Powiat ostrowski (województwo wielkopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat ostrowski
powiat
Ilustracja
Ostrów Wielkopolski – siedziba powiatu ostrowskiego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

TERC

3017

Siedziba

Ostrów Wielkopolski

Starosta

Paweł Rajski

Powierzchnia (2020)

1160,12 km²

Populacja (2020)
• liczba ludności


161 581[1]

• gęstość

139,3 os./km²

Urbanizacja

53,7%

Nr kierunkowy

(+48) 62

Tablice rejestracyjne

POS

Adres urzędu:
al. Powstańców Wlkp. 16
63-400 Ostrów Wielkopolski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu ostrowskiego (wielkopolskiego)
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

3

Liczba gmin wiejskich

4

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat ostrowski – powiat w Polsce w południowo-wschodniej części województwa wielkopolskiego, reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Tworzy go osiem jednostek administracyjnych. Jego siedzibą jest miasto Ostrów Wielkopolski.

Drugi pod względem liczby ludności powiat w województwie wielkopolskim (nie wliczając miast na prawach powiatu). Według danych z 1 stycznia 2020 powiat liczył 161 581 mieszkańców[1]; według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało tyle samo osób[2].

Charakterystyka powiatu[edytuj | edytuj kod]

Powiat ostrowski położony jest w paśmie makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej, mezoregionu Wysoczyzny Kaliskiej i Wysoczyzny Leszczyńskiej, przy granicy z Dolnym Śląskiem, w dorzeczu Baryczy, Ołoboku i Prosny. Powiat ma charakter rolniczo–przemysłowy, użytki rolne zajmują 64,9% powierzchni powiatu, a 28,3% tereny leśne.

Gminy powiatu[edytuj | edytuj kod]

Gmina Typ gminy Siedziba Powierzchnia

[km²]

Ludność Gęstość zaludnienia

[os./km²]

(stan na 1 stycznia 2020[3])
 Nowe Skalmierzyce miejsko-wiejska Skalmierzyce 125,42 15563 124
 Odolanów miejsko-wiejska Odolanów 136,09 14655 108
 Ostrów Wielkopolski wiejska Ostrów Wielkopolski 207,86 19147 92
 Ostrów Wielkopolski miejska 41,90 71931 1717
 Przygodzice wiejska Przygodzice 163,39 12179 75
 Raszków miejsko-wiejska Raszków 134,57 11894 88
 Sieroszewice wiejska Sieroszewice 163,17 9684 59
 Sośnie wiejska Sośnie 187,72 6573 35

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki pisane o osadach rejonu ostrowskiego pochodzą z końca XIII wieku[4].

Odolanów uzyskał prawa miejskie w XIV wieku, a Raszków w roku 1444. W 1713 roku dzięki staraniom Jana Jerzego Przebendowskiego, prawa miejskie na prawie magdeburskim uzyskał Ostrów Wielkopolski[4][5]. Najmłodszym miastem powiatu ostrowskiego są Nowe Skalmierzyce, które uzyskały prawa miejskie w 1962 roku.

Do II rozbioru Polski (1793 r.) obszar współczesnego powiatu ostrowskiego leżał w powiecie kaliskim dawnego województwa kaliskiego; w latach 1795–1807 leżał w departamencie kaliskim Prus Południowych, zaś w latach 1807–1815 w powiecie odolanowskim, departament kaliski Księstwa Warszawskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815 r.) obszar ten znalazł się poza granicami państwa polskiego – Wielkie Księstwo Poznańskie.

W 1815 roku pruska administracja przeniosła siedzibę powiatu odolanowskiego oraz część instytucji m.in. sąd powiatowy i kasę powiatową do Ostrowa Wielkopolskiego. Od tego momentu nowo tworzone instytucje i obiekty rangi powiatowej lokowano już tylko w tym mieście. W 1887 roku z powiatu odolanowskiego wydzielono powiat ostrowski, przy czym granica między nimi biegła południkowo, kilka kilometrów na zachód od obecnego centrum Ostrowa. W 1932 roku powiat odolanowski uległ likwidacji i włączeniu do powiatu ostrowskiego.

Podczas wojny powiat został wcielony do Rzeszy – przez pewien okres administratorem powiatu był tu Heinz Auerswald. W 1948 roku powiat ponownie podzielono: na powiat ostrowski oraz powiat miejski Ostrów Wielkopolski. Na skutek centralizacyjnej reformy administracyjnej w 1975 roku oba powiaty uległy likwidacji.

