Kopalnia Węgla Kamiennego Łagiewniki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kopalnia Węgla Kamiennego Łagiewniki
Ilustracja
Kopalnia Florentine, niemiecka pocztówka z ok. 1920 roku, widoczne szyby Redensblick I i Redensblick II
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Data założenia

1822

Data likwidacji

1 lipca 1971 (konsolidacja z KWK Rozbark)[1]

Zatrudnienie

2680 (1970)[2]

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „KWK Łagiewniki, Szyb Rycerski I”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „KWK Łagiewniki, Szyb Rycerski I”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „KWK Łagiewniki, Szyb Rycerski I”
Ziemia50°20′01,1″N 18°55′12,4″E/50,333639 18,920111
Multimedia w Wikimedia Commons

Kopalnia Węgla Kamiennego Łagiewniki (Florentyna[3], niem. Florentine, Florentinengrube) – kopalnia węgla kamiennego, która istniała jako samodzielna jednostka od około 1822 roku do 1 lipca 1971 roku. Znajdowała się w Łagiewnikach i częściowo w Rozbarku, dzielnicach Bytomia.

1 lipca 1971 roku włączona do kopalni Rozbark[4], która z kolei została zlikwidowana w 31 lipca 2004 roku[5].

Obszar górniczy kopalni po konsolidacji wynosił 3,95 km²[1] i obejmował poza obszarami leśnymi również filar łagiewnicki[6].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Od powstania kopalni do 1914 roku[edytuj | edytuj kod]

Mapa pól górniczych kopalni z około 1901 roku

Na początku XIX wieku Żyd Salomon Isaac, sprowadzony na Górny Śląsk przez Friedricha Wilhelma von Redena odkrył duże złoża węgla m.in. w okolicach Łagiewnik[7]. Pierwsze wiercenia poszukiwawcze na terenie późniejszej kopalni Łagiewniki miały miejsce ok. 1815 roku[8]. Obok węgla natrafiono również na występowanie galeny[9].

W 1820 zbudowano szyb Schwerin[8] (miał około 38 m głębokości), który znajdował się na terenie huty żelaza Hubertus[10]. Kopalnia powstała już w 1822 roku[11] pod nazwą Florentine i była własnością rodu von Donnersmarcków[12]. Nadanie pierwszych pól górniczych Florentine nastąpiło 21 grudnia 1824 roku, co uznaje się za oficjalną datę rozpoczęcia działania kopalni z racji usankcjonowania statusu prawnego[12]. Wielkość pól sięgała 2 108 322 m²[12]. Do 1825 wydrążono szyby: Leonard, Hoffnung, Detlev, Schalscha, Waldemar[8]. Węgiel początkowo wydobywano z niemal poziomych pokładów: Florentyna, Franciszek, Maria i Valesca. Dwa ostatnie pokłady były obsługiwane przez wyciąg parowy głębokim na około 77 m szybem Schalscha.

Franz von Winckler, drugi właściciel kopalni

Po Donnersmarckach zakład przejął Franz von Winckler i jego żona Maria[11]; była to wówczas największa i najwydajniejsza kopalnia należąca do von Wincklerów[13]. Inwestycje poczynione w tym czasie to wydrążenie otworu wiertniczego przy szybie Schwerin sięgającego warstw siodłowych w 1837 roku oraz wykonanie otworu wiertniczego do poziomu 230 m w 1847 roku[14]. Wzmożenie działań górniczych nastąpiło po nadaniu kolejnych pól górniczych Bernhard 28 grudnia 1841 roku i 11 stycznia 1842 roku, mających łączną powierzchnię 187 963 m² i pola Redensblick na terenie tzw. dóbr Rycerskich, nadanego 1 grudnia 1855 roku, mającego powierzchnię 157693 m²[14]. Kolejne wiercenia wykazały obecność 11 pokładów węglowych na polu Redensblick. W południowej części przygotowano kolejne nowe głębokie poziomy, co przyczyniło się do pogłębienia szybu Grundmann do głębokości ok. 87 m[14]. W latach 1844, 1855, 1857 i 1865 wykonano kilka szybów wentylacyjnych do pokładu Valesca[14].

