Komisariat Straży Granicznej „Lubawa”
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Komisariat Straży Granicznej „Lubawa” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[3]. Komisariat Straży Celnej „Lubawa”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Działdowo”[4].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Lubawa”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6].
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Lubawa” do Inspektoratu Granicznego nr 3 „Brodnica” i określił jego strukturę organizacyjną[7]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego z 2 kwietnia 1928, do komisariatu „Lubawa” dodano placówkę „Lubstynek” z komisariatu „Rybno”, placówkę „Rodzone” z komisariatu „Jamielnik”[8]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[9]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wydzielił placówkę „Czerlin” z komisariatu „Rybno” do komisariatu „Lubawa”[10]. Rozkazem nr 1 komendanta Straży Granicznej z 12 stycznia 1931 przemianował posterunek SG „Nowe Miasto” na placówkę II linii i przydzielił ją do komisariatu „Lubawa”[11]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę Straży Granicznej II linii „Nowe Miasto”[12]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[13]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Brodnica”.
We wrześniu 1939 pluton wzmocnienia Komisariatu wszedł w podporzadkowanie dowódcy zgrupowania 4 Dywizji Piechoty płk. dypl. Mieczysława Rawicza-Mysłowskiego (dowódca piechoty dywizyjnej 4 DP) i walczył na przedpolu jego ugrupowania obronnego w bitwie o Pomorze[14].
Służba graniczna
[edytuj | edytuj kod]Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Hartowiec” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny” – 1928
- komisariat Straży Granicznej „Rybno” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Krotoszyny” – październik 1929
Komenda komisariatu
[edytuj | edytuj kod]| Kierownicy/komendanci komisariat | ||
|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
| komisarz | Feliks Kurosz[15] | V 1928[16] - |
| komisarz | Mieczysław Witoszek[a] | 18 VIII 1936[17] – był III 1939[18] |
| Zastępcy komendanta komisariatu | ||
| starszy przodownik | Franciszek Krukowski | – 30 IV 1939[19] |
| przodownik podchorąży | Władysław Bekierski | 1 V 1939[20] – |
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja komisariatu w marcu 1928[6]:
- komenda – Lubawa
- placówka Straży Granicznej I linii „Wiśniewo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pomierki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Zielkowo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Rodzone”
- placówka Straży Granicznej II linii „Lubawa”
Organizacja komisariatu w październiku 1929[21]:
- 2/3 komenda – Lubawa
- placówka Straży Granicznej I linii „Wiśniewo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pomierki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Gierłoż” Leśna
- placówka Straży Granicznej I linii „Rodzone”
- placówka Straży Granicznej II linii „Lubawa”
Organizacja komisariatu w 1933 i w 1934[22]:
- komenda – Lubawa
- placówka Straży Granicznej I linii „Pomierki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Gierłoż”
- placówka Straży Granicznej I linii „Rodzone”
- placówka Straży Granicznej I linii „Czerlin”
- placówka Straży Granicznej II linii „Lubawa”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowe Miasto” → zniesiona w 1936
Organizacja komisariatu w 1937[22]:
- komenda – Lubawa
- placówka Straży Granicznej I linii „Rumienica”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pomierki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Gierłoż”
- placówka Straży Granicznej I linii „Rodzone”
- placówka Straży Granicznej II linii „Lubawa”
Organizacja komisariatu w 1939[23]:
- komenda – Lubawa
- placówka Straży Granicznej I linii „Czerlin”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wiśniewo”
- placówka Straży Granicznej I linii „Pomierki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Gierłoż” Leśna
- placówka Straży Granicznej I linii „Rodzone”
- placówka Straży Granicznej II linii „Lubawa”
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ były kierownik komisariatu SG „Lubawa”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 30.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 14.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
- ↑ Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 2.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 65.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 76.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 107.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120–122.
- ↑ Ciechanowski 1982 ↓, s. 84.
- ↑ Kronika Inspektoratu „Brodnica” ↓, s. 16.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1928/53.
- ↑ Kronika Inspektoratu „Brodnica” ↓, s. 102.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 38/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
- ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 57.
- ↑ a b Polak 1998 ↓, s. 65.
- ↑ Sobczak 2014 ↓, s. 11.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06793-7.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
- Odpisy z kronik Inspektoratu Granicznego „Brodnica” i z kronik podległych komisariatów w latach 1936–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
- Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)