Stryj (miasto)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Fugiel (dyskusja | edycje) o 20:01, 13 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Stryj
Стрий
Ilustracja
Widok z lotu ptaka na miasto
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Burmistrz

Roman Szramowiat

Powierzchnia

16,95 km²

Wysokość

296 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności


59 196[1]

Nr kierunkowy

+380 3245

Kod pocztowy

82400

Tablice rejestracyjne

(UA) BC

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Stryj”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Stryj”
Ziemia49°15′N 23°51′E/49,250000 23,850000
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Herb Stryja w XVIII w.
Kościół katolicki
Kaplica przy kościele katolickim
Cerkiew
Cerkiew. św. Michała z 1910-12 roku (dawny kościół kolejowy pw. św. Józefa sióstr Serafitek)
Cerkiew Uspienska
Cerkiew
Dom Kultury
Willa
ulica Szewczenki
Zamek w Stryju

Stryj (ukr. Стрий, węg. Sztrij) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, nad rzeką Stryj; siedziba administracyjna rejonu stryjskiego. Duży węzeł kolejowy, ośrodek przemysłu materiałów budowlanych, maszynowego, drzewnego i spożywczego.

Miasto królewskie lokowane w 1431 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[2].

Nazwa

Najprawdopodobniej miasto wzięło swą nazwę od rzeki Stryj, która jest prawym dopływem Dniestru. Oczywiście nazwa rzeki jest starsza od miasta, które zostało założone później. Nazwa rzeki Stryj jest starodawną nazwą, która znaczy strumień, struga, strumyk. Dawne nazwy: Stryg, Stry, Stryj, Strig, Strigenses, Stryi, Strey, Striig, Strya, Sthryensis, Sthrya, Stryei, Stri. Nazwa ma etymologię praindoeuropejską, w znaczeniu: niemiecki – stromm, perski – struth (rzeka), łotewski – straume, litewski – sriatas, strautas[3].

Historia

  • Pierwsze wzmianki pochodzą z 1385 r. Odnotowano istnienie osady i świątyni chrześcijańskiej;
  • w 1403 r. został darowany przez Władysława Jagiełłę najmłodszemu bratu, księciu Świdrygielle;
  • w 1431 r. uzyskał lokację – prawa miejskie;
  • XV w. – w mieście zbierały się sądy grodzkie[4];
  • w 1460 król Kazimierz Jagiellończyk nadał miastu prawa magdeburskie. Miasto otrzymało liczne przywileje i ulgi: pozwolenie na doroczne jarmarki i sobotnie targi, połów ryb, wycinkę drzew w królewskich lasach, sprzedaż wina i piwa beczkowego w piwnicy pod ratuszem, budowę na rynku sukiennic;
  • Jako powiat był jednostką administracyjna w okresie I Rzeczypospolitej, Województwo ruskie od XV w. do 1772 r.;
  • dalszych przywilejów udzielił Zygmunt I Stary, a następnie król Zygmunt II August przyznając z dóbr królewskich łany pod uprawę pasz dla bydła;
  • król Stefan Batory zobowiązał kupców przywożących sól do zatrzymywania się w mieście na trzy dni, w 1576 r. nadał Żydom przywilej kupowania domów i zakładania sklepów. W połowie XVII w. istniały w Stryju liczne cechy: kupiecki, krawiecki, kuśnierski, tkacki, garncarski, kowalski, ślusarski, kołodziejski, piekarski, bednarski, słodowników, postrzygaczy i najliczniejszy szewski ze specjalnymi przywilejami nadanymi już w 1591 r. przez króla Zygmunta III Wazę;
  • korzyści z królewskich przywilejów często były niwelowane przez najazdy Tatarów, Kozaków, Turków, Wołochów, morowe powietrze, pożary czy zbrojne zatargi mieszczan ze szlachtą pobliskiego Zapłatyna. W uporaniu się z tymi klęskami pomógł król Jan Sobieski, sprawujący urząd stryjskiego starosty. Na długiej liście starostów widnieją: hetman Jan Tarnowski, hetman Stanisław Koniecpolski, Mikołaj Sieniawski, syn hetmana wielkiego koronnego, Stanisław Poniatowski, ojciec króla Stanisława Augusta, a kończy Kazimierz Poniatowski;
  • w 1772 w wyniku I rozbioru Polski miasto wchodzi w skład Cesarstwa Austriackiego;
  • 1872 – budowa pierwszej linii kolejowej;
  • 1880 – miasto liczyło: 12 625 mieszkańców, w tym Polaków 8081[5];
  • 1886 – wielki pożar w dniu 17 kwietnia zniszczył doszczętnie miasto (spłonęło 646 domów);
  • w dwudziestoleciu międzywojennym siedziba powiatu (w województwie stanisławowskim);
  • 11 września 1939 – w mieście zostało zorganizowane Dowództwo Grupy „Stryj”;
  • wrzesień 1939 – przejściowe opanowanie miasta Stryj podczas kampanii wrześniowej, w nocy z 12 na 13 września 1939 w wyniku antypolskiej dywersji przez grupy Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów oraz ukraińskich mieszkańców miasta i okolic (Zajęcie Stryja przez Ukraińców w 1939 roku). Pierwsza okupacja sowiecka. Masowe aresztowania Polaków podejrzewanych o działalność patriotyczną;
  • 1940-1941 – masowe deportacje mieszkańców na Syberię i do Kazachstanu;
  • Na przełomie czerwca i lipca 1941 roku, po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRR, NKWD dokonało masakry więźniów przetrzymywanych w więzieniu przy ul. Trybunalskiej. Od strzałów w tył głowy lub ciosów tępym narzędziem zginęło od stu do kilkuset osób. Połowę zamordowanych stanowili Polacy, drugą połowę Ukraińcy[6].
  • 1942 – utworzenie przez hitlerowców getta w którym uwięziono ok. 15 tys. Żydów z miasta i okolicy;
  • 1943 – likwidacja getta przez hitlerowców i ukraińskie oddziały pomocnicze. Zamordowano wówczas na miejscu lub wywieziono na miejsce kaźni w pobliskim Hołbutowie lub do obozu zagłady w Bełżcu wszystkich Żydów;
  • 5 sierpnia 1944 – zdobycie miasta przez Armię Czerwoną[7] i współdziałające z nią oddziały Armii Krajowej (akcja „Burza”).

