Brześć: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Dodano informacje nt. obecnych klubów sportowych w mieście
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Wiek XVII: drobne merytoryczne
Linia 103: Linia 103:


=== Wiek XVII ===
=== Wiek XVII ===
Brześć został zdobyty podczas oblężenia [[Kozacy|Kozaków]] [[Bohdan Chmielnicki|Chmielnickiego]] w 1648. W latach 1654-1655 wydano konstytucje sejmowe w sprawie fortyfikacji miasta, dzięki czemu Brześć otrzymał dość nowoczesne obwarowania. W tym czasie zamek i miasto były tak silnie ufortyfikowane, że w 1655 wojska moskiewskie pod dowództwem Urusowa i Boratyńskiego odstąpiły od oblężenia. Jednakże podczas [[potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]] w 1657 udało się zdobyć twierdzę w Brześciu oddziałom [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]] i w maju wojskom [[władcy Siedmiogrodu|księcia siedmiogrodzkiego]] [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]]. Kozacy Rakoczego z Wołoszy i z Ukrainy dowodzeni przez Ferencza Serpina zapuszczali głęboko zagony na Wołyń i Polesie tępiąc unię brzeską i mordując jej obrońców; np. księcia Czartoryskiego i jego rodzinę oraz setki księży.
Brześć został zdobyty podczas oblężenia [[Kozacy|Kozaków]] [[Bohdan Chmielnicki|Chmielnickiego]] w 1648. W latach 1654-1655 wydano konstytucje sejmowe w sprawie fortyfikacji miasta, dzięki czemu Brześć otrzymał dość nowoczesne obwarowania. W tym czasie zamek i miasto były tak silnie ufortyfikowane, że w 1655 wojska moskiewskie pod dowództwem Urusowa i Boratyńskiego odstąpiły od oblężenia po odmowie poddania twierdzy przez kasztelana [[Melchior Stanisław Sawicki|Melchiora Stanisława Sawickiego]].
⚫
Podczas [[potop szwedzki|Potopu szwedzkiego]] po oblężeniu rozpoczętym 7 maja 1657 roku twierdza w Brześciu poddała się oddziałom [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]] i wojskom [[władcy Siedmiogrodu|księcia siedmiogrodzkiego]] [[Jerzy II Rakoczy|Rakoczego]], ale polski garnizon wierny królowi Janowi Kazimierzowi wyszedł z Brześcia przy rozwiniętych chorągwiach, pod bronią, mając zagwarantowany swobodny przemarsz. Kozacy Rakoczego z Wołoszy i z Ukrainy dowodzeni przez Ferencza Serpina zapuszczali głęboko zagony na Wołyń i Polesie tępiąc unię brzeską i mordując jej obrońców; np. księcia Czartoryskiego i jego rodzinę oraz setki księży. Zamek odbiła szlachta [[województwo brzeskolitewskie|województwa brzeskiego]] pod dowództwem [[Podczaszy wielki litewski|podczaszego litewskiego]] [[Michał Kazimierz Radziwiłł (podkanclerzy litewski)|M. Radziwiłła]]. By wzmocnić obronność w 1659 wydano następną konstytucję sejmową. Podczas odbudowy w 1660 zamek zdobyły wojska moskiewskie pod dowództwem [[Iwan Andrzejewicz Chowański|Iwana Chowańskiego]]. Wojska polskie odbiły Brześć w 1661.

⚫
Zamek odbiła szlachta [[województwo brzeskolitewskie|województwa brzeskiego]] pod dowództwem [[Podczaszy wielki litewski|podczaszego litewskiego]] [[Michał Kazimierz Radziwiłł (podkanclerzy litewski)|M. Radziwiłła]]. By wzmocnić obronność w 1659 wydano następną konstytucję sejmową. Podczas odbudowy w 1660 zamek zdobyły wojska moskiewskie pod dowództwem [[Iwan Andrzejewicz Chowański|Iwana Chowańskiego]]. Wojska polskie odbiły Brześć w 1661.


=== Wiek XVIII ===
=== Wiek XVIII ===

Wersja z 12:41, 28 paź 2010

Szablon:Miasto zagranica infobox

Herb Brześcia nad Bugiem

Brześć, dawniej Brześć Litewski[1], Brześć nad Bugiem[2][3], (biał. Брэст, Берасьце, ros. Брест, Берестье, jid. בּריסק, hebr. ברסט ליטובסק; ukr. Берестя) – miasto na Białorusi, na Polesiu, nad Bugiem, u ujścia Muchawca, stolica obwodu brzeskiego i centrum administracyjne rejonu brzeskiego; ośrodek przemysłowy, węzeł kolejowy i drogowy na granicy z Polską, port rzeczny, port lotniczy; uniwersytet (1995), politechnika (1989); ośrodek kultury polskiej na Białorusi, polski konsulat generalny; 310,8 tys. mieszk. (1 stycznia 2010).

