Beata Tyszkiewicz
| ||
 Beata Tyszkiewicz (2015) | ||
| Imię i nazwisko | Beata Maria Tyszkiewicz-Kalenicka | |
| Data i miejsce urodzenia | 14 sierpnia 1938 Wilanów | |
| Zawód | aktorka | |
| Współmałżonek | 1. Andrzej Wajda (rozwód) 2. Witold Orzechowski (rozwód) 3. Jacek Padlewski | |
| Lata aktywności | 1956–2018 | |
| Odznaczenia | ||
      
| ||
| Strona internetowa | ||
Beata Maria Helena Tyszkiewicz-Kalenicka (ur. 14 sierpnia 1938 w Wilanowie)[1] – polska aktorka filmowa i telewizyjna. Nazywana „pierwszą damą polskiego filmu”[2].
W latach 1994–1998 prezes Fundacji Kultury Polskiej. Przewodnicząca rady Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”.
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się 14 sierpnia 1938 w Pałacu w Wilanowie[3], jest córką Krzysztofa Marii Tyszkiewicza(lit.) i Barbary z Rechowiczów. Ma młodszego o cztery lata brata Krzysztofa(lit.) i przyrodniego Janusza. Pochodzi z arystokratycznej rodziny pieczętującej się herbem Leliwa II (Tyszkiewiczowie)[4]. Podczas II wojny światowej rodzina się rozpadła[5][6] – zamieszkała z matką i bratem na Śląsku[5], a ojciec wyemigrował do Anglii[6]. Spotkała się z nim ponownie dopiero 40 lat później[6]. Ojcem chrzestnym aktorki był Adam Branicki[7].
Była uczennicą szkoły podstawowej w Jeleniej Górze. Po szkole podstawowej miała problemy z przyjęciem do gimnazjum (wówczas była to szkoła dająca tzw. małą maturę) w Karpaczu ze względu na pochodzenie arystokratyczne. Przyjęto ją dopiero po interwencji matki w Ministerstwie Kultury i Sztuki[8]. Po przeprowadzce wraz z matką do Lasek pod Warszawą uczęszczała do Liceum im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie[9]. Praca nad debiutanckim filmem źle wpłynęła na jej wyniki w nauce (obsadę filmu zaczęto kompletować już w 1954), dlatego została przeniesiona do liceum zakonu sióstr urszulanek szarych w Milanówku, a następnie sióstr niepokalanek w Szymanowie[3]. Maturę zdała za drugim razem[2].
W latach 1957–1958 studiowała w PWST w Warszawie[2], po czym podjęła pracę w TVP jako inspicjentka. W 1973 Ministerstwo Kultury i Sztuki przyznało jej – bez egzaminu – uprawnienia aktorskie[2].
Kariera aktorska[edytuj | edytuj kod]
W filmie zadebiutowała jeszcze jako uczennica, w następnych dekadach zagrała w niemal stu filmach. Debiutowała w 1957 w ekranizacji Zemsty w reżyserii Antoniego Bohdziewicza, wcielając się w postać Klary.
W trakcie kariery zawodowej wielokrotnie grała postacie historyczne, damy bądź szlachcianki, czemu zawdzięcza miano „polskiej damy polskiego filmu”[2]; zagrała Marię Walewską w komedii kostiumowej Marysia i Napoleon (1966) w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, księżniczkę Elżbietę w Popiołach (1965) Andrzeja Wajdy, Izabelę Łęcką w ekranizacji Lalki (1968) w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa czy hrabinę Stefanię Holszańską w Nocach i dniach (1975) w reżyserii Jerzego Antczaka.
Rola ciotki Lali w filmie Śmierć dziecioroba (1990) zapewniła jej nominację do Złotego Lwa Gdańskiego w kategorii „najlepsza drugoplanowa rola kobieca” na 16. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Następnie zagrała matkę Romana (Wojciech Malajkat) w filmie Juliusza Machulskiego V.I.P. z 1991, Damę w Pięknej nieznajomej (1993) Jerzego Hoffmana oraz hrabinę Ewelinę Opolską, kuzynkę Irenki Borowskiej (Paulina Tworzyańska) w Pannie z mokrą głową (1994) Kazimierza Tarnasa. Podczas 21. FPFF w 1996 odebrała Nagrodę Indywidualną za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (Berty Sonnenbruch) w filmie Niemcy, którego premiera kinowa odbyła się 1997.
Działalność pozaaktorska[edytuj | edytuj kod]
Jest członkinią Narodowej Rady Kultury 1. i 2. kadencji oraz Fundacji Kultury Polskiej wspomagającej kulturę polską w kraju i za granicą, w której od 1994 pełni funkcję prezesa zarządu. Jest również przewodniczącą rady Fundacji Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”.
