Iterb

Iterb
	tul ← iterb → lutet
	Wygląd
	srebrzystobiały
	; Widmo emisyjne iterbu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	iterb, Yb, 70; (łac. ytterbium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	II, III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	słabo zasadowe
Masa atomowa	173,05 ± 0,02
Stan skupienia	stały
Gęstość	6965 kg/m³
Temperatura topnienia	824 °C
Temperatura wrzenia	1196 °C
Numer CAS	7440-64-4
PubChem	23992
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy	; 175 (obl. 222) pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f146s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 8, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,1; 1,06
Potencjały jonizacyjne	I 603,4 kJ/mol; II 1176 kJ/mol; III 2415 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	159 kJ/mol
Ciepło topnienia	9,20 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	395 Pa (1097 K)
Konduktywność	3,51×106 S/m
Ciepło właściwe	155 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	34,9 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny ściennie centrowany
Twardość; • w skali Mohsa	; 1,5
Objętość molowa	24,84×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-04]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H228, H302, H312, H315, H319, H332, H335
Zwroty P	P210, P261, P280, P305+P351+P338
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 2 3
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Iterb (Yb, łac. ytterbium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym.

Jest to jeden z czterech pierwiastków, których nazwy zostały utworzone od szwedzkiej miejscowości Ytterby, są to: erb, itr, iterb i terb. Został odkryty w 1907 r. niezależnie przez Georges'a Urbaina i Carla Auera von Welsbacha, którzy rozdzielili (różnymi metodami^[4]) iterbię, wyizolowaną w 1878 r. przez Jeana Charles'a Galissarda de Marignaca na iterb i lutet^[1]^[5]^[6].

Właściwości[edytuj | edytuj kod]

Iterb jest miękkim, kowalnym metalem o srebrzystym połysku. Występuje w dwóch odmianach alotropowych. Utlenia się na powietrzu, reaguje z wodą, rozpuszcza się w kwasach. Stosuje się go do produkcji ferrytów, dodawany jest do stopów glinu.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Iterb występuje w skorupie ziemskiej w ilości 3,3 ppm. Najważniejszym minerałem iterbu jest monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Yb)PO₄ – tzw. piasek monacytowy.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 173,045 ± 0,010. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c C.R.C.R. Hammond C.R.C.R., The Elements. Ytterbium, [w:] David R.D.R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-40, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Ytterbium (nr 466069) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ IgnacyI. Eichstaedt IgnacyI., Księga pierwiastków, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 333, OCLC 839118859 .
↑ Ytterbium: historical information, WebElements Periodic Table [dostęp 2023-01-29] (ang.).
↑ ytterbium, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2023-01-30] (ang.).

[uwaga1-3] Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 173,045 ± 0,010. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.

[CRC-1] C.R.C.R. Hammond C.R.C.R., The Elements. Ytterbium, [w:] David R.D.R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-40, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Aldrich-US-2] Ytterbium (nr 466069) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-04]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-4] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[Eichstaedt-5] IgnacyI. Eichstaedt IgnacyI., Księga pierwiastków, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 333, OCLC 839118859 .

[WE-6] Ytterbium: historical information, WebElements Periodic Table [dostęp 2023-01-29] (ang.).

[EBrit-7] ytterbium, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2023-01-30] (ang.).

[9] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[10] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[i]

[ii]