Przejdź do zawartości

Województwo wołyńskie (II Rzeczpospolita): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 90.227.182.173 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Pszczółka.
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Linia 42: Linia 42:
'''Województwo wołyńskie''' – [[województwo]] [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] istniejące w latach 1921–1939 ze stolicą w [[Łuck]]u.
'''Województwo wołyńskie''' – [[województwo]] [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] istniejące w latach 1921–1939 ze stolicą w [[Łuck]]u.


Województwo zostało utworzone 19 lutego 1921 roku{{r|DzU 1921-16-93}}. Największą zmianą terytorialną w ciągu istnienia województwa było przyłączenie 16 grudnia 1930 roku [[powiat sarneński|powiatu sarneńskiego]] z [[województwo poleskie|województwa poleskiego]]{{r|sarny}}. W 1938 roku powierzchnia województwa wynosiła {{formatnum:35754}} km². Poza Łuckiem, głównymi miastami były [[Równe]] (największe miasto), [[Kowel]], [[Krzemieniec (miasto)|Krzemieniec]], [[Ostróg (miasto)|Ostróg]], [[Włodzimierz Wołyński|Włodzimierz]] i [[Dubno (miasto)|Dubno]].
Województwo zostało utworzone 19 lutego 1921 roku{{r|DzU 1921-16-93}} z terenów wchodzących w skład zachodniej części [[Gubernia wołyńska|Guberni wołyńskiej]]. Największą zmianą terytorialną w ciągu istnienia województwa było przyłączenie 16 grudnia 1930 roku [[powiat sarneński|powiatu sarneńskiego]] z [[województwo poleskie|województwa poleskiego]]{{r|sarny}}. W 1938 roku powierzchnia województwa wynosiła {{formatnum:35754}} km². Poza Łuckiem, głównymi miastami były [[Równe]] (największe miasto), [[Kowel]], [[Krzemieniec (miasto)|Krzemieniec]], [[Ostróg (miasto)|Ostróg]], [[Włodzimierz Wołyński|Włodzimierz]] i [[Dubno (miasto)|Dubno]].


