Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów/Dundee

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dundee
Ilustracja
Od góry do dołu: most kolejowy Tay Bridge, statek RRS Discovery i centrum Dundee, Magdalen Green i University of Dundee
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Dei Donum
i Prudentia et Candore
Państwo

 Wielka Brytania

Kraj

 Szkocja

Council area

Dundee City

Powierzchnia

60 km²

Wysokość

18 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


148 270
2460 os./km²

Nr kierunkowy

01382

Kod pocztowy

DD1-DD6

Podział miasta

30 dzielnic: Ardler, Balgay, Balgillo, Balgowan, Barnhill, Blackness, Broughty Ferry, Camperdown, Charleston,
City Centre, Claverhouse, Craigiebank, Douglas, Fairmuir, Fintry, Gowrie Park, Hilltown, Kirkton, Law, Lochee, Logie, Menzieshill, Ninewells, Pitkerro, St Marys, Stobswell, Strathmartine, West End, Woodside, Whitfield

Położenie na mapie Szkocji
Mapa konturowa Szkocji, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Dundee”
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Dundee”
Ziemia56°27′51″N 2°58′13″W/56,464167 -2,970278
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dundee (gd. Dùn Dèagh) jest czwartym co do wielkości miastem Szkocji. Leży na północnym brzegu ujścia rzeki Tay (zatoka Firth of Tay, wschodnie wybrzeże Morza Północnego).

Historia miasta początkami sięga epoki żelaza i wiąże się z Piktami. W średniowieczu było ono miejscem wielu bitew. Podczas rewolucji przemysłowej rozwinął się miejscowy przemysł jutowy, Dundee zasłynęło wówczas również z dziennikarstwa oraz dżemu pomarańczowego, produkowanego tu na skalę przemysłową. Dzięki temu zyskało przydomek miasta juty, dżemu i dziennikarstwa.

Dundee liczy 143.090 mieszkańców. Jeśli jednak doliczymy mieszkańców takich dzielnic jak Monifieth, Birkhill i Invergowrie - połączonych fizycznie, choć nie administracyjnie, z miastem, liczba mieszkańców wynosiłaby wtedy około 170.000. Największą liczbę mieszkańców odnotowało na początku 1970 r. (prawie 200.000). Później populacja miasta malała z powodu migracji ludności oraz zmiany granic administracyjnych w latach '70 i '80 XX wieku (utraciło część przedmieść na rzecz otaczających je jednostek terytorialnych).

Dundee znane jest jako Miasto Discovery, nazwane tak na cześć działalności naukowej w przeszłości oraz RRS Discovery - statku badawczego Antarktyki Roberta Falcona Sotta, wybudowanego i przycumowanego obecnie w Dundee. W latach '80 rozwinął się tu przemysł biomedyczny i technologiczny. Obecnie miasto ma 10-procentowy udział w brytyjskim cyfrowym przemyśle rozrywkowym. W Dundee znajdują się dwa uniwersytety: Uniwersytet Dundee i Uniwersytet Abertay Dundee. Swoją siedzibę ma tutaj Szkocki Teatr Tańca mieszczący się w miejskim Dundee Repertory Theatre. W Caird Hall regularnie koncertuje Królewska Szkocka Orkiestra Narodowa.

5 marca 2004 r. Dundee otrzymało status Fairtrade City[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nie znamy daty założenia pierwszej osady na miejscu obecnego Dundee, najprawdopodobniej istniała na długo przed XII w., z którego pochodzą pierwsze wzmianki historyczne.

Gaelicka nazwa Dundee - Dùn Dèagh - włącza w nazwę miasta człon dùn - fort - odnosząc się najprawdopodobniej do fortu, którego ślady przetrwały na wzgórzu Dundee Law. Dokładne znaczenie słowa Dundee jest nieznane, chociaż sugerowano, że może oznaczać fort ognia, nawiązując do zapalanych jako ostrzeżenie dla żeglarzy ognisk na wzgórzu. Inne znaczenia to Fort Boga oraz Fort Tay.

Wishart Arch to jedyna ocalała do dziś część murów miasta

W 1191 r. miasto nagrodzono nadaniem prawa i tytułu miasta królewskiego (royal burgh), można z tego wnosić, że już wtedy istniała tu osada o większym znaczeniu i rozmiarach[2]. Prawa odebrał miastu Edward I Długonogi lecz już w 1327 Robert Bruce nadał miastu nowe prawa. W 1545 r. Dundee otoczono murem i ufortyfikowano z powodu działań wojennych znanych jako rough wooing. W lipcu 1547 znaczna część miasta została zniszczona przez ciężki ostrzał artyleryjski Anglików. W 1645 podczas I Angielskiej Wojny Domowej, Dundee znów było oblężone, tym razem przez rojalistę Jamesa Grahama, 1 Markiza Montrose[2]. W 1651, w trakcie III Angielskiej Wojny Domowej, zostało najechane przez generała Moncka, dowódcę sił Olivera Cromwell'a w Szkocji. Ci angielscy parlamentarzyści zniszczyli dużą część miasta oraz zabili wielu jego mieszkańców. Później Dundee było miejscem wczesnego powstania Jakobitów. Gdy przywódca powstańców - John Graham, 1 Wicehrabia Dundee wzniósł sztandar Stuartów na wzgórzu Dundee Law na znak poparcia dla Jakuba VII (Jakuba II Stuarta) po swym zwycięstwie, zyskał sobie przydomek Bonnie Dundee[3].

Dundee bardzo rozwinęło się (także powierzchniowo) w czasie rewolucji przemysłowej, głównie dzięki przemysłowi jutowemu[4]. Pod koniec XIX wieku, większość robotników zatrudniona była w zakładach przemysłu jutowego oraz jemu pokrewnych. Położenie Dundee przy dużym ujściu rzeki pozwoliło na łatwy import juty z subkontynentu indyjskiego oraz tłuszczu wielorybiego — potrzebnego w procesie przetwarzania juty — pozyskiwanego przez duży, miejski przemysł wielorybniczy. Przemysł jutowy zaczął tracić na znaczeniu w XX w., gdy wytworzenie tkanin stało się tańsze na subkontynencie Indyjskim. W latach siedemdziesiątych zamknięto ostatni zakład przemysłu jutowego w mieście.

Oryginalny Tay Bridge (od południa) dzień po katastrofie. Zawalona część widoczna jest przy północnym brzegu

Oprócz juty Dundee znane jest z dżemu i dziennikarstwa. Mówiąc "dżem" mamy na myśli ang. marmalade z owoców cytrusowych (głównie z pomarańczy), której wymyślenie przypisuje się Janet Keiller w 1797 (chociaż w rzeczywistości, znaleziono podobne receptury pochodzące już z XVI w.). Dzięki masowej produkcji i światowemu eksportowi dżem Keillera stał się znaną marką. W przetwórstwie dżemu nie zatrudniano jednak tak wielu ludzi jak w przemyśle jutowym[5]. Od tego czasu dżem pomarańczowy zaczęły wytwarzać większe przedsiębiorstwa, lecz słoiczki z oryginalnym dżemem Keillera są nadal szeroko dostępne na rynku. "Dziennikarstwo" odnosi się do wydawcy - firmy DC Thomson & Co. - założonej w mieście w 1905 r., która po służbie zdrowia i przemyśle wypoczynkowym pozostaje największym pracodawcą[6][7]. Firma wydaje różnego rodzaju gazety, komiksy dziecięce i magazyny. Wśród nich są m.in. The Sunday Post, The Courier, Shout oraz publikacje dla dzieci: The Beano i The Dandy.

