Dzień Matki

Dzień Matki

Dzień	zobacz listę poniżej
Typ święta	międzynarodowe
Znaczenie	wyraz szacunku dla matki
Podobne święta	Dzień Teściowej, Dzień Ojca

Dzień Matki – święto obchodzone jako wyraz szacunku i wdzięczności matkom. Data obchodów Dnia Matki zależy od państwa, w którym jest świętowane. W Polsce obchodzone jest 26 maja.

Historia

Początki święta sięgają czasów starożytnych Greków i Rzymian. Kultem otaczano wtedy matki-boginie, symbole płodności i urodzaju. W późniejszych czasach Cesarstwo Rzymskie przyjęło chrześcijaństwo i tym samym zabroniono wyznawania innych bogów.

Zwyczaj ten powrócił w siedemnastowiecznej Anglii pod nazwą niedziela u matki. Początkowo co roku w czwartą niedzielę postu odprawiano modły w najbliższej katedrze. W zwykłe niedziele odbywały się one w pobliskich kościołach. Dzień, w którym obchodzono to święto, był wolny od pracy. Do tradycji należało składanie matce podarunków, głównie kwiatów i słodyczy, w zamian za otrzymane błogosławieństwo przetrwał do XIX wieku. Ponownie zaczęto go obchodzić po zakończeniu II wojny światowej.

Inaczej historia tego święta przedstawia się w Stanach Zjednoczonych. W 1858 roku amerykańska nauczycielka Ann Maria Reeves Jarvis ogłosiła Dni Matczynej Pracy, zaś od 1872 roku Dzień Matek dla Pokoju promowała Julia Ward Howe. Annie Marie Jarvis, córce Ann Jarvis, w 1905 roku udało się ustanowić Dzień Matki. Z czasem zwyczaj ten rozpowszechnił się na niemal wszystkie stany, zaś w 1914 roku Kongres Stanów Zjednoczonych uznał przypadający na drugą niedzielę maja Dzień Matki za święto narodowe.

Dzień Matki w Polsce

Okres międzywojenny

W okresie przed odzyskaniem niepodległości na ziemiach polskich nie odnotowano prób obchodzenia święta matek, a powiązane z macierzyństwem uroczystości miały charakter katolicki, np. obchodzone od końca XIX wieku styczniowe Święto Bożej Rodzicielki Maryi czy grudniowa Uroczystość Świętej Rodziny. Pierwsze informacje o „Święcie Matki” pochodzą z roku 1923, kiedy inicjatywę jego ustanowienia podjeły młodzieżowe koła Polskiego Czerwonego Krzyża. Mimo generalnie świeckiego charakteru zachowywały w niektórych środowiskach pewien polor religijny; komunikaty o projektowanym święcie dotyczyły ostatniej niedzieli maja, jako miesiąca poświęconego Matce Bożej. Inicjatywa nie została początkowo podjęta ani na masową skalę, ani oficjalnie (np. przez państwo czy Kościół), choć z czasem zaczęła się rozprzestrzeniać; w roku 1931 gazety twierdziły już, że obchody będą miały miejsce „na terenie całej Polski” i „we wszystkich miastach Polski”. Uroczystości „Święta Matki” lub „Dnia Matki” nie miały charakteru ideologicznego, np. w roku 1928 lokalnie inicjowały je tak władze miejskie (np. Radom) jak parafialne (Poznań), a nawet także zasymilowane środowiska żydowskie. W niektórych przypadkach miały charakter bardzo oficjalny, np. w Poznaniu w roku 1934 uczestniczył w nich, oprócz komitetu organizacyjnego i władz miejskich, także wojewoda. Stosowne uroczystości starały się zorganizować tysiące Kół Młodzieży PCK.

W drugiej połowie lat 30. obchody zyskały poparcie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a organizacje nauczycielskie i kuratoria włączyły je do standardowego planu zajęć; podobnie niektóre prywatne stowarzyszenie szkolno-wychowawcze. Pod koniec lat 30. przy okazji święta pojawiły się próby jego powiązania z ideą patriotyczną i budowy pomnika Matki Polki. Początkowo, tj. w latach 20., niektórzy propagatorzy święta twierdzili, że „wybrano na ten cel drugą niedzielę czerwca”, choć zdarzały się próby świętowania np. 9 czerwca, 23 września, 7 października i 8. grudnia. Jednak w latach 30. już w znakomitej większości przypadków dzień ten obchodzono w maju, np. 7. (biuletyn PSO Bata, 1939), 14. (łódzkie przedszkole, rok 1934), 25. (PCK Warszawa, 1930), 28. (Polski Narodowy Kościół Katolicki, 1933) czy 30. (szkoła powszechna w Zduńskiej Woli, 1937). Przynajmniej w części tych przypadków różne daty wynikały z faktu, że dzień ku czci matek uważano za święto ruchome, np. warszawski ABC pisał, że „każdego roku, którejś majowej, słonecznej niedzieli obchodzi się na świecie…” (akurat w roku 1936 dnia 24. maja), a pewną dowolność ułatwiał brak centralnej koordynacji ze strony jakichkolwiek władz i fakt, że obchody miały na ogół charakter lokalny. Prawie zawsze jednak „Dzień/Święto Matki” obchodzono w niedzielę. Organizacja, która w najbardziej systematyczny sposób propagowała Dzień Matki – PCK – optowała za ostatnią niedzielą maja.

