Jerzy z Podiebradów: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawiam linki wewnętrzne i wykonuję drobne zmiany typograficzne i techniczne. |
→Król Czech: częściej występuje w literaturze jako Maciej Korwin |
||
Linia 61: | Linia 61: | ||
Król husycki miał wielu wrogów wśród katolickiej szlachty Czech, a w łonie Korony Czeskiej od początku przeciwstawiał mu się Wrocław (gdzie obok rady miejskiej bardzo ważną rolę odgrywał biskup [[Jodok z Rożemberka]], z potężnego południowoczeskiego rodu szlacheckiego będącego filarem katolicyzmu w Czechach). Przedstawiciele katolickiej opozycji spotkali się na [[Zamek Zelená Hora|zamku Zelená Hora]] w zachodnich Czechach 28 listopada 1465 roku i zawarli pakt przeciwko królowi, wnosząc przeciwko niemu również wiele oskarżeń. Konfederacja była od samego początku istnienia popierana przez papiestwo, mimo że Podiebrad, po śmierci Piusa II, próbował negocjacji z [[Paweł II (papież)|Pawłem II]]. Zakończyły się one po tym, jak papież obraził i znieważył wysłanników króla czeskiego. |
Król husycki miał wielu wrogów wśród katolickiej szlachty Czech, a w łonie Korony Czeskiej od początku przeciwstawiał mu się Wrocław (gdzie obok rady miejskiej bardzo ważną rolę odgrywał biskup [[Jodok z Rożemberka]], z potężnego południowoczeskiego rodu szlacheckiego będącego filarem katolicyzmu w Czechach). Przedstawiciele katolickiej opozycji spotkali się na [[Zamek Zelená Hora|zamku Zelená Hora]] w zachodnich Czechach 28 listopada 1465 roku i zawarli pakt przeciwko królowi, wnosząc przeciwko niemu również wiele oskarżeń. Konfederacja była od samego początku istnienia popierana przez papiestwo, mimo że Podiebrad, po śmierci Piusa II, próbował negocjacji z [[Paweł II (papież)|Pawłem II]]. Zakończyły się one po tym, jak papież obraził i znieważył wysłanników króla czeskiego. |
||
23 grudnia 1466 Paweł II [[Ekskomunika|ekskomunikował]] Podiebrada i wymówił mu koronę Czech, zakazując jednocześnie wszystkim katolikom posłuszeństwa wobec niego. Cesarz Fryderyk III i król [[Maciej Korwin |
23 grudnia 1466 Paweł II [[Ekskomunika|ekskomunikował]] Podiebrada i wymówił mu koronę Czech, zakazując jednocześnie wszystkim katolikom posłuszeństwa wobec niego. Cesarz Fryderyk III i król [[Maciej Korwin]], dawny sojusznik Jerzego, dołączyli do powstania szlachty czeskiej. Król Maciej wezwany przez katolicką opozycję został w Ołomuńcu wybrany na króla czeskiego 3 maja 1469. W następnym roku opór Podiebrada był znacznie bardziej skuteczny, jednak jego śmierć z przyczyn naturalnych 22 marca 1471 na czas pewien zakończyła wojnę. Jego następcą na tronie czeskim (praskim) został wybrany w Kutnej Horze zgodnie z dawniejszymi układami syn króla polskiego Kazimierza – Władysław Jagiellończyk, prawnuk cesarza (i króla Czech) Zygmunta luksemburskiego. Maciej uzyskał z kolei uznanie swego tytułu jako króla czeskiego ze strony papieża. Niebawem wojna rozgorzała na nowo. |
||
[[Plik:First Hussite King.JPG|thumb|240px|Jerzy z Podiebradów na obrazie [[Alfons Mucha|Alfonsa Muchy]] pokazuje kard. Fantinowi miejsce Kościoła katolickiego podczas jego elekcji na króla]] |
[[Plik:First Hussite King.JPG|thumb|240px|Jerzy z Podiebradów na obrazie [[Alfons Mucha|Alfonsa Muchy]] pokazuje kard. Fantinowi miejsce Kościoła katolickiego podczas jego elekcji na króla]] |
Wersja z 15:02, 14 sty 2019
Król Czech | |
Okres |
od 27 lutego 1458 |
---|---|
Koronacja |
2 marca 1458 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia |
6 kwietnia 1420 |
Data i miejsce śmierci |
22 marca 1471 |
Ojciec | |
Matka |
Anna z Wartenbergu |
Żona |
Kunegunda ze Šternberka (zm. 1449) |
Dzieci |
Boczek |
Jerzy z Podiebradów (cz. Jiří z Kunštátu a Poděbrad) (ur. 6 kwietnia 1420 w Podiebradach, zm. 22 marca 1471 w Pradze) – król Czech w latach 1458–1471. Był pierwszym w historii królem państwa europejskiego, który odrzucił wiarę katolicką (przyjął nauki Jana Husa).