W XIX w. w Dundee rozwinął się przemysł morski i stoczniowy. W latach 1871 - 1881 wybudowano tu 2.000 statków, w tym antarktyczny statek badawczy wykorzystany przez Roberta Falcona Scotta - RRS Discovery. Statek ten możemy zobaczyć w Discovery Point, a w wiktoriańskim zakładzie konstrukcji stalowo-ramowych, gdzie zbudowano silnik RRS Discovery, mieści się obecnie największa księgarnia w mieście[8]. Zapotrzebowanie zakładów jutowych na olej wielorybi stymulowało istnienie dość dużego przemysłu wielorybniczego. Wyspa Dundee na Antarktyce zawdzięcza nazwę Wyprawie Wielorybniczej Dundee, podczas której w 1892 została odkryta. Wypraw wielorybniczych zaprzestano w roku 1912, a budowy statków - w 1981[9]. Pierwszy most kolejowy na rzece Tay zbudował u jej ujścia Thomas Bouch. Otwarto go w 1879 i stanowił wtedy najdłuższy most kolejowy na świecie. Niecały rok później, w czasie sztormu, most zawalił się pod ciężarem pociągu pełnego pasażerów. Zdarzenie to zwane jest katastrofą mostu na rzece Tay. Żaden z pasażerów nie przeżył[10].

Władze i polityka[edytuj | edytuj kod]

Tayside House - obecna siedziba Urzędu Miasta Dundee

W roku 1911 Dundee po raz pierwszy otrzymało tytuł miasta królewskiego (royal burgh), a w 1996 zostało jednolitą jednostką administracyjną na mocy Local Government etc. (Scotland) Act 1994[11], który nadał mu jednostopniową władzę samorządową, sprawowaną przez Urząd Miasta Dundee.

Miasto ma dwa motta — Dei Donum (łac.: Dar Boga) i Prudentia et Candore (Z rozwagą i czystością)[12], chociaż zwykle tylko ostatnia jest używana do celów reprezentacyjnych miasta. Dundee reprezentowane jest zarówno w Izbie Gmin jak i w szkockim parlamencie. Jeśli chodzi o wybory do Parlamentu Europejskiego, Dundee należy do szkockiego okręgu wyborczego w Unii.

Władze lokalne[edytuj | edytuj kod]

Dundee jest jedną z 32 jednostek administracyjnych Szkocji[11], reprezentowaną przez Radę Miasta Dundee (Urząd Miasta), składającą się z 29 wybieranych radnych. Poprzednio miasto było hrabstwem miejskim, jednak obecnie stanowi dystrykt w regionie Tayside. Sesje Rady Miasta odbywają się w City Chambers, otwartych w 1933 przy City Square. Reprezentujący miasto i przewodniczący Rady ma tytuł Lord Provost, a jego funkcja jest podobna do funkcji burmistrza w innych miastach. Zarząd Rady ma siedzibę w Tayside House na brzegu rzeki Tay, jednak ostatnio rada ogłosiła zamiar jego rozbiórki i przeniesienia się do nowych zabudowań (Dundee House) na ulicy North Lindsay[13]. Rada była kierowana przez koalicję mniejszościową partii laburzystów i liberalnych demokratów - 12 radnych, z pomocą Partii Konserwatywnej mającej 5 radnych. Chociaż Szkocka Partia Narodowa miała najwięcej radnych - 11[14][15]. Wybory do Rady odbywają się co cztery lata (ostatnie 3 maja 2007). Poprzednio radni byli wybierani w jednomandatowych okręgach wg ordynacji większościowej. Tą sytuację zmienił Local Governance (Scotland) Act 2004 przed ostatnimi wyborami w 2007[16]. Wprowadził on 8 nowych wielomandatowych okręgów, w których wybierano 3-4 radnych pojedynczym głosem przechodnim, w celu uzyskania formy ordynacji proporcjonalnej. W wyniku wyborów, żadna partia nie uzyskała większości bezwzględnej, 13 mandatów zdobyła Szkocka Partia Narodowa, 10 - laburzyści, 3 - Partia Konserwatywna, 2 - liberalni demokraci, oraz 1 - radny niezależny.

Westminster i Holyrood[edytuj | edytuj kod]

Rynek miejski w Dundee. Budynek z tyłu placu to Caird Hall, natomiast po prawej - Dundee City Chambers, miejsce zebrań Rady Miasta

W wyborach do Izby Gmin mającej siedzibę w Pałacu Westminsterskim, obszar miasta i część okręgu Angus podzielono na dwa brytyjskie obszary wyborcze[17]. Okręgi Dundee Wschód i Dundee Zachód reprezentowane są odpowiednio przez Stewart Hosie ze Szkockiej Partii Narodowej i Jamesa McGoverna - laburzystę.

W wyborach do Szkockiego Parlamentu, mieszczącego się w budynku zwanym potocznie Holyrood, obszar miasta podzielony jest na 3 okręgi wyborcze. Okręgi Dundee Wschód i Dundee Zachód do Parlamentu Szkockiego mieszczą się całkowicie w granicach miasta. Północno-wschodnie i północno-zachodnie części miasta należą do okręgu Angus w wyborach do Holyrood[17]. Wszystkie trzy okręgi są w Północno-Wschodnim Szkockim regionie wyborczym (oczywiście w ramach wyborów do Szkockiego Parlamentu). Obecnie Shona Robison (SPN) jest parlamentarzystą z okręgu Dundee Wschód; Joe Fitzpatrick (SPN) - z okręgu Dundee Zachód, a Andrew Welsh (SPN) - z okręgu Angus.

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Dundee utrzymuje kulturalne, ekonomiczne i naukowe kontakty z sześcioma miastami partnerskimi[18]:

Dodatkowo, Szkocka Episkopalna Diecezja Brechin (której ośrodkiem jest katedra św. Pawła w Dundee) prowadzi współpracę z diecezją Iowa w Stanach Zjednoczonych oraz z diecezją Suazi[19].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Widok na Dundee Law

Dundee leży na północnym brzegu Firth of Tay, blisko Morza Północnego. Miasto otaczają bazaltowe formy wulkaniczne wygasłego wulkanu, zwanego Dundee Law lub po prostu Law (174 metrów - 571 stóp)[20]. Dundee jest jedynym szkockim miastem usytuowanym na południowym stoku, co pozwala przypuszczać, że jest ono najcieplejsze i najbardziej słoneczne w Szkocji. Temperatury są tu zwykle o kilka stopni wyższe niż od Aberdeen na północ czy też na wybrzeżach okolic Angus. W Dundee panują łagodniejsze zimy niż innych częściach Szkocji. Dzieje się tak dzięki ochronnemu pasmu wzgórz z tyłu miasta, często pokrytych śniegiem, podczas gdy miasto pozostaje czyste[21].

