Ferdynand I Habsburg (cesarz austriacki)

Ferdynand I Habsburg
	; Ferdynand I Habsburg
	Cesarz Austrii
Okres	od 2 marca 1835; do 2 grudnia 1848
Poprzednik	Franciszek I Habsburg
Następca	Franciszek Józef I
	Król Węgier
Okres	od 28 września 1830; do 2 grudnia 1848
Poprzednik	Franciszek I Habsburg
Następca	Franciszek Józef I
	Król Czech
Okres	od 2 marca 1835; do 2 grudnia 1848
Poprzednik	Franciszek I Habsburg
Następca	Franciszek Józef I
	Król Galicji i Lodomerii
Okres	od 2 marca 1835; do 2 grudnia 1848
Poprzednik	Franciszek I Habsburg
Następca	Franciszek Józef I
	Dane biograficzne
Dynastia	Habsbursko-Lotaryńska
Data i miejsce urodzenia	19 kwietnia 1793 ; Wiedeń
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 1875 ; Praga
Ojciec	Franciszek II Habsburg
Matka	Maria Teresa Burbon-Sycylijska
Żona	Maria Anna Sabaudzka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ferdynand I Habsburg-Lotaryński zwany Dobrotliwym (niem. Ferdinand I) (ur. 19 kwietnia 1793, zm. 29 czerwca 1875) – cesarz austriacki w latach 1835-1848, król Węgier 1830-1848 (jako Ferdynand V^[1]; koregent do 1835). W czasie jego panowania przeprowadzono uwłaszczenie chłopów i zniesiono pańszczyznę^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ferdynand, syn Franciszka Habsburga i Marii Teresy Burbon^[3], urodził się 19 kwietnia 1793 roku. Cudem przeżył poród. Został utrzymany przy życiu dzięki wielkiemu wysiłkowi pielęgniarek i lekarzy. Cierpiał na epilepsję, krzywicę i wodogłowie. Z powodu choroby nigdy nie przeszedł zwyczajowego procesu edukacji. Późno nauczył się chodzić, jego zachowanie budziło niepokój wychowawców. Uczył się niewiele: czytania i pisania, jazdy konnej, tańca, szermierki, ponadto brał lekcje gry na fortepianie. Jego ulubionymi dziedzinami były botanika, heraldyka i nauki technologiczne. Miał talent do rysunku.

W 1830 koronowany na króla Węgier jako Ferdynand V. Koronacja miała miejsce jeszcze za życia jego ojca cesarza Franciszka, na co wyraził zgodę Sejm węgierski (na żądanie rządu austriackiego)^[4]. W 1835 przejął po ojcu koronę Cesarstwa Austriackiego, Królestwa Lombardii i Wenecji oraz Królestwa Czeskiego. Był ostatnim koronowanym królem Czech (7 września 1836)^[5]. Z powodu upośledzenia umysłowego i epilepsji cesarz nie był sam w stanie rządzić swoim imperium^[6]. Ferdynand I nie został jednak ubezwłasnowolniony i oficjalnie sprawował rządy. Teatr odgrywany przez dwór miał, zgodnie z intencją Franciszka I, zapobiec utracie wiary w dynastię przez poddanych. Sprawami państwowymi kierowała rada regencyjna (niem. Geheime Staatskonferenz – Tajna Konferencja Państwowa) którą powołano aby upośledzony umysłowo cesarz nie mógł sprawować władzy monarchy absolutnego, wynikającej z zasad legalizmu^[7]. Główną rolę odgrywali w niej: arcyksiążę Ludwik Habsburg (stryj Ferdynanda), książę Klemens Lothar von Metternich, hrabia Franz Anton von Kolovrat-Libštejnský. Do 1842 roku w radzie zasiadał także stroniący od polityki młodszy brat cesarza, arcyksiążę Franciszek Karol Habsburg (którego syn Franciszek Józef miał potem, w wyniku rewolucji, objąć tron)^[8]. Cesarz Ferdynand nie lubił Metternicha, jednak ufał mu w kwestiach politycznych i popierał większość jego działań, łącznie ze stanowczym tłumieniem buntów.

