldberg: Samuel L. Jackson on How He Factors into ‘xXx 3’ and Nick Fury’s Return for the ‘Avengers’ Sequels. Collider. [dostęp 2016-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  52. a b Matt McGloin: Cobie Smulders confirmed for Avengers: Infinity War. Cosmic Book News. [dostęp 2016-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  53. Anthony Breznican: Doctor Strange revelations: Secrets and Easter eggs from the new Marvel movie. Entertainment Weekly. [dostęp 2016-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-06)]. (ang.).
  54. Eric Eisenberg: The Big Secret Behind The Infinity Gauntlet, According To Marvel’s Kevin Feige. Cinema Blend. [dostęp 2015-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-27)]. (ang.).
  55. a b Rebecca Ford, Borys Kit: Marvel Reveals Complete Phase 3 Plans, Dates 'Black Panther,' 'Inhumans,' ‘Avengers: Infinity War’. The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  56. a b Joe & Anthony Russo to Direct 2-Part Marvel’s ‘Avengers: Infinity War’ Event. marvel.com. [dostęp 2015-04-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-15)]. (ang.).
  57. a b Devin Faraci: Markus & McFeely Will Write Infinity War. Birth.Movies.Death. [dostęp 2015-04-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)]. (ang.).
  58. Matt Donnelly: Marvel Surprise: ‘Avengers: Infinity War’ Won’t Be Split Into 2 Movies. The Wrap. [dostęp 2016-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  59. a b Germain Lussier: Avengers: Infinity War Parts 1 and 2 Will Be Very Different Movies. Gizmodo. [dostęp 2016-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  60. Jack Giroux: ‘Avengers: Infinity War’ Update: Christopher Markus and Stephen McFeely on How Far Along the Scripts Are. /Film. [dostęp 2016-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-05)]. (ang.).
  61. Phillip Martinez: Don’t expect The Deefenders to show up in ‘Avengers: Infinity War’. Newsweek. [dostęp 2018-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-18)]. (ang.).
  62. Thomas Bacon: How Avengers: Infinity War Was The Most Secretive Movie Event Ever. Screen Rant. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-03)]. (ang.).
  63. a b Eric Goldman: Marvel Studios' 'Avengers: Infinity War' Opening on April 27. marvel.com. [dostęp 2018-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-20)]. (ang.).
  64. Kofi Outlaw: Russo Brothers Reveal Marvel Comic Influences on 'Avengers: Infinity War'. Comic Book. [dostęp 2018-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-07)]. (ang.).
  65. Jeff Sneider: Josh Brolin Joins Marvel’s ‘Avengers’ Sequels as Villain Thanos. The Wrap. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-04)]. (ang.).
  66. Rob Keyes: Jeremy Renner Signed On For ‘The Avengers 3′ & ‘Hawkeye’ Spinoff. Screen Rant. [dostęp 2014-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-11)]. (ang.).
  67. Clarisse Loughrey: Avengers Infinity War: Why haven't we seen Jeremy Renner's Hawkeye yet?. The Independent. [dostęp 2018-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-28)]. (ang.).
  68. Justin Kroll: Peter Dinklage Eyed for a Key Role in ‘Avengers: Infinity War’ (EXCLUSIVE). Variety. [dostęp 2017-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-11)]. (ang.).
  69. Patrick Shanley: 'Skull Island': Kong Motion-Capture Actor on Sequel Plans and Seeking Andy Serkis' Blessing. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-12)]. (ang.).
  70. Christopher Fiduccia: Happy Hogan Deleted Scene Reveals Jon Favreau Was in Infinity War. Screen Rant. [dostęp 2018-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-01)]. (ang.).
  71. a b Adam Chitwood: ‘Avengers: Infinity War’ and ‘Avengers 4’ Are Being Shot Separately, Says Kevin Feige. Collider. [dostęp 2017-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  72. Adam Chitwood: How the MCU Was Made: ‘Avengers: Endgame’ and Crafting a Groundbreaking Conclusion. Collider. [dostęp 2010-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)]. (ang.).