Odwadnianie kopalni wykonywano przy pomocy parowego kunsztu wodnego – od 1838 roku zastosowano do odwadniania maszynę wysokociśnieniową, wówczas jedną z dwóch tego typu na całym Śląsku[15]. Urobek trafiał kolejką konną głównie do pobliskiej huty żelaza Hubertus oraz huty cynku Marienwunsch. Wydobycie w 1859 roku wynosiło ponad 52 tys. ton, przy załodze liczącej 329 osób[16]. 14 lutego 1870 za sprawą zezwolenia Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu nastąpiło połączenie nadanych wcześniej pól górniczych Florentyna, Bernhard i Redensblick[14]. W 1870 roku rozpoznano również złoże dobrej jakości węgla koksowego[17]. Eksploatację pokładu węgla koksowego i gazowego rozpoczęto w 1873 roku[11].

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1830–1890 (w tysiącach ton)[18] [1830][16] [1859][14] [1870-1890][19]:

Połączona kopalnia otrzymała nowe pola górnicze: König XV (nadane 24 lutego 1875 roku, o powierzchni 119167 m²), wydzierżawione od kopalni „Paulus-Hohenzollern” pole Florentinchen (nadane 4 września 1891 roku), należące wcześniej do kopalni „Król” pole Florentine-Erweiterung (nadane 14 września 1899 roku, o powierzchni 459 979 m²) oraz Friede (nadane w 1903 roku)[19]. Obszar górniczy ok. 1936 roku wynosił 6 472 781 m²[11]. W 1881 miał miejsce pożar na kopalni, który wyrządził poważne szkody i odbił się znacząco na wielkości wydobycia[11].

W 1889 nastąpił spadek wydobycia w wyniku kolejnego dużego pożaru[20].

Dynamiczny wzrost produkcji na przełomie XIX i XX wieku wiąże się ze zmianą właściciela kopalni na Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa (Kattowitzer A.G. für Bergbau- und Eisenhüttenbetrieb, Koncern Wollheim[21]), którą utworzył zięć Franza, Hubert von Tiele-Winckler[19].

Scalenie wcześniej odstąpionych pól nastąpiło 12 lutego 1912 pod nazwą Florentine[15].

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1891–1914 (w tysiącach ton)[22]:

Kolejne istotne inwestycje to drążenie szybu Carnall w latach 1893–1896 do poziomu 220 m na polu Carnall nadanym 20 maja 1857 roku, mającym powierzchnię 1 033 127 m² (obecnie os. Arki Bożka w Bytomiu). W 1903 roku nastąpiło pogłębienie tegoż szybu Carnall do głębokości 320 m[15].

Przekrój pieca typu Appolta wykorzystywanego w kopalnianej koksowni, grafika z 1895 roku

W 1894 zastosowano ruszt Karropa do sortowania węgla, w tym czasie system ten był wykorzystany tylko w kopalni Mysłowice i kopalni Florentine[15]. W latach 1899–1901 wydrążono szyb Reden I do poziomu 320 m i otwór doświadczalny w szybie Reden[15].

W latach 1899–1902 wydrążono wentylacyjny II, w 1903 wykonano szyb Reden II do poziomu 330 m, jak również szyb podsadzkowy Hubertus I. Rok później oddano do użytku szyb Hubertus II[15]. Na początku XX wieku zaczęto stosować podsadzkę płynną, ze względu na wysokie koszty jedynie w grubych pokładach[22].

W 1907 szyby Reden II i Carnall zostały połączone przekopem o długości ok. 1,5 km[15].

Kopalnia Florentine, Szyby Rycerskie (Redensblick) I i II, fot. ok. 1910 r.

W 1911 szyb Schwerin został pogłębiony z poziomu 270 do 296 m. Rok później wykonano przekop z poziomie 296 m z tegoż szybu do pola Friede[15].

Odkrycie złóż węgla koksowego z grupy 500 w 1870 roku przyczyniło się do założenia przykopalnianej koksowni, którą wyposażono w 14 pieców systemu Appolta. Jej produkcja w latach 1900–1901 to: 63 562 ton koksu, 4881 ton smoły i 32 137 ton wody amoniakalnej[11][15].

Zatrudnienie na kopalni w 1900 wynosiło 1955 robotników, na wyposażeniu znajdowały się 34 maszyny parowe i 165 koni[23]. W 1911 roku zatrudnienie wyniosło 2052 osoby[11][22].

Czasy I wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

W okresie I wojny światowej na pracę kopalni wpłynęła mobilizacja pracowników na front, co miało decydujący wpływ na wielkość wydobycia[24].