Dane ogólne

Duży ośrodek przemysłowy (m.in. produkcja maszyn i mebli), kulturalny (muzeum twierdzy brzeskiej) i naukowy (uczelnie wyższe). Działa tam także polski konsulat generalny.

Demografia

Historia

Brześć, kościół katolicki z 1856 r. na Placu Lenina
Plik:Brest Kirche.jpg
Cerkiew w Brześciu
Cerkiew na terenie twierdzy z 1879 r.
Cerkiew Św. Symeona z 1868 r.
Parowóz typu Feliks Dzierżyński
Bulwar Kosmonautów
Budynek administracji obwodu brzeskiego
Dworzec kolejowy w Brześciu (1915 rok)
Dworzec kolejowy w Brześciu
Cmentarz żydowski w Brześciu w czasie I wojny światowej. Na pierwszym planie macewa na grobie zmarłego w 1911.
Plac przed dworcem kolejowym

Wiek XI

Miejsce w którym przenikały się kultury i wpływy polskie z ruskimi. Z tego powodu miejsce to było świadkiem wielu walk m.in. opanowania tych terenów przez króla Bolesława Chrobrego w 1018, w związku z jego wyprawą na Kijów. Miasto zostało jako Berestie wspomniane w ruskiej Powieści minionych lat z 1019 jako miasto na Rusi Kijowskiej. W 1038 gród zdobył ruski książę Jarosław Mądry.

Później Brześć odbił na krótko król Bolesław II Śmiały. Następnie ziemie, na których leży Brześć, weszły w skład księstwa turowskiego, potem włodzimierskiego.

Wiek XII

W 1180 roku należące do księcia Wasylka szwagra księcia Leszka, zagarnął książę miński Włodzimierz. Po długiej i wyczerpującej wojnie Włodzimierza z polskimi książętami Leszkiem i Kazimierzem Sprawiedliwym, Brześcia ostatecznie nie udało się odzyskać, ale Wasylko przekazał wszelkie prawa do swoich włości Leszkowi, po którym dziedziczył książę Kazimierz II Sprawiedliwy. Brześć został wkrótce opanowany przez Światosława Mścisławowicza siostrzeńca Kazimierza, który jednak został w 1182 roku wygnany z grodu, w związku z czym poprosił o pomoc krewniaka, który pokonał odsiecz Wsiewołoda Wołyńskiego z Bełza i po 12 dniach oblężenia zdobył Brześć. Po otruciu Światosława, również dzięki interwencji Kazimierza w 1183 roku, władcą Brześcia został brat Światosława – Roman Halicki. Kazimierz ponownie na trwałe zajął Brześć w 1191 roku.

Wiek XIII

W 1241 gród spalili Tatarzy.

Ziemie w widłach Bugu i Muchawca zajął Wojsiełk syn Mendoga po 1258 i prawdopodobnie to on zbudował wieżę obronną na planie czworokąta, która została rozebrana w latach 30. XIX wieku podczas rozbudowy nowożytnej twierdzy. W 1282 Brześć przyłączył ponownie do Polski książę Leszek Czarny.

Wiek XIV

Ponownie do Litwy przyłącza Brześć książę litewski Giedymin około 1320. W 1349, po dziewięciu dniach oblężenia, zdobył Kazimierz Wielki, jednak na mocy traktatu z 1351 Brześć wrócił do Litwy, co potwierdził też traktat z 1366. Zabudowania otaczające wieżę były w średniowieczu zdobywane kilkakrotnie przez Krzyżaków, m.in. w 1379. Po drugiej stronie rzeki rozbudowała się osada – później także ufortyfikowana.

Wiek XVI

W 1500 zamek w Brześciu wytrzymał oblężenie 15 tys. Tatarów, którzy spalili miasto. W 1563 w Brześciu Mikołaj Radziwiłł Czarny wydał w języku polskim Biblię brzeską. W 1569 na mocy decyzji króla Zygmunta Augusta powstało województwo brzeskie (brześciańskie) i Brześć stał się jego stolicą.

Miasto jest znane z zawartej tu w 1596 tzw. unii brzeskiej między katolikami a prawosławnymi, która przetrwała na tych terenach 300 lat.

