Ford F-Series
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ford F-Series – seria samochodów dostawczych o nadwoziu pick-up produkowanych przez koncern Ford Motor Company od 1948 roku. W zależności od ładowności pojazdy na rynku europejskim występują jako samochody dostawcze oraz ciężarowe. Modele serii F przez 28 lat osiągały najwyższe wyniki sprzedaży na terenie Stanów Zjednoczonych. Od 1948 roku do maja 2010 roku wyprodukowano i sprzedano łącznie około 33 900 000 egzemplarzy[1].
W 1996, 2004 i 2009 roku model F-150 zdobył tytuł North American Truck of the Year[2][3].
Produkcja pojazdu odbywała się w wielu fabrykach w Stanach Zjednoczonych, a także m.in. w Meksyku i Kanadzie. W 1998 roku modele F250 i F350 zostały wcielone do nowej gamy Ford Super Duty[a]. Od 2009 roku produkowana jest 12. generacja modelu.
Spis treści
Ford F-Series I[edytuj]
|
||
 Ford F-Series I model F3 |
||
| Inne nazwy | Ford Bonus-Built | |
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1948 | |
| Okres produkcji | 1948 - 1952 | |
| Miejsce produkcji |  Stany Zjednoczone:Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St Paul, Minnesota St Louis, Missouri Hapeville, Georgia Highland Park, Michigan |
|
| Następca | Ford F-Series II | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2-drzwiowy pick-up 4-drzwiowy furgon |
|
| Silniki | R6 3.5 101 KM R6 3.7 95 KM R6 4.2 110 KM V8 3.9 100 KM V8 4.6 145 KM V8 5.2 155 KM V8 5.5 147 KM |
|
| Skrzynia biegów | 3, 4 i 5-biegowa manualna | |
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
Pierwsza generacja Forda F-Series została wprowadzona do produkcji w 1948 roku. Była to pierwsza powojenna ciężarówka marki.
Modele[edytuj]
- F-1 - ładowność ½ tony
- F-2 - ładowność ¾ tony
- F-3 - ładowność ¾ tony
- F-4 - ładowność 1 tona
- F-5 - ładowność 1½ tony
- F-6 - ładowność 2 tony
- F-7
- F-8
Ford F-Series II[edytuj]
|
||
,_Dutch_licence_registration_BE-48-96_pic.JPG) Ford F-Series II model F100 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1953 | |
| Okres produkcji | 1953 - 1956 : 1957 - 1962 |
|
| Miejsce produkcji | Brazylia, São Paulo Stany Zjednoczone: Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St Paul, Minnesota St Louis, Missouri Hapeville, Georgia Highland Park, Michigan Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia |
|
| Poprzednik | Ford F-Series I | |
| Następca | Ford F-Series III | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2-drzwiowy pick-up 4-drzwiowy furgon |
|
| Silniki | R6 3.5 101 KM R6 3.7 115 KM V8 3.9 100 KM V8 3.9 130 KM V8 4.5 173 KM |
|
| Skrzynia biegów | 3 i 4-biegowa manualna 3-biegowa automatyczna |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 4803 mm | |
| Rozstaw osi | F-100: 2794 mm F-250: 2997 mm |
|
Ford F-Series II został wprowadzony do produkcji w 1953 roku.
Modele[edytuj]
- F-100 - ładowność ½ tony
- F-110 - ładowność ½ tony, AWD
- F-250 - ładowność ¾ tony
- F-260 - ładowność ¾ tony, AWD
- F-350 - ładowność 1 tona
- F-360 - ładowność 1 tona, AWD
Ford F-Series III[edytuj]
|
||
 Ford F-Series III model F-500 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1957 | |
| Okres produkcji | 1957 - 1960: 1962 - 1971 |
|
| Miejsce produkcji |  Argentyna, La Boca Brazylia, São Paulo Stany Zjednoczone:Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St Paul, Minnesota St Louis, Missouri Hapeville, Georgia Highland Park, Michigan Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia Claycomo, Missouri Hazelwood, Missouri Lorain, Ohio Milpitas, Kalifornia Wayne, Michigan |
|
| Poprzednik | Ford F-Series II | |
| Następca | Ford F-Series IV | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2-drzwiowy pick-up 2-drzwiowy furgon |
|
| Silniki | R6 3.7 V8 4.5 V8 4.8 |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Rozstaw osi | 2794 mm | |
Ford F-Series III produkowany był w latach 1957 - 1971.