Ożeniony z Marią Anną, córką króla Sardynii Wiktora Emanuela I. W obliczu wybuchu Wiosny Ludów (1848) Ferdynand w marcu usunął Metternicha ze stanowiska, a 25 kwietnia zgodził się na nadanie konstytucji. W maju, w obawie przed agresją ludu wiedeńskiego, cesarz wraz z dworem wyjechał do Innsbrucku^[9]. Za namową swojego nowego premiera księcia Felixa Schwarzenberga oraz cesarzowej Marii Anny Ferdynand I abdykował. 2 grudnia w Pałacu Arcybiskupim w Ołomuńcu Ferdynand abdykował na rzecz swojego bratanka Franciszka Józefa I. Resztę życia spędził w Pradze, mieszkając w tamtejszym zamku królewskim. Zmarł w zapomnieniu^[10]. Został pochowany w Krypcie Cesarskiej w kościele Kapucynów w Wiedniu. Nie pozostawił potomków.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Wielki Mistrz Orderu Złotego Runa^[11]^[12]
Wielki Mistrz Orderu Marii Teresy^[11]^[12]
Wielki Mistrz Orderu Świętego Stefana^[11]^[12]
Wielki Mistrz Orderu Leopolda^[11]^[12]
Wielki Mistrz Orderu Korony Żelaznej^[11]^[12]
Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia)
Krzyż Wielki Orderu Chrystusa (Portugalia)
Order Najwyższy Świętego Zwiastowania nadany w 1831 r. przez Karola Feliksa króla Sardynii^[13]
Krzyż Wielki Orderu Świętego Ferdynanda (Sycylia)
Krzyż Wielki Orderu Korony (Wirtembergia)
Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Weimar)
Krzyż Wielki Orderu Wierności (Badenia)
Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego (Badenia)
Krzyż Wielki Orderu Lwa Złotego (Hesja)
Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)
Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)
Krzyż Wielki Orderu Albrechta Niedźwiedzia (Anhalt)
Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
Order Słonia (Dania, 1831)^[11]^[12]^[14]

Pełna tytulatura[edytuj | edytuj kod]

Ferdynand I, z Bożej łaski cesarz Austrii, król Węgier i Czech, piąty tego imienia, król Lombardii i Wenecji, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Illyrii, Galicji i Lodomerii, król Jerozolimy, etc. arcyksiążę Austrii, wielki książę Toskanii, książę Lotaryngii, Styrii, Karyntii i Karnioli, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Górnego i Dolnego Śląska, Modeny, Parmy, Piacenzy i Guastalli, Oświęcimia, Zatora, Cieszyna, Friuli, Raguzy i Zadaru, uksiążęcony hrabia Habsburga, Tyrolu, Kyburga, Gorycji i Gradiszki, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc oraz Istrii, hrabia Hohenems, Feldkirch, Bregentz, Sonnenbergu, etc. pan Triestu, Cattaro i Marchii Wendyjskiej, etc. prezydent Związku Niemieckiego, etc. etc.

Genealogia[edytuj | edytuj kod]


