Brom
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
selen ← brom → krypton | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
czerwonobrunatny | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![]() Widmo emisyjne bromu |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa, symbol, l.a. | brom, Br, 35 (łac. bromium) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Grupa, okres, blok | 17, 4, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stopień utlenienia | -I, I, III, V, VII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości metaliczne | niemetal – fluorowiec | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości tlenków | silnie kwasowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | 79,901–79,907 u[4][a] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan skupienia | ciekły | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gęstość | 3119 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura topnienia | −7,2 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura wrzenia | 58,8 °C[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | 7726-95-6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | 24408[5] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) |
Brom (Br, gr. βρῶμος, brómos, oznacza „mocno pachnący” lub „smród”, łac. bromum)[8] – pierwiastek chemiczny, niemetal z grupy fluorowców w układzie okresowym. W warunkach normalnych jest brunatnoczerwoną cieczą o ostrym, nieprzyjemnym zapachu zbliżonym do zapachu chloru. Znanych jest 25 izotopów bromu o czasie półtrwania minimum 1 ms o liczbach masowych w zakresie 70÷94[9], z których izotopy o liczbie masowej 79 i 81 są trwałe i występują w naturze w prawie równej ilości (50,6:49,4[10]).
Spis treści
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach śladowych 0,37 ppm (wagowo, 1,6×10−4[10]), głównie jako zanieczyszczenie piasku morskiego i pokładów soli kamiennej. Większe jego ilości (65 ppm) występują w wodzie morskiej. W obu przypadkach występuje on w formie bromku sodu.
Związki bromu[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej znane jego związki: bromowodór – po rozpuszczeniu w wodzie tworzy bardzo silny kwas bromowodorowy, oraz jego sole: bromek sodu, bromek potasu. Duże znaczenie w chemii organicznej mają jego sole fluorkowe NaBrFx x=4,5,6, które są bardzo dobrymi grupami odchodzącymi w reakcjach podstawienia nukleofilowego.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Stosuje się go w wielu reakcjach np. do syntezy bromków alkilowych, które są bardziej reaktywne od odpowiednich chlorków. Bromek srebra w XX w. był masowo wykorzystywany w technikach litograficznych i fotograficznych. Bromek potasu był szeroko stosowanym środkiem w Wojsku Polskim mającym na celu tłumienie napięcia seksualnego u żołnierzy.[potrzebny przypis]
Znaczenie biologiczne[edytuj | edytuj kod]
Brom jest obecny we wszystkich organizmach w ilościach zbliżonych do jego stężenia w wodzie morskiej (ok. 50 ppm), nie odgrywa on jednak żadnej roli w procesach życiowych[potrzebny przypis].
W dużych ilościach czysty brom jest silnie toksyczny. Jony bromkowe Br− są nieszkodliwe, o ile ich stężenie nie przekracza tego obecnego w wodzie morskiej.
Izotopy[edytuj | edytuj kod]
Brom-82[edytuj | edytuj kod]
Ulegając rozpadowi emituje promieniowanie beta o energii 444 keV (98,3%) i promienie gamma o energiach 221–1960 keV[10]. Używany w defektoskopii, badaniach szczelności i hydrobiologicznych.
Wykazuje średnią radiotoksyczność. Brak narządu krytycznego (całe ciało). Dopuszczalne skażenie 370 kBq[10].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1825 r. podczas wakacji, student pierwszego roku chemii w Heidelbergu, Karl Löwig otrzymał pierwszy raz nowy pierwiastek, jednak nie wiedział, czym jest ta substancja przypominająca chlor. Dopiero w 1826 r. Antoine Balard ogłosił w wynikach swoich badań odkrycie nowego pierwiastka.
Jako pierwszy polską nazwę „brom” zaproponował Filip Walter.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Z uwagi na zmienność abundancji izotopów pierwiastka w naturze, podany został zakres wartości masy atomowej dla naturalnych źródeł tego pierwiastka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R. Lide (red.), wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-53, ISBN 978-1-4200-9084-0 .
- ↑ a b Brom (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-03-09].
- ↑ Brom (nr 328138) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-01].
- ↑
Juris Meija i inni, Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 88 (3), 2016, s. 265–291, DOI: 10.1515/pac-2015-0305 .
- ↑ Brom (CID: 24408) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.
- ↑ Wartość dla ciała stałego wg: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.
- ↑ Brom (nr 328138) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2011-10-01].
- ↑ Edward Turner: Elements of chemistry: including the recent discoveries and doctrines of the science. 1828, s. 467. Cytat: The name first applied to it by its discoverer is muride; but it has since been changed to brome..from the Greek βρῶμος signifying a strong or rank odour. This appellation may in the English language be properly converted into that of Bromine. (ang.)
- ↑ Nudat 2
- ↑ a b c d Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982, s. 35. ISBN 83-11-06723-6. (pol.)
Układ okresowy pierwiastków | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | |||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | |||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | |||||||||||
|