Oskar Lange: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m kat. |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 21: | Linia 21: | ||
[[File:I LO im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim. Szkoła od lat odnotowywana wśród najlepszych polskich liceów w rankingu miesięcznika Perspektywy.jpg|thumb|[[I Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim|I LO im. J. Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim]] do którego uczęszczał Oskar Lange. Od lat odnotowywane w rankingu najlepszych polskich liceów miesięcznika "Perspektywy" ]] |
[[File:I LO im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim. Szkoła od lat odnotowywana wśród najlepszych polskich liceów w rankingu miesięcznika Perspektywy.jpg|thumb|[[I Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim|I LO im. J. Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim]] do którego uczęszczał Oskar Lange. Od lat odnotowywane w rankingu najlepszych polskich liceów miesięcznika "Perspektywy" ]] |
||
[[Plik:Nagrobek oskar lange.JPG|thumb|Grób Oskara Langego na [[cmentarz Wojskowy na Powązkach|cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie]]]] |
[[Plik:Nagrobek oskar lange.JPG|thumb|Grób Oskara Langego na [[cmentarz Wojskowy na Powązkach|cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie]]]] |
||
'''Oskar Ryszard Lange''' (ur. [[27 lipca]] [[1904]] w [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowie Mazowieckim]], zm. [[2 października]] [[1965]] w [[Londyn]]ie) – polski ekonomista i polityk, członek [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego PZPR]], poseł na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] |
'''Oskar Ryszard Lange''' (ur. [[27 lipca]] [[1904]] w [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowie Mazowieckim]], zm. [[2 października]] [[1965]] w [[Londyn]]ie) – polski ekonomista i polityk, członek [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego PZPR]], poseł na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] i [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm]] [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL-u :]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej II kadencji|II]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej III kadencji|III]] i [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji|IV]] kadencji, członek (1955–1957) i zastępca przewodniczącego (1957–1965) [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]], członek Ogólnopolskiego Komitetu [[Front Jedności Narodu|Frontu Jedności Narodu]] w 1958 roku<ref>Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.</ref>. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
=== Za granicą === |
=== Za granicą === |
||
W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko |
W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] i [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko wrócił na katedrę statystyki do [[Kraków|Krakowa]], a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na [[Uniwersytet Stanforda]]. W latach 1938–1945 wykładał na [[University of Chicago|Uniwersytecie Chicagowskim]]. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z [[Komitet Zagraniczny PPS|emigracyjnym PPS]], jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił ''Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce''. |
||
W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach [[Projekt Venona|Projektu Venona]]<ref>http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.</ref>. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega [[Bolesław Gebert|Bolesława Geberta]] do współpracy z [[NKWD|Ludowym Komisariatem Spraw Wewnętrznych ZSRR]] (NKWD) jako [[agent wpływu]] o pseudonimie ''Friend'' (z [[język angielski|ang.]] przyjaciel)<ref>Sławomir Cenckiewicz, [http://niniwa22.cba.pl/oskar_lange_po_stronie_sowietow.htm ''Oskar Lange po stronie Sowietów''], „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.</ref>. W 1944 na zaproszenie [[Związek Patriotów Polskich|Związku Patriotów Polskich]] przyleciał do [[Moskwa|Moskwy]], gdzie spotkał się z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]]<ref>[http://www.tomaszow-maz.pl/gazeta/nr12/gazeta12.pdf ''Tomaszowianin profesor Oskar Lange''], „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.</ref>. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z [[Prezes Rady Ministrów|premierem]] [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i poinformował o misji w [[Związek Radziecki|Związku Radzieckim]] [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]]. |