Dundee, zajmujące stosunkowo małą powierzchnię, jest najgęściej zaludnionym obszarem Szkocji po Glasgow oraz piątym w całej Wielkiej Brytanii. Charakteryzuje się wysoką zabudową, głównie czteropiętrowymi kamienicami w stylu wiktoriańskim, zbudowanymi z miodowego lub brązowego piaskowca. Zarówno centralne dzielnice miasta, jak i osiedla na jego obrzeżach pełne są wielopiętrowych bloków mieszkalnych z lat '60. Te drugie znajdują się wśród najbiedniejszych dzielnic miejskich w Wielkiej Brytanii. Ze wschodnią częścią miasta sąsiaduje znaczące, choć nie włączone do miasta, przedmieście Broughty Ferry - z klubem jachtowym, szerokim wachlarzem profesjonalnych usług oraz kosztownymi domami - są wśród nich zabytki z okresu rewolucji przemysłowej - których mieszkańcy to wybitni przedstawiciele różnych profesji, piłkarze oraz prezenterka GMTV Lorraine Kelly. Ostatni wystawiony na sprzedaż apartament w Broughty Ferry wszedł na rynek z ceną wywoławczą £750,000, dużo wyższą niż średnia w Szkocji.

Dundee leży blisko Perth (20 mil) i na wschód od Scottish Highlands w południowej części kraju. St Andrews (14 mil) i Fife w północno-wschodniej Szkocji położone są na południe, natomiast Sidlaw Hills, Angus Glens i Glamis Castle - na północ od miasta. Nieopodal Dundee znajdują się dwa najbardziej prestiżowe szkockie pola golfowe, St Andrews Links i Carnoustie Golf Links. Miejscowości Invergowrie w Perthshire, Newport on Tay w Fife oraz Monifieth i Birkhill w Angus leżą poza granicami administracyjnymi Dundee, chociaż de facto są jego przedmieściami.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Rdzenni mieszkańcy Dundee nazywają siebie "Dundonianami" (ang. Dundonians) i są rozpoznawani dzięki szczególnemu akcentowi[22], w którym najłatwiej zauważyć zamianę monoftongu /e/ na dyftong /ai/.

Duża część mieszkańców zarabia poniżej średniej krajowej lub pobiera zasiłki socjalne. Ponad połowa miejskich dzielnic znajduje się pośród najuboższych w Szkocji[23]. Mniej niż połowa domów w Dundee to mieszkania własnościowe, (nieznaczną) większość stanowią lokale spółdzielcze lub komunalne, chociaż daje to wyższy ułamek niż w Glasgow. Jednak mimo tych wszystkich problemów socjalnych Dundonianie nie umierają tak wcześnie jak mieszkańcy Glasgow[24]. Szczególnie wysokim wskaźnikiem ubóstwa charakteryzuje się dzielnica Whitfield (96% - najwyższy w Wielkiej Brytanii[25]). W Dundee odnotowano najwyższy wskaźnik aborcji w Szkocji w roku 2004 (24.2‰[26]) oraz najwyższy wskaźnik ciężarnych nastolatek w Europie Zachodniej[27] (1 na 16; średnia to 1 na 23[28]).

Populacja Dundee wzrosła znacznie na skutek urbanizacji podczas rewolucji przemysłowej, podobnie jak w innych brytyjskich miastach. Największy przyrost przypada w połowie dekady 1800-10 wraz z przybyciem irlandzkich robotników uciekających przed Wielkim Głodem (1845-1849), których zachęciła industrializacja Dundee[29]. Miasto przyciągnęło także imigrantów z Włoch, uciekających przed biedą i głodem, oraz z Polski, szukających schronienia przed pogromami Żydów (XIX w.), a w XX wieku - przed II wojną światową. Dzisiejsze Dundee ma liczną populację mniejszości narodowych, wliczając trzecią co do wielkości społeczność Azjatów (~3,500) w Szkocji, po Glasgow i Edynburgu[30]. Dundee przyciągnęło więcej mieszkańców Europy Wschodniej niż się spodziewano, a przewiduje się, że liczba ta szybko wzrośnie o dalsze 2.000 bułgarskich imigrantów[31]. Do Dundee przyjeżdża wielu studentów (Irlandczycy i inni obywatele EU), którzy stanowią 14.2% liczby mieszkańców (najwyższy udział wśród czterech największych miast Szkocji[31]). Dundee ma stosunkowo wysoki stopień recyklingu odpadów komunalnych[32].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Cox's Stack - komin dawnego zakładu jutowego Camperdown. Jego nazwa pochodzi od nazwiska barona jutowego Jamesa Cox, późniejszego Lorda Provosta Dundee

Dundee to regionalny pracodawca, ośrodek naukowy oraz najważniejsze szkockie centrum handlu po Glasgow i Edynburgu. Ponad 300.000 osób dojeżdża do centrum miasta w 30 minut, a 700.000 - w godzinę. Dundee położone jest w sercu Szkocji, godzinę drogi od Edynburga i Glasgow oraz niewiele dalej - od Aberdeen. Wielu mieszkańców North East Fife, Angus i Perth and Kinross dojeżdża do pracy w mieście[33]. W 2006 ludność aktywna ekonomicznie stanowiła 76,7% populacji Dundee w wieku produkcyjnym, z czego około 20% to studenci studiów dziennych. W mieście znajduje się prawie 95.000 etatów w ok. 4.000 firm. Liczba miejsc pracy wzrosła o blisko 10% od roku 1996. Ostatnio i obecnie inwestycje w mieście są na rekordowym poziomie. Od 1997 Dundee stało się centrum inwestycji na kwotę sięgającą miliard funtów[34].

Pomimo rozwoju ekonomicznego część mieszkańców Dundee żyjąca w ubóstwie, która może być określona jako społecznie wykluczona, jest największa w Szkocji po Glasgow. Średnie tygodniowe zarobki w lutym 2006 były równe £409 (szkocka średnia), co stanowi wzrost o 33% w stosunku do roku 1998[33]. Bezrobocie w 2006 wynosiło około 3,8% i było wyższe niż średnia - 2,6% - w Szkocji, chociaż miasto załatało dziurę od roku 1996, kiedy wynosiło ono 8,6% przy średnim bezrobociu w Szkocji na poziomie 6,1%. W 2000 liczba bezrobotnych w mieście spadła poniżej 5.000 osób po raz pierwszy od ponad 25 lat. Średnie ceny mieszkań w Dundee wzrosły co najmniej dwukrotnie od roku 1990 ze średniej ceny £42.475 do £102.025 w 2006[35]. Całkowita kwota sprzedaży mieszkań w mieście potroiła się od 1990 (£115.915.391) do 2004 (£376.999.716). Ceny domów wzrosły o ponad 15% między latami 2001–2002 i 2002–2003, a pomiędzy rokiem 2005 i 2006 - o 16,6%[35].