  73. a b Kirsten Acuna: 51 things we learned about the making of 'Avengers: Endgame' that answer some pivotal questions about the movie. Insider. [dostęp 2020-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  74. Christopher Marc: ‘Avengers: Infinity War’ Production Start Date Revealed. Omega Underground. [dostęp 2016-12-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)]. (ang.).
  75. Graeme Donohoe: New £400m Marvel blockbuster Avengers: Infinity War to be shot in Glasgow and Edinburgh. Daily Record. [dostęp 2017-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-16)]. (ang.).
  76. Roy Beers: Marvel-lous new film hit for Cumbernauld. Cumbernauld News. [dostęp 2017-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-31)]. (ang.).
  77. Fiona Pringle: Filming schedule for new Avengers film revealed. Edinburgh News. [dostęp 2017-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-01)]. (ang.).
  78. George Marston: Avengers: Infinity War Returns to NYC … Sort Of. Newsarama. [dostęp 2017-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-26)]. (ang.).
  79. Ana Dumaraog: Avengers: Infinity War Is Filming In Queens Next Week. Screen Rant. [dostęp 2017-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  80. Yes, that 'Avengers: Infinity War' scene is in PH. ABS CBN News. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)]. (ang.).
  81. Ra Moon: Infinity War & Endgame Filming Locations: New Asgard and Tony Stark's cabin location. Atlas of Wonders. [dostęp 2020-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-23)]. (ang.).
  82. Germain Lussier: How the Teams Behind Black Panther and Infinity War Worked Together to Create a Unified Wakanda. Gizmodo. [dostęp 2018-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-26)]. (ang.).
  83. Nick Romano: Avengers: Infinity War has wrapped filming. Entertainment Weekly. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  84. Chris Cabin: ‘Captain America: Civil War’ Directors on Landing Spider-Man, ‘Infinity War’ Shooting Schedule. Collider. [dostęp 2016-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  85. Lucas Siegel: Exclusive: Avengers: Infinity War Production Designer Teases Many, Many New Worlds. Comic Book. [dostęp 2017-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-19)]. (ang.).
  86. Terri Schwartz: How Civil War affects Steve Rogers’ wardrobe in Avengers: Infinity War. IGN. [dostęp 2016-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-12)]. (ang.).
  87. Richard Johnson: This Cumberbatch body-double is basically a Cumber-twin. Page Six. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-11)]. (ang.).
  88. Allison Keene: ‘Avengers: Infinity War:’ The Russo Brothers on Action, Tone, and Movies That Influenced. Collider. [dostęp 2018-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  89. Vincent Frei: Avengers: Infinity War. Art of FX. [dostęp 2018-04-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-28)]. (ang.).
  90. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Russell Earl – VFX Supervisor – Industrial Light & Magic. Art of FX. [dostęp 2018-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-18)]. (ang.).
  91. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Kelly Port (VFX Supervisor) with Phil Cramer (Animation Director), Eric Scott (VFX Producer) and Darren Hendler (Head od Digital Humans) – Digital Domain. Art of FX. [dostęp 2018-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-18)]. (ang.).
  92. Mike Seymour: Making Thanos Face the Avengers. FX Guide. [dostęp 2018-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  93. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Patric Roos (VFX Supervisor) & Liam Russell (Animation Supervisor) – Framestore. Art of FX. [dostęp 2018-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-28)]. (ang.).
  94. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Oliver Schulz – VFX Supervisor – Rise. Art of FX. [dostęp 2018-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  95. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Greg Steele – VFX Supervisor – Method Studios. Art of FX. [dostęp 2018-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  96. Vincent Frei: Avengers – Infinity War: Graham Page – VFX Supervisor – DNEG. Art of FX. [dostęp 2018-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  97. Russ Burlingame: Avengers Composer Alan Silvestri To Return For Infinity War. Comic Book. [dostęp 2016-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-01)]. (ang.).
