Komisja Europejska

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje UE Parlament Europejski Przewodniczący Roberta Metsola Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2019 Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani IX kadencji Rada Europejska Przewodniczący Charles Michel Rada Prezydencja Niemcy (VII - XII 2020) Komisja Europejska Komisja Ursuli von der Leyen Przewodniczący Ursula von der Leyen Wysoki przedstawiciel Josep Borrell Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Prezes Koen Lenaerts Członkowie Sąd Przewodniczący Marc van der Woude Europejski Bank Centralny Prezes Christine Lagarde Trybunał Obrachunkowy Prezes Klaus-Heiner Lehne Instytucje Grupy EBI Grupa EBI Europejski Bank Inwestycyjny Werner Hoyer Europejski Fundusz Inwestycyjny Instytut EBI Organy doradcze UE Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Organy międzyinstytucjonalne Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Emily O’Reilly Europejski Inspektor Ochrony Danych Wojciech Wiewiórowski Europejski Urząd Doboru Kadr Europejska Szkoła Administracji Urząd Publikacji Unii Europejskiej Organy i jednostki zdecentralizowane Agencje, samodzielne jednostki organizacyjne i wspólne przedsięwzięcia UE oraz Euroatomu Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Komisja Europejska, KE – organ wykonawczy Unii Europejskiej, odpowiedzialny za bieżącą politykę Unii, nadzorujący prace wszystkich jej agencji i zarządzający jej funduszami. Komisja posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną w zakresie prawa unijnego oraz jest uprawniona do wydawania rozporządzeń wykonawczych (ang. Comission Regulation). Jej główną siedzibą jest Bruksela.

Funkcjonowanie komisji jest wzorowane na rządzie gabinetowym, a 28 komisarzy odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Od 2004 na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Radę Europejską, a następnie zatwierdzany przez Parlament Europejski na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest Jean-Claude Juncker, który pełni tę funkcję od 1 listopada 2014).

W potocznym rozumieniu termin „Komisja Europejska” może także oznaczać całą administrację podległą 28 komisarzom. W 2016 roku w strukturach Komisji było zatrudnionych około 32 tys. urzędników.

Komisja Europejska jest odpowiedzialna tylko przed Parlamentem Europejskim, a w historii nie było przypadku jej odwołania, mimo bliskości wskutek zainicjowanego przez parlament w 1999 śledztwa w sprawie korupcji, nepotyzmu i niegospodarności (Komisja przed głosowaniem w sprawie wotum nieufności sama podała się do dymisji).

Struktura Komisji

Komisja liczy tylu członków, ile jest państw członkowskich Unii (28). Gdyby zrealizowano w tej kwestii postanowienia Traktatu lizbońskiego, od 1 listopada 2014 Komisja powinna liczyć w każdej kadencji 2/3 liczby członków Unii (tzn. jeśli UE liczy 28 państw, to komisarzy byłoby 18). Jednak Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, mogła ustalić inną liczbę. Taką też decyzję podjęła 22 maja 2013 r., utrzymując rozwiązanie sprzed Traktatu z Lizbony.

Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określoną dziedzinę, analogicznie do ministrów w rządzie. W skład Komisji wchodzi też wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa jako jeden z jej wiceprzewodniczących. Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami płynącymi z krajów ich pochodzenia – są politykami, których desygnuje Rada Europejska (decydując większością kwalifikowaną), a zatwierdza Parlament Europejski. Ostatnim etapem powołującym Komisję w pełnym składzie jest mianowanie przez Radę Europejską. Zadaniem komisarzy jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Tryb wyboru Komisji

Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony, uwzględniając wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego Rada Europejska wybiera większością kwalifikowaną kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej, którego następnie po wysłuchaniu politycznego programu zatwierdza w głosowaniu Parlament Europejski, stanowiąc większością głosów członków wchodzących w jego skład. W przypadku niewybrania lub niezatwierdzenia kandydata stosuje się powyższą procedurę, a Rada Europejska ma miesiąc na przedstawienie nowego kandydata.

Rada Unii Europejskiej, w porozumieniu z przewodniczącym Komisji, ustala listę komisarzy, postępując według sugestii państw członkowskich. Następnie skład Komisji podlega kolegialnemu zatwierdzeniu przez Parlament Europejski, który przedtem przesłuchuje kandydatów na komisarzy na posiedzeniach odpowiednich Komisji. W przypadku zatwierdzenia, Rada Europejska mianuje Komisję stanowiąc większością kwalifikowaną.