W ujęciu historycznym[edytuj | edytuj kod]

W okresie po II wojnie światowej nastąpiła transformacja ekonomiczna miasta. Co prawda przemysł jutowy nadal zatrudniał 20% ogółu pracowników, ale zaczęły rozwijać się także nowe gałęzie gospodarki. NCR Corporation wybrała Dundee na miejsce działalności w Wielkiej Brytanii pod koniec 1945 roku[36], głównie z powodu braku zniszczeń wojennych, dobrej infrastruktury komunikacyjnej oraz wysokiej produktywności, dzięki długiemu nasłonecznieniu. Produkcja ruszyła na rok przed oficjalnym otwarciem fabryki 11 czerwca 1947. Dwa tygodnie po obchodach 10-lecia zakładu, wyprodukowano tam 250.000. bankomat. Do lat '60 NCR stała się głównym pracodawcą, produkując bankomaty ATM w kilku swoich fabrykach w Dundee. Firma, znana wśród pracowników i okolicznych mieszkańców jako the Cash, udoskonaliła czytniki kart magnetycznych do kas i produkowała pierwsze komputery[37]. Astral, mieszczące się w Dundee przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją i sprzedażą chłodziarek i pralek, po połączeniu z Morphy Richards rozszerzyło swą działalność, zatrudniając ponad 1,000 osób[38]. Rozwój produkcji opon Michelin w Dundee pomógł wchłonąć bezrobocie spowodowane spadkiem znaczenia przemysłu jutowego, szczególnie po ogłoszeniu abolicji kontroli handlu jutą przez Board of Trade 30 kwietnia 1969[39].

Zatrudnienie w Dundee zmieniło się dramatycznie w latach '80 wraz ze spadkiem o blisko 10.000 liczby miejsc pracy z powodu likwidacji stoczni, zaprzestania produkcji dywanów oraz zaniku handlu jutą. Aby zwalczać rosnące bezrobocie i słabe warunki ekonomiczne, Dundee ogłoszono strefą ekonomiczną Enterprise Zone w styczniu 1984. W 1983 korporacja Timex wyprodukowała tu pierwsze komputery domowe Sinclair ZX Spectrum. W tym samym roku firma przekroczyła limity produkcji, pomimo strajku pracowników protestujących przeciwko zwolnieniom i planom wyburzenia jednej z fabryk pod budowę supermarketu. Timex zamknął swój zakład w Dundee w 1993 po burzliwych, sześciomiesięcznych strajkach[40]. W styczniu 2007, NCR ogłosiła plany redukcji 650 etatów w swojej fabryce Gourdie, kończąc tym samym produkcję ATM w Dundee. Teraz będzie ona używana jedynie do produkcji na małą skalę oraz wytwarzania prototypów, jednak zakład w Dundee będzie nadal spełniał funkcje: B+R, oprogramowania, sprzedaży i wsparcia technologicznego.

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

Podobnie jak w pozostałych regionach Szkocji, przemysł produkcyjny stopniowo zastępuje gospodarka mieszana, chociaż 13.5% zatrudnionych nadal pracuje w sektorze produkcyjnym, więcej niż średnio w Szkocji i Wielkiej Brytanii oraz ponad dwa razy więcej niż w Edynburgu, Glasgow i Aberdeen. Nowe rozwijające się branże to głównie technologia informacyjna (udoskonalanie oprogramowania) i biotechnologia wraz z handlem. Miasto posiada mały sektor finansowy, bankowy i ubezpieczeniowy, zatrudniając łącznie 11% ogółu pracowników, mniej niż 3 większe szkockie miasta, gdyż przykładowo w Edynburgu co trzeci pracownik znajduje zatrudnienie właśnie w sektorze bankowo-finansowym.

Magdalen Green z altaną koncertową położona w dzielnicy West End

W roku 2006, 29 firm zatrudniało 300 lub więcej pracowników (włącznie z limited companies i prywatnymi firmami): NCR Corporation, Michelin, Tesco, D. C. Thomson & Co, BT, SiTEL, Norwich Union, Royal Bank of Scotland, ASDA, Strathtay Scottish, Tayside Contracts, Tokheim, Scottish Citylink, W H Brown Construction, C J Lang & Son, Joinery and Timber Creations, HBOS, Debenhams, Travel Dundee, WL Gore and Associates, In Practice Systems, The Wood Group, Simclar, Millipore Life Sciences, Alchemy (technologie związane z przeciwciałami), Cypex (producent leków zawierających sztuczne enzymy odpowiedzialne za metabolizm, m.in. cytochrom P450, oraz inne specyfiki metaboliczne). Główni pracodawcy w sektorach państwowym i prywatnym to NHS Tayside, Uniwersytet Dundee, Policja Tayside, Dundee College, Straż Pożarna Tayside, Her Majesty's Revenue and Customs, Uniwersytet Abertay Dundee oraz Wellcome Trust.

Największymi pracodawcami w Dundee są Urząd Miasta i NHS (ang. National Health Service) - publiczna służba zdrowia, zatrudniając łącznie 10% siły roboczej. Inżynieria biomedyczna i biotechnologia, wliczając początkujące firmy biomedyczne mające korzenie w uniwersyteckich ośrodkach badawczych, bezpośrednio zatrudnia prawie 1.000 osób, a pośrednio - 2.000[41]. Technologia informacyjna i produkcja oprogramowania do gier komputerowych stały się ważnymi branżami w mieście od ponad 20 lat. Rockstar North, wydawca serii Lemmings i Grand Theft Auto, firma założona w Dundee jako DMA Design przez Davida Jonesa, absolwenta Uniwersytetu Abertay Dundee[42]. David Jones jest obecnie CEO Realtime Worlds, które wydało ostatnio (2007) Crackdown dla Xbox 360, oraz odpowiada za zatrudnienie ponad 140 osób różnej narodowości, głównie w Dundee.

Dundee kontroluje 10% brytyjskiego cyfrowego przemysłu rozrywkowego, o rocznym obrocie wynoszącym £100 milionów[43]. Poza wyspecjalizowanymi dziedzinami medycyny, nauk ścisłych i technologii, proporcja "Dundonian" zatrudnionych w sektorze produkcyjnym jest wyższa niż w większych miastach Szkocji: blisko 12% pracowników. Dochód produkcyjny na 1 mieszkańca w Dundee wynosił £19,700 w 1999, natomiast w Glasgow - £16,700[44]. Wskaźnik upadłości w biznesie w Dundee jest niższy niż w innych szkockich miastach, jedynie 2.3% wszystkich likwidacji firm w Szkocji, w porównaniu do 22% i 61.4% dla odpowiednio Edynburga i Glasgow[44].

Okolice miasta są siedzibą 3 głównych baz wojskowych Wielkiej Brytanii: Condor (Royal Marines), Leuchars (RAF), która może być źródłem nagłego hałasu (ćwiczenia lotnicze), oraz Barry (armia i szkolenia wojskowe).

W Dundee działa Ninewells Hospital - jeden z największych i najnowocześniejszych w Europie, jak również 3 inne szpitale publiczne - Kings Cross, Victoria i Ashludie oraz jeden prywatny - Fernbrae.