PRL

Nie wiadomo, dlaczego po wojnie święto straciło w Polsce charakter ruchomy; być może miało to związek z faktem, że tak obchodzony był pod okupacją Muttertag, być może także by odebrać mu związany z niedzielą kryptokatolicki charakter. Żadne ze źródeł nie wyjaśnia też, dlaczego jego obchody utrwaliły się w dniu 26 maja. W roku 1945 Dnia Matki nie obchodzono, ale w pierwszym roku, gdy dzień świętowano, tj. w 1946, ostatnia niedziela maja wypadła właśnie na 26. dzień miesiąca. W roku 1947 niektóre komentarze prasowe nadal sugerowały ruchomy charakter święta, ale obchody zorganizowano także 26 maja, w poniedziałek. W pierwszych powojennych kalendarzach dzień ten odnotowywano jako „Dzień Matki”; w roku 1946 prasa lokalna publikowała teksty w rodzaju „Matka i społeczeństwo”, a prezydent Bierut objał oficjalnym patronatem obchody święta, zorganizowane przez PCK. Jeszcze w roku 1949 lokalnie odbywały się drobne uroczystości, odnotowane przez prasę, które jednak (odmiennie niż w przypadku Dnia Kobiet 8 marca) zanikły na przełomie dekad, być może w związku z faktem, że w ZSRR Dnia Matki nie obchodzono ani oficjalnie, ani nieformalnie. Do połowy lat 50. w dniu 26 maja zdarzały się na pierwszych stronach informacje o kobietach w walce o pokój albo o większą produkcję, ale bez odniesień do Dnia Matki.

Ponowne publiczne wzmianki o „Dniu Matki” pojawiły się w niektórych tytułach prasy regionalnej 26 maja 1957, chociaż w tym dniu celebrowano też wywodzące się z PSL-owskiej tradycji chłopskie „Święto Ludowe”. Miały miejsce duże różnice między regionami: w prasie gdańskiej od roku 1959 już corocznie składano życzenia „wszystkim mamom w dniu ich święta”, na ogół na pierwszej stronie, natomiast w prasie krakowskiej zwyczaj ten ustalił się dopiero od roku 1964. Od połowy lat 60. gazety w całym kraju rutynowo już publikowały na eksponowanym miejscu zdjęcie matki z dzieckiem i stosowny komentarz, choć niekiedy pisano o „Dniu Matki” (1964), niekiedy o „Święcie Matki” (1979), a niekiedy stosowano omówienia („Dzień Tej, która…”, 1972). Czasem pojawiały się niewielkie, towarzyszące teksty, np. o roli macierzyństwa, ale na ogół redakcje unikały ideologizujących wycieczek propagandowych, co najwyżej publikując artykuły o trudach łączenia pracy zawodowej z rolą matki. W latach 60. święta nie obchodziły władze państwowe czy partyjne (choć zaczęła odnotowywać je także prasa partyjna), ale w latach 70. sytuacja uległa zmianie. W roku 1976 I sekretarz PZPR Gierek i premier Jaroszewicz wspólnie wystosowali nawet list Do Matek Polskich, choć na ogół najbardziej aktywne były lokalne komórki Frontu Jedności Narodu. Obchody stały się częste w przeszkolach czy szkołach podstawowych. Co roku znani artyści tworzyli stosowne plakaty, odpowiednio zestawiano też program telewizyjny. Po wprowadzeniu stanu wojennego wojewódzkie władze WRON honorowały kobiety-matki, a potem egzekutywy PZPR, łącznie z wojewódzkimi, spotykały się delegacjami matek. Od połowy lat 80. w tym dniu nawiązywano też do budowy Pomnika-Szpitala Centrum Zdrowia Matki-Polki. Partyjny periodyk ideologiczny umieszczał Dzień Matki wśród „obrzędów i świąt społeczno-kulturalnych”, które „wypełniają istotną rolę w kształtowaniu socjalistycznej świadomości społecznej”.