== Demografia ==
== Demografia ==
Linia 69: Linia 69:
! style="width: 15%" | [[Polacy]]<ref>[[Respondent|Respondenci]] podający [[język polski]] jako ojczysty</ref>
! style="width: 15%" | [[Polacy]]<ref>[[Respondent|Respondenci]] podający [[język polski]] jako ojczysty</ref>
! style="width: 15%" | [[Ukraińcy]]<ref>Respondenci podający [[język ukraiński]] i "język ruski" jako ojczysty</ref>
! style="width: 15%" | [[Ukraińcy]]<ref>Respondenci podający [[język ukraiński]] i "język ruski" jako ojczysty</ref>
<ref group="uwaga">"Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w [[Małopolska Wschodnia|Małopolsce Wschodniej]], była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności [[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskiej]], odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc '''wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński" i „język ruski”''', dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że '''oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński”''' (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim — „[[Sprawy Narodowościowe]]” Nr. 1/1932, str. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) '''Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego", czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.'''” Alfons Krysiński, ''Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931'', Warszawa 1933, [[Instytut Badań Spraw Narodowościowych]], Biblioteka ''[[Sprawy Narodowościowe|Spraw Narodowościowych]]'' nr 11, s.44-46.</ref><ref group="uwaga"> "Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też '''w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji''': 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po ''rusku'' (Rusini)"'; [[Robert Potocki]], ''Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939'', Lublin 2003, wyd. [[Instytut Europy Środkowo-Wschodniej]], ISBN 83-917615-4-1, s.45.</ref><ref group="uwaga">"Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego– uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „[[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskimi]]” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej." [[Grzegorz Hryciuk]] ''Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948'', Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.104. „ A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.” [[Andrzej Chojnowski]], ''Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939'', Wrocław 1979, Wyd. [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Zakład Narodowy im Ossolińskich]], ISBN 83-04-00017-2, s.9, przypis 14.</ref>
<ref group="uwaga">"Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w [[Małopolska Wschodnia|Małopolsce Wschodniej]], była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności [[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskiej]], odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc '''wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński" i „język ruski”''', dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że '''oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński”''' (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim — „[[Sprawy Narodowościowe]]” Nr. 1/1932, str. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) '''Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego", czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.'''” Alfons Krysiński, ''Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931'', Warszawa 1933, [[Instytut Badań Spraw Narodowościowych]], Biblioteka ''[[Sprawy Narodowościowe|Spraw Narodowościowych]]'' nr 11, s.44-46.</ref><ref group="uwaga">"Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też '''w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji''': 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po ''rusku'' (Rusini)"'; [[Robert Potocki]], ''Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939'', Lublin 2003, wyd. [[Instytut Europy Środkowo-Wschodniej]], ISBN 83-917615-4-1, s.45.</ref><ref group="uwaga">"Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego– uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „[[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskimi]]” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej." [[Grzegorz Hryciuk]] ''Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948'', Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.104. „ A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.” [[Andrzej Chojnowski]], ''Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939'', Wrocław 1979, Wyd. [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Zakład Narodowy im Ossolińskich]], ISBN 83-04-00017-2, s.9, przypis 14.</ref>
! style="width: 15% | [[Żydzi]]<ref>Respondenci podający [[Jidysz|jidisz]] i [[język hebrajski]] jako ojczysty</ref>
! style="width: 15% | [[Żydzi]]<ref>Respondenci podający [[Jidysz|jidisz]] i [[język hebrajski]] jako ojczysty</ref>
! style="width: 15%" | [[Niemcy (naród)|Niemcy]]<ref>Respondenci podający [[język niemiecki]] jako ojczysty</ref>
! style="width: 15%" | [[Niemcy (naród)|Niemcy]]<ref>Respondenci podający [[język niemiecki]] jako ojczysty</ref>

Wersja z 10:17, 10 paź 2016

województwo wołyńskie
województwo
1921-1939
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Data powstania

19 lutego 1921 /
1 marca 1921[1]

Siedziba wojewody i sejmiku

Łuck

Wojewoda

Aleksander Hauke-Nowak

Powierzchnia

35 754 km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


2 085 600

• gęstość

58,4 os./km²

Tablice rejestracyjne

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Jagiellońska 72
Łuck
Podział administracyjny
Plan województwa wołyńskiego
Liczba powiatów ziemskich

11

Liczba gmin miejskich

22

Liczba gmin wiejskich

103

Położenie na mapie II Rzeczypospolitej
[[Plik:{{{mapa Polski}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie Polski|]]
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Współrzędne spoza mapy: 50.744800 25.320200
50°44′41,2800″N 25°19′12,7200″E/50,744800 25,320200
Województwo wołyńskie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9. XII. 1931 r.
Województwo wołyńskie – oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921
Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo wołyńskie
Województwo wołyńskie – oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931
Urząd Wojewódzki Wołyński w Łucku
Polska, gęstość zaludnienia, 1931

Województwo wołyńskiewojewództwo II Rzeczypospolitej istniejące w latach 1921–1939 ze stolicą w Łucku.

Województwo zostało utworzone 19 lutego 1921 roku[2] z terenów wchodzących w skład zachodniej części Guberni wołyńskiej. Największą zmianą terytorialną w ciągu istnienia województwa było przyłączenie 16 grudnia 1930 roku powiatu sarneńskiego z województwa poleskiego[3]. W 1938 roku powierzchnia województwa wynosiła 35 754 km². Poza Łuckiem, głównymi miastami były Równe (największe miasto), Kowel, Krzemieniec, Ostróg, Włodzimierz i Dubno.

Demografia

Ludność województwa wołyńskiego 1921 według deklarowanej narodowości

W spisie z 1921 roku zarejestrowano 1 437 907 mieszkańców[4].