W Castle Huntly znajduje się otwarte więzienie o niskim nadzorze dla mężczyzn z wyrokiem 18 miesięcy i więcej, natomiast w pobliskim Perth mieści się większy zakład karny przeznaczony dla więźniów odsiadujących wyroki poniżej 4 lat. Więzienie w Perth prowadzi także sekcję dla młodych przestępców, szczególnie odbywających końcówkę kary, w Friarton Hall[45].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Liczba odwiedzających miasto wzrasta równomiernie od 10 lat, a liczba turystów spoza Wielkiej Brytanii podwoiła się w tym czasie. Hotele w Dundee służą także za bazę turystyczną dla okolicznych wiejskich regionów Angus oraz Perth and Kinross.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Widok na Dundee poprzez ujście rzeki Tay od strony południowej. Wzgórze w tle to Dundee Law usytuowane mniej więcej w centrum miasta. Po lewej most drogowy na rzece Tay

Droga A90 biegnąca przez Dundee łączy miasto z autostradą M90 i Perth na zachodzie, oraz z Forfar i Aberdeen na północy. W obrębie miasta jest ona drogą ekspresową i częścią obwodnicy po jego północnej stronie, zwanej Kingsway, zatłoczonej w godzinach szczytu. Na wschodzie droga A92 łączy Dundee z Monifieth i Arbroath oraz z hrabstwem Fife na południowym brzegu ujścia Tay przez płatny most, chociaż opłaty pobierane są tylko na południowej granicy, od kierujących się do Fife. Główny, południowy szlak komunikacyjny (A991), wiodący wokół miasta, prowadzi drogami Riverside Drive i Riverside Avenue wzdłuż rzeki od połączenia z A90 na zachodzie do centrum miasta, gdzie łączy się z A92 przy moście.

W Dundee istnieje rozległy, publiczny transport autobusowy, któremu dworzec autobusowy Seagate służy jako główna zajezdnia. Travel Dundee - firma autobusowa z siedzibą w Dundee - obsługuje większość śródmiejskich połączeń, wraz z firmą Strathtay Scottish, specjalizującą się w obsłudze połączeń wiejskich. Dwie stacje kolejowe miasta to dworzec główny Dundee (Tay Bridge), położony przy dokach oraz o wiele mniejsza stacja kolejowa Broughty Ferry, położona dalej na wschód w Broughty Ferry. Transport kolejowy uzupełniają dworce w Invergowrie, Balmossie i Monifieth. Pasażerów obsługują First ScotRail, Virgin Cross Country i GNER. W latach osiemdziesiątych XX w. zamknięto tu terminal firmy Freightliner od tego czasu w mieście nie ma frachtowych usług transportowych.

Lotnisko Dundee oferuje połączenia handlowe do portów lotniczych Londoyn-City, Birmingham International i Belfast-City[46]. Obsługuje ono małe samoloty i leży 3 km na zachód od centrum miasta, nad rzeką Tay. Najbliższy większy międzynarodowy port lotniczy mieści się w Edynburgu (odległy o 39 mil).

Najbliższy morski port pasażerski znajduje się w Rosyth, około 35 mil na południe, nad Firth of Forth.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Szkoły[edytuj | edytuj kod]

Szkoły w Dundee mają nabór uczniów liczący ponad 20.300[24]. W mieście działa 41 szkół podstawowych i 10 szkół średnich. Wśród nich, 12 podstawówek i 3 licea służą ludności wyznania rzymskokatolickiego, pozostałe szkoły nie są określone wyznaniowo. Dundee jest także siedzibą szkoły dla dziewcząt muzułmańskich — jedynej takiej placówki w Szkocji[47]. Standardy podstawówek w Dundee wykazują ciągłą poprawę od roku 2001, równą lub przekraczającą narodową średnią dla wskaźnika poprawy[48]. Wyniki nauczania szkół średnich stopnia podstawowego oraz wyższego, w latach 1997 do 1999, znajdowały się dużo poniżej średniej krajowej[24], chociaż dane z następnych lat wskazują na znaczącą poprawę. Między 2003 a 2006 rokiem 85% uczniów uzyskało access 3 (zaliczyło kursy umożliwiające podjęcie osobom pełnoletnim edukację w szkołach wyższych) lub zdało egzamin gimnazjalny na poziomie średnio zaawansowanym (niższego stopnia - ang. Intermediate 1) z angielskiego lub matematyki, a 12% uzyskało co najmniej C z matury w skali ocen od No Award do A (No Award - najniższa, D - 45-49% punktów - brak zaliczenia poziomu Intermediate 2, C, B, A)[49]. Przeciętny udział absolwentów kontynuujących naukę w szkołach policealnych lub wyższych wyniósł 56% w roku szkolnym 2004/2005, 4% więcej od średniej narodowej 52%[49]. Był to wzrost od okresu lat 1997-1999, kiedy wskaźnik sytuował się znacznie poniżej szkockiej średniej[49]. Współczynnik wagarów w miejskich szkołach poprawił się względem poprzednich oraz na tle narodowej średniej równej 0,8%, wynosząc 0,2%[24].

W Dundee mieści się jedna z niepublicznych (prywatnych) szkół, High School of Dundee, założona w XIII wieku przez opata i mnichów z Lindores. W poczet jej pierwszych uczniów możemy zaliczyć Williama Wallace, Hektora Boece oraz Jamesa, Johna i Roberta Wedderburnów, autorów The Gude and Godlie Ballatis, jednej z ważnych prac literackich szkockiej reformacji. Była to najwcześniej "zreformowana" szkoła w Szkocji, która przyjęła nową religię w 1554.

Najbardziej prestiżowe państwowe szkoły średnie w Dundee to: Harris Academy, Morgan Academy oraz St John's RC High School. Harris Academy założono w roku 1885 i jest ona największą państwową szkołą w mieście. Wśród byłych uczniów możemy wymienić MP George'a Gallowaya, zawodowego piłkarza Christian Dailly oraz byłego vice-przewodniczącego Rangers Football Club, Donalda Findlaya. Powstanie Morgan Academy datuje się na rok 1888, kiedy to Dundee Burgh School Board kupiła szpital Morgan, przekształcając go w szkołę. Szkoła i wcześniejszy szpital noszą imię Johna Morgana, który zapisał w testamencie znaczną część swej fortuny na założenie lokalnej instytucji. Pierwotny budynek został zniszczony przez pożar w roku 2001, ale odtąd jest z wysiłkiem odbudowywany i unowocześniany.

St Johns RC High School odnowiono w latach 2004-2006; nowy budynek, odremontowany za £12,5 miliona, jest jedną z najlepiej wyposażonych szkół w Wielkiej Brytanii.

College i uniwersytety[edytuj | edytuj kod]

Uniwersytet Dundee

Dundee posiada dwa uniwersytety oraz społeczność studencką szacowaną na 17.000[31]. Uniwersytet Dundee został założony w roku 1967, przez 70 wcześniejszych lat pełniąc rolę college'u Uniwersytetu St Andrews. Znaczące badania w dziedzinach biomedycyny i onkologii są prowadzone przez "College of Life Sciences" (część Uniwersytetu Dundee)[50]. W jego ramach działa także Duncan of Jordanstone School of Art and Design. W październiku 2005 roku uniwersytet został pierwszym centrum UNESCO w Wielkiej Brytanii; będzie ono zaangażowane w badania nad gospodarką światowymi zasobami wody, wspólnie z ONZ[51].