Wiek XVII

Brześć został zdobyty podczas oblężenia Kozaków Chmielnickiego w 1648. W latach 1654-1655 wydano konstytucje sejmowe w sprawie fortyfikacji miasta, dzięki czemu Brześć otrzymał dość nowoczesne obwarowania. W tym czasie zamek i miasto były tak silnie ufortyfikowane, że w 1655 wojska moskiewskie pod dowództwem Urusowa i Boratyńskiego odstąpiły od oblężenia po odmowie poddania twierdzy przez kasztelana Melchiora Stanisława Sawickiego. Podczas Potopu szwedzkiego po oblężeniu rozpoczętym 7 maja 1657 roku twierdza w Brześciu poddała się oddziałom Karola Gustawa i wojskom księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego, ale polski garnizon wierny królowi Janowi Kazimierzowi wyszedł z Brześcia przy rozwiniętych chorągwiach, pod bronią, mając zagwarantowany swobodny przemarsz. Kozacy Rakoczego z Wołoszy i z Ukrainy dowodzeni przez Ferencza Serpina zapuszczali głęboko zagony na Wołyń i Polesie tępiąc unię brzeską i mordując jej obrońców; np. księcia Czartoryskiego i jego rodzinę oraz setki księży. Zamek odbiła szlachta województwa brzeskiego pod dowództwem podczaszego litewskiego M. Radziwiłła. By wzmocnić obronność w 1659 wydano następną konstytucję sejmową. Podczas odbudowy w 1660 zamek zdobyły wojska moskiewskie pod dowództwem Iwana Chowańskiego. Wojska polskie odbiły Brześć w 1661.

Wiek XVIII

Po tym okresie bezustannego zdobywania i odbijania zamku, nastąpił nieco spokojniejszy okres, przerwany dopiero w 1706 opanowaniem zamku przez Szwedów pod dowództwem Meyerfeldena.

Po III rozbiorze Polski w 1795 Brześć przypadł Rosji. Na terenie zamku i miasta zbudowano twierdzę wg projektów Maleckiego, Opermana i Feldmana. Zabudowę miejską podobnie jak w Bobrujsku wyburzono, poza niektórymi budynkami murowanymi jak np. klasztorem jezuitów z 1623, gdzie umieszczono kancelarię i klasztorem bazylianów (Białym Pałacem) z 1629, gdzie umieszczono kasyno oficerskie. W Białym Pałacu właśnie w marcu 1918 podpisano pokój brzeski pomiędzy Rosją i Niemcami. Twierdza składała się z Cytadeli i trzech dział obronnych (Kobryńskiego, Wołyńskiego i Terespolskiego) połączonych czterema mostami i bramami. Umocnienie Wołyńskie powstało na miejscu średniowiecznego grodziska i klasztoru bernardynów z 1781, który przebudowano na szpital.

Wiek XIX

Później Rosjanie wielokrotnie rozbudowywali twierdzę. W jednej z fos twierdzy pochowano potajemnie słynnego księdza Stanisława Brzóskę (1831–1865), który był jednym z najdłużej działających dowódców w powstaniu styczniowym.

Wiek XX

W 1902 powstał tu jeden z pierwszych carskich oddziałów aeronautycznych wyposażonych w balony obserwacyjne (piąty, po Ossowcu, Modlinie, Dęblinie i Warszawie)[4].

Podczas I wojny światowej Rosjanie oddali twierdzę bez walki. Po raz pierwszy twierdzę wykorzystały wojska polskie w działaniach wojennych w dniach 14–17 września 1939. Później bronili się w niej Rosjanie w 1941.

Oficerowie sowiecki i niemiecki podczas rozmowy w Brześciu we wrześniu 1939

W trakcie I wojny światowej Niemcy i Austro-Węgry podpisały w Brześciu dwa traktaty pokojowe – z Ukraińską Republiką Ludową i z Rosją. Po wojnie Brześć wraz z Polesiem wszedł w skład Rzeczypospolitej Polskiej i stał się w 1921 stolicą województwa poleskiego. Wojewodą był tu m.in. Wacław Kostek-Biernacki. W 1930 w twierdzy brzeskiej przetrzymywano wielu więźniów opozycyjnych (m.in. Wincenty Witos, Norbert Barlicki, Stanisław Dubois, Herman Lieberman), którzy za swoją działalność w Centrolewie stanęli przed sądem w słynnym procesie brzeskim.

W 1929 i 1933 roku do miasta włączano fragmenty gmin: Kamienica Żyrowiecka i Gmina Kosicze[5][6].

W dniach 14-17 września 1939 miała miejsce obrona twierdzy.

W Brześciu żołnierze Armii Czerwonej z 29. Brygady Czołgów pod dowództwem kombryga Siemiona Kriwoszeina wzięli do niewoli 1 030 polskich oficerów, 1 220 podoficerów i 34 tys. szeregowych żołnierzy. Na dworzec kolejowy w Brześciu w bałaganie odwrotu ku bezpiecznym granicom przybyło kilkadziesiąt polskich transportów wojskowych z żołnierzami i sprzętem. Wysiadali z wagonów wprost w sowieckie ręce jeszcze 25 września 1939.