W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach [[Projekt Venona|Projektu Venona]]<ref>http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.</ref>. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega, [[Bolesław Gebert|Bolesława Geberta]] do współpracy z [[NKWD|Ludowym Komisariatem Spraw Wewnętrznych ZSRR]] (NKWD), jako [[agent wpływu]] o pseudonimie ''Friend'' (z [[język angielski|ang.]] przyjaciel)<ref>Sławomir Cenckiewicz, [http://niniwa22.cba.pl/oskar_lange_po_stronie_sowietow.htm ''Oskar Lange po stronie Sowietów''], „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.</ref>. W 1944 na zaproszenie [[Związek Patriotów Polskich|Związku Patriotów Polskich]] przyleciał do [[Moskwa|Moskwy]], gdzie spotkał się z [[Józef Stalin|Józefem Stalinem]]<ref>[http://www.tomaszow-maz.pl/gazeta/nr12/gazeta12.pdf ''Tomaszowianin profesor Oskar Lange''], „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.</ref>. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z [[Prezes Rady Ministrów|premierem]] [[Stanisław Mikołajczyk|Stanisławem Mikołajczykiem]] i poinformował o misji w [[Związek Radziecki|Związku Radzieckim]] [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta Stanów Zjednoczonych]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]]. |
||
W latach 1945–1947 pełnił funkcję [[Ambasadorowie Polski|ambasadora RP]] w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] i [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|jej Radzie Bezpieczeństwa]]. Uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Monitor Polski|1947|16|35}}</ref>. |
W latach 1945–1947 pełnił funkcję [[Ambasadorowie Polski|ambasadora RP]] w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] i [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|jej Radzie Bezpieczeństwa]]. Uchwałą Prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]]<ref>{{Monitor Polski|1947|16|35}}</ref>. |
||
=== W Polsce Ludowej === |
=== W Polsce Ludowej === |
||
Należał do Rady Naczelnej [[Polska Partia Socjalistyczna (1944–1948)|PPS w kraju]] (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) |
Należał do Rady Naczelnej [[Polska Partia Socjalistyczna (1944–1948)|PPS w kraju]] (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) i Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta [[Polska Akademia Nauk|Polskiej Akademii Nauk]]. Od 1948 roku był członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej]] i jej [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego]]. |
||
W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”. |
W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Po śmierci Stalina, wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”. |
||
W latach 1949–1950 prezes Zarządu [[Centralny Związek Spółdzielczy|Centralnego Związku Spółdzielczego]]. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem [[Szkoła Główna Handlowa w Warszawie|Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie]]. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]]. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do [[puławianie|„puławian”]] podczas [[Polski październik 1956|walki o władzę]] w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Eisler|imię= Jerzy|autor link= |tytuł= Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989| rozdział= Październik i „Mała stabilizacja”| nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca= POW „BGW”|miejsce= Warszawa|rok= 1992|strony= 62|isbn= 8370662080}}</ref>. Od 1956 profesor [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], w latach 1957–1963 przewodniczący [[Rada Ekonomiczna|Rady Ekonomicznej]], a w latach 1957–1959 przewodniczący [[Europejska Komisja Gospodarcza|Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ]]. Był doradcą ekonomicznym [[Rząd Indii|rządu Indii]] (1955–1956) i [[Sri Lanka|Cejlonu]] (1959). |
W latach 1949–1950 prezes Zarządu [[Centralny Związek Spółdzielczy|Centralnego Związku Spółdzielczego]]. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem [[Szkoła Główna Handlowa w Warszawie|Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie]]. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]]. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do [[puławianie|„puławian”]] podczas [[Polski październik 1956|walki o władzę]] w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Eisler|imię= Jerzy|autor link= |tytuł= Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989| rozdział= Październik i „Mała stabilizacja”| nazwisko r= | imię r= | autor r link= |wydawca= POW „BGW”|miejsce= Warszawa|rok= 1992|strony= 62|isbn= 8370662080}}</ref>. Od 1956 profesor [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], w latach 1957–1963 przewodniczący [[Rada Ekonomiczna|Rady Ekonomicznej]], a w latach 1957–1959 przewodniczący [[Europejska Komisja Gospodarcza|Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ]]. Był doradcą ekonomicznym [[Rząd Indii|rządu Indii]] (1955–1956) i [[Sri Lanka|Cejlonu]] (1959). |