Uniwersytet Abertay Dundee jest nowym uniwersytetem[52]; utworzony w 1994 przez nadanie statusu uniwersytetu Dundee Institute of Technology, założonemu w 1888 roku. Uniwersytet prowadzi kierunek technologii gier komputerowych oraz wydział programowania, organizujący coroczny konkurs związany z produkcją gier komputerowych o nazwie Dare to Be Digital. Uczelnia jest również siedzibą Dundee Business School. W maju 2002 Uniwersytet Abertay Dundee został sklasyfikowany jako numer jeden w Wielkiej Brytanii pod względem inwestycji w zaplecze technologiczne IT w rankingu Financial Times[53][54]. Uniwersytet Dundee zajął trzecią pozycję pod względem pracy socjalnej, siódme pod względem architektury oraz ósme w naukach biologicznych[54].

College Dundee to objęty miejskim patronatem college policealny, założony w 1985 jako instytucja szkolnictwa wyższego oraz szkolenia zawodowego. College jest znany dzięki centrum New Media i Szkockiej Szkole Tańca Współczesnego. W roku 2005 inspekcja Her Majesty's Inspectorate of Education określiła poziom nauczania college'u jako "bardzo dobry" w 6 z 7 kategorii oraz w ocenie ogólnej[55].

Miejsca kultu religijnego[edytuj | edytuj kod]

Katedra św. Pawła

Kościoły miejskie: parafialny pw. Matki Boskiej oraz Steeple Church stanowią znamienite budowle Kościoła Szkockiego w Dundee. Leżą w miejscu średniowiecznej parafii pw. Najświętszej Maryi Panny, z której pozostała jedynie zachodnia wieża z XV w. Przyległa do niej świątynia była swego czasu największym kościołem parafialnym w średniowiecznej Szkocji. Wśród ówczesnych miast szkockich Dundee wyróżniał fakt posiadania dwóch kościołów parafialnych; po drugim, pw. św. Klemensa, położonym w rejonie dzisiejszego Rynku, nic nie pozostało. W średniowieczu w mieście znajdowały się również domy zakonne dominikanów i franciszkanów oraz wiele szpitali i kaplic. Taki stan rzeczy zmieniła reformacja (1559) - i po tych instytucjach pozostały tylko budynki.

Prezbiterium Kościoła Szkockiego w Dundee składa się obecnie z 45 kongregacji, chociaż wiele z nich dzieli się obecnie ministrami. Robert Murray McCheyne, pełniąc posługę w kościele św. Piotra (obecnie Wolny Kościół Szkocki) od roku 1838 od swej śmierci w 1843, wprowadził znaczącą odnowę życia religijnego w Dundee[56]. W mieście znajdują się także dwie katedry - pod wezwaniem św. Pawła (Episkopalny Kościół Szkocji) i rzymskokatolicka katedra św. Andrzeja.

Kościół parafialny Dundee (NMP)

Zarejestrowana wspólnota żydowska istnieje w mieście od XIX w. Współczesną ortodoksyjną synagogę w Dudhope Park zbudowano w latach siedemdziesiątych XX w. wraz z cmentarzem żydowskim oddalonym o około 3 mile w kierunku wschodnim.

Muzułmanom służy jeden duży i kilka pomniejszych meczetów oraz Instytut Al Maktoum studiów arabistycznych i islamistycznych, otwarty w 2000 r. W Broughty Ferry mieści się jedyna w Szkocji muzułmańska szkoła prywatna dla dziewcząt. Sklepy i restauracje z żywnością halal wraz ze sklepami sprzedającymi ubrania i akcesoria azjatyckie znajdują się w okolicach dzielnicy Hilltown.

W mieście jest również hinduski mandir oraz sikhijska gurdwara.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Galeria McManus - muzeum i galeria sztuki

W Dundee mieści się jedyny w Szkocji pełnowymiarowy zespół teatralny, założony w latach 1930. Jednym z jego najsłynniejszych wychowanków jest hollywoodzki aktor urodzony w Dundee - Brian Cox[57]. Dundee Repertory Theatre, zbudowany w 1982, jest siedzibą Szkockiego Teatru Tańca. Główna sala koncertowa w Dundee - Caird Hall (nazwana na cześć swego dobroczyńcy barona jutowego Jamesa Key Cairda) - gości zwykle Królewską Szkocką Orkiestrę Narodową. Natomiast na mniejszych scenach podczas dorocznych miejskich festiwali jazzowych, gitarowych i bluesowych występują miejscowi oraz międzynarodowi muzycy. Dundee Contemporary Arts, otwarty w 1999 w kulturalnej części miasta mieści galerię sztuki współczesnej oraz dwie sale kinowe. Budynek Galerii McManus zbudowany w stylu neogotyckim, położony jest przy placu Alberta (Albert Square). Znajdują się tu muzeum i galeria prezentująca wystawy: malarstwa, rzeźby i sztuki użytkowej, jak również historii naturalnej.

Siedziba dyrekcji firmy DC Thomson & Co. w Dundee

Dundee może poszczycić się także sporym dziedzictwem literackim. Związani z miastem autorzy, A. L. Kennedy, Rosamunde Pilcher, Kate Atkinson, Thomas Dick, Mary Shelley oraz John Burnside, urodzili się w Dunde, bądź też mieszkali tu lub studiowali. W Dundee co 2 lata organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Literacki skierowany do nowych autorów, w którym nagrodą jest kwota wysokości £10.000 i publikacja utworu przez Polygon Books. Do zwycięzców należeli m.in. Andrew Murray Scott, Claire-Marie Watson i Malcolm Archibald. William McGonagall, stale cytowany jako "najgorszy poeta świata"[58], pracował oraz pisał w Dundee, często prezentując swe utwory w pubach i barach. Wiele jego wierszy opowiada o mieście oraz zdarzeniach z nim związanych np. The Tay Bridge Disaster ("Katastrofa mostu na rzece Tay").

W mieście i okolicy urodziło się wielu innych znanych ludzi takich jak: aktor Alan Cumming oraz księżniczka Małgorzata.

Muzyka[edytuj | edytuj kod]

Wielu popularnych wykonawców muzycznych takich jak soulowo-funkowa formacja Average White Band, the Associates[59], zespół muzyczny Spare Snare[60], Danny Wilson oraz grający indie rock zespół The View pochodzą z Dundee. Debiutancki album zespołu The View dotarł do 1. miejsca brytyjskich list przebojów w styczniu 2007[60]. Ricky Ross z Deacon Blue i piosenkarz K.T. Tunstall byli uczniami High School of Dundee, choć Tunstall nie jest rodowitym mieszkańcem miasta[61]. Irlandzka grupa Snow Patrol (indie rock) została założona przez studentów Uniwersytetu Dundee[62], Brian Molko; wokalista Placebo, dorastał w tym mieście[63]. Pod koniec czerwca, w Dundee odbywa się doroczny festiwal bluesowy znany jako Dundee Blues Bonanza[64]. W maju 2006 r. festiwal zorganizowany przez BBC Radio 1 zorganizowało festiwal o nazwie Big Weekend w parku Camperdown w Dundee[60]. Miasto posiada także prężną scenę muzyki undergroundowej, w której działa np. The Hazey Janes.

Radio i telewizja[edytuj | edytuj kod]

Dundee jest siedzibą jednego z 11 centrów szkockiego oddziału BBC. BBC Szkocja Dundee znajduje się w centrum Nethergate. Regionalne studia STV znajdują się również w Dundee i stąd nadawane są lokalne wiadomości, w biuletynie informacyjnym North Tonight stacji STV.