Prerogatywy

Komisja Europejska zajmuje się wszystkimi bieżącymi zagadnieniami dotyczącymi funkcjonowania Unii, a więc polityką rolną, gospodarczą, społeczną, obronnością i polityką międzynarodową itp. Oprócz tego Komisja jest instytucją zajmującą się konstruowaniem i przedstawianiem pod głosowanie Radzie Unii Europejskiej lub Parlamentowi Europejskiemu wszystkich aktów prawnych Unii. Komisja przygotowuje też zazwyczaj propozycje traktatów i innych aktów prawa międzynarodowego, które są później dyskutowane na zebraniach Rady Europejskiej. Komisja Europejska nadzoruje też rządy państw członkowskich w sprawie wdrażania zmian prawa poszczególnych krajów wynikających z przystosowywania prawa krajowego do ustaleń unijnych. Komisja prowadzi też bieżące negocjacje z krajami kandydującymi do Unii. Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną „głową” Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych.

Komisja Europejska jako jedyny organ unijny ma prawo tzw. bezpośredniej inicjatywy legislacyjnej.

Komisja tworzy również białe księgi i zielone księgi. Zielone księgi to komunikaty dotyczące pewnych dziedzin polityki, skierowane przede wszystkim do uczestników konsultacji i debat na dany temat. Czasami stanowią impuls do podjęcia działań legislacyjnych. Białe księgi to dokumenty zawierające propozycje konkretnych działań Unii, opracowywane często po publikacji zielonej księgi rozpoczynającej dyskusję na dany temat.

Historia Komisji

Poprzedniczkami Komisji Europejskiej były: powstała w 1952 r. Wysoka Władza, będąca organem zarządzającym EWWiS złożonym z funkcjonariuszy międzynarodowych, oraz istniejące od 1958 r. Komisja EWG i Komisja Euratomu. Wszystkie trzy organy zostały połączone w jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich w 1967 r. na mocy Traktatu Fuzyjnego. Nazwa Komisja Europejska przyjęła się po wejściu w życie Traktatu z Maastricht i powstaniu Unii Europejskiej.

Zarzuty o korupcję i niegospodarność

W 1999 Komisja została rozwiązana w wyniku zarzutów o korupcję i nepotyzm podniesionych przez audytora wewnętrznego Paula van Buitenena, w których główną rolę grała komisarz Édith Cresson. Bezpośrednią przyczyną rozwiązania Komisji, której przewodniczącym był Jacques Santer, był raport Komisji Niezależnych Ekspertów opisujący brak zarządzania sprzyjający korupcji i niegospodarności:

Zarzuty o nierzetelne rozliczanie środków budżetowych i brak transparentności były podnoszone ponownie w 2004 roku.

Po skandalu w 1999 roku rozwiązaniem problemu miało być uruchomienie biura antykorupcyjnego OLAF. Według Paula van Buitenena w 2008 roku nadal nie funkcjonuje ono skutecznie. Już w latach 2002–2004 zaobserwowano pierwsze przypadki wewnętrznych represji wobec urzędników zgłaszających do OLAF nieprawidłowości w swoich jednostkach.

W 2008 roku Komisja Europejska została skrytykowana przez koalicję organizacji pozarządowych za dopuszczenie do zdominowania grup eksperckich przez lobbystów i przedstawicieli biznesowych grup nacisku.

W 2009 roku 66% skarg do europejskiego rzecznika praw obywatelskich (European Ombudsman) dotyczyło działań Komisji Europejskiej, z czego 36% – braku transparentności, na przykład utrudniania dostępu do informacji publicznej.

W kwietniu 2009 ujawniona została wewnętrzna notatka rozesłana do pracowników Komisji Europejskiej, w której zaleca się im, by w raportach i korespondencji nie wspominali o prywatnych spotkaniach z lobbystami oraz instruuje, w jaki sposób utrudniać dostęp do informacji publicznej przez wąskie interpretowanie zapytań we wnioskach.

W 2010 roku organizacja Transparency International wyraziła zaniepokojenie podejmowaniem pracy przez byłych komisarzy w sytuacjach mogących stwarzać podejrzenie konfliktu interesów. Brytyjskie czasopismo „Public Servant Magazine” skrytykowało Komisję za rozrzutność i niekontrolowany rozrost biurokracji, której koszty utrzymania wynoszą ponad 8 miliardów euro, z czego koszty samej Komisji to ponad 3,5 miliarda. Zbiorcze raporty na temat wydatków Komisji Europejskiej opublikowało w 2011 roku The Bureau for Investigative Journalism, krytykując równocześnie KE za utrudnianie dostępu do tych informacji

W 2010 roku Reuters ujawnił korespondencję urzędników Komisji, którzy ukrywali lub przeinaczali wyniki badań naukowych dla wsparcia politycznego programu promocji biopaliw. Wkrótce potem Komisja została pozwana do sądu przez organizację ClientEarth z zarzutem ograniczania prawa do informacji publicznej. Kontrowersje wzbudza także – zgodna z przepisami KE – praktyka wypłacania byłym komisarzom „przejściowych wynagrodzeń” w wysokości 40-65% ich zarobków przez trzy lata od odejścia z pracy.