W mieście znajduje się zbudowany z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery[8].

W Stryju działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[9].

Demografia

Religia

Dworzec kolejowy w Stryju

Od 1396 parafia w Stryju należała do diecezji przemyskiej (dwa lata wcześniej należała do archidiecezji halickiej). W 1594 parafia weszła w skład dekanatu w Samborze, a w 1787 przeszła do archidiecezji lwowskiej, do dekanatu halickiego. Na początku XIX w. Stryj był centrum dekanatu stryjskiego. Aktualnie oprócz miasta w skład dekanatu stryjskiego wchodzą parafie: Borysław, Brzozdowce, Chodorów, Drohobycz, Medenice, Mikołajów, Morszyn, Nowosielce, Rozdół, Skole, Słońsk, Sucha Dolina, Truskawiec, Wołoszcza, Żydaczów, Żurawno.

  • Kościół pw. Narodzenia Matki Bożej
    • 1396[10] – za założyciela kościoła pw. Narodzenia Matki Bożej uważa się Kazimierza Wielkiego
    • lata 20. XV w. – budowa murowanego kościoła
    • 1640 – po pożarze mieszczanie odbudowali kościół, większą od poprzedniej
    • 1722 – po kolejnym pożarze (zniszczony dach, wieża i dzwony) siłami mieszczan i proboszcza ks. Franciszka Rogaczewskiego świątynia została odremontowana
    • 1743 – wizytował parafię Wacław Hieronim Sierakowski, metropolita lwowski
    • 1827, październik – pożar znów zniszczył dach, wieżę i dzwony
    • 17 kwietnia 1886 – pożar całkowicie zniszczył świątynię, również obraz z głównego ołtarza Narodzenie Matki Bożej
    • 1891 – koniec odbudowy kościoła, której dokonał ks. Ludwik Ollender – dobudowano nową zakrystię, poszerzono główną nawę, zbudowano nową wieżę
    • 1894 – kościół poświęcił ks. Jan Puzyna, biskup pomocniczy archidiecezji lwowskiej
    • 1935 – abp Bolesław Twardowski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej z głównego ołtarza i poświęcił dzwony
    • po wojnie kościół był cały czas czynny. Przyjeżdżali do niego wierni m.in. ze Skolego, Truskawca, Drohobycza.
    • 8 września 1995 – świątynia była ogłoszona Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki Ludzkich Nadziei
    • 26 czerwca 2001 – Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki na Ukrainę we Lwowie poświęcił koronę Matki Bożej Stryjskiej
    • 9 września 2001 – kard. Marian Jaworski koronował obraz Matki Bożej Stryjskiej
  • Kościół pw. Marii Magdaleny
    • XVI w. – został zbudowany kościół pw. Marii Magdaleny
    • 1687 – otrzymali ten kościół oo. Franciszkanie, którzy zbudowali przy kościele klasztor
    • 1787 – kasata józefińska, władze austriackie zamykają kościół i klasztor, w okresie późniejszym przekazali go grekokatolikom
    • 1945 – po wydarzeniach pseudosoboru lwowskiego cerkiew greckokatolicką zamknięto, a świątynię wkrótce przekazano Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej
    • 1990 – świątynię ponownie przekazano grekokatolikom
  • Kościół pw. św. Józefa (ss. Serafitek)
    • 1897 – siostry rozpoczynają swoja posługę w Stryju
    • 1907 – Józef Bilczewski, metropolita lwowski dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę kościoła pw. św. Józefa
    • 1910 – ukończenie budowy kościoła
    • 1946 – po wojnie kościół władze zamknęły; najpierw w nim był skład żelazny, później – meblowy
    • 1999 – kościół przekazany Ukraińskiej Prawosławnej Cerkwi Autokefalicznej
  • Kaplica Najświętszej Marii Panny (XVII w.)