W 1958 roku auto zostało delikatnie zmodernizowane. Odświeżono m.in. atrapę chłodnicy.
Modele[edytuj]
- F-100 (F10, F11, F14) - ładowność ½ tony
- F-100 (F18, F19) - ładowność ½ tony, AWD
- F-250 (F25, F26) - ładowność ¾ tony
- F-250 (F28, F29) - ładowność ¾ tony, AWD
- F-350 (F35, F36) - ładowność 1 tona
Ford F-Series IV[edytuj]
|
||
 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1961 | |
| Okres produkcji | 1961 - 1966 | |
| Miejsce produkcji |  Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Kanada, Oakville, Ontario Rodezja, Salisbury Stany Zjednoczone:Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Kansas City, Missouri Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St. Paul, Minnesota St. Louis, Missouri Hapeville, Georgia Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia Wayne, Michigan Lorain, Ohio |
|
| Poprzednik | Ford F-Series III | |
| Następca | Ford F-Series V | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | R6 3.7 114 KM R6 3.9 150 KM R6 4.9 170 KM V8 4.8 170 KM V8 5.8 208 KM |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Rozstaw osi | 2921 mm | |
| Dane dodatkowe | ||
| Konkurencja | Chevrolet C/K Dodge D-Series |
|
Ford F-Series IV produkowany był w latach 1961 - 1966.
Modele[edytuj]
- F-100 (F10, F11, F14) - ładowność ½ tony
- F-100 (F18, F19) - ładowność ½ tony, AWD
- F-250 (F25) - ładowność ¾ tony
- F-250 (F26) - ładowność ¾ tony, AWD
- F-350 (F35) - ładowność 1 tona
Ford F-Series V[edytuj]
|
||
 Ford F-Series V model F-100 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1967 | |
| Okres produkcji | 1967 - 1972: 1971 - 1992 |
|
| Miejsce produkcji |  Wenezuela, Valencia, Carabobo Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Brazylia, São Paulo Kanada, Oakville, Ontario Australia, Broadmeadows Stany Zjednoczone:Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Kansas City, Missouri Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St. Paul, Minnesota St. Louis, Missouri Hapeville, Georgia Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia Wayne, Michigan Lorain, Ohio |
|
| Poprzednik | Ford F-Series IV | |
| Następca | Ford F-Series VI | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | R6 3.9 150 KM R6 4.9 170 KM V8 5.8 208 KM V8 5.9 215 KM V8 6.4 255 KM V8 4.9 205 KM |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Rozstaw osi | F-100: krótki: 2921 mm długi: 3327 mm F-250: 3327 mm 4d: 3785 mm F-350: krótki: 3429 mm długi: 4039 mm 4d: 4178 mm |
|
Ford F-Series V produkowany był w latach 1967 - 1972.
Modele[edytuj]
- F-100 - ładowność ½ tony
- F-100 - ładowność ½ tony, AWD
- F-250 - ładowność ¾ tony
- F-250 - ładowność ¾ tony, AWD
- F-350 - ładowność 1 tona
Ford F-Series VI[edytuj]
|
||
.JPG) |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1973 | |
| Okres produkcji | 1973 - 1979 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Kanada, Oakville, Ontario Australia, Broadmeadows Stany Zjednoczone: Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Kansas City, Missouri Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St. Paul, Minnesota St. Louis, Missouri Hapeville, Georgia Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia Wayne, Michigan Lorain, Ohio |
|
| Poprzednik | Ford F-Series V | |
| Następca | Ford F-Series VII | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | R6 3.9 R6 4.9 117 KM V8 5.8 156 KM V8 5.9 143 KM V8 6.4 195 KM V8 6.6 169 KM V8 7.5 200 - 220 KM |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Dane dodatkowe | ||
| Pokrewne | Ford Bronco | |
Ford F-Series VI produkowany był w latach 1973 - 1979.
