Viktor Orbán

Viktor Orbán

Viktor Orbán (2016)
Pełne imię i nazwisko	Viktor Mihály Orbán
Data i miejsce urodzenia	31 maja 1963 Székesfehérvár
Premier Węgier
Okres	od 29 maja 2010
Przynależność polityczna	Fidesz
Poprzednik	Gordon Bajnai
Premier Węgier
Okres	od 6 lipca 1998 do 27 maja 2002
Przynależność polityczna	Fidesz
Poprzednik	Gyula Horn
Następca	Péter Medgyessy
Odznaczenia

Viktor Mihály Orbán (wym. [ˈviktor ˈmiha:j ˈorba:n]; ur. 31 maja 1963 w Székesfehérvárze) – węgierski polityk i prawnik, od 1990 poseł do Zgromadzenia Narodowego (ośmiu kolejnych kadencji), przewodniczący Fideszu (1993–2000 i od 2002), premier Węgier w latach 1998–2002 i od 2010.

Życiorys

Działalność zawodowa i partyjna

Urodził się w Székesfehérvárze, dzieciństwo spędził w miejscowości Alcsútdoboz. W wieku 14 lat wraz z rodziną przeprowadził się do Székesfehérváru. W 1987 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa. Napisał pracę magisterską poświęconą ruchowi społecznemu wewnątrz systemu politycznego na przykładzie Polski. W latach 1989–1990 studiował brytyjską filozofię polityczną w Pembroke College w Oxfordzie jako stypendysta Fundacji Sorosa. W 1988 znalazł się wśród założycieli Związku Młodych Demokratów. 16 czerwca 1989 w czasie pogrzebu bohaterów rewolucji węgierskiej 1956 wygłosił przemówienie na Placu Bohaterów w Budapeszcie, w którym zażądał wycofania z Węgier armii radzieckiej i przeprowadzenia wolnych wyborów. Był uczestnikiem rozmów tzw. Trójkątnego Stołu.

W pierwszych wolnych wyborach w 1990 po raz pierwszy uzyskał mandat posła do Zgromadzenia Narodowego. Z powodzeniem ubiegał się o reelekcję w kolejnych wyborach w 1994, 1998, 2002, 2006, 2010, 2014 i 2018.

W 1993 po raz pierwszy został przewodniczącym Fideszu (wcześniej partia posiadała kolegialne kierownictwo). Ugrupowaniem tym kierował do 2000. Ponownie stanął na jego czele w 2002. Fidesz pod jego kierownictwem przeszedł ewolucję od ugrupowania liberalnego do partii konserwatywno-ludowej.

Pierwszy rząd (1998–2002)

W latach 1998–2002 sprawował funkcję premiera centroprawicowego rządu koalicyjnego. Za jego rządów Węgry przystąpiły do NATO, prowadzono również negocjacje nad członkostwem w Unii Europejskiej. Ożywieniu uległy stosunki w ramach Grupy Wyszehradzkiej, jednak na przełomie 2001 i 2002 zostały one praktycznie zamrożone ze względu na spór węgiersko-słowacki o prawa mniejszości węgierskiej (m.in. tzw. Kartę Węgra) oraz dekrety Edvarda Beneša. Podczas rządów Viktora Orbána dokonano rekonstrukcji zniszczonego w czasie II wojny światowej Mostu Márii-Valérii łączącego Węgry ze Słowacją, a także budowy nowego gmachu Teatru Narodowego w Budapeszcie. W kwestiach gospodarczych był początkowo zwolennikiem liberalizmu. Sprawując funkcję premiera doprowadził m.in. do zniesienia czesnego za studia wprowadzonego w pierwszej połowie lat 90. przez koalicję socjalliberalną i ponownie przywróconego przez rząd Ferenca Gyurcsánya w 2006. Był zwolennikiem wspierania przez państwo małych i średnich przedsiębiorstw. Za jego kadencji zmniejszyła się inflacja i bezrobocie oraz nastąpił wzrost płac, przy jednoczesnym pogłębieniu się deficytu budżetowego.

W 1999 jego ugrupowanie wystąpiło z Międzynarodówki Liberalnej i zgłosiło akces do centroprawicowej Europejskiej Partii Ludowej. Sam Viktor Orbán w 1992 został wybrany na wiceprzewodniczącego Międzynarodówki Liberalnej, następnie zasiadał w jej Komitecie Wykonawczym. W 2002 został wiceprzewodniczącym Europejskiej Partii Ludowej. Opowiadał się za pogłębianiem integracji europejskiej, rozszerzeniem Unii o państwa bałkańskie oraz budową UE na fundamencie wartości chrześcijańskich.

Działalność w opozycji (2002–2010)

W wyborach parlamentarnych w 2002 koalicja Fideszu i Węgierskiego Forum Demokratycznego zdobyła więcej głosów od Węgierskiej Partii Socjalistycznej, jednak rząd utworzyli socjaliści i liberałowie. Po przegranych wyborach z 2002 i z 2006 Viktor Orbán pozostał liderem opozycji parlamentarnej. Stanął na czele ruchu obywatelskiego Naprzód Węgry.

Kiedy Fidesz znajdował się w opozycji, partia ta wygrywała wybory do Parlamentu Europejskiego w 2004 i 2009.