W 1999 roku reforma administracyjna reaktywowała powiat ostrowski. Pierwszym starostą ostrowskim został Andrzej Dera (AWS). Od 2002 roku przez dwie kadencje starostą był Włodzimierz Jędrzejak (SLD), zaś od 2010 roku starostą ostrowskim jest Paweł Rajski (PO).

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie ostrowskim obejmowała ok. 1,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,5% do aktywnych zawodowo[6].

Przemysł[edytuj | edytuj kod]

Głównym miastem powiatu jest Ostrów Wielkopolski, jeden z dwóch głównych ośrodków w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym. Do aglomeracji kalisko-ostrowskiej należy część gmin powiatu ostrowskiego. Powiat stanowi ośrodek przemysłu: spożywczego, środków transportu (produkcja wagonów), maszynowego, precyzyjnego, drzewnego oraz materiałów budowlanych[7].

Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]

Najważniejszym sektorem powiatu ostrowskiego pozostaje rolnictwo – ponad połowę powierzchni powiatu zajmują użytki rolne[7]. Wśród uprawianych roślin dominują zboża, kukurydza, rzepak i ziemniaki[7]. Na terenie gminy Nowe Skalmierzyce i gminy Raszków istnieją lepsze warunki glebowe, co sprawia, że użytki rolne sięgają tam 90% w stosunku do całkowitej powierzchni gminy[7].

Miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Miasta[edytuj | edytuj kod]

W obrębie powiatu ostrowskiego znajdują się 4 miasta

(liczba mieszkańców według danych GUS z 1 stycznia 2020[3]):

Dawne miasta:

Największe wsie powiatu ostrowskiego[edytuj | edytuj kod]

Przygodzice – największa wieś powiatu ostrowskiego

Wsie powyżej 1000 mieszkańców wg danych z 2011 roku[10]:

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Liczba mieszkańców powiatu ostrowskiego wg GUS[11]
Rok
(stan na 1 stycznia)
Liczba ludności Przyrost Gęst. zaludnienia
[os./km²]
Powierzchnia
[km²]
2012 160 831 139 1160,12
2013 161 068 237
2014 161 216 148
2015 161 403 187
2016 161 435 32
2017 161 574 139
2018 161 763 189
2019 161 519 244
2020 161 581 62

Turystyka i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Sztuka regionu ostrowskiego[edytuj | edytuj kod]

„Madonna z Dzieciątkiem” z Ołoboku, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie

Na terenie powiatu ostrowskiego dominują zabytki architektury sakralnej oraz dwory, pałace i parki. Sztukę romańską tego regionu prezentuje m.in. drewniany posążek „Madonny z Dzieciątkiem” (datowany na 2 poł. XII–pocz. XIII w.[12]), pochodzący z wyposażenia klasztoru cysterek w Ołoboku (od 1931 roku w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie)[13] oraz granitowa kropielnica w Skrzebowej[5].

Sztukę gotycką przedstawia wczesnogotycki jednonawowy kościół parafialny w Sobótce oraz klasztor i kościół w Ołoboku[5]. Z gotyckiego klasztoru, który rozebrano w 1882 roku, zachowało się piętrowe skrzydło, przylegające do kościoła od strony północnej[5].

W epoce renesansu wzniesiono w regionie ostrowskim m.in. murowaną kaplicę loretańską w Skrzebowej (obecnie ruiny), murowaną kaplicę przy kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Skalmierzycach oraz dzwon (1555 r.) w Szczurach[5].

Ożywienie w ruchu budowlanym i artystycznym nastąpiło w czasach trwania baroku[5]. Barokowy kościół pw. św. Michała Archanioła w Cieszynie (z końca XVII w.), wybudowano kosztem kapituły wrocławskiej w miejscu dawnego drewnianego[5]. W epoce późnego baroku powstał również wybudowany na rzucie ośmioboku kościół ewangelicki w Odolanowie[5].

W 1791 roku ukończono budowę murowanego klasycyzującego pałacu w Lewkowie[5]. W nurcie klasycyzmu wybudowano budynki sakralne m.in. w Pogrzybowie (1801–1806) i Rososzycy (1818 r.)[5].