  98. a b Alan Silvestri – Avengers: Infinity War (Original Motion Picture Soundtrack). Discogs.com. [dostęp 2020-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-27)]. (ang.).
  99. Anthony Walker: The Marvel Sonic Narrative: A Study of the Film Music in Marvel’s The Avengers, Avengers: Infinity War, and Avengers: Endgame (PDF). West Virginia University. [dostęp 2020-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-04)]. (ang.).
  100. Jon Burlingame: Alan Silvestri Receives Icon Honor at BMI Film, TV and Visual Awards. Variety. [dostęp 2017-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-25)]. (ang.).
  101. Byron Burton: 'Ready Player One' Composer Alan Silvestri on Its Touching Final Moments. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  102. ‘Avengers: Infinity War’ Soundtrack Details. Film Music Reporter. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-20)]. (ang.).
  103. Byron Burton: 'Avengers: Infinity War' Composer Had Tough Time With One Scene in Particular. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-20)]. (ang.).
  104. Matt Wood: Another Way James Gunn Contributed To Avengers: Infinity War. Cinema Blend. [dostęp 2018-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-13)]. (ang.).
  105. Mike Sampson: ‘Avengers: Infinity War’ Trailer: Watch Marvel’s Teaser For the Epic ‘Avengers’ Finale. Screen Crush. [dostęp 2014-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-28)]. (ang.).
  106. Kevin Melrose: Avengers: Infinity War's Thanos Fully Revealed in D23 Expo Photo. CBR.com. [dostęp 2017-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  107. Luke Thompson: Avengers: Infinity War’s Children of Thanos (Black Order) were just unveiled at D23. Nerdist. [dostęp 2017-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  108. Julia Alexander: Avengers, Guardians of the Galaxy assemble at D23 to celebrate Marvel, tease Infinity War. Polygon. [dostęp 2017-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  109. Bonnie Burton: 'Thor,' 'Black Panther' blew us away at the Marvel panel. CNet. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  110. Dave McNary: ‘Thor: Ragnarok’ Leads Social Media Buzz Thanks to Comic-Con. Variety. [dostęp 2017-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  111. Dave McNary: ‘Thor: Ragnarok’ Creates Thunderous Buzz on Social Media Ahead of Debut. Variety. [dostęp 2017-10-23]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  112. Aaron Couch: Marvel Teases 'Avengers: Infinity War' Trailer With 10-Year Retrospective. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  113. Rebecca Rubin: ‘Avengers: Infinity War’ Explosive First Trailer Arrives. Variety. [dostęp 2017-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  114. Gael Fashingbauer Cooper: Avengers: Infinity War' trailer explodes with action. CNet. [dostęp 2017-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-06)]. (ang.).
  115. Aaron Couch: Captain America’s 'Infinity War' Beard Was Most Popular Part of Trailer. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  116. Pamela McClintock: Super Bowl Movie Ads: 'Avengers: Infinity War' Is Big Winner. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-30)]. (ang.).
  117. Frank Pallotta: 'Avengers: Infinity War' trailer assembles Marvel’s mightiest heroes. CNN. [dostęp 2018-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  118. Pamela McClintock: New 'Avengers: Infinity War' Trailer Nabs Third-Biggest Debut Ever. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-16)]. (ang.).
  119. Anthony D’Alessandro: ‘Avengers: Infinity War’ Will Be Marvel’s Biggest Promo Campaign Yet. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  120. Cooper Hood: Avengers: Infinity War Prelude Comic Reveals Updated Logo. Screen Rant. [dostęp 2017-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  121. Josh Weiss: Look Inside the Marvel Studios' Avengers Prelude Comic. marvel.com. [dostęp 2018-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-24)]. (ang.).
  122. a b Andrew Dyce: Avengers: Endgame Prelude Comic Recaps Infinity War. Screen Rant. [dostęp 2019-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-19)]. (ang.).