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1914–1918 (w tysiącach ton)[24]:

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

Kopalnia Łagiewniki, pocztówka z 1938 roku. Widoczne szyby Rycerskie I i II, u dołu z lewej nastawnia Kolei Prawego Brzegu Odry
Wieża wyciągowa szybu Schwerin oraz zabudowania koksowni i huty Zygmunt

Przewroty polityczne w Europie zachodniej znalazły swe odbicie w formowaniu się ruchu robotniczego wśród górników. Na wiosnę 1918 roku załoga urządziła jednodniowy strajk – domagano się lepszych warunków pracy i poprawy zaopatrzenia w żywność. Decyzją dyrekcji, na skutek protestu postanowiono przyznawać robotnikom racje słoniny i tytoniu[25]. Pracownicy po wojnie formowali się w różne stowarzyszenia: Centralny Związek Górników, Zjednoczenie Narodowe Polskie, Wolne Związki Zawodowe, Bergarbeiter Verband Union[26].

W czasie I powstania śląskiego górnicy uformowali czterdziestoośmioosobowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej pod dowództwem Feliksa Szklorza, który pokonał silniejszą dwukrotnie kompanię Reichswehry. Ostatecznie jednak Łagiewniki zostały brutalnie spacyfikowane[27].

Podczas III powstania śląskiego pododdziały baonu J. Ziarnka z pułku zabrskiego Pawła Cymsa zdobyły Łagiewniki 3 maja 1921 roku. Polacy rozbroili kompanię Heimwehry, stacjonującą w dawnej kopalnianej sypialni[28]. Granica państwa przebiegała jednak poprzez eksploatowane przez kopalnię pola z nadań górniczych. Około 75% powierzchni znalazło się na terenie Polski, pozostała część należała nadal do Niemiec[29]. Na mocy konwencji genewskiej podpisano umowę, na mocy której Polska przejęła część kopalnianych terenów niemieckich.

Kopalnia Florentine jednak została podzielona na dwie części:

  • skonsolidowana kopalnia „Florentyna A” – w Rzeszy, o powierzchni 467 191 m² – pola górnicze dzierżawione od kopalni „Heinitz”, na mocy umów z 26 sierpnia i 14 grudnia 1907 roku,
  • skonsolidowana kopalnia „Florentyna B” – w Polsce, o powierzchni 1 73 042 m²[29].

Do Polski należały także pola górnicze Carnall (1 022 128 m²), Florentyna (7440 m²), Przedłużenie Florentyny(4599790m²), König XV(119 167 m²) i Friede (114 409 m²) o łącznej powierzchni 5 873 934 m²[29]. W 1922 roku nazwę spolszczono na Florentyna[3]. 15 września 1936 roku kopalnia i koksownia zmieniły nazwy na Łagiewniki, zgodnie z zaleceniami Unii Polskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego[29]. Spolszczeniu uległy również nazwy szybów[30].

Zabudowania w pobliżu dawnego szybu Carnallsfreunde (Karola Miarki) w 2017 roku, obecnie osiedle Arki Bożka

Zmiany nazw szybów:

  • Redensblick I i II – Rycerski I i II (Rycerz I i II[31])
  • Carnallsfreunde (Carnall) – Karola Miarki[31]
  • Grundmann – Ks. Damrota
  • Schwerin – Drzymały[31]

Po włączeniu Łagiewnik do Polski kopalnia nadal należała do Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa[30].

W 1932 roku Pole Północne kopalni Hrabina Laura zostało przekazane czasowo kopalni do eksploatacji[30]; szyb Drzymały był nieczynny w 1936 roku, co doprowadziło do zwolnień kilkudziesięciu pracowników[31].

W czasie międzywojnia praca kopalni była zorganizowana wokół trzech jednostek. Był to: rejon szybu Karola Miarki (obecnie os. Arki Bożka), rejon Szybów Rycerskich (okolice ul. Szyby Rycerskie), rejon szybu Drzymały (okolice Huty Zygmunt). Wszystkie wymienione szyby były zaopatrzone w parowe maszyny wyciągowe. Na poziomie 30 m szybu „Drzymały” użytkowano także do rozpędzania lokomotywę elektryczną[32].