||
Od 1947 roku był posłem na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] |
Od 1947 roku był posłem na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] i [[Sejm PRL]]-u: [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej II kadencji|II]], [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej III kadencji|III]] i [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji|IV]] kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym [[Związek Parlamentarny Polskich Socjalistów|Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów]] (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym [[Komisja Spraw Zagranicznych (Sejm)|Komisji Spraw Zagranicznych]] (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) i przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem [[Polskie Towarzystwo Cybernetyczne|Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego]]. |
||
W 1964 roku został odznaczony [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Orderem Budowniczych Polski Ludowej]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wręczenie odznaczeń w Belwederze | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=2909| czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 1 | data = nr 170 z 20 lipca 1964}}</ref> |
W 1964 roku został odznaczony [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Orderem Budowniczych Polski Ludowej]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wręczenie odznaczeń w Belwederze | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=2909| czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 1 | data = nr 170 z 20 lipca 1964}}</ref> i przyznano mu tytuł [[Doctor honoris causa|doktora honoris causa]] Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał [[Odznaka Nagrody Państwowej|nagrodę państwową]] I stopnia<ref>„Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.</ref>. |
||
Zajmował się [[ekonomia polityczna|ekonomią polityczną]], statystyką, [[ekonometria|ekonometrią]] i [[cybernetyka|cybernetyką]] ekonomiczną. Obok [[Michał Kalecki|Michała Kaleckiego]] był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: ''Wstęp do ekonometrii'' (1958), ''[[Ekonomia polityczna (książka)|Ekonomia polityczna]]'' (tom I 1959, tom II 1965), ''Całość i rozwój w świetle cybernetyki'' (1962), ''Optymalne decyzje'' (1964), ''Wstęp do cybernetyki ekonomicznej'' (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964). |
Zajmował się [[ekonomia polityczna|ekonomią polityczną]], statystyką, [[ekonometria|ekonometrią]] i [[cybernetyka|cybernetyką]] ekonomiczną. Obok [[Michał Kalecki|Michała Kaleckiego]] był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: ''Wstęp do ekonometrii'' (1958), ''[[Ekonomia polityczna (książka)|Ekonomia polityczna]]'' (tom I 1959, tom II 1965), ''Całość i rozwój w świetle cybernetyki'' (1962), ''Optymalne decyzje'' (1964), ''Wstęp do cybernetyki ekonomicznej'' (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964). |
||
Linia 57: | Linia 57: | ||
Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na [[Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego]]. |
Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na [[Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego]]. |
||
Do czasu wejścia w życie [[Dekomunizacja#Dekomunizacja nazw ulic|ustawy dekomunizacyjnej]] z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w [[Warszawa|Warszawie]] (zmieniona na ulicę [[Tomasz Arciszewski|Tomasza Arciszewskiego]]<ref>Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.</ref>), [[Częstochowa|Częstochowie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), [[Koszalin]]ie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), [[Bydgoszcz]]y (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. [[Jan Żychoń|Jana Henryka Żychonia]])<ref>{{Cytuj|url=http://www.bydgoszcz.uw.gov.pl/aktualnosci/nowi-patroni-ulic.html|tytuł=Nowi patroni ulic 13/12/2017|opublikowany=Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy|data dostępu=2017-12-23}}</ref>, [[Jaworzno|Jaworznie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. [[Feliks Kamiński (pułkownik)|Feliksa Kamińskiego]]) |
