Wikipedia:Artykuły na medal/Styczeń Marzec 2021

Robinia akacjowa – gatunek drzew należący do rodziny bobowatych. Pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej, ale został szeroko rozprzestrzeniony i zaaklimatyzowany na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W rodzimym zasięgu jest krótkotrwałym gatunkiem pionierskim rosnącym w leśnych lukach. Na innych kontynentach, gatunek ten jest znacznie bardziej trwały dzięki uwolnieniu od licznych patogenów. Początkowo, w XVII wieku, rozprzestrzeniany był jako roślina ozdobna. Z czasem wzrosło jego znaczenie użytkowe – zaczął być ceniony jako źródło drewna, roślina miododajna, lecznicza, a ze względu na małe wymagania i silne rozrastanie się wegetatywne – sadzony jest na gruntach zdegradowanych dla ich ochrony przed erozją. Po dwóch wiekach wykorzystywania i promowania gatunku, rozwoju jego akceptacji, włącznie z wychwalaniem przez artystów, w połowie XX wieku zaczęto zdawać sobie sprawę z jego wad. Ponieważ jest bardzo ekspansywny i trudny w zwalczaniu oraz ma negatywny wpływ na środowisko – przekształca glebę, ogranicza zróżnicowanie gatunkowe – zaliczany jest współcześnie do najbardziej problematycznych gatunków inwazyjnych.

Bunt na Morotai – incydent naruszenia dyscypliny wojskowej z kwietnia 1945 roku, w którym uczestniczyli lotnicy Australian First Tactical Air Force stacjonujących na wyspie Morotai w Holenderskich Indiach Wschodnich. Ośmiu oficerów, w tym czołowy australijski as myśliwski, Group Captain Clive Caldwell, złożyło jednocześnie pisemne rezygnacje ze służby, aby zaprotestować przeciwko działaniom dowództwa, które postrzegali jako zdegradowanie roli eskadr myśliwskich Royal Australian Air Force (RAAF) poprzez wyznaczenie ich do udziału w strategicznie nieistotnych misjach przeciwko naziemnym pozycjom japońskim, ominiętym w czasie ofensywy aliantów na Pacyfiku opartej na taktyce „żabich skoków”. Trzech wysokich rangą oficerów z kwatery głównej Australian First Tactical Air Force, w tym jej dowódca, Air Commodore Arthur Henry Cobby, najskuteczniejszy pilot myśliwski Australian Flying Corps z czasów I wojny światowej, zostało zwolnionych ze swoich stanowisk, zaś późniejsze rządowe dochodzenie usprawiedliwiło działania „buntowników”.

PZL P.11 – polski samolot myśliwski konstrukcji inżyniera Zygmunta Puławskiego z okresu przed II wojną światową. Produkowany w Polsce w zakładach PZL w latach 1934–1936, a także na licencji w zakładach IAR w Rumunii. Był jednomiejscowym górnopłatem konstrukcji metalowej, z odkrytą kabiną i stałym podwoziem, napędzanym silnikiem gwiazdowym. W chwili wejścia do służby w 1935 roku należał do światowej czołówki pod względem nowoczesności, lecz w 1939 roku ustępował już znacznie osiągami nowym samolotom niemieckim. Mimo to, w najliczniejszej wersji P.11c był podstawowym polskim myśliwcem podczas wojny obronnej w 1939 roku. Zwany potocznie „jedenastką”, uznawany jest za symbol polskiego lotnictwa wojskowego okresu kampanii wrześniowej. Myśliwców P.11a i P.11c używało 12 eskadr myśliwskich z 15 posiadanych, wchodzących w skład Brygady Pościgowej oraz lotnictwa armijnego. Używany ponadto bojowo na froncie wschodnim II wojny światowej przez lotnictwo Rumunii, które przejęło część polskich samolotów. Wyprodukowano ogółem 350 samolotów, w tym 200 seryjnych dla lotnictwa polskiego i 145 dla rumuńskiego.

Eroica – czarno-biały polski film wojenny z 1957 roku w reżyserii Andrzeja Munka, zrealizowany w Zespole Filmowym „Kadr”. Jego premiera odbyła się 4 stycznia 1958 roku. Film składa się z dwóch 40-minutowych nowel: Scherzo alla polacca oraz Ostinato lugubre. Trzecia zrealizowana nowela Con bravura nie weszła do filmu, gdyż reżyser uznał, że nie odpowiada artystycznie dwóm pozostałym. Obecne w filmie historie oparte są na opowiadaniach Węgrzy oraz Ucieczka Jerzego Stefana Stawińskiego, który jest również autorem scenariusza. Pierwsza część mówi o działaniach Dzidziusia Górkiewicza podczas powstania warszawskiego, który podejmuje się roli łącznika w mediacji nad połączeniem sił polskich i węgierskiego oddziału zatrzymanego przez Polaków pod Warszawą. Druga pokazuje polskich oficerów w niemieckim oflagu, którzy kultywują mit legendarnego już uciekiniera z obozu, porucznika Zawistowskiego. Eroica jest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł polskiej szkoły filmowej, a także za odpowiedź reżysera na Kanał Andrzeja Wajdy. Film został uhonorowany nagrodą FIPRESCI oraz Grand Prix dla najlepszego filmu na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mar del Plata.

