Beata Tyszkiewicz
| |||||||||
 Beata Tyszkiewicz (2015) | |||||||||
| Imię i nazwisko | Beata Maria Helena Tyszkiewicz-Kalenicka | ||||||||
| Data i miejsce urodzenia | 14 sierpnia 1938 Wilanów | ||||||||
| Zawód | aktorka | ||||||||
| Współmałżonek | 1. Andrzej Wajda (rozwód) 2. Witold Orzechowski (rozwód) 3. Jacek Padlewski (rozwód) | ||||||||
| Lata aktywności | 1956–2018 | ||||||||
| |||||||||
| Odznaczenia | |||||||||
      
| |||||||||
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Beata Maria Helena Tyszkiewicz-Kalenicka (ur. 14 sierpnia 1938 w Wilanowie)[1] – polska aktorka filmowa i telewizyjna.
Nazywana „pierwszą damą polskiego filmu”[2]. Debiutowała rolą Klary w ekranizacji Zemsty (1956) w reżyserii Antoniego Bohdziewicza. Od tamtej pory wcieliła się w ponad 120 ról teatralnych i filmowych, zagrała m.in. Katarzynę w filmie Zaduszki na motywach dzieła Tadeusza Konwickiego, Stasię w utworze Samson Andrzeja Wajdy, Zofkę w utworze Historia żółtej ciżemki Sylwestra Chęcińskiego oraz Magdę w filmie Dziś w nocy umrze miasto Jana Rybkowskiego. Ponadto była odtwórczynią m.in. roli Izabeli Łęckiej w filmie Lalka, księżniczki Elżbiety w filmie Popioły, Beaty w filmie Wszystko na sprzedaż czy też Stefanii Olszańskiej w filmie Noce i dnie. Za wkład w rozwój kinematografii została wyróżniona wieloma odznaczeniami i nagrodami.
W latach 1994–1998 pełniła funkcję prezesa Fundacji Kultury Polskiej. Była przewodniczącą rady Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą” oraz członkinią Narodowej Rady Kultury I i II kadencji. W latach 2005–2010 była jurorką w dwunastu edycjach programu TVN Taniec z gwiazdami, a w latach 2014–2017, w siedmiu edycjach programu Polsatu Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodzi z arystokratycznej rodziny pieczętującej się herbem Leliwa II (Tyszkiewiczowie)[3]. Urodziła się 14 sierpnia 1938 w Pałacu w Wilanowie[4], jest córką Krzysztofa Marii Tyszkiewicza(lit.) i Barbary z Rechowiczów. Jej ojcem chrzestnym został Adam Branicki[5]. Podczas II wojny światowej jej rodzice się rozstali[6][7] – zamieszkała z matką i młodszym o cztery lata bratem Krzysztofem(lit.) na Śląsku[6], a ojciec wyemigrował do Anglii[7], gdzie założył nową rodzinę i doczekał się narodzin kolejnego syna, Janusza. Z ojcem ponownie spotkała się dopiero w 1973[8].
Była uczennicą szkoły podstawowej w Jeleniej Górze. Po szkole podstawowej miała problemy z przyjęciem do gimnazjum (wówczas była to szkoła dająca tzw. małą maturę) w Karpaczu ze względu na pochodzenie arystokratyczne. Przyjęto ją dopiero po interwencji matki w Ministerstwie Kultury i Sztuki[9]. Po przeprowadzce wraz z matką do Lasek pod Warszawą uczęszczała do Liceum im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie[10]. Praca nad debiutanckim filmem źle wpłynęła na jej wyniki w nauce (obsadę filmu zaczęto kompletować już w 1954), dlatego została przeniesiona do liceum zakonu sióstr urszulanek szarych w Milanówku, a następnie sióstr niepokalanek w Szymanowie[4]. Maturę zdała za drugim razem[2].
Debiutowała w 1957 rolą Klary w ekranizacji Zemsty w reżyserii Antoniego Bohdziewicza. W latach 1957–1958 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie[2], po czym podjęła pracę jako inspicjentka w Telewizji Polskiej. W trakcie kariery zawodowej wielokrotnie grała postacie historyczne, damy bądź szlachcianki, czemu zawdzięcza miano „pierwszej damy polskiego filmu”[2]; zagrała Marię Walewską w komedii kostiumowej Marysia i Napoleon (1966) w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, księżniczkę Elżbietę w Popiołach (1965) Andrzeja Wajdy czy hrabinę Stefanię Holszańską w Nocach i dniach (1975) w reżyserii Jerzego Antczaka.