Odwadnianie kopalni prowadzono za pomocą pomp elektrycznych, a wypompowaną wodę przeznaczano do picia i kopalnianych łaźni znajdujących się przy szybach Karola Miarki i szybach Rycerskich[32].

Wydobywany wówczas węgiel z pokładów o dużej miąższości (2,5–9 m) charakteryzował się wysoką kalorycznością (ponad 7000 cal.) i wytrzymałością, dzięki czemu znaczna część urobku była przeznaczana na eksport[33]. W tym czasie kopalnia miała normalnotorowe towarowe połączenie kolejowe oraz dworzec kopalniany Redensblick-schacht[34].

W okresie międzywojennym prowadzono eksploatację pokładów już wcześniej do niej przygotowanych, nie przewidywano dalszej rozbudowy, z uwagi na czynniki ekonomiczne, jak i warunki geologiczne. KWK Łagiewniki w tym czasie była kopalnią średniej wielkości – zatrudniała około 1500 pracowników[33].

W 1930 roku przy kopalni powstał Chór Męski im. I. Paderewskiego[35].

Co najmniej od 1936 roku kopalnia należała do Wspólnoty Interesów Górniczo-Hutniczych[31][36].

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1919–1939 (w tysiącach ton)[37](w tys. ton):

Górnicy kopalni Łagiewniki w latach międzywojennych brali udział w strajkach ekonomicznych i politycznych, strajkującym przewodzili komuniści z Komunistycznej Partii Polski. Największy strajk miał miejsce w 1936 roku – był zorganizowany przeciwko obniżce wynagrodzeń, trwał 7 dni i zakończył się sukcesem – dyrekcja zrezygnowała z obniżek[38]. Ostatnią komunistyczną manifestacją przed wojną było świętowanie 1 maja 1939 roku[38].

Czasy II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Początkowo, we wrześniu 1939 roku udało się rozbić grupę Freikorpsu, która opanowała zakład; 30. członków grupy zostało zabitych, a reszta wzięta do niewoli. Kopalnia została jednak zajęta i włączona do III Rzeszy jeszcze w tym samym roku, czemu towarzyszyło przywrócenie starej nazwy Florentine[39]. Od 1941 roku kopalnia należała do Berg- und Hüttenwers-Gesellschaft Karwin-Trzynietz A.G., filii państwowego koncernu Berghütte[36]. Nazistowska polityka dążyła do maksymalnego wykorzystania złóż na potrzeby wojenne, co osiągano poprzez wydłużanie czasu pracy, fedrowanie w niedzielę i święta, zwiększenie liczby pracowników (z 1116 osób w 1939 roku do 2123 w 1940 roku), zatrudnienie robotników przymusowych, jeńców radzieckich i Żydów[40], przy jednoczesnym prowadzeniu rabunkowego wydobycia i braku inwestycji[41]. Niewielki spadek zatrudnienia miał miejsce w 1943 w wyniku rekrutacji części załogi do Wehrmachtu[40], który jednak nie przełożył się na zmniejszenie rocznego wydobycia.

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1939–1944 (w tysiącach ton)[40]:

Od 1945 do 1971 roku[edytuj | edytuj kod]

Wojska radzieckie wkroczyły do Łagiewnik 28 stycznia 1945 roku[42], co było równoznaczne z wyzwoleniem kopalni spod okupacji niemieckiej. Powołano Komitet Obywatelski, górnicy podjęli niezbędne działania: ratowanie kopalni przed zatopieniem, gaszenie pożaru na poziomie 320 m w rejonie szybu Karola Miarki, gaszenie płonących zwałów w pobliżu szybów Rycerskich[42]. Powrócono także do dawnej nazwy Łagiewniki[43].

Przy kopalni od 1945 roku istniał obóz pracy przymusowej dla więźniów, internowanych i jeńców. Składał się z trzech baraków. Pod koniec listopada 1945 roku przebywało w nim przeszło 300 osób. Obóz został zlikwidowany w 1949 roku[44].

Zbiorowy grób ofiar katastrofy z 22 maja 1951 roku na cmentarzu w Bytomiu-Łagiewnikach (2018)

22 maja 1951 roku miał miejsce pożar w komorze narzędziowej szybu Rycerskiego, który spowodował śmierć 19 górników[45][46]. Od 1945 roku kopalnia należała do Bytomskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego[36].