Mecenat Antoniego Radziwiłła namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego, właściciela miasta Ostrowa i dóbr przygodzkich sprawiły, że w głębi lasu wzniesiono w latach 1822–1824 jako rezydencję sezonową pałac w Antoninie, według projektu niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla[5].

Pałac w Śliwnikach (1848–1850) wybudowany dla Jana Niepomucena Niemojowskiego, jest jednym z pierwszych budynków w rejonie ostrowskim, wzniesionym w stylu neogotyckim[5]. Innym przykładem tej architektury jest monumentalny dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach, wybudowany w latach 1905–1906.

Dwory[edytuj | edytuj kod]

Dwory w powiecie ostrowskim
Dwór w Chotowie z 1 poł. XIX wieku
Dwór w Gutowie
Dwór–willa w Miedzianowie z 1877 roku
Dwór w Gałązkach Małych z 1903 roku
Dwór w Wysocku Wielkim z poł. XIX wieku

Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]:

Pozostałe:

Pałace[edytuj | edytuj kod]

Pałace w powiecie ostrowskim
Pałac myśliwski w Antoninie wybudowany w latach 1822–1824
Pałac w Lewkowie wybudowany w latach 1788–1791
Pałac w Rososzycy z 1875 roku
Pałac w Sobótce wybudowany w latach 1898–1899
Pałac myśliwski w Mojej Woli z 1825 roku
Ruiny pałacu w Śmiłowie

Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]:

Pozostałe:

Zabytkowe parki[edytuj | edytuj kod]

Zabytkowe parki w powiecie ostrowskim
Park im. 3 Maja w Ostrowie Wielkopolskim, założony w latach 1904–1905
Park w Antoninie
Park w Bagateli z 1 poł. XIX wieku
Park dworski w Chotowie
Park w Lewkowie, założony pod koniec XVIII wieku
Park w Mojej Woli

Parki wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]:

Zabytki architektury (wybór)[edytuj | edytuj kod]

Zabytki architektury w powiecie ostrowskim
Dworzec kolejowy w Nowych Skalmierzycach wybudowany w latach 1905–1906
Gmach poczty w Ostrowie Wielkopolskim z 1886 roku
Wiatrak paltrak we wsi Kałkowskie z 1900 roku
Młyn wodny w Ołoboku z poł. XIX wieku

Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]:

Zabytkowe kościoły[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze kościoły w powiecie ostrowskim
Kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Ołoboku z XV wieku
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Wysocku Wielkim z XVI wieku
Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła w Biskupicach Ołobocznych z 1726 roku

Najstarsze zabytkowe kościoły na terenie powiatu ostrowskiego (chronologicznie)[14]:

  1. kościół pw. NNMP i św. Józefa w Sobótce (XIII w., 1783–1790),
  2. kościół pw. św. Jana Ewangelisty w Ołoboku (XV/XVII w., 1695, 1780 r.),
  3. kościół cmentarny pw. św. Jana Chrzciciela w Ołoboku (XVI w.),
  4. kościół pw. Podwyższenia Krzyża w Wysocku Wielkim (XVI w.),
  5. kościół pw. św. Mikołaja w Gostyczynie (XVI/XVII w.),
  6. kościół pw. św. Michała Archanioła w Cieszynie (XVII w.)
  7. kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła w Biskupicach Ołobocznych (1726 r.),
  8. kościół pw. św. Mateusza w Górznie (1755 r.),
  9. kościół pw. Michała Archanioła w Szczurach (1762 r.),
  10. kościół ewangelicki w Odolanowie (1770–1780),
  11. kościół pw. NMP Królowej Polski w Ostrowie Wielkopolskim (1777–1778),
  12. kościół pw. Wszystkich Świętych w Droszewie (1783–1787),
  13. kościół cmentarny pw. św. Barbary w Odolanowie (1784 r.),
  14. kościół pw. Narodzenia NMP w Ociążu (1785–1786),
  15. kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Skalmierzycach (1791 r.),
  16. kościół pw. św. Marcina w Odolanowie (1794 r.),
  17. kościół polskokatolicki pw. MB Królowej Polski w Strzyżewie (1865 r.).