Interesuje się fotografią, w 1999 zorganizowała pierwszy wernisaż zdjęć własnego autorstwa[2].
Jest pomysłodawczynią i współautorką cyklu programów Raport w sprawie dzieci niczyich.
Przez wiele lat była felietonistką tygodnika telewizyjnego „Tele Tydzień”.
W 2003 wydała książkę autobiograficzną pt. „Nie wszystko na sprzedaż”[10], która została wybrana „książką marca” Warszawskiej Premiery Literackiej 2004[11].
Była jurorką w dwunastu edycjach programu rozrywkowego TVN Taniec z gwiazdami (2005–2010) i siedmiu edycjach programu Polsatu Dancing with the Stars. Taniec z gwiazdami (2014–2017)[12].
W latach 90. wzięła udział w kampanii reklamowej producenta odkurzaczy marki Electrolux, za co dostała honorarium w wysokości 60 tys. dolarów[2]. W 2008 zaangażowała się w kampanię reklamową linii kosmetyków Dove pro.age, biorąc udział w rozbieranej sesji zdjęciowej[2].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Trzykrotnie rozwiedziona. W latach 1967–1969 była żoną Andrzeja Wajdy, z którym ma córkę, Karolinę (ur. 29 marca 1967). Była także żoną Witolda Orzechowskiego i Jacka Padlewskiego, z którym ma córkę Wiktorię (ur. 4 października 1977).
W maju 2017 przeżyła rozległy zawał mięśnia sercowego.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
Jej wkład do polskiej kinematografii został nagrodzony wieloma prestiżowymi odznaczeniami i nagrodami.
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
- Order Przyjaźni Narodów (1987, ZSRR)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1989)
- Krzyż Kawalerski Orderu Sztuki i Literatury (1991, Francja)
- Nagroda Indywidualna podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (1997)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997)[13]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (1997, Francja)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Beata Tyszkiewicz, Nie wszystko na sprzedaż, ISBN 83-912785-3-0
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Beata Tyszkiewicz: biografia, książki i ciekawostki, Biografia24.pl [dostęp 2019-03-16] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Paweł Piotrowicz: Aktorka taktowna. Beata Tyszkiewicz kończy 80 lat (pol.). W: Onet.pl [on-line]. kultura.onet.pl, 2018-08-14. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ a b Beata Tyszkiewicz: Moje pokolenie umiało się wszystkim cieszyć (pol.). styl.pl, 2014-10-13. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ Beata Maria hr. Tyszkiewicz-Łohojska h. Leliwa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)
- ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 151. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b c Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 152. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 150. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Hrabina herbu Leliwa (pol.). Styl.pl, Życie na gorąco 40/2011. [dostęp 2015-12-26].
- ↑ Beata Tyszkiewicz dla Faktu: Nie zdałam matury (pol.). fakt.pl, 26.03.2008 04:41. [dostęp 2015-12-26].
- ↑ Księgarnia Gandalf.
- ↑ „Podróże z Herodotem” Książką Roku 2004 / Wydarzenia / Instytut Książki, www.instytutksiazki.pl, 18 listopada 2005 [dostęp 2016-03-06].
- ↑ „Taniec z gwiazdami”. Beata Tyszkiewicz odchodzi z jury programu. Znamy powody (pol.). W: Plejada.pl [on-line]. plejada.pl. [dostęp 2018-01-19].
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 57, poz. 554
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Beata Tyszkiewicz w bazie IMDb (ang.)
- Beata Tyszkiewicz w bazie Filmweb
- Beata Tyszkiewicz w bazie filmpolski.pl
- Sylwetka w culture.pl
- Rozmowa z aktorką, rozmawiał Krzysztof Feusette, Rzeczpospolita, 28 sierpnia 2003
- Rozmowa z aktorką, rozmawiała Jolanta Ciosek, Dziennik Polski, 22 grudnia 2015
- Beata Tyszkiewicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Beata Tyszkiewicz - relacja biograficzna Ośrodek KARTA
- Ludzie związani z Wilanowem
- Najlepsze aktorki drugoplanowe na FPFF
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Osobowości telewizyjne związane z TVN
- Osobowości telewizyjne związane z Polsatem
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy – Kawalerowie Orderu Sztuki i Literatury
- Polacy odznaczeni Orderem Przyjaźni Narodów
- Polskie aktorki filmowe
- Tyszkiewiczowie herbu Leliwa
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Urodzeni w 1938