Obecny skład Komisji

Osoba	Państwo	Stanowisko
Jean-Claude Juncker	Luksemburg	przewodniczący
Federica Mogherini	Włochy	wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
Frans Timmermans	Holandia	pierwszy wiceprzewodniczący komisarz ds. lepszej regulacji, rządów prawa i Karty Praw Podstawowych
Kristalina Georgiewa	Bułgaria	wiceprzewodnicząca komisarz ds. budżetu i zasobów ludzkich
Maroš Šefčovič	Słowacja	wiceprzewodniczący komisarz ds. unii energetycznej
Jyrki Katainen	Finlandia	wiceprzewodniczący komisarz ds. miejsc pracy, wzrostu, inwestycji i konkurencyjności
Valdis Dombrovskis	Łotwa	wiceprzewodniczący komisarz ds. euro i dialogu społecznego
Andrus Ansip	Estonia	wiceprzewodniczący komisarz ds. jednolitego rynku cyfrowego
Věra Jourová	Czechy	komisarz ds. sprawiedliwości, spraw konsumenckich i równości płci
Günther Oettinger	Niemcy	komisarz ds. budżetu i zasobów ludzkich
Pierre Moscovici	Francja	komisarz ds. ekonomicznych i finansowych, podatków i ceł
Marianne Thyssen	Belgia	komisarz ds. zatrudnienia, spraw społecznych, umiejętności i mobilności pracowników
Corina Crețu	Rumunia	komisarz ds. polityki regionalnej
Johannes Hahn	Austria	komisarz ds. Europejskiej Polityki Sąsiedztwa i negocjacji akcesyjnych
Dimitris Awramopulos	Grecja	komisarz ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa
Vytenis Andriukaitis	Litwa	komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności
Jonathan Hill	Wielka Brytania	komisarz ds. stabilności finansowej, usług finansowych i unii rynków kapitałowych
Elżbieta Bieńkowska	Polska	komisarz ds. rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości oraz małych i średnich przedsiębiorstw
Miguel Arias Cañete	Hiszpania	komisarz ds. działań w dziedzinie klimatu i energii
Neven Mimica	Chorwacja	komisarz ds. współpracy międzynarodowej i rozwoju
Margrethe Vestager	Dania	komisarz ds. konkurencji
Violeta Bulc	Słowenia	komisarz ds. transportu
Cecilia Malmström	Szwecja	komisarz ds. handlu
Karmenu Vella	Malta	komisarz ds. środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa
Tibor Navracsics	Węgry	komisarz ds. edukacji, kultury, młodzieży i sportu
Carlos Moedas	Portugalia	komisarz ds. badań, nauki i innowacji
Phil Hogan	Irlandia	komisarz ds. rolnictwa i rozwoju wsi
Christos Stilianidis	Cypr	komisarz ds. pomocy humanitarnej i zarządzania kryzysowego

Poprzednie komisje

• Pierwsza Komisja Waltera Hallsteina (1958–1962)
• Druga Komisja Waltera Hallsteina (1962–1967)
• Komisja Jeana Reya (1967–1970)
• Komisja Franco Malfattiego (1970–1972)
• Komisja Sicco Mansholta (1972–1973)
• Komisja François-Xaviera Ortolego (1973–1977)
• Komisja Roya Jenkinsa (1977–1981)
• Komisja Gastona Thorna (1981–1985)
• Pierwsza Komisja Jacques’a Delorsa (1985–1988)
• Druga Komisja Jacques’a Delorsa (1988–1992)
• Trzecia Komisja Jacques’a Delorsa (1992–1994)
• Komisja Jacques’a Santera (1995–1999)
• Komisja Romano Prodiego (1999–2004)
• Pierwsza Komisja José Manuela Barroso (2004–2010)
• Druga Komisja José Barroso (2010–2014)

Bibliografia

• Tamara Barriga: Komisja Europejska. UniaEuropejska.org, 2011-05-30. [dostęp 2011-05-30]. (pol.).

Linki zewnętrzne

• Witryna oficjalna Komisji Europejskiej
• Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce