Edward Szczepanik

Edward Franciszek Szczepanik

Data i miejsce urodzenia	22 sierpnia 1915 Suwałki, Królestwo Polskie po okupacją Cesarstwa Niemieckiego
Data i miejsce śmierci	11 października 2005 Worcestershire, Wielka Brytania
Premier Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Okres	od 8 kwietnia 1986 do 22 grudnia 1990
Poprzednik	Kazimierz Sabbat
Następca	Tadeusz Mazowiecki (w kraju)
Odznaczenia

Edward Franciszek Szczepanik (ur. 22 sierpnia 1915 w Suwałkach, zm. 11 października 2005 w Worcestershire) – polski ekonomista (doktor ekonomii, premier Rządu RP na uchodźstwie w latach 1986–1990.

Życiorys

Uczęszczał do Gimnazjum Męskiego (obecnie I Liceum Ogólnokształcące) w Suwałkach, a następnie w Warszawie do Szkoły Głównej Handlowej, którą ukończył w 1936 roku uzyskując tytuł magistra na Wydziale Ekonomii Politycznej pod kierunkiem profesora Edward Lipińskiego. W czasie pełnienia zasadniczej służby wojskowej służył w 29 Pułku Artylerii Lekkiej. Po odbyciu służby wojskowej, uzyskał stypendium naukowe Londyńskiej Szkoły Ekonomicznej (LSE) na studia pod kierunkiem profesorów Lionela Robbinsa, Friedrich von Hayeka i Paula Rosenstein-Rodana. Po powrocie ze stypendium został asystentem na Wydziale Ekonomii Politycznej SGH. Po przerwie spowodowanej wojną, kontynuował edukację uzyskując tytuł magistra nauk ekonomicznych na LSE w 1953, a następnie stopień naukowy doktora w 1956 roku.

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę był internowany na Litwie, po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną i aneksji państwa litewskiego przez ZSRR aresztowany przez NKWD. W okresie od 1940 do 1942 był więźniem sowieckich obozów w Kozielsku i na Półwyspie Kolskim.

Po uwolnieniu w konsekwencji wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i układu Sikorski-Majski, znalazł się w szeregach armii Andersa, później II Korpusu WP gen. Władysława Andersa. Jako oficer (a następnie major) Wojska Polskiego, służył w 5 pal, biorąc udział w bitwie o Monte Cassino, Anconę i Bolonię, był jednym z pierwszych żołnierzy Korpusu wkraczających do Bolonii. Służył także jako oficer łącznikowy w Drużynie Szkoleniowej Artylerii Królewskiej dowodzonej przez pułkownika R.R. Hoare.

Po 1945 na uchodźstwie. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i jego prezes w latach 1981–2003.

Rodzina

Edward Szczepanik poślubił Hannę Marię Janikowską 29 czerwca 1946 w Rzymie. Mieli czworo dzieci Barbarę, Tadeusza, Zofię i Tomasza, wszyscy urodzeni w Londynie.

Kariera zawodowa

Kariera Szczepanika jako ekonomisty objęła wiele placówek oświatowych, wliczając w to stanowiska:

• wykładowca pomocniczy – w Warszawskiej Szkole Głównej Handlowej (1938-1939)
• profesor pomocniczy – na Uniwersytecie Polskim w Londynie (1947-1953)
• starszego wykładowca – na Uniwersytecie w Hongkongu (1953-1961)
• doradca – w grupie doradczej Uniwersytetu Harvarda w Karachi, Pakistan (1961-1963)
• starszy pracownika badawczego – na Uniwersytecie Sussex w Anglii (1978-1981)
• profesor ekonomii – Polski Uniwersytet na Obczyźnie (PUNO) w Londynie (1981-2005).

Poza tym, E.F. Szczepanik udzielał konsultacji dla następujących organizacji:

• Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR – United Nations High Commission for Refugees), Hongkong (1954)
• Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Azji i Dalekiego Wschodu (ECAFE – United Nations Economic Commission for Asia and the Far East), Bangkok, Tajlandia (1956)
• Międzynarodowej Organizacji Kawy (ICO – International Coffee Organisation), Londyn (1975)
• pierwszy doradca ONZ do spraw Hongkongu (1954-1955)
• Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO – Food and Agriculture Organization of the United Nations) (1963-1977).

Polityka polska

Dokument Rządu RP na Uchodźstwie podpisany przez Szczepanika jako p.o. premiera

Szczepanik był założycielem i prezesem polskiego Instytut Badań Zagadnień Krajowych w Londynie od 1951 do 1953 i od 1983 do 1986 roku. W okresie od 1963 do 1977 pełnił również funkcję polskiego przedstawiciela (do Stolicy Apostolskiej w Rzymie – jednej z dwóch funkcji sprawowanych dla Rządu RP na uchodźstwie. Do 22 czerwca 1978 był delegatem rządu RP przy Stolicy Apostolskiej. Był także członkiem Zarządu Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią i Prezesem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (PTNO) w Londynie. W 1981 został Ministrem Spraw Wewnętrznych i wicepremierem Polskiego Rządu na uchodźstwie. W dniu 7 kwietnia 1986 został desygnowany na stanowisko Premiera Rządu na Uchodźstwie. Po śmierci Kaziemierza Sabbata, jego następca Ryszard Kaczorowski jako Prezydent Polski na uchodźstwie poprosił E.F.Szczepanika o kontynuację sprawowania funkcji szefa rządu. Przestał sprawować ten urząd w 1990 roku wskutek przekazania insygniów władzy przez Ryszarda Kaczorowskiego Lechowi Wałęsie jako „Prezydentowi Rzeczypospolitej wybranemu przez polski naród w wolnych wyborach powszechnych”. Gabinet Szczepanika popierał działania Ryszarda Kaczorowskiego w kwestii przekazania insygniów władzy do kraju. W latach 1990–1991 kierował Komisją Likwidacyjną Rządu RP.

Odznaczenia i wyróżnienia

Pomnik Edwarda Szczepanika na cmentarzu w Suwałkach.

W 1945 roku został odznaczony Krzyżem Walecznych, a w roku następnym otrzymał Krzyż Zasługi z Mieczami, jak również kilka innych odznaczeń polskich i brytyjskich. Został odznaczony przez Prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim (1981), Krzyżem Komandorskim (1985), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1986) oraz Wielką Wstęgą (1989) Orderu Odrodzenia Polski. W 1992 uzyskał tytuł honorowego obywatela swojego rodzinnego miasta Suwałk. W 1995 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie przyznała mu tytuł doktora honoris causa. W 1996 Szczepanik otrzymał od Starosty Powiatu Suwałki Medal za Zasługi dla Powiatu Suwalskiego, a od Ministra Kultury, Medal za Zasługi dla Kultury Polskiej.

Edward Szczepanik zmarł 11 października 2005 w Worcestershire. Jego prochy zostały złożone na cmentarzu w jego rodzinnym mieście Suwałkach.

Publikacje

• 1938 Zagadnienia neutralnego pieniądza. (Warszawa, 1938) SGH
• 1953 Zarys polityki dobrobytu gospodarczego. (Londyn, 1953)
• 1954 A study in the economic problems of central & eastern Europe (Seria wykładów o problemach ekonomicznych Europy Wschodniej i Centralnej). Lectures. (Londyn, 1954)
• 1955 co-author (we współpracy z) MA, Ronald A., The National Income of Hong Kong, 1947-1950 (Dochód Narodowy Hongkongu). (Hong Kong University Press: Hongkong, 1955)
• 1956 The Cost of Living in Hong Kong (Koszty utrzymania w Hongkongu). (Hong Kong University Press: Hongkong, 1956)
• 1958 The Economic Growth of Hong Kong (with special reference to the post-war industrialisation). (Wzrost ekonomiczny Hongkongu) (University of London / Oxford University Press: Londyn, 1958) c.f. /Britannica
• 1960 Edytor, The Economic Role of Middlemen and Co-operatives in Indo-Pacific Fisheries. ( Funkcja gospodarcza pośredników i spółdzielczości w rybołówstwie basenu Oceanu Spokojnego i Indyjskiego ) (Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rzym, 1960)
• 1962 Editor, Economic and social problems of the Far East: Symposium: Golden jubilee congress: Papers and discussions. (Zagadnienia ekonomiczne i socjalne Dalekiego Wschodu: Sympozjum: Kongres Złotego Jubileuszu: Wykłady i Dyskusje) (Hong Kong University Press, 1962)
• 1965 National accounting as a tool of economic planning. (Rachunkowość jako narzędzie planowania gospodarczego). (Wykłady). (Mouton & Co.: Haga, 1965)
• 1976 Agricultural policies at different levels of development. (Polityka rolna na różnych etapach rozwoju) (Rzym, 1976)
• 1979 Kształtowanie się poglądów polskiego ruchu oporu na politykę gospodarczą. (London, 1979) SGH
• 1985 we współpracy z Duchêne, François, New limits on European agriculture: politics and the Common Agricultural Policy. (Nowe ograniczenia dla rolnictwa europejskiego: polityka a wspólna polityka rolna) (Totowa: Rowman & Allanheld / Croom Helm, London, 1985.) ISBN 0-8476-7375-8 (U.S.) / ISBN 0-7099-0858-X (UK) c.f. Duchêne
• 1985 Edytor, Napaść sowiecka i okupacja polskich ziem wschodnich, wrzesień 1939 : praca zbiorowa pod auspicjami. (Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn, 1985) ISBN 0-85065-165-4 / (Warsaw: Mie̢dzyzakładowa Struktura „Solidarności” V, 1985)
• 1986 Edytor, Kongres Kultury Polskiej Ojczyzna w sercach: pokłosie kongresowe: prace Kongresu Kultury Polskiej: tom 1 (Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyżnie, Londyn, 1986) ISBN 1-870027-06-X.
• 2003 Edytor, The Polish Cultural And Scientific Heritage at the Dawn of the Third Millennium (Polskie Dziedzictwo Kulturalne i Naukowe na Progu Trzeciego Tysiąclecia) (Polish Society of Arts and Sciences Abroad/ Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, 240 King Street, London, W6 ORF, 2003)

Bibliografia

• (Polski) Adam Sudoł (2009). Edward Franciszek Szczepanik: Ostatni premier rządu RP na uchodźstwie. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. ISBN 978-83-7096-7017-7.

Linki zewnętrzne

• (Angielski) The Guardian Nekrolog, grudnia 19, 2005 Leszek Balcerowicz
• (Polski) Słynni absolwenci – biografia na stronie I LO w Suwałkach
• (Polski) Szkoła Główna Handlowa – Życiorys prof. Edwarda Szczepanika
• (Polski) Informacja nt. pogrzebu na stronie internetowej Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego
• (Polski) Urząd Miejski Suwałki – Honorowy Obywatel Suwałk prof. Edward Franciszek Szczepanik