Od ok. 1946 do 1949 roku przy kopalni powstał Obóz Pracy Rudzkiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, w sierpniu 1946 znajdowało się w nim 318 więźniów, w tym 227 wykorzystywanych do pracy pod ziemią. W obozie zmarło od 8 do 30 osób, które pochowano na cmentarzu w Łagiewnikach[47].

W latach 50. przy kopalni działały koszary, gdyż niektórzy poborowi, podczas służby wojskowej, byli wówczas kierowani do pracy dołowej w kopalni[48].

Powojenne unowocześnienia to: wprowadzenie kombajnów ścianowych, zastąpienie rynien potrząsalnych pancernymi przenośnikami zgrzebłowymi i taśmociągami, wybudowanie płuczki osadzarkowej w miejsce taśm przebierczych (eliminowanie skały płonnej), obsługiwanych dotychczas ręcznie przez kobiety[49].

Powyższe innowacje i powiększenie obszaru eksploatacji o pola kopalni Rozbark doprowadziły do stopniowego zwiększenia wydobycia po 1956 roku, kiedy to zakończono eksploatację najbogatszych pokładów[50]. Rozpoczęto w związku z tym eksploatację filara ochronnego Łagiewnik, w celu zminimalizowania szkód górniczych zastosowano podsadzkę płynną ze zbiornika przy szybie Marta[51] (obecnie ul. Adamka)[52]. Zatrudnienie w kopalni po systematycznie wzrastało od 1955 roku, kiedy to wyniosło ogółem 2013 osób. W 1960 roku wzrosło do 2425 pracowników, a w 1970 roku wyniosło 2680 osób[2]. Dalsze prace inwestycyjne to: pogłębienie szybu Rycerskiego I i szybu Karola Miarki do poziomu 470 m i wymiana maszyn wyciągowych[53], dzięki czemu było możliwe wybranie cienkich pokładów, wcześniej uznanych za nieprzydatne do wydobycia[52]. Inwestycje te doprowadziły do zwiększenia długości frontu eksploatacyjnego w ścianach oraz zmniejszenia długości frontu w zabierkach[52]. Wykonano również nowy szyb wentylacyjny Karola Miarki II (Nowy-Karola Miarki[53]), w celu przewietrzania pokładów w partii kopalni Rozbark[50], a także uruchomiono szybik 21, którym udostępniono pokłady 615 i 620 na poziomie 590 m[53]. Wykonano także dwa przekopy: główny na poziomie 320 m oraz wentylacyjno-rurowy na poziomie 160 m[53].

W 1963 roku zostały przyłączone pokłady 412 a/b i 416 a/b, stanowiące filar Zakładów Górniczo-Hutniczych „Orzeł Biały”, których zasoby oceniono na 7,2 mln t[54].

Wykres wielkości wydobycia węgla kamiennego w latach 1945–1970 (w tysiącach ton)[55]:

1 lipca 1971 roku nastąpiła konsolidacja kopalni Łagiewniki z kopalnią Rozbark[1] w jedną kopalnię o nazwie Rozbark[56] na mocy uchwały Ministerstwa Górnictwa i Energetyki[36]. Górnicy z dawnej KWK Łagiewniki mieli być transportowani dołem do pracy w wyrobiskach w rejonie szybu Lompy w KWK Rozbark, co było motywowane również przewidywanym zakończeniem wydobycia w rejonie Łagiewnik w 1973[57]. Połączenie obu kopalń było podyktowane względami ekonomicznymi, kopalnia Łagiewniki w dużym stopniu wyeksploatowała nadane jej złoża, już w czasach okupacji hitlerowskiej została uznana za nierentowną i przeznaczono ją do likwidacji[54]. Poniesione koszty przy pracach modernizacyjnych nie doprowadziły do oczekiwanych wyników ekonomicznych, a deficyt finansowy kopalni coraz bardziej powiększał się[58]. Połączenie kopalń sprowadzało się do zmniejszenia nakładów inwestycyjnych na dawną kopalnię Łagiewniki[59] i wykorzystanie jej załogi do pracy na terenie kopalni Rozbark[60].

Pozostałości zabudowań pokopalnianych w 2017 roku

Likwidację kopalni rozpoczęto oficjalnie 1 stycznia 1997 roku[61]. Dawna kopalnia Łagiewniki została ostatecznie zlikwidowana w latach 90. XX wieku[62], a kopalnię Rozbark, wówczas Zakład Górniczy Bytom II[63] zamknięto 31 lipca 2004 roku i rozpoczęto jego fizyczną likwidację[5].