W teatrze dramatycznym wystąpiła tylko w dwóch spektaklach: Kariera Artura Ui Bertolta Brechta w reżyserii Erwina Axera w Teatrze Współczesnym w Warszawie (1962) i Za rzekę w cień drzew Ernesta Hemingway'a w reżyserii Jacka Woszczerowicza w Teatrze Ateneum w Warszawie (1964). W swojej karierze zagrała jeszcze w pięciu realizacjach Teatru Telewizji i trzech spektaklach Teatru Polskiego Radia.
Pod koniec lat 60. stworzyła jedne ze swoich najważniejszych ról – Izabelę Łęcką w ekranizacji Lalki (1968) w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa i Beatę we Wszystko na sprzedaż (1968) Andrzeja Wajdy. Była angażowana także przez zagranicznych reżyserów, m.in. zaprosił ją Andriej Konczałowski do roli Warwary Ławreckiej w Szlacheckim gnieździe (1969) według prozy Iwana Turgieniewa. W 1973 Ministerstwo Kultury i Sztuki przyznało jej – bez egzaminu – uprawnienia aktorskie[2].
W latach 80. objawiła talent komediowy, kreując wyraziste role w filmach Juliusza Machulskiego: Seksmisja (1983), Vabank II, czyli riposta (1984) i Kingsajz (1987). Z Machulskim współpracowała także na początku lat 90. przy filmie sensacyjnym V.I.P. (1991), wcielając się w matkę głównego bohatera Romana (Wojciech Malajkat).
Za rolę ciotki Lali w Śmierci dziecioroba (1990) otrzymała nominację do Złotego Lwa Gdańskiego w kategorii „najlepsza drugoplanowa rola kobieca” na 16. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Następnie zagrała Damę w Pięknej nieznajomej (1993) oraz hrabinę Ewelinę Opolską w Pannie z mokrą głową (1994). Podczas 21. FPFF w 1996 odebrała Nagrodę Indywidualną za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (Berty Sonnenbruch) w filmie Niemcy, którego premiera kinowa odbyła się 1997. W ostatnich latach swojej aktywności aktorskiej wcielała się głównie w drugoplanowe role, często eleganckich i zdystansowanych cioć czy babć – takie role stworzyła w komedii romantycznej Nie kłam, kochanie (2007) czy serialu Teraz albo nigdy! (2008–2009)[2]. W kontrze do swojego emploi zagrała sprzątaczkę w komedii Ryś (2007).
Interesuje się fotografią, w 1999 zorganizowała pierwszy wernisaż zdjęć własnego autorstwa[2]. Jest pomysłodawczynią i współautorką cyklu programów Raport w sprawie dzieci niczyich. W latach 90. wzięła udział w kampanii reklamowej producenta odkurzaczy marki Electrolux, za co dostała honorarium w wysokości 60 tys. dolarów[2]. W 2008 zaangażowała się w kampanię reklamową linii kosmetyków Dove pro.age, biorąc udział w rozbieranej sesji zdjęciowej[2]. Prowadziła liczne prelekcje dotyczące zasad savoir-vivre[11].
Przez wiele lat była felietonistką tygodnika telewizyjnego „Tele Tydzień”. W 2003 została wydana jej autobiografia pt. „Nie wszystko na sprzedaż”[12], która została wybrana „książką marca” Warszawskiej Premiery Literackiej 2004[13]. Napisała także wspomnienia Kocha, lubi i żartuje... (2006) i książkę kucharską Bajaderka (2016), którą współtworzyła z córkami, Karoliną Wajdą i Wiktorią Bosc.
Była jurorką w dwunastu edycjach programu rozrywkowego TVN Taniec z gwiazdami (2005–2010) i siedmiu edycjach programu Polsatu Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami (2014–2017)[14].
W maju 2017 przeszła rozległy zawał mięśnia sercowego[15]. Wkrótce później wycofała się z życia publicznego[2].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Trzykrotnie rozwiedziona[16]. W latach 1967–1969 była żoną Andrzeja Wajdy, z którym ma córkę, Karolinę (ur. 1967)[17]. Była także żoną Witolda Orzechowskiego i Jacka Padlewskiego, z którym ma córkę Wiktorię (ur. 1977)[18].