Zabytki

  • Kościół katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1891 r. w stylu neogotyckim wg projektu Juliana Zachariewicza (Sanktuarium Matki Bożej Wspomożycielki Ludzkich Nadziei)
    • Kaplica z XVII wieku przylegająca do kościoła
  • Kościół św. Marii Magdaleny (obecnie cerkiew greko-katolicka)
  • Klasztor franciszkanów z XVII wieku
  • Budynek polskiego stowarzyszenia „Sokół”  (obecnie Dom Kultury)
  • Kościół serafitek pw. św. Józefa z lat 1910-1912 (dawny kościół "kolejowy" - obecnie cerkiew archistratega Michaiła)
  • Wielka Synagoga z 1817 roku
  • Kamienica doktora D. Sołtysika z elementami stylu secesyjnego, pocz. XX wieku, róg ul. Szewczenki i Iwana Franko
  • były Hotel Imperial przy dworcu kolejowym, pocz. XX wieku
  • Cmentarz Polski z kilkuset polskimi nagrobkami, m.in. Michała Puzyny rektora Uniwersytetu Lwowskiego,
  • Cmentarz żołnierzy polskich poległych w wojnie polsko-bolszewickiej z około 200 nagrobkami

Sport

Przed wojną w Stryju działał klub piłkarski Pogoń Stryj.

Ludzie związani ze Stryjem

Honorowi obywatele
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Stryjem.

Pobliskie miejscowości

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ Чисельність населення на 1 травня 2017 року та середня чисельність у січні-квітні 2017 року // Головне управлiння статистики у Львiвськiй областi
  2. ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.
  3. ↑ Ukrainian Portal – Miasto Stryi (ang.).
  4. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  5. ↑ Seweryn Przybylski, Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej: opisy i obrazy przeszłości, po 1926 Lwów, s. 208.
  6. ↑ Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZPNP-IPN, 1997, s. 137–138. ISBN 83-903356-6-2.
  7. ↑ ВОВ-60 – Сводки.
  8. ↑ Semper Fidelis, „Pismo Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich”, styczeń-luty 2006, s. 17.
  9. ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.
  10. ↑ Źródła podają również rok 1395.
  11. ↑ Szematyzm na rok 1895. Lwów: 1895, s. 3.

Bibliografia

  • „Kresy Wschodnie – Stryj” opr. Adama Żarnowskiego

Linki zewnętrzne

Powiat stryjski (1920–39 i 1941–44) (► GG)
  • Siedziba powiatu – Stryj
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 →)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 →)
Gminy (← 1941–44 →)
Miejskie[A]
Wiejskie[B][A]
  1. ↑ a b strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939
  2. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie
Miasta obwodu lwowskiego

Hromady obwodu lwowskiego
rejon czerwonogrodzki
rejon drohobycki
rejon jaworowski
rejon lwowski
rejon samborski
rejon stryjski
rejon złoczowski

herb obwodu lwowskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stryj_(miasto)&oldid=53207416”