W granicach z 1931 (wraz z powiatem sarneńskim włączonym do województwa w 1930 z województwa poleskiego) ludność województwa wołyńskiego wynosiła w 1921 roku 1 584 157 osób, w tym 265 486 (16,8%) Polaków, 1 087 383 (68,6%) Ukraińców, 165 972 (10,5%) Żydów, 25 474 (1,6%) Niemców, 25 491 (1,6%) Czechów i 1717 Białorusinów[12].

Ludność województwa wołyńskiego 1921 według deklarowanego wyznania[4]

Ludność województwa wołyńskiego 1931 w powiatach według deklarowanego języka ojczystego

Województwo wołyńskie
Powiat Polacy[13] Ukraińcy[14]

[a][b][c]

Żydzi[15] Niemcy[16] Inni
dubieński (lub dubnowski) 33 987 (15%) 158 173 (69,8%) 17 430 (7,7%) 2789 (1,2%) 14 430 (6,3%)
horochowski 21 100 (17,3%) 84 224 (69,0%) 9993 (8,2%) 4977 (4,1%) 1751 (1,5%)
kostopolski 34 951 (21,9%) 105 346 (66,0%) 10 481 (6,6%) 7545 (4,7%) 1279 (0,8%)
kowelski 36 720 (14,4%) 185 240 (72,6%) 26 475 (10,4%) 1813 (0,7%) 5244 (2,2%)
krzemieniecki 25 758 (10,6%) 196 000 (80,7%) 18 679 (7,7%) 118 2477 (1,0%)
lubomelski 12 150 (14,2%) 65 906 (77,1%) 6818 (8,0%) 8 625 (0,7%)
łucki 55 446 (19,4%) 172 038 (59,2%) 34 142 (11,7%) 17 619 (6,1%) 10 560 (3,6%)
rówieński 36 990 (14,6%) 166 286 (65,8%) 37 484 (14,8%) 7458 (2,9%) 10 371 (4,1%)
sarneński 30 426 (16,8%) 129 637 (71,5%) 16 019 (8,9%) 922 (0,5%) 4280 (2,3%)
włodzimierski 40 286 (26,8%) 88 174 (58,6%) 17 236 (11,5%) 2788 (1,9%) 1900 (1,2%)
zdołbunowski 17 826 (15,1%) 81 650 (69,0%) 10 787 (9,1%) 856 (0,7%) 7215 (6,1%)
Ogółem (tys.): 2085,6 346,6 (16,6%) 1426,9 (68,4%) 205,5 (9,9%) 46,9 (2,3%) 59,6 (2,8%)
Ogółem
  • Polacy – 346,6 tys. (16,6%)
  • Ukraińcy – 1 426,9 tys. (68,4%)
  • Żydzi – 205,5 tys. (9,9%)
  • Niemcy – 46,9 tys. (2,3%)
  • inni (Czesi – 31.tys (1,5%), Rosjanie – 23,4 tys (1,1%)) – 59,6 tys. (2,8%)

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r[17].

Ludność województwa wołyńskiego 1931 według deklarowanego wyznania

Według drugiego powszechnego spisu ludności z 1931 roku województwo zamieszkiwało 264 040 osób rzymskokatolickiego wyznania, 10 130 – unickiego, 1 396 593 – prawosławnego wyznania, 40 126 – augsburskiego, 2304 – reformowanego, 252 – unijne ewangelickie, 7193 osób podało wyznanie ewangelickie bez bliższego określenia, 27 338 – inne chrześcijańskie, 83 762 – mojżeszowe, 40 – inne niechrześcijańskie, 161 osób nie zostało określonych (oraz bezwyznaniowi), 1111 osób nie podało przynależności konfesyjnej[18].

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r[19].

Podział administracyjny

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.