Zaplecze socjalne[edytuj | edytuj kod]

Mieszkania dla pracowników[edytuj | edytuj kod]

Z racji niemal ciągłych niedoborów pracowników[64], konieczne było zatrudnianie osób zamiejscowych, których lokowano w hotelu robotniczym przy ul. Łagiewnickiej[64]. Dla osób miejscowych kopalnia przeznaczyła w 1945 roku 69 budynków o łącznej liczbie 1718 izb, których stan techniczny był zły – były to stare, zaniedbane przez lata obiekty. W latach 50. poddano remontowi 14 z nich[65]. Konieczność zwiększenia puli mieszkaniowej sprawiła, że kopalnia otrzymała w latach 50. od Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych 265 mieszkań o 696 izbach. W 1954 roku kopalnia miała do dyspozycji 74 budynki mieszkalne[66]. Następne inwestycje mieszkaniowe to: powstanie 8 domków dwurodzinnych oraz budowa w latach 60. 3 większych budynków mieszkalnych[66].

Organizacja wypoczynku po pracy[edytuj | edytuj kod]

Park Amendy w 2018 roku

Kopalnia wraz z pobliską Hutą Zygmunt zainwestowała w park wypoczynkowy w Łagiewnikach (obecnie park Amendy[67]) o powierzchni 24 hektarów, gdzie zrewitalizowano staw, stworzono przy nim przystań kajakową, kawiarnię, wypożyczalnię sprzętu sportowego, a także wybudowano amfiteatr i basen kąpielowy[68].

Ponadto na terenie dzielnicy Łagiewniki założono kilka ogródków jordanowskich[68], założono również w 1964 roku lodowisko przy Zasadniczej Szkole Górniczej[69].

Budowa geologiczna obszaru górniczego[edytuj | edytuj kod]

Formacje geologiczne tworzące obszar KWK Rozbark i KWK Łagiewniki to:

  • piaski czwartorzędowe, gleby humusowe o miąższości do 6 m,
  • trzeciorzędowe piaski wychodzące na powierzchnię i nieprzepuszczalne iły margliste o łącznej miąższości w granicach 2–50 m,
  • triasowy wapień muszlowy w postaci margli i spękanych, przepuszczalnych dolomitów płytkowych warstw tarnowieckich, pod nimi seria z blendą i galeną (złoże eksploatowane przez Zakłady Górniczo-Hutnicze Orzeł Biały w Brzezinach Śląskich) w spągu serii siarczkowej występuje nieprzepuszczalny wapień falisty, tworzący iły witriolowe – miąższość wapienia muszlowego około 100 m; poniżej trias dolny: wapienie, margle i dolomity, łączna miąższość warstw triasowych to 140–200 m w Rozbarku a maks. 80 m w Łagiewnikach.
  • formacje karbonu produktywnego:
    • grupa łękowa: warstwy rudzkie – pokłady węgla 403-419, naprzemianległe warstwy łupków i piaskowców o łącznej miąższości do 350 m,
    • grupa siodłowa: warstwy siodłowe – pokłady węgla 501-510 z piaskowcami, łupkami i zlepieńcami o łącznej miąższości ok. 160 m,
    • grupa brzeżna: warstwy porębskie – pokłady węgla 605-620 z piaskowcem, zlepieńce i piaskowce bezpokładowe – średnia miąższość ok. 400 m.

Warstwy węgla w środku niecki bytomskiej zalegają niemal poziomo, przy północnej granicy występuje nachylenie do maks. 10°. Warstwy układają się w przybliżeniu z kierunkiem osi niecki, tj. z NWW na SSE. Karbońskie złoże cechuje skomplikowana tektonika, co jest częściowo związane z niezgodnym zaleganiem utworów triasowych, przecina je sieć uskoków, z których najważniejsze znaczenie mają: uskok radzionkowski, wschodni, Lompa, południowy, Barbara[70].