Państwa uczestniczące w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1988 – lista państw, reprezentowanych przez narodowe komitety olimpijskie, które wysłały przynajmniej jednego sportowca na XV Zimowe Igrzyska Olimpijskie w 1988 roku w Calgary. Podczas igrzysk olimpijskich udział w zawodach wzięli sportowcy z 57 państw. Najliczniej reprezentowanym kontynentem była Europa – 28 państw, kolejnymi według liczby państw uczestniczących były: Azja – 12 państw, Ameryka Północna – 8 państw, Ameryka Południowa i Australia i Oceania – po 4 państwa oraz Afryka – 1 państwo. Wśród państw uczestniczących było 6 krajów debiutujących w zimowych igrzyskach olimpijskich. Pod względem liczby uczestników najliczniejszą reprezentację wystawiły Stany Zjednoczone, w barwach których zaprezentowało się 117 sportowców. Stany Zjednoczone jako jedyne wystawiły swoich sportowców we wszystkich 46 konkurencjach. W klasyfikacji medalowej pierwsze miejsce zajęła reprezentacja ZSRR, w dorobku której znalazło się 29 medali – 11 złotych, 9 srebrnych oraz 9 brązowych. W klasyfikacji indywidualnej pierwsze miejsce zajęli ex aequo holenderska łyżwiarka szybka Yvonne van Gennip oraz fiński skoczek narciarski Matti Nykänen. Oboje zdobyli po trzy złote medale olimpijskie.

Turniej Nordycki 2001 – piąta edycja Turnieju Nordyckiego, przeprowadzona w marcu 2001 roku na skoczniach w Falun, Trondheim oraz Oslo w ramach Pucharu Świata 2000/2001 w skokach narciarskich. Do klasyfikacji turnieju, w przeciwieństwie do edycji z 2000 roku, wliczane były noty punktowe uzyskane podczas wszystkich trzech konkursów na takiej samej zasadzie jak w Turnieju Czterech Skoczni. Wszystkie trzy konkursy wygrał ówczesny lider klasyfikacji Pucharu Świata, Adam Małysz, który tym samym zwyciężył w całym cyklu. Drugie miejsca w poszczególnych konkursach Turnieju Nordyckiego zajmowali: Martin Schmitt, Andreas Goldberger oraz Stefan Horngacher, a na najniższym stopniu podium zawodów stawali: Wolfgang Loitzl, Igor Medved oraz Martin Schmitt. W klasyfikacji łącznej na drugim miejscu za Małyszem uplasował się Goldberger, a trzeci był Schmitt. Zwycięzca turnieju, Adam Małysz w trzech startach uzyskał łączną przewagą 72,7 punktu nad drugim w klasyfikacji Goldbergerem, co było najwyższym tego typu wynikiem od początku rozgrywania Turnieju Nordyckiego, niepobitym w żadnej z kolejnych edycji.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Armenii – lista miejsc w Armenii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu w listopadzie 1972 roku i ratyfikowanej przez Armenię 5 września 1993 roku. Obecnie na liście znajdują się trzy obiekty dziedzictwa kulturowego. Są to: klasztory Haghbat i Sanahin, katedra w Eczmiadzynie razem z zespołem archeologicznym w Zwartnoc oraz zespół klasztorny Geghard z Doliną Górnego Azatu. Na armeńskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Armenia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się obecnie cztery obiekty – stanowisko archeologiczne miasta Dwin, Bazylika Jereruk, Norawank i Dolina Górnego Amaghu oraz Monastyr Tatew wraz z Wielką Pustelnią Tatewską.

