Trajan
Cesarz rzymski | |
Okres |
od 27 stycznia 98 |
---|---|
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Moneta | |
Marek Ulpiusz Trajan (łac. Marcus Ulpius Traianus[1], ur. 18 września 53 w Italice[2], zm. 9 sierpnia 117 w Selinusie) – cesarz rzymski w latach 98-117.
Rodzina i kariera
Trajan wywodził się z rodziny italskiego pochodzenia, która osiedliła się w Italice w prowincji Hispania Baetica (dzisiejsza południowa Hiszpania)[2]. Był synem Marcusa Ulpiusa Trajanusa, dowódcy rzymskiego, którego Wespazjan uczynił konsulem i patrycjuszem, a później namiestnikiem Syrii w latach 73-77[2]. Matka Trajana nazywała się Marcia i była siostrą żony cesarza Tytusa – Marcii Furnilli[3]. Trajan miał siostrę – Ulpię Marcianę[4].
Trajan był trybunem podczas rządów swego ojca w Syrii, później pełnił urząd kwestora i pretora, a następnie dowodził legionem w prowincji Hispania Tarraconensis[2]. W 89 roku stanął po stronie cesarza Domicjana podczas buntu legionów germańskich dowodzonych przez Saturnina, za co został nagrodzony konsulatem w 91 roku[5][2]. Spędził kilka lat w Rzymie, by potem zostać mianowany przez następcę Domicjana – Nerwę – dowódcą armii w prowincji Germania Superior[2].
W październiku 97 roku bezdzietny i niemłody już Nerwa, zmagający się dodatkowo z nieufnością i oporem ze strony wojska, adoptował i dopuścił do współrządów Trajana – wtedy dowódcę najbliższej Rzymowi armii konsularnej[6][1]. Nerwa ogłosił swoją decyzję w świątyni Jowisza na Kapitolu, tuż po zwycięstwie rzymskim nad Dunajem[6]. Senat zatwierdził wybór cesarza nadając adoptowanemu tytuł Cezara[6]. Trzy miesiące później pod koniec stycznia 98 roku Nerwa zmarł nagle, pozostawiając rządy w cesarstwie Trajanowi[5].
Panowanie
Prowadził politykę wyraźnie ekspansywną wyznaczając sobie za cel poszerzenie Cesarstwa Rzymskiego o tereny Dacji ze stolicą w Sarmizegethusie, bogate w rudy złota oraz tereny państwa partyjskiego, dysponującego dużymi zasobami kruszcowymi ze względu na handel prowadzony z Dalekim Wschodem. Wojna w Dacji (101-102, 105-106) zakończyła się zwycięstwem Trajana i utworzeniem nowej prowincji Dacja. Na wschodzie z kolei utworzono prowincję Arabii – teren zdobyty przez wodza Korneliusza Palmę, a po zwycięstwie nad Partami (113-115) przyłączono do Rzymu Armenię (114)[7], Mezopotamię aż do Zatoki Perskiej i Adiabene (115)[7]. W związku z wybuchem powstania żydowskiego Trajan musiał jednak zrezygnować z dalszych podbojów, a zagarnięte na wschodzie tereny zostały po części zwrócone Partom przez Hadriana (Asyria i Mezopotamia). Odtworzona Armenia natomiast pozostała pod wpływami Rzymu.
Prowadzona przez Trajana polityka wewnętrzna charakteryzowała się współpracą z senatem (o czym może świadczyć nadany mu w 114 tytuł Optimus princeps, "Najlepszy Cesarz" – Trajan jako jedyny został nim obdarzony[7]) przy jednoczesnym umacnianiu własnej władzy. W późniejszych czasach, do nowo wybranego cesarza kierowano formułkę: „Sis felicior Augusto, melior Traiano” – bądź szczęśliwszy od Augusta, lepszy od Trajana. Cesarz dbał również o rozwój prowincji, niejednokrotnie prowadząc korespondencję z namiestnikami. Zachowały się do naszych czasów listy namiestnika Bitynii Pliniusza Młodszego. Trajan zasłynął z rozbudowy i zmodernizowania Circus Maximus, obiektu z VI wieku przed narodzeniem Chrystusa. Zbudował również Rzymianom nowe forum oraz zmodernizował port w Ostii. Za jego rządów Rzym stał się najwspanialszą metropolią świata. Trajan zmarł w Cylicji podczas powrotu z kampanii przeciw Partom.
Żoną Trajana była Plotyna (ok. 70-122/123).
Zobacz też
- Łuk Trajana
- Forum Trajana
- Kolumna Trajana
- Tropaeum Traiani
- pięciu dobrych cesarzy
- wojny partyjsko-rzymskie
Przypisy
- ↑ a b Jaczynowska 1995 ↓, s. 246.
- ↑ a b c d e f Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 101.
- ↑ Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 95.
- ↑ Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 99.
- ↑ a b Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 96.
- ↑ a b c Bowman, Garnsey i Rathbone 2000 ↓, s. 94-95.
- ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1-4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-00000-7.
Bibliografia
- Maria Jaczynowska: Dzieje Imperium Romanum. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11924-1.
- Alan K. Bowman, Peter Garnsey, Dominic Rathbone: The Cambridge Ancient History: The High Empire, A.D. 70-192. T. 11. Cambridge University Press, 2000. ISBN 978-0-521-26335-1.
Linki zewnętrzne
- ISNI: 0000000121426949
- VIAF: 88067472, 4537151247947944270001, 3319160486112205180001, 3892147270463235700002
- ULAN: 500115699
- LCCN: n79055990
- GND: 118623567
- LIBRIS: hftw0bg10f693r2
- BnF: 13164032k
- SUDOC: 081821417
- SBN: CUBV153638
- NLA: 61544279
- NKC: jn20040227018
- BNE: XX938012
- NTA: 069710260
- BIBSYS: 97049437
- CiNii: DA09810983
- Open Library: OL5307137A
- PLWABN: 9810538780705606
- NUKAT: n97090272
- J9U: 987007269034005171
- CANTIC: a10230324
- BNC: 000060309
- ΕΒΕ: 233937, 98918
- BLBNB: 000370453
- LIH: LNB:V*384174;=BN