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Jerzy był synem Wiktoryna z Podiebradów, czeskiego możnowładcy, który był jednym z przywódców sierotek w trakcie wojen husyckich. Jako czternastoletni chłopiec, Jerzy brał udział w bitwie pod Lipanami, która była końcem ruchu taborytów. We wczesnych latach życia, jako jeden z przywódców husytów, pokonał wojska austriackie króla niemieckiego Albrechta II, zięcia i sukcesora króla Zygmunta.
Działalność polityczna
Wkrótce został szanowanym członkiem nacjonalistycznego ruchu husytów, a po śmierci Hynka Ptáčka z Pirksteina – jego przywódcą. Do czasu osiągnięcia pełnoletniości przez Władysława, syna Albrechta, który urodził się po śmierci ojca, Czechy podzieliły się na dwie części – katolicką (lub austriacką), rządzoną przez Ulryka z Rożemberka (Oldřich II. z Rožmberka) (1403–1462) oraz nacjonalistyczną (rzadziej nazywaną husycką), przewodzoną przez Podiebrada.
Po wielu nieudanych pokojowych próbach zjednoczenia, Jerzy zdecydował się na odwołanie do potęgi wojska. Stopniowo powiększał swoją armię w północno-wschodnich Czechach, gdzie husyci posiadali najwięcej zwolenników oraz gdzie była usytuowana jego dziedziczna twierdza. Wraz ze swoimi ludźmi – dziewięcioma tysiącami mężczyzn – rozpoczął marsz roku 1448 z Kutnej Hory do Pragi, gdzie przejął władzę nad stolicą prawie bez oporu i sprzeciwu. Wybuchła wojna domowa, jednak Podiebradowi udało się pokonać szlachtę katolicką. W roku 1451 cesarz Fryderyk III, jako obrońca młodego króla Władysława, zawierzył Podiebradowi zarządzanie Czechami. W tym samym roku kongres zwołany w Pradze przyznał mu tytuł regenta.
Walka Czechów z Państwem Kościelnym trwała nieprzerwanie, a położenie Jerzego stało się bardzo skomplikowane, kiedy młody król Władysław, koronowany w roku 1453, wyraził swoje poparcie dla kościoła katolickiego, chociaż zarazem honorował układy z Czechami i ich starodawne przywileje.
Król Czech
W 1457 król Władysław nagle umarł, a opinia publiczna oskarżała Podiebrada o otrucie go. 27 lutego 1458 czescy właściciele ziemscy jednomyślnie wybrali Jerzego na króla – poparli go nawet zwolennicy Austriaków, nie chcąc sprzeciwiać się powszechnemu ruchowi, dążącemu do wyboru monarchy z ich własnego kraju.
Rok po wyborze Podiebrada Pius II został wybrany papieżem, a jego ustawiczna wrogość do króla czeskiego okazała się największą przeszkodą w rządach Jerzego. Mimo że odmówił żądaniu papieża, by zgodził się na zniesienie ugód, król starał się również wkraść w łaski Rzymu, karząc wszystkich zagorzałych czeskich przeciwników papistów. Wszystkie próby Podiebrada do zawarcia pokoju z Rzymem okazały się bezskuteczne, ale śmierć Piusa II przeszkodziła w zorganizowaniu krucjaty przeciw Czechom. Jego następca okazał się jednak równie zdeterminowanym i zagorzałym wrogiem husytyzmu.