Powiat Pow. km² Mieszk. Miasto powiatowe Mieszk.
Województwo wołyńskie
dubieński (lub dubnowski) 3275 226 700 Dubno 12 696
horochowski 1757 122 100 Horochów 5991
kostopolski (od 1925) ² 3496 159 600 Kostopol 6523
kowelski 5682 255 100 Kowel 27 653
krzemieniecki 2790 243 000 Krzemieniec 19 997
lubomelski 2054 85 500 Luboml 4111
łucki 4767 290 800 Łuck 37 737
ostrogski (do 1924) ³ 818 56 595 Ostróg 12 975
rówieński ² 2898 252 800 Równe 40 788
sarneński (od 1930) ¹ 5478 181 300 Sarny 7587
włodzimierski 2208 150 400 Włodzimierz 24 609
zdołbunowski (od 1925) ³ 1349 118 300 Zdołbunów 10 228
¹ 16 grudnia 1930 r. przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
² 1 stycznia 1925 r. utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).
³ 1 stycznia 1925 r. przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).

Wojewodowie wołyńscy w II Rzeczypospolitej

Wicewojewodowie

Miasta i miasteczka

Synteza

W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim „miasto”, „miasteczko” i „osada miejska”. Na terenie woj. wołyńskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka).

Określenie „miasto” miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że "miasto administracyjne" faktycznie posiadało prawa miejskie. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (Nisko, Borysław, Tustanowice) były wręcz wsiami[20].

Odwrotnie wiele miasteczek, a nawet miast – a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka bądź prawa miejskie – były wsiami w gminach wiejskich[20]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka/praw miejskich (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).

Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz „Miasto” – pisany wielką literą – mimo braku praw miejskich (np. Pruchnik Miasto, Waręż Miasto, Tartaków Miasto). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Pruchnik-Wieś, Waręż-Wieś, Tartaków-Wieś)[20].

Za czasów II Rzeczypospolitej w poczet miast (gmin miejskich) zaliczano różne grupy miejscowości zależnie od obszaru dawnego zaboru, w których się znajdowały. W województwach wschodnich byłego zaboru rosyjskiego (m.in. w woj. poleskim) po odzyskaniu niepodległości panowało zamieszanie co do charakteru prawnego miejscowości posiadających prawa miejskie/miasteczka. Sprawa ta została częściowo uregulowana różnymi rozporządzeniami[21][22][23][24], lecz przepisy były tylko częściowo wykonywane[25]. Ostatecznie w woj. poleskim za miasta uznano wszystkie miejscowości posiadające w 1924 roku prawa miejskie bądź te miejscowości o prawach miasteczka, które liczyły ponad 2000 mieszkańców. Jednakże Główny Urząd Statystyczny (na którego danych poniższa tabela jest utworzona) oparł wykaz nie na stanie faktycznym, lecz na obowiązujących przepisach prawno-administracyjnych (przez to są w nim niewielkie rozbieżności, np. Łokacze). Stąd:

  • za „miasta” (gminy miejskie) uznano wszelkie miejscowości, które za czasów rosyjskich posiadały ustrój miejski, o ile liczą (w 1924 roku) więcej niż 4000 mieszkańców
  • za „miasteczka” (gminy miejskie) uznano wszelkie miejscowości o charakterze miasteczkowym z liczbą mieszkańców (w 1924 roku) od 2000[26] do 4000 mieszkańców
  • za „miasta/miasteczka” (gminy miejskie) uznano także wszelkie inne miejscowości, na które ustawa miejska (względnie tymczasowa ustawa miejska) została rozciągnięta indywidualnymi rozporządzeniami Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich[27]

W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa wołyńskiego obu typów (stan na 1924 rok) z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka). W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[28].

Wykaz

W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa wołyńskiego obu typów (stan na 1924 rok) z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka). W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[28].