Obecnie

Obecnie w Polsce święto to przypada na 26 maja. W tym dniu matki są zwykle obdarowywane laurkami, kwiatami oraz różnego rodzaju prezentami przez własne dzieci, rzadziej inne osoby. Święto to ma na celu okazanie matkom szacunku, miłości i podziękowania za trud włożony w wychowanie.

Dzień Matki na świecie

Uwaga: Kraje, w których rolę Dnia Matki pełni Dzień Kobiet, zostały oznaczone symbolem krzyża (†).

Kalendarz gregoriański
Data	Kraj
Druga niedziela lutego	Norwegia
3 marca	Gruzja
8 marca	Afganistan Albania Kosowo Armenia†	Azerbejdżan† Białoruś† Bośnia i Hercegowina†	Bułgaria† Laos Macedonia† Mołdawia	Czarnogóra† Maroko Rosja† Słowenia†	Serbia† Tadżykistan† Wietnam†
Czwarta niedziela wielkiego postu	Irlandia Nigeria Wielka Brytania
21 marca	Bahrajn Egipt Jordania Kuwejt	Libia Liban Oman Palestyna	Katar Izrael Arabia Saudyjska Sudan	Syria Zjednoczone Emiraty Arabskie Jemen Irak
25 marca	Słowenia
7 kwietnia	Armenia
Pierwsza niedziela maja	Węgry Litwa	Mozambik Portugalia	Rumunia Hiszpania
8 maja	Korea Południowa (Dzień rodziców)
10 maja	Salwador Gwatemala	Meksyk Belize
Druga niedziela maja	Anguilla Aruba Australia Austria Bahamy Bangladesz Barbados Belgia Bermudy Bonaire	Botswana Brazylia Brunei Kanada Kambodża Kazachstan Chile Chiny† Kolumbia Chorwacja	Kuba Cypr Czechy Dania Dominika Ekwador Estonia Etiopia Fidżi Filipiny	Finlandia Grecja Grenada Gujana Holandia Honduras Hongkong Islandia Indie Włochy	Jamajka Japonia Łotwa Liechtenstein Makau Malezja Malta Mjanma Niemcy Nowa Zelandia	Pakistan Papua-Nowa Gwinea Peru Portoryko Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Samoa Singapur Sint Maarten	Słowacja Południowa Afryka Sri Lanka Surinam Szwajcaria Tajwan Tanganika Tonga Trynidad i Tobago Turcja	Uganda Ukraina Stany Zjednoczone Urugwaj Wietnam Wenezuela Zambia Zimbabwe
15 maja	Paragwaj (tego samego dnia co Día de la Patria)
26 maja	Polska
27 maja	Boliwia
Ostatnia niedziela maja (czasem pierwsza niedziela czerwca, jeśli ostatnia niedziela maja wypada w Zesłanie Ducha Świętego)	Algieria Dominikana	Francja (pierwsza niedziela czerwca, jeśli ostatnia niedziela maja wypada w Zesłanie Ducha Świętego) Antyle Francuskie (pierwsza niedziela czerwca jeśli ostatnia niedziela maja wypada w Zesłanie Ducha Świętego)	Haiti Mauritius	Szwecja Tunezja
30 maja	Nikaragua
1 czerwca	Mongolia† (Dzień Matki i Dziecka)
Druga niedziela czerwca	Luksemburg
Ostatnia niedziela czerwca	Kenia
12 sierpnia	Tajlandia (Urodziny Sirikit Kitiyakara)
15 sierpnia	Kostaryka Antwerpia
Drugi poniedziałek października	Malawi
14 października	Białoruś
Trzecia niedziela października	Argentyna
Ostatnia niedziela listopada	Rosja
3 listopada	Timor Wschodni
8 grudnia	Panama
22 grudnia	Indonezja
Pozostałe kalendarze
Data	Odpowiednik w kalendarzu gregoriańskim	Kraj
30 szwat	między 30 stycznia a 1 marca	Izrael
Baisakh Amawasja	między 19 a 29 maja	Nepal
20 dżumada as-sani		Iran

Zobacz też

• Dzień Ojca
• Dzień Dziecka
• Dzień Babci
• Dzień Dziadka
• Dzień Kobiet

Linki zewnętrzne

• Tradycja święta Dnia Matki- Mother’s Day History. polishnews.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-31)]. – Polish News