Do czasu wejścia w życie [[Dekomunizacja#Dekomunizacja nazw ulic|ustawy dekomunizacyjnej]] z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w [[Warszawa|Warszawie]] (zmieniona na ulicę [[Tomasz Arciszewski|Tomasza Arciszewskiego]]<ref>Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.</ref>), [[Częstochowa|Częstochowie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), [[Koszalin]]ie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), [[Jelenia Góra|Jeleniej Górze]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), [[Bydgoszcz]]y (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. [[Jan Żychoń|Jana Henryka Żychonia]])<ref>{{Cytuj|url=http://www.bydgoszcz.uw.gov.pl/aktualnosci/nowi-patroni-ulic.html|tytuł=Nowi patroni ulic 13/12/2017|opublikowany=Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy|data dostępu=2017-12-23}}</ref>, [[Jaworzno|Jaworznie]] (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. [[Feliks Kamiński (pułkownik)|Feliksa Kamińskiego]]) i w rodzinnym [[Tomaszów Mazowiecki|Tomaszowie Mazowieckim]] (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę [[Wanda Panfil-González|Wandy Panfil]]). W 2017 ulicę jego imienia w [[Katowice|Katowicach]] przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w [[Murcki|Murckach]])<ref>[http://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/104131/sesja%20XLVIII-894-17.pdf UCHWAŁA NR XLVIII/894/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany nazw ulic położonych na terenie miasta Katowice] bip.katowice.eu {{lang|pl}} [dostęp 2017-12-31]</ref>. Lange był patronem także techników ekonomicznych w: [[Gdynia|Gdyni]], [[Kielce|Kielcach]], [[Szczecin]]ie, [[Zielona Góra|Zielonej Górze]], [[Bytom]]iu, [[Chorzów|Chorzowie]], [[Wodzisław Śląski|Wodzisławiu Śląskim]], [[Ciechanów|Ciechanowie]] (do marca 2015), [[Elbląg]]u, [[Grudziądz]]u (do 2018), [[Mogilno|Mogilnie]], [[Nowy Sącz|Nowym Sączu]], [[Siedlce|Siedlcach]], [[Zamość|Zamościu]] i [[Zawiercie|Zawierciu]]. |
||
Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w [[Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu]] także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu<ref>Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o nadaniu nowej nazwy Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu ({{Dziennik Ustaw|2008|66|401}}).</ref>. Przed wejściem do uczelni nadal stoi pomnik ekonomisty<ref>{{Cytuj |autor = Rafał Święcki |tytuł = Wybitny ekonomista Oskar Lange ma zniknąć z nazwy ulicy - tak chce IPN |czasopismo = Gazetawroclawska.pl |data dostępu = 2018-07-23 |url = http://www.gazetawroclawska.pl/dolny-slask/a/wybitny-ekonomista-oskar-lange-ma-zniknac-z-nazwy-ulicy-tak-chce-ipn,11908788/ |język = pl}}</ref> |
Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w [[Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu]] także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu<ref>Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o nadaniu nowej nazwy Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu ({{Dziennik Ustaw|2008|66|401}}).</ref>. Przed wejściem do uczelni nadal stoi pomnik ekonomisty<ref>{{Cytuj |autor = Rafał Święcki |tytuł = Wybitny ekonomista Oskar Lange ma zniknąć z nazwy ulicy - tak chce IPN |czasopismo = Gazetawroclawska.pl |data dostępu = 2018-07-23 |url = http://www.gazetawroclawska.pl/dolny-slask/a/wybitny-ekonomista-oskar-lange-ma-zniknac-z-nazwy-ulicy-tak-chce-ipn,11908788/ |język = pl}}</ref> |
||
W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara |
W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Langego, w [[Pałac Staszica w Warszawie|Pałacu Staszica]] w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową ''Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego''. |
||
== Związki z NKWD i wywiadem ZSRR == |
== Związki z NKWD i wywiadem ZSRR == |
Wersja z 16:52, 18 sty 2019
Data i miejsce urodzenia |
27 lipca 1904 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
2 października 1965 |
Zastępca przewodniczącego Rady Państwa | |
Okres |
od 20 lutego 1957 |
Przynależność polityczna | |
Członek Rady Państwa | |
Okres |
od 5 kwietnia 1955 |
Przynależność polityczna | |
Odznaczenia | |
Oskar Ryszard Lange (ur. 27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 2 października 1965 w Londynie) – polski ekonomista i polityk, członek Komitetu Centralnego PZPR, poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL-u : I, II, III i IV kadencji, członek (1955–1957) i zastępca przewodniczącego (1957–1965) Rady Państwa, członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku[1].
Życiorys
W II Rzeczypospolitej
Był synem przemysłowca. „Twórczość Jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami”[2]. W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego, a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie Mazowieckim. W przeciągu lat 1922–1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt. Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924–1932 uzyskując stopień naukowy doktora. W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną Statystyczne badania koniunktury gospodarczej. Studiował również na uniwersytecie w Londynie.