Król husycki miał wielu wrogów wśród katolickiej szlachty Czech, a w łonie Korony Czeskiej od początku przeciwstawiał mu się Wrocław (gdzie obok rady miejskiej bardzo ważną rolę odgrywał biskup Jodok z Rożemberka, z potężnego południowoczeskiego rodu szlacheckiego będącego filarem katolicyzmu w Czechach). Przedstawiciele katolickiej opozycji spotkali się na zamku Zelená Hora w zachodnich Czechach 28 listopada 1465 roku i zawarli pakt przeciwko królowi, wnosząc przeciwko niemu również wiele oskarżeń. Konfederacja była od samego początku istnienia popierana przez papiestwo, mimo że Podiebrad, po śmierci Piusa II, próbował negocjacji z Pawłem II. Zakończyły się one po tym, jak papież obraził i znieważył wysłanników króla czeskiego.
23 grudnia 1466 Paweł II ekskomunikował Podiebrada i wymówił mu koronę Czech, zakazując jednocześnie wszystkim katolikom posłuszeństwa wobec niego. Cesarz Fryderyk III i król Maciej Korwin, dawny sojusznik Jerzego, dołączyli do powstania szlachty czeskiej. Król Maciej wezwany przez katolicką opozycję został w Ołomuńcu wybrany na króla czeskiego 3 maja 1469. W następnym roku opór Podiebrada był znacznie bardziej skuteczny, jednak jego śmierć z przyczyn naturalnych 22 marca 1471 na czas pewien zakończyła wojnę. Jego następcą na tronie czeskim (praskim) został wybrany w Kutnej Horze zgodnie z dawniejszymi układami syn króla polskiego Kazimierza – Władysław Jagiellończyk, prawnuk cesarza (i króla Czech) Zygmunta luksemburskiego. Maciej uzyskał z kolei uznanie swego tytułu jako króla czeskiego ze strony papieża. Niebawem wojna rozgorzała na nowo.
Potomstwo
Jerzy z Podiebradów był dwukrotnie żonaty. w 1441 roku poślubił Kunegundę ze Šternberka, która zmarła w 1449. Rok później zawarł drugi związek małżeński z Joanną z Rožmitálu (zm. 1475). Z pierwszego małżeństwa miał sześcioro dzieci:
- Boczek (1442–1496)
- Wiktoryn (1443–1500), od 1459 roku książę Rzeszy, książę ziębicki, opawski i hrabia kłodzki
- Barbara (1446–1474)
- Henryk Starszy (1448–1498), od 1462 książę Rzeszy, książę ziębicki, oleśnicki, wołowski i hrabia kłodzki
- Katarzyna (1449–1464), królowa węgierska, żona Macieja Korwina
- Zdeňka (Sidonie) (1449–1510), księżna saska, żona Albrechta Odważnego.
Z drugiego małżeństwa Jerzy z Podiebradów doczekał się czworga dzieci:
- Henryk Młodszy (Hynek) (1452–1492), od 1462 roku książę Rzeszy, książę ziębicki i hrabia kłodzki
- Fryderyk (1453–1458)
- Jerzy (1454/1455–1459/1462)
- Ludmiła (1456–1503), żona Fryderyka I, księcia legnickiego.
Ciekawostki
W praskiej dzielnicy Vinohrady znajduje się plac jego imienia (náměstí Jiřího z Poděbrad), a pod nim stacja linii A metra praskiego o tej samej nazwie.
Bibliografia
- Stefan Głogowski, Genealogia Podiebradów, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1997.
- Słownik władców Europy średniowiecznej, pod red. Marka Serwańskiego i Janusza Dobosza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
- Roman Heck, Marian Orzechowski, Historia Czechosłowacji, Ossolineum, Wrocław 1969.
Linki zewnętrzne
- Traktat o pokoju ogólnoeuropejskim stworzony z inicjatywy króla czeskiego Jerzego z Podiebradów w latach 1461-1464
- Geneza Projektu Związku Władców
- Claus Bernet: Georg von Podiebrad, in: BBKL, 21, 2003, 1183-1203
- ISNI: 0000000108808678
- VIAF: 25396661
- LCCN: n82112990
- GND: 118690442
- SUDOC: 06731712X
- SBN: SBLV306627
- NLA: 49640761
- NKC: jn20000401258
- BNE: XX1325609
- NTA: 073694304
- CiNii: DA13776652
- Open Library: OL1872466A
- PLWABN: 9810668882805606
- NUKAT: n2003081155
- J9U: 987007263581705171
- LIH: LNB:Bh8k;=Bt
- WorldCat: lccn-n82112990