Lutet

Lutet
iterb ← lutet → hafn
Y ↑ Lu ↓ Lr 71 Lu
Wygląd
srebrzystobiały
Widmo emisyjne lutetu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	lutet, Lu, 71 (łac. lutetium)
Grupa, okres, blok	3, 6, d
Stopień utlenienia	III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	słabo zasadowe
Masa atomowa	174,9668(1) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	9840 kg/m³
Temperatura topnienia	1663 °C
Temperatura wrzenia	3402 °C
Numer CAS	7439-94-3
PubChem	23929
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 175 (obl. 217) pm 160 pm Konfiguracja elektronowa [Xe]4f145d16s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 9, 2 (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,27 1,14 Potencjały jonizacyjne I 523,5 kJ/mol II 1340 kJ/mol III 2022,3 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 355,9 kJ/mol Ciepło topnienia 18,6 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 2460 Pa (1936 K) Konduktywność 1,85×106 S/m Ciepło właściwe 150 J/(kg·K) Przewodność cieplna 16,4 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Twardość • w skali Mohsa 2,5 Objętość molowa 17,78×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 173Lu {syn.} 1,37 roku w.e. 0,671 173Yb 174Lu {syn.} 3,31 roku w.e. 1,374 174Yb 175Lu 97,41% stabilny izotop z 104 neutronami 176Lu 2,59% 3,78×1010 lat β− 1,193 176Hf 177Lu {syn.} 6,71 h β− 0,497 177Hf
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H228 Zwroty P P210 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Substancja nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według europejskich kryteriów (na podstawie podanej karty charakterystyki). NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 1 1 1
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Lutet (Lu, łac. lutetium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy Paryża. Dawna nazwa to kasjop (Cp). Zgodnie z terminologią IUPAC lutet jest zaliczany do lantanowców. Także zgodnie z terminologią IUPAC należy on do bloku d, przez co jest jedynym lantanowcem z okresu 6, który nie należy do bloku f. Poprzez przynależność do bloku d, należy on do grupy skandowców.

Pierwiastek został odkryty 1905 r. przez Carla Auera von Welsbacha.

Występowanie

Lutet występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,51 ppm. Najważniejszymi minerałami lutetu są:

• monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Lu)PO₄ – tzw. piasek monacytowy;
• bastnazyt (Ce,La,Nd,Y,Pr,Lu)CO₃F – minerał dużo rzadszy.

Właściwości fizyczne

Atom lutetu posiada 71 elektronów o konfiguracji [Xe] 4f¹⁴5d¹6s². Wchodząc w reakcję chemiczną atom traci dwa zewnętrzne elektrony i jeden elektron podpowłoki 5d, co jest nietypowe ponieważ reakcje innych lantanowców wykorzystują elektrony podpowłoki f. Atom lutetu jest najmniejszy spośród atomów lantanowców ze względu na kontrakcję lantanowców, co skutkuje tym, że lutet ma największą gęstość, temperaturę topnienia i twardość spośród lantanowców. Niektóre z tych właściwości mogą być wyjaśnione poprzez przynależność pierwiastka do bloku d układu okresowego, co daje mu częściowo właściwości cięższych metali przejściowych. Czasami lutet bywa, z tego względu klasyfikowany jako metal przejściowy, mimo, że IUPAC sklasyfikował go jako lantanowiec.

Zastosowanie

Izotop lutetu ¹⁷⁷Lu jest stosowany w połączeniu z analogami somatostatyny do leczenia nowotworów pochodzenia neuroendokrynnego.

Zobacz też

• Klasyfikacja lantanowców i aktynowców