W latach 1926–1937 był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się teorią statystyki. Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku. Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej[3] Od 1927 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej.
Za granicą
W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934–1936 jako stypendysta. W 1936 roku na krótko wrócił na katedrę statystyki do Krakowa, a w 1937 roku ponownie wyprowadził się do Stanów Zjednoczonych. Trafił na Uniwersytet Kalifornijski, a następnie na Uniwersytet Stanforda. W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie Chicagowskim. W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS, jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski. W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.
W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej. Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze. Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona[4]. Według informacji uzyskanych z tych depesz, Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega, Bolesława Geberta do współpracy z Ludowym Komisariatem Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD), jako agent wpływu o pseudonimie Friend (z ang. przyjaciel)[5]. W 1944 na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy, gdzie spotkał się z Józefem Stalinem[6]. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem i poinformował o misji w Związku Radzieckim prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta.
W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora RP w Stanach Zjednoczonych, następnie (od stycznia do grudnia 1947 roku) delegata przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej Radzie Bezpieczeństwa. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[7].
W Polsce Ludowej
Należał do Rady Naczelnej PPS w kraju (1945–1948), Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS (1947–1948) i Komisji Politycznej CKW PPS (1948). W 1947 roku został wybrany na korespondenta Polskiej Akademii Nauk. Od 1948 roku był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i jej Komitetu Centralnego.
W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS. W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych, od 1952 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Po śmierci Stalina, wygłosił apologetyczny referat „Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.
W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego. W latach 1949–1956 był profesorem, a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN. W latach 1955–1957 członek, a następnie do śmierci w 1965 zastępca przewodniczącego Rady Państwa. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[8]. Od 1956 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej, a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Był doradcą ekonomicznym rządu Indii (1955–1956) i Cejlonu (1959).
Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL-u: I, II, III i IV kadencji. Pełnił liczne funkcje w parlamencie – był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów (1948), przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR (1948–1952), przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych (1949–1952), przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu (1951–1952), przewodniczącym Komisji Budżetowej (1952–1955), przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej (1955–1956) i przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (1957–1961). W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.
W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej[9] i przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia[10].
Zajmował się ekonomią polityczną, statystyką, ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną. Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie. Autor m.in. książek: Wstęp do ekonometrii (1958), Ekonomia polityczna (tom I 1959, tom II 1965), Całość i rozwój w świetle cybernetyki (1962), Optymalne decyzje (1964), Wstęp do cybernetyki ekonomicznej (1964). Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia (1955, 1964).
Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach[11].
Upamiętnienie
Jego imieniem nazwana została główna aula Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Do czasu wejścia w życie ustawy dekomunizacyjnej z 1 kwietnia 2016 imieniem Langego nazwane były ulice w Warszawie (zmieniona na ulicę Tomasza Arciszewskiego[12]), Częstochowie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Żołnierzy Niezłomnych), Koszalinie (zmieniona w 2017 roku na ulicę Bukową), Jeleniej Górze (zmieniona w 2017 roku na ulicę św. Jadwigi Śląskiej), Bydgoszczy (zmieniona w 2017 roku na ulicę mjr. Jana Henryka Żychonia)[13], Jaworznie (zmieniona w 2017 roku na ulicę gen. Feliksa Kamińskiego) i w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim (zmieniona po konsultacjach społecznych w 2017 na ulicę Wandy Panfil). W 2017 ulicę jego imienia w Katowicach przemianowano na ul. ks. Wiktora Matejczyka (w Murckach)[14]. Lange był patronem także techników ekonomicznych w: Gdyni, Kielcach, Szczecinie, Zielonej Górze, Bytomiu, Chorzowie, Wodzisławiu Śląskim, Ciechanowie (do marca 2015), Elblągu, Grudziądzu (do 2018), Mogilnie, Nowym Sączu, Siedlcach, Zamościu i Zawierciu.