Złoże karbońskie jest poprzecinane licznymi uskokami, z których największe znaczenie mają: uskok południowy o przebiegu SWW-NEE, uskok o przebiegu SWW-NEE obok szybu Marta, uskok o kierunku NS, na zachód od szybu Damrota, uskok przebiegający na południe i zachód od szybów Rycerskich, uskok o kierunku SWW-SWW, na zachód od szybów Karola Miarki, uskok radzionkowski o kierunku N-S oraz uskok o kierunku NWW-SE[71].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 12.
  2. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 117.
  3. ↑ a b Stein 1924 ↓.
  4. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 7.
  5. ↑ a b Dąbrowski 2014 ↓.
  6. ↑ Niewiarowski 1960 ↓, s. 247.
  7. ↑ Gierlotka 2014 ↓.
  8. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 35.
  9. ↑ Traube 1888 ↓.
  10. ↑ Kuczewski 1923 ↓.
  11. ↑ a b c d e f g Piernikarczyk 1936 ↓, s. 233.
  12. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 36.
  13. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 36–37.
  14. ↑ a b c d e f Witecka 1985 ↓, s. 37.
  15. ↑ a b c d e f g h i Witecka 1985 ↓, s. 39.
  16. ↑ a b Kossuth 1965 ↓.
  17. ↑ Piernikarczyk 1936 ↓, s. 216.
  18. ↑ Szczech 2003 ↓.
  19. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 38.
  20. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 37–38.
  21. ↑ Spis... 1923 ↓.
  22. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 40.
  23. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 39–40.
  24. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 57.
  25. ↑ Smuda 1973 ↓, s. 204.
  26. ↑ Smuda 1973 ↓, s. 205.
  27. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 67.
  28. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 67–68.
  29. ↑ a b c d Witecka 1985 ↓, s. 71.
  30. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 72.
  31. ↑ a b c d e Tragiczne położenie załogi kopalni „Łagiewniki”. „Siedem Groszy”. V (292), s. 8, 1936-10-24. Stanisław Nogal. Zakłady Graficzne i Wydawnicze „Polonia”. 
  32. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 77.
  33. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 78.
  34. ↑ Polsko-Niemiecka Konwencja... 1922 ↓.
  35. ↑ Hanke 2001 ↓.
  36. ↑ a b c d Jaros 1984 ↓.
  37. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 79.
  38. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 85.
  39. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 87.
  40. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 88.
  41. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 89.
  42. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 96.
  43. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 97.
  44. ↑ Miroszewski Kazimierz: Obozy pracy przymusowej w Bytomskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego w latach 1945-1949. W: Bytomskie martyrologium powojennych lat 1945-1956. Ofiary komunistycznego terroru i ich pomnik. Jan Drabina (red.). Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2009, s. 84, 88, 90. ISBN 978-83-922322-9-2.
  45. ↑ Katastrofy... ↓.
  46. ↑ Adler 2008 ↓.
  47. ↑ IPN ↓.
  48. ↑ Kosek 1973 ↓, s. 285–287.
  49. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 102.
  50. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 103.
  51. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 108–109.
  52. ↑ a b c Witecka 1985 ↓, s. 109.
  53. ↑ a b c d Witecka 1985 ↓, s. 111.
  54. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 15.
  55. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 102–103.
  56. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 18.
  57. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 17–18.
  58. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 16.
  59. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 112–113.
  60. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 17.
  61. ↑ Dz.U. 1998 ↓.
  62. ↑ Frużyński 2012 ↓.
  63. ↑ Gałązka 2004 ↓.
  64. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 118.
  65. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 181–182.
  66. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 183.
  67. ↑ AK 2014 ↓.
  68. ↑ a b Witecka 1985 ↓, s. 185.
  69. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 186.
  70. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 12–13.
  71. ↑ Witecka 1985 ↓, s. 14.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Kopalnie węgla kamiennego w Polsce
Działające kopalnie
węgla kamiennego
w Polsce
Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.
Polska Grupa Górnicza
Południowy Koncern Węglowy S.A.
Przedsiębiorstwo Górnicze Silesia Sp. z o.o.
Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.
Siltech Sp. z o.o.
Eko-Plus Sp. z o.o.
Kopalnie w likwidacji,
pod zarządem Spółki Restrukturyzacji Kopalń
Kopalnie węgla kamiennego
zamknięte lub zlikwidowane
w Polsce po 1945
Historyczne kopalnie
węgla kamiennego w Polsce
Kopalnie doświadczalne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kopalnia_Węgla_Kamiennego_Łagiewniki&oldid=72341454”