Ferdynand I Habsburg (cesarz austriacki)
Ferdynand I Habsburg | |
Cesarz Austrii | |
Okres |
od 2 marca 1835 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Król Węgier | |
Okres |
od 28 września 1830 |
Poprzednik | |
Następca | |
Król Czech | |
Okres |
od 2 marca 1835 |
Poprzednik | |
Następca | |
Król Galicji i Lodomerii | |
Okres |
od 2 marca 1835 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia |
19 kwietnia 1793 |
Data i miejsce śmierci |
29 czerwca 1875 |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Odznaczenia | |
Ferdynand I Habsburg-Lotaryński zwany Dobrotliwym (niem. Ferdinand I) (ur. 19 kwietnia 1793, zm. 29 czerwca 1875) – cesarz austriacki w latach 1835-1848, król Węgier 1830-1848 (jako Ferdynand V[1]; koregent do 1835). W czasie jego panowania przeprowadzono uwłaszczenie chłopów i zniesiono pańszczyznę[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Ferdynand, syn Franciszka Habsburga i Marii Teresy Burbon[3], urodził się 19 kwietnia 1793 roku. Cudem przeżył poród. Został utrzymany przy życiu dzięki wielkiemu wysiłkowi pielęgniarek i lekarzy. Cierpiał na epilepsję, krzywicę i wodogłowie. Z powodu choroby nigdy nie przeszedł zwyczajowego procesu edukacji. Późno nauczył się chodzić, jego zachowanie budziło niepokój wychowawców. Uczył się niewiele: czytania i pisania, jazdy konnej, tańca, szermierki, ponadto brał lekcje gry na fortepianie. Jego ulubionymi dziedzinami były botanika, heraldyka i nauki technologiczne. Miał talent do rysunku.
W 1830 koronowany na króla Węgier jako Ferdynand V. Koronacja miała miejsce jeszcze za życia jego ojca cesarza Franciszka, na co wyraził zgodę Sejm węgierski (na żądanie rządu austriackiego)[4]. W 1835 przejął po ojcu koronę Cesarstwa Austriackiego, Królestwa Lombardii i Wenecji oraz Królestwa Czeskiego. Był ostatnim koronowanym królem Czech (7 września 1836)[5]. Z powodu upośledzenia umysłowego i epilepsji cesarz nie był sam w stanie rządzić swoim imperium[6]. Ferdynand I nie został jednak ubezwłasnowolniony i oficjalnie sprawował rządy. Teatr odgrywany przez dwór miał, zgodnie z intencją Franciszka I, zapobiec utracie wiary w dynastię przez poddanych. Sprawami państwowymi kierowała rada regencyjna (niem. Geheime Staatskonferenz – Tajna Konferencja Państwowa) którą powołano aby upośledzony umysłowo cesarz nie mógł sprawować władzy monarchy absolutnego, wynikającej z zasad legalizmu[7]. Główną rolę odgrywali w niej: arcyksiążę Ludwik Habsburg (stryj Ferdynanda), książę Klemens Lothar von Metternich, hrabia Franz Anton von Kolovrat-Libštejnský. Do 1842 roku w radzie zasiadał także stroniący od polityki młodszy brat cesarza, arcyksiążę Franciszek Karol Habsburg (którego syn Franciszek Józef miał potem, w wyniku rewolucji, objąć tron)[8]. Cesarz Ferdynand nie lubił Metternicha, jednak ufał mu w kwestiach politycznych i popierał większość jego działań, łącznie ze stanowczym tłumieniem buntów.
Ożeniony z Marią Anną, córką króla Sardynii Wiktora Emanuela I. W obliczu wybuchu Wiosny Ludów (1848) Ferdynand w marcu usunął Metternicha ze stanowiska, a 25 kwietnia zgodził się na nadanie konstytucji. W maju, w obawie przed agresją ludu wiedeńskiego, cesarz wraz z dworem wyjechał do Innsbrucku[9]. Za namową swojego nowego premiera księcia Felixa Schwarzenberga oraz cesarzowej Marii Anny Ferdynand I abdykował. 2 grudnia w Pałacu Arcybiskupim w Ołomuńcu Ferdynand abdykował na rzecz swojego bratanka Franciszka Józefa I. Resztę życia spędził w Pradze, mieszkając w tamtejszym zamku królewskim. Zmarł w zapomnieniu[10]. Został pochowany w Krypcie Cesarskiej w kościele Kapucynów w Wiedniu. Nie pozostawił potomków.
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Wielki Mistrz Orderu Złotego Runa[11][12]
- Wielki Mistrz Orderu Marii Teresy[11][12]
- Wielki Mistrz Orderu Świętego Stefana[11][12]
- Wielki Mistrz Orderu Leopolda[11][12]
- Wielki Mistrz Orderu Korony Żelaznej[11][12]
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja)
- Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia)
- Krzyż Wielki Orderu Chrystusa (Portugalia)
- Order Najwyższy Świętego Zwiastowania nadany w 1831 r. przez Karola Feliksa króla Sardynii[13]
- Krzyż Wielki Orderu Świętego Ferdynanda (Sycylia)
- Krzyż Wielki Orderu Korony (Wirtembergia)
- Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)
- Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)
- Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego (Badenia)
- Krzyż Wielki Orderu Lwa Złotego (Hesja)
- Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)
- Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)
- Krzyż Wielki Orderu Albrechta Niedźwiedzia (Anhalt)
- Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
- Order Słonia (Dania, 1831)[11][12][14]
Pełna tytulatura
[edytuj | edytuj kod]Ferdynand I, z Bożej łaski cesarz Austrii, król Węgier i Czech, piąty tego imienia, król Lombardii i Wenecji, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Illyrii, Galicji i Lodomerii, król Jerozolimy, etc. arcyksiążę Austrii, wielki książę Toskanii, książę Lotaryngii, Styrii, Karyntii i Karnioli, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Górnego i Dolnego Śląska, Modeny, Parmy, Piacenzy i Guastalli, Oświęcimia, Zatora, Cieszyna, Friuli, Raguzy i Zadaru, uksiążęcony hrabia Habsburga, Tyrolu, Kyburga, Gorycji i Gradiszki, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc oraz Istrii, hrabia Hohenems, Feldkirch, Bregentz, Sonnenbergu, etc. pan Triestu, Cattaro i Marchii Wendyjskiej, etc. prezydent Związku Niemieckiego, etc. etc.