Między 2001 i 2002, miasto miało własny licencjonowany kanał telewizyjny - Kanał Szósty Dundee, który nadawał muzykę, wideo i popularne filmy animowane dla dzieci. Miasto ma dwie stacje radiowe — Wave 102 i Tay FM — nadające odpowiednio na 102.0 i 102.8   FM. Siostrzaną stacją Tay FM na falach AM jest Tay AM.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Dundee posiada dwie zawodowe drużyny piłkarskie: Dundee i Dundee United, które grają na stadionach (odpowiednio) Dens Park i Tannadice Park. Są one prawdopodobnie położonymi najbliżej siebie stadionami piłkarskimi na świecie. Dundee jest jednym z trzech brytyjskich miast, z którego wywodzą się dwaj półfinaliści Ligi Mistrzów (pozostałe miasta to Glasgow i Londyn). Dundee przegrało z A.C. Milanem w roku 1963, a Dundee United - z A.S. Roma w 1984. Ponadto, Dundee doszło do półfinałów Pucharu Miast Targowych w 1968, and Dundee United - do finału Pucharu UEFA w 1987 roku. Od sezonu 2004-05, Dundee United jest jedynym miejskim klubem w Scottish Premier League (SPL)[65]. W regionie działa również 6 drużyn piłkarskich juniorów: Dundee North End, East Craigie, Lochee Harp, Lochee United, Dundee Violet i Downfield. W maju 2005, dwa miejscowe zespoły — Tayport i Lochee United — zakwalifikowały się do finału Scottish Junior Cup na Tannadice Park, wygranego przez Tayport[66].

Dundee ma drużynę hokejową Dundee Texol Stars, trenującą w Dundee Ice Arena. Gra ona w Scottish National League (SNL) z Dundee Tigers oraz w Northern League (NL) i innych pucharach. W Dundee istnieje także klub rugby Dundee High School Former Pupils uczestniczący w rozgrywkach Pierwszej Dywizji BT Premier League. Menzieshill Hockey Club należy do czołowych zespołów hokeja na trawie w kraju, regularnie reprezentujących Szkocję w zawodach europejskich. Drużyna bierze udział w rozgrywkach European Indoor Cup A Division, a w ostatniej dekadzie siedem razy wygrała Scottish Indoor National League. W Dudhope Park dzięki środkom z funduszu Quality of Life Szkockiej Egzekutywy zbudowano betonowy skate park[67]. Otwarty w roku 2006, został nominowany do Nancy Ovens Award[68].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Miasta ze statusem city w Szkocji