  123. Josh Weiss: The Final Prelude Before Marvel Studios' 'Avengers: Endgame'. marvel.com. [dostęp 2019-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-24)]. (ang.).
  124. Avengers: Infinity War World Premiere, LA. Average Socialite. [dostęp 2018-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-27)]. (ang.).
  125. a b c Chris Arrant: Avengers: Infinity War Debuting Early For 17 Countries. Newsarama. [dostęp 2017-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-07)]. (ang.).
  126. Avengers: Wojna bez granic - wyciekł fragment filmu! Co zdradza z fabuły?. Eska.pl. [dostęp 2018-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-27)]. (pol.).
  127. a b c Avengers: Infinity War. Box Office Mojo. [dostęp 2018-06-13]. (ang.).
  128. Spencer Perry: Avengers: Infinity War Blu-ray, 4K, and Digital-HD Details Confirmed!. Coming Soon. [dostęp 2018-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-03)]. (ang.).
  129. Avengers: Wojna bez granic - recenzja filmu i wydania Blu-ray [3D+2D, opakowanie plastikowe]. Filmożercy. [dostęp 2018-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-11)]. (pol.).
  130. Cameron Bonomolo: Marvel Studios’ Phase 3 Part 2 Collector’s Edition 4K Box Set Revealed. Comic Book. [dostęp 2019-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-23)]. (ang.).
  131. Gina Carbone: MCU Infinity Saga Box Sets Quickly Sold Out, And Fans Complain They're Damaged. Cinema Blend. [dostęp 2019-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-16)]. (ang.).
  132. a b c d e f g h i j k l m Christopher Campbell: Every record Avengers: Infinity War has broken, so far. Rotten Tomatoes. [dostęp 2018-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-22)]. (ang.).
  133. Dave McNary: ‘Avengers: Infinity War’ Breaks a Pre-Sales Record in Just Six Hours. Variety. [dostęp 2018-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  134. Cooper Hood: Avengers: Infinity War May Have Best MCU Opening Weekend Ever. Screen Rant. [dostęp 2018-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  135. Cooper Hood: Infinity War Projected to Possibly Break Star Wars' Opening Weekend Record. Screen Rant. [dostęp 2018-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)]. (ang.).
  136. Worldwide openings. Box Office Mojo. [dostęp 2018-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  137. a b Pamela McClintock: Weekend Box Office: 'Avengers: Infinity War' Crosses $1B in Record Time. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  138. Brad Brevet: 'Deadpool 2' Launches with Over $300 Million Worldwide. Box Office Mojo. [dostęp 2018-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  139. Nancy Tartaglione: ‘Solo’ Scruffy With $115M Overseas To Date; ‘Deadpool 2’ Retakes #1 & Nears $600M WW – International Box Office. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  140. Nancy Tartaglione: ‘Solo: A Star Wars Story’ Stalls With $68M Overseas Bow; What Clipped The Falcon’s Wings? – International Box Office. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-24)]. (ang.).
  141. Nancy Tartaglione: ‘Avengers: Infinity War’s Record Global Bow Rockets To $641M; Overseas Open Lifts To $383M – International Box Office. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-04)]. (ang.).
  142. Brad Brevet: 'Avengers: Infinity War' Opens with Record Shattering $250M Domestically & $630M Worldwide. Box Office Mojo. [dostęp 2018-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  143. Nancy Tartaglione: ‘Avengers: Infinity War’ Crushes $199M China Bow To Cross $1B Overseas; #5 WW Release Ever On $1.6B+ – International Box Office. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  144. a b Nancy Tartaglione: ‘Avengers: Infinity War’ Crushes $179M In 3 Days Overseas; Record Global Bow In Sight. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  145. Brad Brevet: Can 'Avengers: Infinity War' Deliver a Record Opening Weekend?. Box Office Mojo. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  146. Avengers: Infinity War (2018). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-03-03]. (ang.).
