Lutet

	Lutet
	Lutet
	iterb ← lutet → hafn
	Wygląd
	srebrzystobiały
	; Widmo emisyjne lutetu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	lutet, Lu, 71; (łac. lutetium)
Grupa, okres, blok	3, 6, d
Stopień utlenienia	III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	słabo zasadowe
Masa atomowa	174,9668(1) u
Stan skupienia	stały
Gęstość	9840 kg/m³
Temperatura topnienia	1663 °C
Temperatura wrzenia	3402 °C
Numer CAS	7439-94-3
PubChem	23929
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 175 (obl. 217) pm; 160 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f145d16s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 9, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,27; 1,14
Potencjały jonizacyjne	I 523,5 kJ/mol; II 1340 kJ/mol; III 2022,3 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	355,9 kJ/mol
Ciepło topnienia	18,6 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	2460 Pa (1936 K)
Konduktywność	1,85×106 S/m
Ciepło właściwe	150 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	16,4 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Twardość; • w skali Mohsa	; 2,5
Objętość molowa	17,78×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H228
Zwroty P	P210
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Substancja nie jest klasyfikowana jako; niebezpieczna według europejskich kryteriów; (na podstawie podanej karty charakterystyki).
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	1 1 1
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy pierwiastka. Zobacz też: lutet (geologia).

Lutet (Lu, łac. lutetium, od Lutetia), dawniej kasjop (Cp) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Zgodnie z klasyfikacją IUPAC lutet jest zaliczany do lantanowców. Także zgodnie z klasyfikacją IUPAC należy on do bloku d, w wyniku czego jest jedynym lantanowcem z okresu 6 niewchodzącym do bloku f. Przez występowanie w bloku d należy on do grupy skandowców.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Lutet występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,51 ppm. Najważniejszymi minerałami lutetu są:

monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Lu)PO₄ – tzw. piasek monacytowy
bastnazyt (Ce,La,Nd,Y,Pr,Lu)CO₃F – minerał dużo rzadszy.

Właściwości fizyczne[edytuj | edytuj kod]

Atom lutetu posiada 71 elektronów o konfiguracji [Xe] 4f¹⁴5d¹6s². Wchodząc w reakcję chemiczną atom traci dwa zewnętrzne elektrony i jeden elektron podpowłoki 5d, co jest nietypowe ponieważ reakcje innych lantanowców wykorzystują elektrony podpowłoki f. Atom lutetu jest najmniejszy spośród atomów lantanowców ze względu na kontrakcję lantanowców^[4], co skutkuje tym, że lutet ma największą gęstość, temperaturę topnienia i twardość spośród lantanowców. Niektóre z tych właściwości mogą być wyjaśnione poprzez przynależność pierwiastka do bloku d układu okresowego, co daje mu częściowo właściwości cięższych metali przejściowych. Czasami lutet bywa, z tego względu klasyfikowany jako metal przejściowy, mimo że IUPAC zaklasyfikował go do lantanowców.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Izotop lutetu ¹⁷⁷Lu jest stosowany w połączeniu z analogami somatostatyny do leczenia nowotworów pochodzenia neuroendokrynnego^[5].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

klasyfikacja lantanowców i aktynowców

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-21, ISBN 978-1-4200-9084-0 .
↑ ESPI Metals – Lutetium, Safety Data. [dostęp 2015-08-20].
↑ Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].
↑ Introduction to the Lanthanides. W: Simon Cotton: Lanthanide and Actinide Chemistry. John Wiley & Sons, 2006, s. 7. ISBN 0-470-01005-3. (ang.)
↑ Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Ośrodek Radioizotopów POLATOM, polatom.pl [dostęp 2017-11-25] .

[zapis-3] Liczba w nawiasie oznacza niepewność ostatniego podanego miejsca po przecinku.

[CRC-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-21, ISBN 978-1-4200-9084-0 .

[ESPI-2] ESPI Metals – Lutetium, Safety Data. [dostęp 2015-08-20].

[AW4-4] Current Table of Standard Atomic Weights in Order of Atomic Number (ang.). Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights, IUPAC, 2013-09-24. [dostęp 2013-12-02].

[5] Introduction to the Lanthanides. W: Simon Cotton: Lanthanide and Actinide Chemistry. John Wiley & Sons, 2006, s. 7. ISBN 0-470-01005-3. (ang.)

[6] Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Ośrodek Radioizotopów POLATOM, polatom.pl [dostęp 2017-11-25] .

[8] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[9] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[i]

[ii]