Drugi, trzeci i czwarty rząd (od 2010)

W wyborach w 2010 został oficjalnym kandydatem koalicji Fideszu i Chrześcijańsko-Demokratycznej Partii Ludowej na urząd premiera rządu. Koalicja ta zdecydowanie wygrała wybory, zdobywając ponad 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 28 kwietnia 2010 prezydent László Sólyom powierzył Viktorowi Orbánowi misję sformowania nowego rządu. 29 maja 2010 został zaprzysiężony na tym urzędzie po tym, jak poparło go 261 parlamentarzystów.

Pierwszą zagraniczną wizytę złożył w Warszawie. W pierwszej połowie 2011 jego rząd koordynował węgierską prezydencję Rady Unii Europejskiej. W tym samym roku z inicjatywy kierowanego przez Viktora Orbána Fideszu uchwalono nową konstytucję (Magyarország Alaptörvénye), zawierającą preambułę traktującą okres od okupacji nazistowskiej do pierwszych wolnych wyborów (od 19 marca 1944 do 2 maja 1990) jako okres braku niepodległości Węgier. Ponadto z inicjatywy jego rządu wprowadzono podatek liniowy PIT na poziomie 16% oraz obniżono podatek CIT dla małych i średnich przedsiębiorców. Od 2011 na Węgrzech zaczął pogłębiać się kryzys gospodarczy, agencja ratingowa Standard & Poor’s obniżyła poziom wiarygodności ratingowej do tzw. poziomu śmieciowego, zaś początkowe negocjacje rządu Viktora Orbána z Międzynarodowym Funduszem Walutowym nie przyniosły sukcesów. Rząd Viktora Orbána przeforsował wówczas m.in. podwyższenie podstawowej stawki podatku VAT do 27% (najwyższej stawki w krajach Unii Europejskiej). W 2016 rating Węgier został podwyższony przez Standard & Poor’s do poziomu BB+.

W styczniu 2012 partie opozycyjne zorganizowały antyrządową manifestację w Budapeszcie (jej liczebność zagraniczne media określiły na dziesiątki tysięcy uczestników, zaś według organizatorów miało rzekomo w niej wziąć udział 100 tysięcy osób), protestując przeciwko wejściu w życie (od 1 stycznia 2012) nowej konstytucji, zarzucając ograniczanie demokracji. Działania gabinetu Viktora Orbána stały się także przedmiotem krytyki ze strony międzynarodowej prasy (m.in. „Financial Times” i „La Stampa”). 21 stycznia 2012 w węgierskiej stolicy odbyła się prorządowa manifestacja, której liczebność oszacowano na ponad 100 tysięcy osób, zaś według organizatorów miało wziąć w niej udział około 250 tysięcy manifestantów.

W 2014 kierowana przez niego koalicja zwyciężyła w kolejnych wyborach parlamentarnych, uzyskując 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 6 czerwca 2014 rozpoczął działalność trzeci rząd Viktora Orbána. Podobny wynik sojusz ten odnotował w następnych wyborach w 2018. 18 maja 2018 zaprzysiężono czwarty gabinet kierowany przez lidera Fideszu.

Krytyka

Polityka prowadzona przez Viktora Orbána określana jest jako "prowadząca do erozji demokracji na Węgrzech i zwracająca ten kraj w kierunku państwa autorytarnego". Zdaniem krytyków Orbána jego rządy doprowadziły do rozkładu demokratycznych struktur Węgier, w tym znaczącego ograniczenia niezależności i niezawisłości władzy sądowniczej. Rząd Orbána oskarżany jest również o podejmowanie działań ograniczających wolność prasy, takich jak przejęcie kontroli nad mediami państwowymi i niemalże wszystkimi mediami prywatnymi (według badania z 2017 roku 90% wszystkich węgierskich mediów kontrolowanych jest przez rząd lub właścicieli będących sojusznikami Orbána).

Życie prywatne

Żonaty z prawniczką Anikó Lévai, mają pięcioro dzieci (cztery córki i syna). Jest wiernym Kalwińskiego Kościoła Reformowanego. Od lat czynnie uprawia sport – piłkę nożną. Grał w klubie FC Felcsút. W 2007 był założycielem klubu Puskás Akadémia FC.

Odznaczenia i wyróżnienia

Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu św. Grzegorza Wielkiego.

Tygodnik „Gazeta Polska” przyznał mu tytuł „Człowieka Roku 2013”.

Publikacje książkowe

• 2003: A történelem főutcáján: Magyarország, 1998–2002
• 2006: 20 év: beszédek, íràsok, interjúk 1986–2006
• 2007: Egy az ország (wydanie w języku polskim pt. Ojczyzna jest jedna, 2009)
• 2010: Rengéshullámok: beszédek, írások, 2009–2010

Zobacz też

• Pierwszy rząd Viktora Orbána
• Drugi rząd Viktora Orbána
• Trzeci rząd Viktora Orbána
• Czwarty rząd Viktora Orbána

Bibliografia

• Nota biograficzna na stronie miniszterelnok.hu. [dostęp 3 września 2016]. (ang.).zły zapis daty dostępu
• Profil na stronie Zgromadzenia Narodowego. [dostęp 26 lutego 2020]. (węg.).zły zapis daty dostępu
• Józef Debreczeni: Viktor Orbán. Warszawa: Akurat, 2015. ISBN 978-83-287-0068-0.