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Europejska Ostoja Ptaków[edytuj | edytuj kod]

Jesinne przeloty gęsi w Parku Krajobrazowym „Dolina Baryczy”

Park krajobrazowy[edytuj | edytuj kod]

Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy”

Obszary chronionego krajobrazu[edytuj | edytuj kod]

Rezerwaty przyrody[edytuj | edytuj kod]

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Stacja Ostrów Wielkopolski – ważny węzeł kolejowy
Przystanek kolejowy w Łąkocinach
Stacja kolejowa w Garkach
Linia Kierunek Stacje/przystanki
w powiecie ostrowskim
14 Łódź KaliskaTuplice
272 KluczborkPoznań Główny
355 Ostrów WielkopolskiGrabowno Wielkie
383

(nieczynna od 1999 roku; częściowo kolej drezynowa)

OstrzeszówNamysłaki
811 Stary StawFranklinów (łącznica kolejowa linii: 14 i 272)
kolejka parkowa WenecjaPiaski-Szczygliczka
(linia rozebrana do 1989 roku) OciążKotowieckoKucharki
(linia rozebrana do 1936 roku) KotowieckoŻakowiceGłóski

Legenda:

     linia nieczynna

     linia rozebrana

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Obwodnica Nowych Skalmierzyc.

Drogi ekspresowe[edytuj | edytuj kod]

Drogi krajowe[edytuj | edytuj kod]

Drogi wojewódzkie[edytuj | edytuj kod]

Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

W Michałkowie w gminie Ostrów Wielkopolski, znajduje się lotnisko Ostrów Wielkopolski-Michałków.

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Organem uchwałodawczym samorządu jest Rada Powiatu Ostrowskiego, składająca się z 27 radnych.

Okręgi wyborcze do Rady Powiatu Ostrowskiego (2018)[15]
Okręg Miasto/gmina Liczba
radnych
Okręg 1 miasto Ostrów Wielkopolski osiedle: Śródmieście, Wenecja, Krępa, Pruślin 4
Okręg 2 osiedle: Stare Kamienice, Zacisze Zębców, Odolanowskie, Nowe Parcele, Parcele Zacharzewskie 4
Okręg 3 osiedle: Jana Pawła II, Powstańców Wielkopolskich 4
Okręg 4 gmina i miasto Nowe Skalmierzyce 3
Okręg 5 gmina i miasto Raszków, gmina Ostrów Wielkopolski 5
Okręg 6 gmina i miasto Odolanów, gmina Przygodzice, gmina Sośnie, gmina Sieroszewice 7
Razem (Σ) 27
Podział mandatów w Radzie Powiatu Ostrowskiego (2018)[16]
Komitet Wyborczy Liczba radnych
KKW Koalicja Obywatelska
11/27
KW Prawo i Sprawiedliwość
8/27
KWW Beaty Klimek Przyjazne Miasto i Powiat
5/27
KW Polskie Stronnictwo Ludowe
3/27

Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]

Powiat Województwo
Kalisz (miasto na prawach powiatu) wielkopolskie
powiat kaliski
powiat krotoszyński
powiat milicki dolnośląskie
powiat ostrzeszowski wielkopolskie
powiat oleśnicki dolnośląskie
powiat pleszewski wielkopolskie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11].
  2. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2021.
  3. a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2020 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-07-26] (pol.).
  4. a b Historia – Biuletyn Informacji Publicznej Powiatu Ostrowskiego [online], bip.powiat-ostrowski.pl [dostęp 2018-07-22] (pol.).
  5. a b c d e f g h i j k l Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 505–616, ISBN 83-210-0851-8.
  6. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-18] (pol.).
  7. a b c d e f g h i j Program Ochrony Środowiska – 2014 [online], bip.powiat-ostrowski.pl [dostęp 2018-07-20] (pol.).
  8. a b c Encyklopedia popularna PWN, wyd. XXV, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11802-4.
  9. Historia Gmina i Miasto Odolanów [online], www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-08].
  10. Polska w liczbach [online] [dostęp 2018-07-25] (pol.).
  11. Główny Urząd Statystyczny, ludność [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-07-08] (pol.).
  12. Madonna z Ołoboku, „Culture.pl” [dostęp 2018-07-18] (ang.).
  13. Maria Tronująca z Dzieciątkiem – „Sedes Sapientiae” [online], Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie [dostęp 2018-07-18].
  14. a b c d e Zestawienia zabytków nieruchomych [online], www.nid.pl [dostęp 2018-07-18].
  15. Wybory samorządowe 2018 [online], wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-24].
  16. Rada powiatu ostrowskiego wybrana [online], 23 października 2018 [dostęp 2019-08-24] (pol.).