Ferrisaurus – rodzaj wymarłego dinozaura, ceratopsa z rodziny leptoceratopsów. Skamieniałości tych zwierząt znalezione zostały na kontynencie północnoamerykańskim, w Kanadyjskiej Kolumbii Brytyjskiej, wśród skał basenu Sustut. Pierwotnie określono je jedynie jako należące do bliżej nieznanego przedstawiciela Neornitischia. Badania Victorii M. Arbour oraz Davida C. Evansa pozwoliły na dokładniejszą klasyfikację znaleziska. Pozostawiając zwierzę w Neornitischia, zaliczono je także do marginocefali i ceratopsów, a w obrębie tych ostatnich do Neoceratopsia, Coronosauria i w końcu do rodziny leptoceratopsów. Autorzy nadali mu zarazem nową nazwę – Ferrisaurus, źródłosłów czerpiąc z łacińskiego słowa ferrum oznaczającego żelazo oraz od greckiego słowa sauros oznaczającego jaszczura. Z kolei epitet gatunkowy sustutensis odnosi się do miejsca znalezienia skamieniałości, w obrębie basenu Sustut nad rzeką Sustut. Czyni go to pierwszym gatunkiem dinozaura endemicznym dla Kolumbii Brytyjskiej. Z geologicznego punktu widzenia znajdujące się tam skały wchodzą w skład grupy Sustut, w obrębie której wyróżnia się formację Tango Creek. Jego wiek ustalono dzięki analizie palinologicznej. Pozwoliło to określić wiek powstania skał, a więc i skamieniałości na mastrycht, pomiędzy 68,2 a 67,2 miliona lat temu.

James Stewart (ur. 20 maja 1908 w Indianie, zm. 2 lipca 1997 w Beverly Hills) – amerykański aktor filmowy i teatralny, należący do grona najbardziej cenionych, utytułowanych i najwybitniejszych gwiazd w historii amerykańskiego kina. Jedna z legend i ikon okresu „Złotej Ery Hollywood”. Poza aktorstwem Stewart służył w United States Army i jako pilot brał czynny udział w II wojnie światowej oraz w wojnie wietnamskiej. Służbę zakończył w randze generała brygady. Dzięki silnej moralności, którą prezentował zarówno na dużym ekranie, jak i poza nim, Stewart uosabiał „amerykański ideał” w Stanach Zjednoczonych XX wieku. Stewart zaczynał karierę od występów na Broadwayu na początku lat 30. XX wieku. W 1935 roku podpisał kontrakt z wytwórnią Metro-Goldwyn-Mayer. Przełomem w karierze Stewarta był występ w politycznym komediodramacie Pan Smith jedzie do Waszyngtonu, za który otrzymał pierwszą z pięciu w swym dorobku nominacji do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. Statuetkę zdobył w 1941 roku za kreację reportera w komedii romantycznej Filadelfijska opowieść. W 1985 roku otrzymał Oscara za całokształt twórczości. W 1999 roku American Film Institute umieścił jego nazwisko na 3. miejscu w rankingu „największych aktorów wszech czasów”.

Klasyfikacja medalowa Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1952 – zestawienie państw, reprezentowanych przez narodowe komitety olimpijskie, uszeregowanych pod względem liczby zdobytych medali na VI Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1952 roku w Oslo. Podczas igrzysk rozegrano 22 konkurencje w ośmiu dyscyplinach sportowych. W konkurencjach rozgrywanych w ramach igrzysk w Oslo, wzięło udział 694 sportowców z 30 państw. Medalistami olimpijskimi zostali przedstawiciele trzynastu państw, spośród których osiem państw zdobyło przynajmniej jeden złoty medal. Dla siedemnastu reprezentacji oznaczało to zatem brak medalu na tych igrzyskach. Najwięcej medali – 16 – 7 złotych, 3 srebrne oraz 6 brązowych – zdobyli reprezentanci Norwegii. Zawody olimpijskie wyłoniły łącznie 118 medalistów, spośród których osiemnaścioro zdobyło co najmniej dwa medale. Spośród multimedalistów dziesięcioro zdobyło przynajmniej jeden złoty medal. Najbardziej utytułowanym zawodnikiem, z dorobkiem trzech złotych medali, został norweski panczenista, Hjalmar Andersen.

Spider-Man: Daleko od domu – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2019 roku na podstawie serii komiksów o superbohaterze o pseudonimie Spider-Man wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadał Jon Watts na podstawie scenariusza Chrisa McKenny oraz Erika Sommersa. Tytułową rolę zagrał Tom Holland, a obok niego w głównych rolach wystąpili m.in.: Samuel L. Jackson, Zendaya oraz Jake Gyllenhaal. Po wydarzeniach z czwartej części Avengers, główny bohater, Peter Parker, wyrusza razem z przyjaciółmi w wakacyjną podróż po Europie, podczas której musi zmierzyć się z istotami zwanymi Żywiołakami. Spider-Man: Daleko od domu powstał przy współpracy Sony Pictures z Marvel Studios. Wchodzi on w skład III Fazy Marvel Cinematic Universe. Jest to dwudziesty trzeci film należący do tej franczyzy, który kończy jej rozdział zatytułowany The Infinity Saga. Światowa premiera filmu miała miejsce 26 czerwca 2019 roku w Los Angeles. Film przy budżecie 160 milionów dolarów zarobił ponad 1,13 miliarda. Otrzymał on pozytywne oceny od krytyków.