Prapradziadkowie	Leopold Józef Lotaryński (1679-1729) ∞1689 Elżbieta Charlotta Orleańska (1676-1744)	cesarz rzymski Karol VI Habsburg (1685-1740) ∞1708 Elżbieta von Braunschweig-Wolfenbüttel (1691-1750)		król Hiszpanii Filip V Burbon (1683-1746) ∞1714 Elżbieta Farnese (1692-1766)		król Polski August III Sas (1696-1763) ∞1719 Maria Józefa Habsburżanka (1699-1757)
Pradziadkowie	cesarz rzymski Franciszek I Lotaryński (1708-1765) ∞ 1736 Maria Teresa Habsburg (1717-1780)			król Hiszpanii Karol III Burbon (1716-1788) ∞ 1738 Maria Amalia Wettyn (1724-1760)
Dziadkowie	cesarz rzymski Leopold II Habsburg (1747-1792) –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– królowa Sycylii Maria Karolina Habsburg (1752-1814)		∞ 1765 –––––––––––––––––––– ∞ 1768		cesarzowa rzymska Maria Ludwika Burbon (1745-1792) –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– król Sycylii Ferdynand I Burbon (1751-1816)
Rodzice	cesarz Austrii Franciszek II Habsburg (1768-1835) ∞1790 Maria Teresa Burbon-Sycylijska (1772-1807)
Ferdynand I Habsburg (1793-1875), cesarz Austrii

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Felczak 1983 ↓, s. 392.
↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519-520.
↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519.
↑ Felczak 1983 ↓, s. 208.
↑ Marek Pernal: Praga. Miasto magiczne. Warszawa: Agora, 2013, s. 14. ISBN 978-83-268-1256-9.
↑ Grodziski 2006 ↓, s. 25.
↑ Wereszycki 1986 ↓, s. 184-185.
↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 520.
↑ Grodziski 2006 ↓, s. 49.
↑ Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 521.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 166-167
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The titled nobility of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 6-9.
↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).
↑ Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender for Aar 1849, s. 45

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Wacław Felczak: Historia Węgier. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, 1983. ISBN 83-04-01028-3.
Henryk Wereszycki: Historia Austrii. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich-Wydawnictwo, 1986. ISBN 83-04-01680-X.
Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz: Kto rządził Polską? Nowy poczet władców-od poczatków do XXI wieku. Wyd. 1. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-7311-867-6.
J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6
Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, JózefJ. Dobosz, MaciejM. Serwański, IlonaI. Czamańska, wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
M. Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-11992-6
Stanisław Grodziski: Franciszek Józef I. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2006. ISBN 83-04-04777-2. OCLC 76344348.
AndrewA. Wheatcroft AndrewA., Habsburgowie, BarbaraB. Sławomirska (tłum.), Kraków: Wydaw. Literackie, 2000, ISBN 83-08-03011-4, OCLC 68630972 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ferdynand I Habsburg – dokumenty w bibliotece Polona

[CITEREFFelczak1983392-1] Felczak 1983 ↓, s. 392.

[CITEREFSzwarc,_Urbański,_Wieczorkiewicz2007519-520-2] Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519-520.

[CITEREFSzwarc,_Urbański,_Wieczorkiewicz2007519-3] Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 519.

[CITEREFFelczak1983208-4] Felczak 1983 ↓, s. 208.

[5] Marek Pernal: Praga. Miasto magiczne. Warszawa: Agora, 2013, s. 14. ISBN 978-83-268-1256-9.

[CITEREFGrodziski200625-6] Grodziski 2006 ↓, s. 25.

[CITEREFWereszycki1986184-185-7] Wereszycki 1986 ↓, s. 184-185.

[CITEREFSzwarc,_Urbański,_Wieczorkiewicz2007520-8] Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 520.

[CITEREFGrodziski200649-9] Grodziski 2006 ↓, s. 49.

[CITEREFSzwarc,_Urbański,_Wieczorkiewicz2007521-10] Szwarc, Urbański, Wieczorkiewicz 2007 ↓, s. 521.

[jhf-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 166-167

[tn-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The titled nobility of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 6-9.

[order8-13] Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

[14] Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender for Aar 1849, s. 45

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Protektor Związku Reńskiego	Napoleon Bonaparte (1806–1813)
Prezydenci Związku Niemieckiego	Franciszek I (1815–1835) Ferdynand I (1835–1848) Jan Habsburg (regent 1848–1849) Franciszek Józef I (1850–1866)
Prezydent Związku Północnoniemieckiego	Wilhelm I (1867–1871)