Modele[edytuj]
- F100, F101, F102, F103, F104, F105, F106, F107, F108, F109, F10N - ładowność ½ tony
- F110, F111, F112, F113 - ładowność ½ tony, AWD
- F150, F151 - ładowność ½ tony
- F140, F141, F142, F143 - ładowność ½ tony, AWD
- F250, F251, F252, F253, F254, F255, F256, F257, F258, F259 - ładowność ¾ tony
- F260, F261, F262, F263, F264, F265, F266 - ładowność ¾ tony, AWD
- F350, F350, F351, F352, F353, F354, F355, F356, F357, F358, F359, F35P - ładowność 1 tona
- F360 - ładowność 1 tona, AWD
Ford F-Series VII[edytuj]
|
||
 Ford F-Series VII model F-250 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1980 | |
| Okres produkcji | 1980 - 1986 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Kanada, Oakville, Ontario Stany Zjednoczone: Dearborn, Michigan Edison, New Jersey Kansas City, Missouri Long Beach, Kalifornia Norfolk, Virginia St. Paul, Minnesota St. Louis, Missouri Hapeville, Georgia Louisville, Kentucky San Jose, Kalifornia Wayne, Michigan Lorain, Ohio |
|
| Poprzednik | Ford F-Series VI | |
| Następca | Ford F-Series VIII | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
Wersje wyposażeniowe[edytuj]
1980 - 1982:
- Custom
- Ranger
- Ranger XLT
- Ranger Arkan
- Explorer
1982 - 1986:
- Base
- XL
- XLS
- XLT Arkan
- Explorer
- Eddie Bauer
Ford F-Series VIII[edytuj]
|
||
 Ford F-Series VIII model F-150 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1987 | |
| Okres produkcji | 1987 - 1991 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Brazylia, São Bernardo do Campo Kanada, Oakville, Ontario Stany Zjednoczone: Kansas City, Missouri Norfolk, Virginia Louisville, Kentucky Wayne, Michigan |
|
| Poprzednik | Ford F-Series VII | |
| Następca | Ford F-Series IX | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Skrzynia biegów | 3 i 4-biegowa automatyczna 4 i 5-biegowa manualna |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 4930 mm 5484 mm 5898 mm 5339 mm 6241 mm |
|
| Szerokość | 2007 mm | |
| Rozstaw osi | 2967 mm 3378 mm 3526 mm 3937 mm 4277 mm |
|
Modele[edytuj]
- F-150 - ładowność ½ tony
- F-250 - ładowność ¾ tony
- F-350 - ładowność 1 tona
Wersje wyposażeniowe[edytuj]
- Custom
- XL
- XLT
- XLT Arkan
- Nite
Ford F-Series IX[edytuj]
|
||
 Ford F-Series IX model F-250 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1992 | |
| Okres produkcji | 1992 - 1996 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Argentyna, General Pacheco Brazylia, São Bernardo do Campo Kanada, Oakville, Ontario Wenezuela, Valencia Stany Zjednoczone: Kansas City, Missouri Norfolk, Virginia Louisville, Kentucky Wayne, Michigan St. Paul, Minnesota |
|
| Poprzednik | Ford F-Series VIII | |
| Następca | Ford F-Series X | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Skrzynia biegów | 3 i 4-biegowa automatyczna 4 i 5-biegowa manualna |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 5006 mm 5418 mm 5565 mm 5977 mm 6322 mm |
|
| Szerokość | 2007 mm | |
| Rozstaw osi | 3378 mm 2967 mm 3937 mm 3526 mm 4277 mm 3866 mm |
|
Wersje wyposażeniowe[edytuj]
- XL
- XLT
- Nite
- SVT Lightning
- Eddie Bauer
- Custom
Ford F-Series X[edytuj]
|
||
 Ford F-Series X model F-150 |
||
| Inne nazwy | Ford Lobo Ford F-250 |
|
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | 1995 | |
| Okres produkcji | 1995 - 2003: 1996 - 2009 |
|
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Kanada, Oakville, Ontario Wenezuela, Valencia Stany Zjednoczone: Kansas City, Missouri Norfolk Louisville, Kentucky |
|
| Poprzednik | Ford F-Series IX | |
| Następca | Ford F-Series XI | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | V6 4.2 Essex 217 KM V8 4.6 220 KM V8 4.6 231 KM V8 5.4 235 KM V8 5.4 260 KM V8 5.4 360 KM V8 5.4 380 KM V8 5.4 340 KM |
|
| Skrzynia biegów | 4-biegowa automatyczna 5-biegowa manualna |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 5136 mm 5608 mm 5738 mm 6081 mm 5255 mm 5728 mm 5735 mm 6208 mm 5283 mm 5263 mm 6200 mm 5745 mm |
|
| Szerokość | 1991 mm 2014 mm 2017 mm 2019 mm 2029 mm |
|
| Wysokość | 1864 mm 1839 mm 1849 mm 1842 mm 1935 mm 1864 mm 1908 mm 1918 mm 1877 mm 1953 mm 1801 mm |
|
| Rozstaw osi | 3045 mm 3518 mm 3990 mm 3053 mm 3526 mm 3998 mm 3043 mm |
|
| Dane dodatkowe | ||
| Pokrewne | Ford Super Duty Lincoln Blackwood Ford Expedition Lincoln Navigator |
|
Ford F-Series X produkowany był w latach 1997 - 2003 oraz w Meksyku w latach 1996 - 2009.
