Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki
| ||
 Pozostałości zabudowań KWK Szombierki: wieże szybów Krystyna i Ewa | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo |  śląskie
| |
| Siedziba |  Bytom (Szombierki)
| |
| Adres | 41-907 Bytom, ul. Zabrzańska 16 | |
| Data założenia | 1870[1] | |
| Data likwidacji | 1996 | |
Położenie na mapie Bytomia   KWK Szombierki | ||
Położenie na mapie Polski  KWK Szombierki | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  KWK Szombierki | ||
 50°20′18,38″N 18°54′39,73″E/50,338439 18,911036
| ||
Kopalnia Węgla Kamiennego Szombierki (niem. Hohenzollerngrube) – zlikwidowana kopalnia węgla kamiennego, działająca w od 1870 roku do 1 marca 1996 roku w Szombierkach, dzielnicy Bytomia.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki kopalni sięgają roku 1855 kiedy to 14 lutego nadano pole górnicze Hohenzollern[2]. Ostatecznie kopalnia powstała w 1870 w wyniku połączenia pól górniczych Hohenzollern oraz nadanych 31 marca 1869 pól Comtesse, Elinor oraz Kleine[3]. Kopalnia początkowo była własnością Joanny Schaffgotsch. W latach 1870–1873 zbudowano 2 szyby: Hohenzollern (Ewa, szyb odwadniający) i Kaiser Wilhelm (Krystyna, szyb wydobywczy)[2][4]. Uroczyste oddanie szybów nastąpiło 8 lipca 1873, natomiast pierwszy wagonik węgla został wydobyty 5 września 1873[4].
W pierwszym roku kopalnia wydobyła 4627 ton węgla zatrudniając 180 pracowników (174 robotników i 6 kobiet)[4].
W latach 1882–1922 była częścią utworzonej w latach 60 XIX wieku kopalni Paulus-Hohenzollern, której właścicielem była spółka Gräflich Schaffgotsch’sche Werke GmbH[3][5][6][7]. Od roku 1922 ponownie stanowiła osobny zakład. Wieża szybu Krystyna została oddana w 1929, cztery lata później na wieży zamontowano największą w Europie maszynę wyciągową o mocy 3264 KM[4].
Nazwę kopalni i szybów zmieniono w 1945 r., po przyłączeniu Bytomia do Rzeczypospolitej Polskiej. W latach 1945–1957 kopalnia należała do Rudzkiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego (RZPW).
Przy kopalni, od września 1945 r. przez lata 40 XX wieku działał obóz pracy przymusowej organizowany przez MBP. Składał się z 5 baraków[8].
1 kwietnia 1957 została włączona do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[9][3][4]. 1 stycznia 1970 została do niej przyłączona kopalnia Karol w Orzegowie[3].
W 1979 roku zlikwidowano szyb Jadwiga (wcześniejsza nazwa: Sommer), który znajdował się w Szombierkach, przy dzisiejszej ul. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego (w pobliżu stawu Zomerek); obok szybu był zbiornik podsadzkowy, który działał do tegoż roku[10].
1 września 1993 roku nastąpiło połączenie kopalni Centrum z kopalnią Szombierki; utworzono tym samym Kopalnię Węgla Kamiennego Centrum-Szombierki[11].
1 stycznia 1996 roku rozpoczęto likwidację ruchu Szombierki[2]; 1 marca tegoż roku zakończono wydobycie w tymże ruchu[12]. Większość zabudowań ruchu Szombierki (poza Szybem Krystyna i Ewa) została rozebrana do 2001 roku[13].
30 grudnia 2004 do rejestru zabytków została wpisana wieża wyciągowa szybu Krystyna dawnej kopalni węgla kamiennego Szombierki (nr rej.: A/135/04) wraz z najbliższym otoczeniem oraz pozostałościami wyposażenia w postaci elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału zachodniego i elektrycznej maszyny wyciągowej przedziału wschodniego. Granice ochrony obejmują wieżę wyciągową wraz z wyposażeniem oraz najbliższym otoczeniem[14].
Szyb Ewa nadal pozostaje czynny, jest częścią Centralnego Zakładu Odwadniania Kopalń (Pompownia Szombierki); istnieje połączenie dołowe z KWK Centrum.
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
- 1. inż. Janik
- 2. inż. Huebner w latach 1914–1928
- 3. dr inż. Theodor Lange w latach 1928–1932
- 4. inż. Jansen w latach 1932–1938
- 5. inż. Hans Uhlenbruck w latach 1938–1945
- 6. inż. Bolesław Haim od maja do 15 grudnia 1945 roku
- 7. inż. Tadeusz Krawczyk od 15 grudnia 1945 do 31 grudnia 1946 roku
- 8. inż. Adam Żeńczak od stycznia 1947 do grudnia 1949 roku
- 9. Zygmunt Żurawski od marca 1950 do czerwca 1951 roku
- 10. mgr inż. Władysław Franciszek Jabłecki od 1 sierpnia 1951 do 15 maja 1958 roku (za jego kadencji było rekordowe wydobycie prawie 2 mln ton rocznie, co plasowało kopalnię Szombierki jako najlepiej zarządzaną w Polsce).
Wydobycie[edytuj | edytuj kod]
| Rok | Wydobycie (tys. ton) |
|---|---|
| 1891 | 470 |
| 1912 | 2487 |
| 1938 | 2025 |
| 1970 | 2522 |
| 1979 | 2068 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jaros 1984 ↓, s. 101.
- ↑ a b c Pancho: Bytom KWK Szombierki-Centrum (pol.). [dostęp 10 sierpnia 2010].
- ↑ a b c d Jaros ↓, s. 101.
- ↑ a b c d e Szyb Krystyna. www.szybkrystyna.pl. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Jaros ↓, s. 84–85.
- ↑ Sparro s.c. - www.sparro.pl: Wieża wyciągowa szybu byłej KWK. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Albert Gieseler -- Gräflich-Schaffgotsch’sche Werke GmbH, Schloß Koppitz. www.albert-gieseler.de. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Miroszewski Kazimierz: Obozy pracy przymusowej w Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego w latach 1945–1949. W: Bytomskie martyrologium powojennych lat 1945–1956. Ofiary komunistycznego terroru i ich pomnik. Jan Drabina (red.). Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2009, s. 85. ISBN 978-83-922322-9-2.
- ↑ saint: Ewidencja. ewidencja.warszawa.ap.gov.pl. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Szyb Jadwiga KWK Szombierki. W: Atlas Drah Polska, Česka a Slovenska [on-line]. H. Waguła & S.Fedorowicz. [dostęp 2019-03-08].
- ↑ SRK ↓, s. 2.
- ↑ Wykaz kopalń węgla kamiennego przewidzianych do likwidacji w 1998 r., których likwidacja może być finansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa, oraz terminy likwidacji zakładów górniczych lub ich części. „Dziennik Ustaw”. 63 (Poz. 409), s. 2494, 1998. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
- ↑ KM: Szyb Krystyna i pole golfowe. Urząd Miasta Bytom, 2013-12-11. [dostęp 2016-12-28].
- ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków w Bytomiu (pol.). s. 4. [dostęp 10 sierpnia 2010].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 101. ISBN 83-00-00648-6. OCLC 469083164.
- Kopalnia Węgla Kamiennego „Centrum”. Informacja o oddziale (pol.). Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w Bytomiu. Oddział w Bytomiu. [dostęp 2016-09-12].