Imię Oskara Langego nosiła do czasu przekształcenia się w Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu także Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu[15]. Przed wejściem do uczelni nadal stoi pomnik ekonomisty[16]
W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Langego, w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.
Związki z NKWD i wywiadem ZSRR
W 2010 roku powstał film dokumentalny pt. New Poland w reżyserii Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna, który porusza wątek pracy Oskara Langego oraz Bolesława Geberta dla wywiadu radzieckiego podczas ich działalności w Stanach Zjednoczonych.
Przypisy
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.
- ↑ Komitet Wydana Dzieł Oskara Langego: Przedmowa. W: Oskar Lange Dzieła. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973, s. 21.
- ↑ Oskar Lange Dzieła; Tom 1 kapitalizm, PWE 1973; s. 21.
- ↑ http://www.nsa.gov/public_info/_files/venona/1944/8aug_oscar_lange.pdf.
- ↑ Sławomir Cenckiewicz, Oskar Lange po stronie Sowietów, „Rzeczpospolita” z dnia 16.12.2006 r.
- ↑ Tomaszowianin profesor Oskar Lange, „Nowa Gazeta Tomaszowska”, nr 11, listopad 2005.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 16, poz. 35
- ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 62. ISBN 83-7066-208-0.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ „Dziennik Polski”, rok XX, nr 171 (6363), s. 1.
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 44–45. ISBN 83-217-2641-0.
- ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10130.
- ↑ Nowi patroni ulic 13/12/2017 [online], Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy [dostęp 2017-12-23] .
- ↑ UCHWAŁA NR XLVIII/894/17 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany nazw ulic położonych na terenie miasta Katowice bip.katowice.eu (pol.) [dostęp 2017-12-31]
- ↑ Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o nadaniu nowej nazwy Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu (Dz.U. z 2008 r. nr 66, poz. 401).
- ↑ Rafał Święcki , Wybitny ekonomista Oskar Lange ma zniknąć z nazwy ulicy - tak chce IPN, „Gazetawroclawska.pl” [dostęp 2018-07-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Biografia w Encyclopædia Britannica (ang.)
- Biografia w Concise Encyclopedia of Economics (ang.)
- Biografia w New School for Social Research (ang.)
- Biografia w International Institute of Social Studies of Erasmus University Rotterdam (ang.)
- Lange podczas wojny
- Lange a PKWN
- Powojenna kariera Langego
- Co to jest ekonomia
- ISNI: 0000000090117034
- VIAF: 73855940
- LCCN: n50039995
- GND: 118569384
- NDL: 00446834
- BnF: 11910955t
- SUDOC: 026964317
- NLA: 36524254
- NKC: kup20030000055425
- BNE: XX971219
- NTA: 068446985
- BIBSYS: 90143370
- CiNii: DA00552211
- Open Library: OL12624A
- PLWABN: 9810537908805606
- NUKAT: n94200801
- J9U: 987007309618305171
- PTBNP: 79160
- CANTIC: a19596285
- NSK: 000177093
- CONOR: 24158307
- ΕΒΕ: 131495
- BLBNB: 000261703
- KRNLK: KAC199615898
- LIH: LNB:8Nb;=BO
- WorldCat: lccn-n50039995
- Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Ambasadorowie Polski w Stanach Zjednoczonych
- Ambasadorowie PRL
- Członkowie Komitetu Centralnego PZPR
- Członkowie Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu
- Członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej (1944–1948)
- Członkowie Rady Państwa PRL
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Ludzie urodzeni w Tomaszowie Mazowieckim
- Ludzie związani z I LO im. J. Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej (1919–1939)
- Polscy cybernetycy
- Polscy działacze spółdzielczy
- Polscy ekonomiści
- Polscy marksiści
- Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)
- Posłowie z okręgu Warszawa Śródmieście (PRL)
- Rektorzy Szkoły Głównej Handlowej
- Urodzeni w 1904
- Wykładowcy Szkoły Głównej Handlowej
- Wykładowcy Uniwersytetu Chicagowskiego
- Wykładowcy Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
- Zmarli w 1965