ORP Flaming – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z serii dwunastu okrętów projektu 206F, przebudowany w latach 2000–2001 na niszczyciel min proj. 206FM. Jednostka mierzyła 58,2 metra długości, 7,97 metra szerokości i miała zanurzenie 2,14 metra, a jej wyporność pełna wynosiła 470 ton. Uzbrojona była w trzy podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm i bomby głębinowe, a ponadto była przystosowana do przewozu i stawiania min morskich. Okręt został zwodowany 5 maja 1966 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go 27 września tego roku. Jednostka, oznaczona numerem burtowym 621, służyła początkowo w 13. Dywizjonie Trałowców 9. Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu, a po jej likwidacji w 2006 roku została przyporządkowana do 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. ORP „Flaming” czterokrotnie wchodził w skład stałych zespołów obrony przeciwminowej NATO i uczestniczył w wielu międzynarodowych manewrach oraz ćwiczeniach, neutralizując niebezpieczne pozostałości po II wojnie światowej na wodach polskich i obcych. Intensywnie eksploatowany okręt został wycofany ze służby w grudniu 2020 roku.

Akcja „B” – aresztowanie 199 ewangelikalnych duchownych przez organy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP), które nastąpiło we wrześniu 1950 roku. Celem akcji było osłabienie ewangelikalnego protestantyzmu. Aresztowani pochodzili z trzech kościołów: Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej oraz Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych. W nocy z 19 na 20 września 1950 roku przywódcy Kościoła zostali aresztowani przez organy MBP, zamknięto również wszystkie obiekty sakralne należące do Kościoła. Zarekwirowano kaplice, literaturę, śpiewniki i wyposażenie zborów. Mienie zarekwirowane w wyniku tej akcji w przeważającej części nigdy nie wróciło do właścicieli. Aresztowanym przedstawiono obszerną listę zarzutów. 87 osób zwolniono w kilka dni po aresztowaniu, innych zwolniono po kilku miesiącach, jeszcze innych skazano na wieloletnie więzienie. Niektórych z nich objęła amnestia z 1952 roku. Aresztowania miały wpływ na poszerzenie ZKE w 1953 roku.

Medaliści igrzysk olimpijskich w short tracku – zestawienie zawodników i zawodniczek, którzy przynajmniej raz stanęli na podium zawodów olimpijskich w short tracku. Dyscyplina jest w programie zimowych igrzysk olimpijskich od igrzysk w Albertville w 1992 roku. Najwięcej medali olimpijskich w short tracku zdobyli zawodnicy i zawodniczki z Korei Południowej. W ich dorobku jest 48 medali – 24 złote, 13 srebrnych i 11 brązowych. Drugie miejsce w klasyfikacji medalowej zajmują Chiny – 33 medale, w tym 10 złotych, 15 srebrnych i 8 brązowych, a trzecie Kanada – 33 medale – 9 złotych, 12 srebrnych i 12 brązowych. Najbardziej utytułowanym panczenistą specjalizującym się w short tracku jest Wiktor Ahn, który startował w barwach Korei Południowej oraz Rosji, zdobywając 8 medali – 6 złotych i 2 brązowe. Ośmiokrotnie na podium olimpijskim stanął również Apolo Ohno, który w latach 2002–2010 wywalczył 2 złote, 2 srebrne i 4 brązowe medale. Liderką klasyfikacji medalistek jest natomiast Wang Meng – zdobywczyni 4 złotych, 1 srebrnego i 1 brązowego medalu.

Augustynolophus – rodzaj wymarłego dinozaura ptasiomiedniczego, ornitopoda z rodziny kaczodziobych, wyodrębniony z rodzaju zaurolof przez zespół Alberta Prieto-Márqueza w 2014 roku. Pierwsze szczątki zaliczone do rodzaju zaurolof opisał Barnum Brown w 1912 roku, z gatunkiem typowym S. osborni. Jednym z gatunków później zaliczonych do tego samego rodzaju był S. morrisi. Jego pozostałości znaleziono w Ameryce Północnej. Znalezione tam skamieniałości czaszki zostały powtórnie przebadane przez Prieto-Márqueza i współpracowników. Badacze zwrócili uwagę na mocno zbudowany, sięgający za sklepienie czaszki grzebień tworzony głównie przez kość nosową, zakończony wydłużoną, trójkątnego kształtu płytką. Wskazali także odmienności w kopule kości czołowej i zagłębienie wokół nozdrzy. Bazując na rzeczonych cechach, uznanych za autapomorfie, naukowcy zdecydowali się przenieść gatunek do odrębnego rodzaju, ustanawiając dlań nową nazwę rodzajową Augustynolophus. Źródłosłów wywodzi się od nazwiska Gretchen Augustyn, która wraz z rodziną wsparła Dinosaur Intitute Natural History Museum of Los Angeles County, do którego dodano końcówkę -lophus.