Ford F-Series XI[edytuj]
|
||
 Ford F-Series XI |
||
| Inne nazwy | Ford Lobo | |
| Producent | Ford Motor Company | |
| Projektant | Tyler Blake Pat Schiavone |
|
| Zaprezentowany | 2003 | |
| Okres produkcji | czerwiec 2003 - czerwiec 2008 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Wenezuela, Valencia Stany Zjednoczone: Dearborn, Michigan Kansas City, Missouri Norfolk, Virginia |
|
| Poprzednik | Ford F-Series X | |
| Następca | Ford F-Series XII | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | V6 4.2 210 KM V8 4.6 231 KM V8 4.6 248 KM V8 5.4 300 KM |
|
| Skrzynia biegów | 4-biegowa automatyczna 5-biegowa manualna |
|
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 5380 mm 5532 mm 5685 mm 5837 mm 5989 mm 6294 mm |
|
| Rozstaw osi | 3200 mm 3378 mm 3531 mm 3683 mm 3835 mm 4140 mm |
|
| Dane dodatkowe | ||
| Modele bliźniacze |
Lincoln Mark LT | |
| Pokrewne | Ford Super Duty Ford Expedition |
|
Ford F-Series XI produkowany był w latach 2003 - 2008.
Ford F-Series XII[edytuj]
|
||
 Ford F-Series XII model F-150 XLT |
||
| Inne nazwy | Ford Lobo Ford F-250 |
|
| Producent | Ford Motor Company | |
| Zaprezentowany | Detroit 2008 | |
| Okres produkcji | 2008[4] - 2014 | |
| Miejsce produkcji | Meksyk, Cuautitlan Wenezuela, Valencia Stany Zjednoczone: Dearborn, Michigan Kansas City, Missouri Claycomo, Missouri |
|
| Poprzednik | Ford F-Series XI | |
| Następca | Ford F-Series XIII | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | V6 3.5 EcoBoost 365 KM V6 Ti-VCT 302 KM V8 4.6 248 KM V8 4.6 292 KM V8 5.0 360 KM V8 5.4 320 KM V8 6.2 411 KM |
|
| Skrzynia biegów | 4 i 6-biegowa automatyczna | |
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Długość | 5413 - 6360 mm | |
| Szerokość | 2008 - 2011: 2004 mm 2011 - 2014: 2012 mm SVT Raptor: 2192 mm |
|
| Wysokość | 1887 - 1948 mm | |
| Rozstaw osi | 3195 - 4145 mm | |
| Dane dodatkowe | ||
| Modele bliźniacze |
Lincoln Mark LT | |
| Pokrewne | Ford Super Duty | |
| Konkurencja | Chevrolet Silverado Dodge Ram Toyota Tundra |
|
Ford F-Series XII produkowany był w latach 2008 - 2014. Pojazd został zaprezentowany po raz pierwszy podczas targów motoryzacyjnych w Detroit w styczniu 2008 roku.
Auto dostępne było w trzech konfiguracjach rozmiarów kabiny pasażerskiej, czterech długościach skrzyni ładunkowej i siedmiu rodzajach wersji wykończenia, co daje łącznie 35 rozmaitych konfiguracji[5].