Genealogia
[edytuj | edytuj kod]Prapradziadkowie |
Leopold Józef Lotaryński |
cesarz rzymski |
król Hiszpanii |
król Polski | ||||
Pradziadkowie |
cesarz rzymski |
król Hiszpanii | ||||||
Dziadkowie |
cesarz rzymski Leopold II Habsburg (1747-1792) |
∞ 1765 |
cesarzowa rzymska Maria Ludwika Burbon (1745-1792) | |||||
Rodzice |
cesarz Austrii | |||||||
Ferdynand I Habsburg (1793-1875), cesarz Austrii |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Felczak 1983 ↓, s. 392.
- ↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519-520.
- ↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519.
- ↑ Felczak 1983 ↓, s. 208.
- ↑ Marek Pernal: Praga. Miasto magiczne. Warszawa: Agora, 2013, s. 14. ISBN 978-83-268-1256-9.
- ↑ Grodziski 2006 ↓, s. 25.
- ↑ Wereszycki 1986 ↓, s. 184-185.
- ↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 520.
- ↑ Grodziski 2006 ↓, s. 49.
- ↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 521.
- ↑ a b c d e f Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 166-167
- ↑ a b c d e f The titled nobility of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 6-9.
- ↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).
- ↑ Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender for Aar 1849, s. 45
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wacław Felczak: Historia Węgier. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, 1983. ISBN 83-04-01028-3.
- Henryk Wereszycki: Historia Austrii. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, 1986. ISBN 83-04-01680-X.
- Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz: Kto rządził Polską? Nowy poczet władców-od poczatków do XXI wieku. Wyd. 1. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-7311-867-6.
- J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6
- Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, Józef Dobosz, Maciej Serwański, Ilona Czamańska, wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
- M. Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-11992-6
- Stanisław Grodziski: Franciszek Józef I. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2006. ISBN 83-04-04777-2. OCLC 76344348.
- Andrew Wheatcroft , Habsburgowie, Barbara Sławomirska (tłum.), Kraków: Wydaw. Literackie, 2000, ISBN 83-08-03011-4, OCLC 68630972 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ferdynand I Habsburg – dokumenty w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000121255254
- VIAF: 27865600
- ULAN: 500354224
- LCCN: no93011939
- GND: 118686747
- LIBRIS: ljx01w041885njc
- BnF: 15883649m
- SUDOC: 08299174X
- SBN: CNMV001035
- NLA: 35958444
- NKC: jn20000700516
- NTA: 070645221
- CiNii: DA10180135
- PLWABN: 9810573114105606
- NUKAT: n2014080847
- J9U: 987007297812705171
- NSK: 000272603
- CONOR: 137150051
- RISM: people/483367
- Britannica: biography/Ferdinand-I-emperor-of-Austria
- Universalis: ferdinand-ier-1793-1875-empereur-d-autriche-1835-1848
- NE.se: ferdinand-i-(1793-1875-österr-kejs)
- SNL: Ferdinand_1._-_østerriksk_keiser_1835-48
- VLE: ferdinandas-i-3
- Catalana: 0026606
- DSDE: Ferdinand_1._-_kejser_af_Østrig
- Hrvatska enciklopedija: 19255
- Habsburgowie Lotaryńscy
- Odznaczeni Orderem Złotego Runa
- Odznaczeni Orderem Marii Teresy
- Odznaczeni Orderem Świętego Stefana
- Odznaczeni Orderem Leopolda (Austria)
- Odznaczeni Orderem Korony Żelaznej
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Odznaczeni Orderem Krzyża Południa
- Odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Annuncjaty
- Odznaczeni Orderem Świętego Ferdynanda (Sycylia)
- Odznaczeni Orderem Wierności (Badenia)
- Odznaczeni Orderem Lwa Zeryngeńskiego
- Odznaczeni Orderem Lwa Złotego (Hesja)
- Odznaczeni Orderem Gwelfów
- Odznaczeni Orderem Słonia
- Odznaczeni Orderem Korony Wirtemberskiej
- Odznaczeni Orderem Alberta Niedźwiedzia
- Odznaczeni Orderem Sokoła Białego
- Odznaczeni Orderem Ludwika
- Urodzeni w 1793
- Władcy, którzy abdykowali
- Władcy Austrii
- Władcy Czech
- Władcy Węgier
- Władcy włoscy
- Władcy Galicji i Lodomerii
- Zmarli w 1875
- Pochowani w kościele kapucynów w Wiedniu
- Ludzie urodzeni w Wiedniu
- Władcy ziem polskich okresu zaborów