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
.jpg)
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
- Order Przyjaźni Narodów (1987, ZSRR)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1989)
- Krzyż Kawalerski Orderu Sztuki i Literatury (1991, Francja)
- Nagroda Indywidualna podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (1997)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997)[19]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (1997, Francja)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Beata Tyszkiewicz, Nie wszystko na sprzedaż, ISBN 83-912785-3-0
- Beata Tyszkiewicz, Kocha, lubi i żartuje..., ISBN 83-924838-0-4
- Beata Tyszkiewicz, Karolina Wajda, Wiktoria Bosc, Bajaderka, ISBN 978-83-945167-0-3
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Beata Tyszkiewicz: biografia, książki i ciekawostki, Biografia24.pl [dostęp 2019-03-16] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Paweł Piotrowicz: Aktorka taktowna. Beata Tyszkiewicz kończy 80 lat (pol.). W: Onet.pl [on-line]. kultura.onet.pl, 2018-08-14. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ Beata Maria hr. Tyszkiewicz-Łohojska h. Leliwa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)
- ↑ a b Beata Tyszkiewicz: Moje pokolenie umiało się wszystkim cieszyć (pol.). styl.pl, 2014-10-13. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 150. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 151. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 152. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Sylwia Milan: Wszystko na jedną kartę. Poznań: Publicat, 2008, s. 100–101. ISBN 978-83-245-1503-5.Sprawdź autora:1.
- ↑ Hrabina herbu Leliwa (pol.). Styl.pl, Życie na gorąco 40/2011. [dostęp 2015-12-26].
- ↑ Beata Tyszkiewicz dla Faktu: Nie zdałam matury (pol.). fakt.pl, 26.03.2008 04:41. [dostęp 2015-12-26].
- ↑ Mała stabilizacja: Elżbieta Czyżewska i Beata Tyszkiewicz, Dialog – Miesięcznik poświęcony dramaturgii współczesnej [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ Księgarnia Gandalf.
- ↑ „Podróże z Herodotem” Książką Roku 2004 / Wydarzenia / Instytut Książki, www.instytutksiazki.pl, 18 listopada 2005 [dostęp 2016-03-06].
- ↑ „Taniec z gwiazdami”. Beata Tyszkiewicz odchodzi z jury programu. Znamy powody (pol.). W: Plejada.pl [on-line]. plejada.pl. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ Eurozet Sp, Beata Tyszkiewicz odchodzi, to koniec. "Mama chce odpocząć" - Planeta, www.planeta.pl, 1579 [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ Tyszkiewicz: Trzy razy wychodziłam za mąż, kultura.dziennik.pl, 29 marca 2008 [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ Dzień Dobry TVN, Dlaczego Beata Tyszkiewicz rozstała się z Andrzejem Wajdą? Powód ich rozwodu zaskakuje, dziendobry.tvn.pl, 6 listopada 2020 [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ Rodzina Beaty Tyszkiewicz. Mężowie, córki, dzieci, wnuki [ZDJĘCIA], plejada.pl, 6 listopada 2020 [dostęp 2021-04-07] (pol.).
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 57, poz. 554
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Beata Tyszkiewicz w bazie IMDb (ang.)
- Beata Tyszkiewicz w bazie Filmweb
- Beata Tyszkiewicz w bazie filmpolski.pl
- Sylwetka w culture.pl
- Rozmowa z aktorką rozmawiała Jolanta Ciosek, Dziennik Polski, 22 grudnia 2015
- Beata Tyszkiewicz w Akademii Polskiego Filmu
- Beata Tyszkiewicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Beata Tyszkiewicz - relacja biograficzna Ośrodek KARTA
- Ludzie związani z Wilanowem
- Ludzie związani z Dolnym Śląskiem
- Najlepsze aktorki drugoplanowe na FPFF
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Osobowości telewizyjne związane z TVN
- Osobowości telewizyjne związane z Polsatem
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy – Kawalerowie Orderu Sztuki i Literatury
- Polacy odznaczeni Orderem Przyjaźni Narodów
- Polskie aktorki filmowe
- Tyszkiewiczowie herbu Leliwa
- Polscy działacze społeczni
- Polscy felietoniści
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Urodzeni w 1938