Wersje wyposażeniowe[edytuj]
Edycje specjalne:
- Harley-Davidson
- Tremor
Ford F-Series XIII[edytuj]
|
||
 Ford F-Series XIII model F-150 |
||
| Producent | Ford Motor Company | |
| Okres produkcji | od 2014 | |
| Miejsce produkcji | Stany Zjednoczone, Kansas City |
|
| Poprzednik | Ford F-Series XII | |
| Dane techniczne | ||
| Segment | pick-up | |
| Typy nadwozia | 2 i 4-drzwiowy pick-up | |
| Silniki | V6 2.7 EcoBoost V6 3.0 EcoBoost V8 5.0 Ti-VCT |
|
| Skrzynia biegów | 6-biegowa automatyczna | |
| Rodzaj napędu | tylny AWD |
|
| Dane dodatkowe | ||
| Konkurencja | Chevrolet Silverado Dodge Ram Honda Ridgeline Mitsubishi L200 Toyota Hilux Toyota Tundra Nissan Frontier Nissan Titan Volkswagen Amarok |
|
Ford F-Series XIII został zaprezentowany podczas targów motoryzacyjnych w Detroit w styczniu 2014 roku. Pojazd nawiązuje do konceptu pod nazwą Ford Atlas zaprezentowanego w 2013 roku.
Samochód zbudowano na nowej ramie podwozia, która pozwoliła odciążyć masę pojazdu. Pojazd posiada gigantyczny regulowany przedni grill z dużym logo marki, który w zależności od potrzeb zamyka się dla lepszego opływu powietrza lub otwiera dla lepszego chłodzenia[6] oraz charakterystycznymi reflektorami w kształcie litery C wyposażonymi w diody LED. We wnętrzu pojazdu zastosowano nowe materiały wykończeniowe[7].
Wersje wyposażeniowe[8][edytuj]
- XL
- XLT
- Lariat
- Platinum
- King Ranch
Standardowe wyposażenie pojazdu obejmuje m.in. elektrycznie składane lusterka wyposażone w LEDowe obrysówki. Pojazd opcjonalnie wyposażony może być w 8-calowy ekran dotykowy z systemem MyFord Touch, kamery cofania, system ułatwiający holowanie przyczepy. Pakę załadunkową wyposażyć można w światła ułatwiające załadunek i rozładunek pojazdu oraz oświetlenie drzwi wykonane w technologii LED, elektryczny zamek tylnej klapy, kamerę 360 stopni, czujnik martwego pola, aktywny tempomat, pasy bezpieczeństwa na tylnej kanapie wyposażone w poduszki powietrzne[9], system automatycznego parkowania.
Uwagi[edytuj]
- ↑ Od 1999 roku (10. generacja) do serii wcielone zostały F-250 i F-350
Przypisy
- ↑ Five top-selling cars in the world | Auto Express News | News | Auto Express, Auto Express Magazine, maj 2010
- ↑ The North American Car and Truck of the Year Awards - Previous Winners (1994-1999) (ang.). northamericancaroftheyear.org. [dostęp 2013-09-23].
- ↑ The North American Car and Truck of the Year Awards - Previous Winners (ang.). northamericancaroftheyear.org. [dostęp 2013-09-23].
- ↑ R. Bednarz: Ford F-150 model 2009 - ruszyła produkcja. v10.pl, 2008-10-06. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ R. Bednarz: Detroit 2008 - Ford F-150 wiecznie młody. v10.pl, 2008-01-15. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Błażej Buliński: Nowy Ford F-150 – święto farmera. auto-swiat.pl, 2014-01-13. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Bartosz Pokrzywiński: Nowy Ford F-150 (2015) - jestem legendą. autokult.pl, 2014-01-14. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Nowy Ford F-150 na targach w Detroit. motofakty.pl, 2014-01-16. [dostęp 2014-01-21].
- ↑ Marcin Lewandowski: Salon Detroit 2014 Ford F-150. moto.pl, 2014-01-13. [dostęp 2014-01-21].
Bibliografia[edytuj]
- Ford F-150 History (ang.). edmunds.com. [dostęp 17-03-2011].
- Ford Vans. Commercial and recreational (ang.). fordvans.net. [dostęp 17-03-2011].