Stan ludności: na 30 czerwca 1921 roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku)
Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom IX – Województwo Wołyńskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach; Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VIII – Województwo Poleskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
► = status miejski utracony przed 1937 rokiem

Herb Miejscowość Charakter prawny Przywileje Powiat Gmina Liczba mieszk.
Aleksandrja[29] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński Kustyń[30] 1781
Beresteczko Miasto Miasto dubieński[31] 5633
Bereźne Miasto Miasteczko rówieński[32] 2494
Bereźne M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński[32] Bereźne 1594
Plik:Berezhnycr s.png Bereźnica (od 1930[3]) Miasto Miasteczko sarneński[3] [33] 2434
Bereżce M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko krzemieniecki Bereżce 715
Białozórka Miasto Miasteczko krzemieniecki [34] 2231
Boremel[35] M-ko w gm. wiejskiej[35] Miasteczko[35] dubieński Boremel 935
Czartorysk Miasto Miasteczko łucki [36] 2230
Dąbrowica (od 1930[3]) Miasto Miasteczko sarneński[3] 2694
Plik:Demydv s.png Demidówka M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Kniahinin 672
Deraźne[37] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński[32] Deraźne 701
Drużkopol[38] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko horochowski Brany 1121
Dubno Miasto Miasto dubieński 9146
Gródek[39] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Gródek[40] 856
Horochów Miasto Miasto horochowski 4421
Horyńgród[41][42] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński Tuczyn 2042
Hoszcza M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński Hoszcza 1337
Hulewicze[43] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Gródek[44] 270
Janówka[45] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Wielick 247
Jezierzany M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Nowy Dwór[46] 917
Katrynburg[47] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko krzemieniecki Borki[48] 478
Kisielin M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko horochowski Kisielin 458
Kiwerce[49] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko łucki Poddębce/Trościaniec[50] 824
Klewań M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński Klewań 1782
Kołki Miasto Miasteczko łucki [51] 2145
Korytnica M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko włodzimierski Korytnica 355
Korzec Miasto Miasto rówieński 4946
Kostopol Miasto Miasteczko[52] rówieński[32] 2990
Kowel Miasto Miasto kowelski 20 818
Kozin M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Krupiec 1021
Krzemieniec Miasto Miasto krzemieniecki 16 068
Liszniówka M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Gródek[40] 624
Luboml Miasto Miasteczko[53] lubomelski 3328
Ludwipol M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko rówieński[32] Ludwipol 1239
Łanowce M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko krzemieniecki Białozórka[54] 726
Łobaczówka M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński[31] Beresteczko 842
Łokacze Miasto[55] Miasteczko horochowski [56] 1794
Łuck Miasto Miasto łucki 21 157
Maciejów Miasto Miasteczko kowelski [57] 2977
Mielce M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Datyń 158
Mielnica M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Wielick 899
Międzyrzecz[58] Miasto Miasteczko rówieński [59] 2377
Międzyrzecz[60] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko ostrogski[61] Nowomalin 1412
Milanowicze[62] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Stare Koszary 436
Milatyn M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko włodzimierski Poryck 366
Mizocz M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński[61] Mizocz 1247
Młynów M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Młynów 1263
Murawica[63][64] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Młynów 376
Niesuchojeże[65] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Niesuchojeże 469
Ołyka Miasto Miasto dubieński[66] 4333
Opalin M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko lubomelski Huszcza 1226
Ostrożec M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Malin 638
Ostróg Miasto Miasto ostrogski[61] 12 975
Ozdziutycze[67] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko horochowski Kisielin 1015
Poczajów Nowy Miasto Miasteczko krzemieniecki [68] 2317
Poryck Miasto Miasteczko włodzimierski [69] 2129
Rachmanów M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko krzemieniecki Szumsk 709
Radziwiłłów Miasto Miasto krzemieniecki[70] 4240
Rafałówka (od 1930[3]) M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko sarneński[3] Rafałówka 1315
Ratno Miasto Miasteczko kowelski 2410
Rokitno (od 1930[3]) Miasto Miasteczko[71] sarneński[3] 1491
Rożyszcze Miasto Miasteczko łucki 3263
Równe Miasto Miasto rówieński 30 482
Sarny (od 1930[3]) Miasto Miasto sarneński[3] 5931
Sokul[72] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko łucki Rożyszcze 953
Stepań Miasto Miasteczko rówieński[32] [73] 2513
Szumsk Miasto Miasteczko krzemieniecki [74] 2345
Świniuchy[75][76] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko horochowski Świniuchy 1220
Targowica M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Jarosławicze 655
Tomaszgród (od 1930[3]) M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko sarneński[3] Klesów 803
Torczyn Miasto Miasteczko łucki [77] 3208
Trojanówka M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Gródek[40] 647
Tuczyn Miasto Miasteczko rówieński [78] 2943
Turzysk M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Turzysk 1501
Uściług Miasto Miasteczko włodzimierski 3728
Warkowicze M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Warkowicze 1099
Werba M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko dubieński Werba 402
Wiśniowiec Nowy Miasto Miasto krzemieniecki [79] 4028
Włodzimierz Miasto Miasto włodzimierski 11 623
Włodzimierzec (od 1930[3]) Miasto Miasteczko sarneński[3] [80] 2935
Wyżgródek[81] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko krzemieniecki Wyżgródek[82] 976
Wyżwa Nowa M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko kowelski Siedliszcze 1973
Zdołbunów Miasto Miasto rówieński[61] 7279
Zofjówka[83] M-ko w gm. wiejskiej Miasteczko łucki Silno 1549