Po 17 września 1939 miasto wraz z całą tzw. Białorusią Zachodnią zostało włączone do ZSRR. Na terenie miasta odbyła się wspólna defilada wojsk niemieckich i radzieckich. W 1941 miała miejsce obrona twierdzy przed wojskami niemieckimi.

W czasie okupacji niemieckiej działało w mieście getto, a Niemcy wymordowali większość miejscowych Żydów w Bronnej Górze.

Od 1945 miasto znajdowało się w granicach BSRR na mocy umowy polsko-radzieckiej z 1945. Od 1991 należy do Białorusi, jest siedzibą władz obwodu. Większość polskiej ludności została po wojnie deportowana za Bug lub opuściła miasto zaraz po 1945, niewielka grupa wyjechała po 1956.

Obwód brzeski uczestniczy w polsko-ukraińsko-białoruskim Euroregionie Bug.

zabytki Zabytki

istniejące:

zabytki modernistyczne z okresu II RP (1918-1939)

nieistniejące:

  • Zamek w Brześciu
  • Kościół Św. Barbary i klasztor Trynitarzy
  • Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP i klasztor Bernardynek
  • Kościół św. Krzyża i św. Anny
  • Kościół Św. Jana Chrzciciela i klasztor Bernardynów
  • Kościół i klasztor Brygidek
  • Kościół Pana Jezusa i Św. Kazimierza i klasztor Jezuitów
  • Kościół Św. Sofii i klasztor Dominikanów
  • Kościół Św. Trójcy i klasztor Augustynów
  • Cerkiew Św. Michała Archanioła
  • Cerkiew Św. Mikołaja
  • Cerkiew św. Piotra i Pawła i klasztor greckokatolicki
  • Cerkiew Św. Przemienienia Pańskiego
  • Cerkiew Św. Trójcy
  • Monaster Narodzenia NMP
  • synagoga chóralna z poł. XIX wieku

Urodzili się w Brześciu

Transport

Dworzec kolejowy w Brześciu nad Bugiem

Ważny węzeł kolejowy i drogowy; port rzeczny na kanale Dniepr-Bug; położony 17 km od miasta port lotniczy (Telmy – Тельмы).

Linie kolejowe łączą Brześć z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):

Stacje kolejowe: Brześć Centralny z (dworcem).

Przez Brześć przebiega droga międzynarodowa E30 Cork – Omsk i droga krajowa M14 Brześć – Kowel. W mieście znajdują się dwa przejścia graniczne – drogowe i kolejowe.

Sport

Przed wojną w mieście działało kilka polskich klubów piłkarskich, m.in. wojskowe WKS 82 pp Brześć (trzykrotny mistrz Polesia), WKS 4 dsp Brześć (dwukrotny mistrz Polesia) oraz WKS Brześć, Ruch Brześć i Pogoń Brześć (jednokrotni mistrzowie Polesia). Obecnie w Brześciu oglądać można m.in. piłkarzy Dynama Brześć, występujących w białoruskiej ekstraklasie i hokeistów HK Brześć.

Zobacz też

  1. ↑ Nazwa przyjęta w I Rzeczypospolitej dla odróżnienia od Brześcia Kujawskiego, stolicy województwa brzeskokujawskiego.
  2. ↑ od 20 marca 1923 r. (M.P. z 1923 r. nr 65, poz. 70)
  3. ↑ Wiktor Mondalski, autor monografii Brześć Podlaski (Brześć Litewski, Brześć nad Bugiem). Zarys geograficzno-historyczny (1929) uważał, że nazwa "Brześć nad Bugiem" powstała pod wpływem nazewnictwa niemieckiego i jest niezgodna z prawdą geograficzno-historyczną. Dlatego należy miastu przywrócić pierwotną nazwę "Brześć" lub zastosować dopowiedzenie geograficzne "Podlaski": Mondalski W., Brześć Podlaski (Brześć Litewski, Brześć nad Bugiem). Zarys geograficzno-historyczny, Turek 1929, s. 7. [dostęp: 2010-09-07].
  4. ↑ Początki aeronautyki wojskowej. W: Hubert Mordawski: Siły powietrzne w I wojnie światowej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2008, s. 12. ISBN 978-83-245-8661-5.
  5. ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 43, poz. 354
  6. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 93, poz. 716

Linki zewnętrzne

Stolice rejonów obwodu brzeskiego

Herb obwodu brzeskiego

Miasta wojewódzkie II Rzeczypospolitej

Polska

Szablon:Link GA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brześć&oldid=23723088”