Szkocja

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Historia 10 miast: konkurujące ze sobą ośrodki miejskie porzucają historyczną rywalizację na 10. urodziny marki FAIRTRADE. Fairtrade Foundation, luty 2004. [dostęp 2007-09-16].
  2. ↑ a b John Bartholomew: Encyklopedia Wysp Brytyjskich. 1887.
  3. ↑ John Graham of Claverhouse. [w:] Encyklopedia Szkocji [on-line]. Uniwersytet Edynburg, 2006. [dostęp 17 września 2007].
  4. ↑ Dundee: całkowita populacja. [w:] Obraz Brytanii na przestrzeni wieków; [on-line]. Uniwersytet Portsmouth, 2004. [dostęp 8 lipca 2006].
  5. ↑ Lepki sukces Keillera. [w:] Legacies [on-line]. BBC. [dostęp 9 lipca 2006].
  6. ↑ Historia Dundee. [w:] Travel Scotland [on-line]. Travel Scotland Holidays. [dostęp 7 czerwca 2006].
  7. ↑ Wiktoriańskie Dundee - juta, dżem i dziennikarstwo. [w:] The Victorian Achievement - History Trails [on-line]. BBC. [dostęp 7 czerwca 2006].
  8. ↑ Roland Huntford: Shackleton. styczeń 1986. ISBN 0-689-11429-X.
  9. ↑ Polowania na walenie - statki wielorybnicze. [w:] HistoryShelf.org [on-line]. East Lothian Council, 2003. [dostęp 7 lipca 2006].
  10. ↑ Przerażająca katastrofa - zawalenie się Tay Bridge. The Scotsman, 29 grudnia 1879. s. 5. [dostęp 2006-07-09].
  11. ↑ a b Local Government etc. (Scotland) Act 1994 (pełny tekst). Office of Public Sector Information (OPSI). Strona główna OPSI.
  12. ↑ A Chronicle of The City's Office Bearers, Chambers, Regalia, Castles & Twin Cities. [dostęp 2006-07-09].
  13. ↑ Długowieczny Dundee House. [w:] Evening Telegraph [on-line]. DC Thomson, 15 marca 2006.
  14. ↑ Wizerunek polityczny Urzędu Miasta Dundee. [w:] strona Urzędu Miasta Dundee [on-line].
  15. ↑ Lider konserwatystów Dundee hits out at critic. [w:] Evening Telegraph [on-line]. DC Thomson, 28 lutego 2005.
  16. ↑ Local Governance (Scotland) Act 2004 (pełny tekst). [w:] Office of Public Sector Information (OPSI) [on-line].
  17. ↑ a b V przegląd okręgów wyborczych. Boundary Commission for Scotland.
  18. ↑ Miasta partnerskie Dundee z całego świata. Urząd Miasta Dundee. [dostęp 2006-07-04].
  19. ↑ Wyświęcenie nowego biskupa w diecezji Brechin. [w:] Diecezja Brechin [on-line]. Szkocki Kościół Episkopalny. [dostęp 2006-06-08].
  20. ↑ The Ordnance Survey, badanie 380 map Dundee i Sidlaw Hills
  21. ↑ Aberdeen szkockim Miastem Słońca. [w:] BBC news [on-line]. BBC, 24 stycznia 2005. [dostęp 2006-07-03].
  22. ↑ Andy Eagle: Szkoci z Dundee. [w:] Wir Ain Leid [on-line]. 2001. [dostęp 6 lipca 2006].
  23. ↑ Glasgow - Ranking najuboższych dzielnic. BBC news, 27 lutego 2003. [dostęp 2006-07-08].
  24. ↑ a b c d Raport Urzędu Miasta nt. edukacyjnej roli władz lokalnych. Urząd Miasta Dundee, 29 maja 2001. [dostęp 2006-09-21].
  25. ↑ Palący problem ubóstwa dzieci - raport. BBC news, 17 września 2002. [dostęp 2006-07-08].
  26. ↑ Niewielki spadek liczby ciąż wśród nastolatek. BBC news, 15 grudnia 2005. [dostęp 2006-07-06].
  27. ↑ Najgorsza w historii liczba ciężarnych nastolatek w Dundee. Evening Telegraph and post, 15 grudnia 2005. [dostęp 2006-07-06].
  28. ↑ Opublikowano nową strategię edukacji seksualnej nastolatków. BBC news, 14 kwietnia 2005. [dostęp 2006-07-06].
  29. ↑ Little Tipperary: The Irish in Lochee. [w:] Legacies [on-line]. BBC. [dostęp 9 lipca 2006].
  30. ↑ Profile etniczne: Dundee, Szkocja. Commission for Racial Equality. [dostęp 6 listopada 2006].
  31. ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie population
  32. ↑ Uwaga! Przyrost śmieci przerasta recykling. Friends of the Earth. [dostęp 3 luty 2005].
  33. ↑ a b Profil ekonomiczny Dundee. [w:] Urząd Miasta Dundee [on-line]. [dostęp 2006-11-11].
  34. ↑ Dundee: wizja miasta. [w:] Urząd Miasta Dundee [on-line]. [dostęp 2006-11-11].
  35. ↑ a b Ceny mieszkań w Dundee. BBC, 9 listopada 2006.
  36. ↑ NCR: Cash Advance. 1996. ISBN 0-9529630-0-0.
  37. ↑ Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego adresu cytowanej strony (parametr url=|).
  38. ↑ Pełną parą naprzód!. 1997. [dostęp 17 czerwca 2003].
  39. ↑ General Agreements on Tariffs and Trade. [w:] Committee of Trade and Development [on-line]. 1969. [dostęp 2007-09-26].
  40. ↑ James Rougvie: Timex wyciąga wtyczkę fabryce w Dundee. The Scotsman, 29 sierpnia 1993. [dostęp 2006-07-08].
  41. ↑ George Kerevan: Chemiczna atrakcja. [w:] Big city survey: Dundee [on-line]. The Scotsman, 30 września 2002. [dostęp 2006-07-09].
  42. ↑ Mike Dailly: Kompletna historia DMA Design. [w:] The DMA History Site [on-line]. [dostęp 9 lipca 2006].
  43. ↑ George Kerevan: Gry, w które grają ludzie. [w:] Big city survey: Dundee [on-line]. The Scotsman, 30 września 2002. [dostęp 2006-09-06].
  44. ↑ a b George Kerevan: Beyond rustbelt, ECONOMY. [w:] Big city survey: Dundee [on-line]. The Scotsman, 30 września 2002. [dostęp 2006-07-09].
  45. ↑ The Scottish Prison Service. [dostęp 2007-09-29].
  46. ↑ Port lotniczy Dundee. Urząd Miasta Dundee. [dostęp 2006-09-20].
  47. ↑ Osama Saeed: Czy państwo będzie chronić islamskie nauczanie?. [w:] Faith schools debate [on-line]. The Scotsman, 18 maja 2005.
  48. ↑ Wnioski z Inspekcji funkcji edukacyjnych Urzędu Miasta Dundee. Her Majesty's Inspectorate of Education, sierpień 2003. [dostęp 2006-09-21].
  49. ↑ a b c Depertament Edukacji w Urzędzie Miasta Dundee: Raport o standardach i jakości, sierpień 2004 – grudzień 2005. Urząd Miasta Dundee. s. 32–33. [dostęp 2006-09-21].
  50. ↑ Przegląd. [w:] College of Life Sciences Research Biocentre [on-line]. Uniwersytet Dundee, 2006. [dostęp 1 sierpnia 2006].
  51. ↑ Propozycja założenia międzynarodowego centrum pomocy IHP dla prawa, polityki i badań wody w Uniwersytecie Dundee, Szkocja, UK, pod auspicjami UNESCO. [w:] General Conference 33rd session, Paris 2005 [on-line]. UNESCO, 2005. [dostęp 8 lipca 2006].
  52. ↑ uczelnie, które otrzymały status uniwersytetu na mocy Further and Higher Education Act 1992
  53. ↑ Uniwersytet Abertay Dundee. [w:] Education UK [on-line]. British Council. [dostęp 2006-09-06].
  54. ↑ a b John O'Leary: Przewodnik po dobrych uniwersytetach 2007. [w:] Times Online [on-line]. The Times. [dostęp 6 września 2006].
  55. ↑ Ocena College'u Dundee przez Her Majesty’s Inspectorate of Education. Her Majesty's Inspectorate of Education, 25 maja 2005. [dostęp 2006-09-21].
  56. ↑ Andrew A. Bonar: The Biography of Robert Murray M'Cheyne. [w:] Gutenberg Project [on-line]. [dostęp 2007-10-12].
  57. ↑ Cox może zostać ambasadorem Dundee. BBC news, 5 kwietnia 2006. [dostęp 2006-07-08].
  58. ↑ Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego adresu cytowanej strony (parametr url=|).
  59. ↑ The Vault, Biography, Associates. [w:] Music Scotland [on-line]. BBC. [dostęp 2006-09-06].
  60. ↑ a b c Alan Wilson: Music’s top stars headline Dundee festival. [w:] The Courier [on-line]. DC Thomson, 25 kwietnia 2006. [dostęp 2006-09-06].
  61. ↑ Barry Didcock: Prawie sławny. Sunday Herald, 1 maja 2005. [dostęp 2006-09-06].
  62. ↑ Mario Mesquita Borges: Biografia Snow Patrol. [w:] Yahoo! Music [on-line]. Yahoo!. [dostęp 2006-09-06].
  63. ↑ NME Interview with Placebo. NME/PlaceboWorld. [dostęp 2006-07-17].
  64. ↑ Dundee Blues Bonanza. [dostęp 2006-09-06].
  65. ↑ SPL: Dundee zdegradowane po spadku. [w:] CBBC Newsround Sport [on-line]. BBC, 22 maja 2005. [dostęp 2006-09-06].
  66. ↑ Tayport 2-0 Lochee United. [w:] BBC Sport [on-line]. BBC, 29 marca 2005. [dostęp 2006-06-09].
  67. ↑ Nowy skate park w Dundee. [w:] Evening Telegraph and post [on-line]. DC Thomson, 27 lutego 2006. [dostęp 2006-09-06].
  68. ↑ Leisure and arts services committee - Agenda. Urząd Miasta Dundee, 14 sierpnia 2006. [dostęp 2006-09-06].

Literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]

  1. W. J. Smith: A history of Dundee. 1973. OCLC 62092907.
  2. Andrew Murray Scott: Discovering Dundee: The Story of a City. 1999 (po raz pierwszy w 1989). ISBN 1-873644-88-4.
  3. Andrew Murray Scott: Modern Dundee: Life In the City Since World War Two. 2006 (po raz pierwszy w 2000). ISBN 0-85976-532-6.
  4. Andrew Murray Scott: Dundee's Literary Lives, Vol 1. 2004. ISBN 0-900019-38-7.
  5. Andrew Murray Scott: Dundee's Literary Lives, Vol 2. 2005. ISBN 0-900019-39-5.
  6. Andrew Murray Scott: The Wee Book of Dundee. 2004. ISBN 1-902927-99-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Kategoria:Miasta Szkocji


[[ar:دندي]] [[bg:Дънди]] [[cs:Dundee]] [[de:Dundee]] [[en:Dundee]] [[es:Dundee]] [[eu:Dundee]] [[fa:داندی]] [[fr:Dundee]] [[gd:Dùn Dèagh]] [[it:Dundee]] [[nl:Dundee]] [[ja:ダンディー (イギリス)]] [[no:Dundee]] [[nn:Dundee]] [[pt:Dundee]] [[ro:Dundee]] [[ru:Данди]] [[sco:Dundee]] [[simple:Dundee]] [[sk:Dundee (Škótsko)]] [[sr:Данди]] [[fi:Dundee]] [[sv:Dundee]] [[vo:Dundee]] [[zh:邓迪]]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikiprojekt:Tłumaczenie_artykułów/Dundee&oldid=69739264”