Zobacz też

  1. "Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w Małopolsce Wschodniej, była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności staroruskiej, odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński" i „język ruski”, dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński” (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim — „Sprawy Narodowościowe” Nr. 1/1932, str. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego", czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.” Alfons Krysiński, Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931, Warszawa 1933, Instytut Badań Spraw Narodowościowych, Biblioteka Spraw Narodowościowych nr 11, s.44-46.
  2. "Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji: 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po rusku (Rusini)"'; Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s.45.
  3. "Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego– uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „staroruskimi” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej." Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.104. „ A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.” Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s.9, przypis 14.

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

  1. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie MP 1921-55-97
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie DzU 1921-16-93
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. a b c d e f g h i j k l m n o Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie sarny
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie skorowidzwołyński
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. Respondenci podający "narodowość rusińską" jako własną. Narodowości ukraińskiej spis nie przewidywał.
  6. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s. 136, por. Karol Grünberg, Bolesław Sprengel, Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X–XX wieku, Warszawa 2005, ISBN 83-05-13372-9 s. 319.
  7. Respondenci podający narodowość polską jako własną
  8. Respondenci podający "narodowość żydowską" jako własną
  9. Respondenci podający narodowość czeską jako własną
  10. Respondenci podający narodowość niemiecką jako własną
  11. Respondenci podający narodowość rosyjską jako własną
  12. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.136
  13. Respondenci podający język polski jako ojczysty
  14. Respondenci podający język ukraiński i "język ruski" jako ojczysty
  15. Respondenci podający jidisz i język hebrajski jako ojczysty
  16. Respondenci podający język niemiecki jako ojczysty
  17. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.139, Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s.50.
  18. Drugi Powszechny Spis Ludności z Dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i Gospodarstwa Domowe. Ludność. Stosunki /Zawodowe. Województwo Wołyńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. 25.
  19. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.140.
  20. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie skorowidzlwowski
    BŁĄD PRZYPISÓW
  21. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dziennik Urzędowy Zarządu
    BŁĄD PRZYPISÓW
  22. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dziennik Urzędowy Zarządu2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  23. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dziennik Urzędowy Zarządu3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  24. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dziennik Urzędowy Zarządu4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  25. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dane z 1924 roku
    BŁĄD PRZYPISÓW
  26. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dokładnie 1984 w przypadku
    BŁĄD PRZYPISÓW
  27. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie skorowidzpoleski
    BŁĄD PRZYPISÓW
  28. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie MP 1937-69-104
    BŁĄD PRZYPISÓW
  29. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Później jako Aleksandria
    BŁĄD PRZYPISÓW
  30. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie 21 sierpnia 1925 roku gminę
    BŁĄD PRZYPISÓW
  31. a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie hor
    BŁĄD PRZYPISÓW
  32. a b c d e f Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie kost
    BŁĄD PRZYPISÓW
  33. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego
    BŁĄD PRZYPISÓW
  34. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  35. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie boremel
    BŁĄD PRZYPISÓW
  36. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  37. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W publikacji źródłowej błędnie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  38. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Obecnie część wsi Żurawniki
    BŁĄD PRZYPISÓW
  39. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  40. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie gródek
    BŁĄD PRZYPISÓW
  41. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W publikacji źródłowej błędnie2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  42. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  43. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Obecna nazwa Guliwka
    BŁĄD PRZYPISÓW
  44. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Gminę Gródek przekształcono
    BŁĄD PRZYPISÓW
  45. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Obecna nazwa Iwanówka
    BŁĄD PRZYPISÓW
  46. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Gminę Nowy Dwór przekształcono
    BŁĄD PRZYPISÓW
  47. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Następnie jako Katerburg
    BŁĄD PRZYPISÓW
  48. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie 1 października 1933 roku
    BŁĄD PRZYPISÓW
  49. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców w gminie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  50. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kiwerce leżały na granicy
    BŁĄD PRZYPISÓW
  51. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  52. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie 1 stycznia 1923 nadanie praw
    BŁĄD PRZYPISÓW
  53. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W publikacji źródłowej błędnie3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  54. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie 1 stycznia 1924 roku Łanowce
    BŁĄD PRZYPISÓW
  55. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Ustrój miejski miasteczka
    BŁĄD PRZYPISÓW
  56. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego5
    BŁĄD PRZYPISÓW
  57. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego6
    BŁĄD PRZYPISÓW
  58. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Późniejsza nazwa to Międzyrzec
    BŁĄD PRZYPISÓW
  59. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego7
    BŁĄD PRZYPISÓW
  60. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Późniejsza nazwa to Międzyrzec2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  61. a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie zdo
    BŁĄD PRZYPISÓW
  62. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  63. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  64. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Obecnie część osiedla Młynów
    BŁĄD PRZYPISÓW
  65. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Oboczna nazwa Niesuchoiże
    BŁĄD PRZYPISÓW
  66. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie łuc
    BŁĄD PRZYPISÓW
  67. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Oboczna nazwa Oździutycze
    BŁĄD PRZYPISÓW
  68. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego8
    BŁĄD PRZYPISÓW
  69. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego9
    BŁĄD PRZYPISÓW
  70. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie dub
    BŁĄD PRZYPISÓW
  71. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Prawa miejskie od 15 kwietnia
    BŁĄD PRZYPISÓW
  72. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie5
    BŁĄD PRZYPISÓW
  73. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego10
    BŁĄD PRZYPISÓW
  74. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego11
    BŁĄD PRZYPISÓW
  75. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Obecna nazwa Prywitne
    BŁĄD PRZYPISÓW
  76. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Liczba mieszkańców łącznie6
    BŁĄD PRZYPISÓW
  77. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego12
    BŁĄD PRZYPISÓW
  78. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego13
    BŁĄD PRZYPISÓW
  79. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego14
    BŁĄD PRZYPISÓW
  80. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Po zniesieniu statusu miejskiego15
    BŁĄD PRZYPISÓW
  81. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Następnie jako Wyszogródek
    BŁĄD PRZYPISÓW
  82. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Następnie jako gmina Wyszogródek
    BŁĄD PRZYPISÓW
  83. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Później jako Zofiówka i Trochimbrod
    BŁĄD PRZYPISÓW