  147. Avengers: Infinity War 2018. Metacritic. [dostęp 2018-11-12]. (ang.).
  148. Anthony D’Alessandro: ‘Avengers: Infinity War’ All-Time Opening Record Even Higher With $258M+ Domestic, $640M+ WW – Update. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  149. Peter Travers: ‘Avengers: Infinity War’ Review: All-Star Marvel Team-Up Is Superhero Pile-Up. Rolling Stone. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  150. Richard Roeper: ‘Avengers: Infinity War’ unites Stark and Star-Lord in a massive Marvel mashup. Chicago Sun-Times. [dostęp 2018-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  151. Justin Chang: 'Avengers: Infinity War': a rousing Marvel mash-up, or a truly epic tease?. Los Angeles Times. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  152. Todd McCarthy: 'Avengers: Infinity War': Film Review. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-04)]. (ang.).
  153. Owen Gleiberman: Film Review: ‘Avengers: Infinity War’. Variety. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  154. A.O. Scott: ‘Avengers: Infinity War’: It’s Marvel’s Universe. We Just Live in It.. The New York Times. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  155. Helen O’Hara: Avengers: Infinity War Review. Empire Magazine. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-31)]. (ang.).
  156. Krzysztof Pielaszek: Avengers: Wojna bez granic - Recenzja. IGN.pl. [dostęp 2018-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  157. Michał Walkiewicz: Wszystkie ręce na pokład. Filmweb. [dostęp 2018-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  158. Szymon Goraj: Avengers: Wojna bez granic – recenzja największego widowiska Marvela!. Filmweb. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  159. Joanna Kułakowska: Jatka bez trzymanki - recenzja filmu Avengers: Wojna bez granic. gram.pl. [dostęp 2018-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-12)]. (pol.).
  160. Dave McNary: Golden Trailer Awards: ‘Black Panther,’ ‘Stranger Things’ Among Nominees. Variety. [dostęp 2018-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-14)]. (ang.).
  161. Gerrad Hall: Black Panther, Stranger Things lead MTV Movie & TV Awards nominations. Entertainment Weekly. [dostęp 2018-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  162. Jenna Amatulli: The 2018 BET Awards Nominations Are Here And DJ Khaled Must Be Screaming. The Huffington Post. [dostęp 2018-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. (ang.).
  163. Erin Nyren: 2018 BET Awards Complete Winners List. Variety. [dostęp 2018-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  164. Maeve McDermott: Who won the Teen Choice Awards? See the full winners' list. USA Today. [dostęp 2018-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-09)]. (ang.).
  165. Carolyn Giardina: 'Avengers: Infinity War' Leads HPA Awards Feature Nominations. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-23)]. (ang.).
  166. Gregg Kilday: Hollywood Film Awards: 'Black Panther,' 'Incredibles 2' Among Latest Honorees. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-26)]. (ang.).
  167. Matt Neglia: The 2018 Washington DC Area Film Critics Association (WAFCA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
  168. Matt Neglia: The 2018 Los Angeles Online Film Critics Society (LAOFCS) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-30)]. (ang.).
  169. Winners list: 'Avengers: Infinity War,' BTS win big at the People’s Choice Awards 2018. USA Today. [dostęp 2018-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  170. Matt Neglia: The 2018 Phoenix Critics Circle (PCC) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2019-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)]. (ang.).
  171. Matt Neglia: The 2018 St. Louis Film Critics Association (StLFCA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (ang.).
  172. Matt Neglia: The 2018 Seattle Film Critics Society (SFCS) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
  173. Matt Neglia: The 2018 Nevada Film Critics Society (NFCS) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (ang.).
  174. Matt Neglia: The 2018 Florida Film Critics Circle (FFCC) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (ang.).
  175. Golden Schmoes Winners and Nominees. JoBlo.com. [dostęp 2019-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-02)]. (ang.).
  176. Matt Neglia: The 2018 North Carolina Film Critics Association (NCFCA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2019-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (ang.).
  177. Matt Neglia: The 2018 Austin Film Critics Association (AFCA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2019-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-24)]. (ang.).
  178. Matt Neglia: The 2018 Georgia Film Critics Association (GFCA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (ang.).
  179. Matt Neglia: The 2018 Denver Film Critics Society (DFCS) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2019-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-23)]. (ang.).
  180. Erik Pedersen: Motion Picture Sound Editors Reveal 2019 Golden Reel Nominations. Deadline Hollywood. [dostęp 2019-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-04)]. (ang.).
  181. 23rd Annual Film Awards (2018). Online Film & Television Association. [dostęp 2019-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-22)]. (ang.).
  182. Matt Neglia: The 2018 Indiana Film Journalists Association (IFJA) Winners. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-26)]. (ang.).
  183. Matt Neglia: The 2018 Indiana Film Journalists Association (IFJA) Nominations. Next Best Picture. [dostęp 2018-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-15)]. (ang.).
  184. SAG Awards Winners: Complete List. Variety. [dostęp 2019-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  185. Carolyn Giardina: Visual Effects Society Awards: 'Avengers: Infinity War' Wins Top Prize. The Hollywood Reporter. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-06)]. (ang.).
  186. Gold Derby Film Awards winners 2019: ‘The Favourite’ is the biggest champ, but ‘Roma’ takes Best Picture. Gold Derby Awards. [dostęp 2019-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  187. Alan French: ACCA 2018 Winners: Netflix’s ‘Roma’ Takes Best Picture But ‘The Favourite’ Leads Wins. Circuit Community Awards. [dostęp 2019-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  188. Patrick Hipes: BAFTA Awards: ‘Roma’ Wins Best Picture To Top Battle With ‘The Favourite’ – Full Winners List. Deadline Hollywood. [dostęp 2019-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-27)]. (ang.).
  189. Grammy Awards Winners: The Complete List. Variety. [dostęp 2019-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-07)]. (ang.).
  190. Carolyn Giardina: Annie Awards: 'Spider-Man: Into the Spider-Verse' Wins Best Animated Feature. The Hollywood Reporter. [dostęp 2019-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-01)]. (ang.).
  191. Kristopher Tapley: ‘Black Panther,’ ‘Crazy Rich Asians,’ ‘Westworld’ Among Costume Designers Guild Winners. Variety. [dostęp 2019-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-07)]. (ang.).
  192. Erik Anderson: ‘The Favourite,’ ‘Beale Street’ lead 17th International Online Cinema Awards (INOCA) nominations. Awards Watch. [dostęp 2019-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-20)]. (ang.).
  193. Steve Pond: Satellite Awards: Complete Winners List. The Wrap. [dostęp 2019-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
  194. Oscar Winners 2019: The Complete List. Variety. [dostęp 2019-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-22)]. (ang.).
  195. Kimberly Nordyke, Jillian Forstadt: Kids’ Choice Awards: Full List of Winners. The Hollywood Reporter. [dostęp 2019-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-08)]. (ang.).
  196. Peter Debruge: Film Review: ‘Avengers: Endgame’. Variety. [dostęp 2019-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  197. Aaron Couch, Borys Kit: Marvel’s Kevin Feige Unveils Phase 5 Plans, New ‘Avengers’ Movies at Comic-Con. The Hollywood Reporter. [dostęp 2022-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-07-24)]. (ang.).
  198. Pamela McClintock, Aaron Couch: ‘Avatar 3’ Pushed a Year to 2025, Two ‘Star Wars’ Movies Head for 2026 and ‘Avengers’ Films Delayed. The Hollywood Reporter, 2023-06-13. [dostęp 2023-06-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-13)]. (ang.).
  199. Aaron Couch, Borys Kit: Marvel Drops Jonathan Majors After Assault, Harassment Verdict. The Hollywood Reporter, 2023-12-18. [dostęp 2023-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-18)]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]