Zbigniew Romaszewski
| ||
Data i miejsce urodzenia | 2 stycznia 1940 Warszawa | |
Data i miejsce śmierci | 13 lutego 2014 Warszawa | |
Wicemarszałek Senatu VII kadencji | ||
Okres | od 28 listopada 2007 do 7 listopada 2011 | |
Przynależność polityczna | Prawo i Sprawiedliwość | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() |

Zbigniew Jan Romaszewski (ur. 2 stycznia 1940 w Warszawie, zm. 13 lutego 2014 tamże[1]) – polski polityk, działacz opozycji w okresie PRL, doktor nauk fizycznych.
Wieloletni senator, sprawujący nieprzerwanie urząd przez siedem kadencji od czasu ponownego powołania Senatu w 1989 do 2011 (I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji), w latach 2007–2011 wicemarszałek Senatu VII kadencji, członek Trybunału Stanu. Kawaler Orderu Orła Białego.
Jego żoną była Zofia Romaszewska, z którą miał córkę Agnieszkę Romaszewską-Guzy.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina Zbigniewa Romaszewskiego ze strony ojca, Józefa Romaszewskiego, wywodziła się z drobnej szlachty spod Grodna, zaś ze strony matki, Zofii z domu Šipka, pochodziła ze słowackiego Martina. Jego rodzice byli warszawskimi kupcami, prowadzili sklep[2]. Zbigniew Romaszewski urodził się kilka miesięcy po wybuchu wojny. Powstanie warszawskie rodzina przeżyła na Starym Mieście. Po kapitulacji Niemcy wywieźli ich do Groß-Rosen. Stamtąd Zbigniew Romaszewski wraz z matką trafił do obozu pracy w Turyngii, babka i ciotka zostały zesłane do Ravensbrück, a ojciec do Sachsenhausen, skąd już nie powrócił. Okoliczności jego śmierci nie zostały ustalone[2].
Do Warszawy wrócił w 1945. Uczęszczał do szkoły podstawowej na Szmulkach. Maturę w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego zdał w 1957.
W 1955 w szkole średniej wstąpił do koła Związku Młodzieży Polskiej, które w 1956 rozwiązano. W październiku 1956 uczestniczył w zjeździe założycielskim marksistowskiego Rewolucyjnego Związku Młodzieży, na którym poznał swoją przyszłą żonę Zofię[2]. Związek małżeński zawarł w 1960.
Ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Warszawskim (1964), doktoryzował się w Instytucie Fizyki PAN w październiku 1980. W jednostce tej pracował do czerwca 1981, po czym przeszedł na urlop bezpłatny w związku z działalnością związkową[3].
Działalność opozycyjna w PRL[edytuj | edytuj kod]
Od drugiej połowy lat 60. zaangażowany w działalność opozycyjną. W 1967 wraz z żoną Zofią zbierał podpisy pod petycją pracowników naukowych w obronie Adama Michnika. Po marcu 1968 w mieszkaniu Romaszewskich odbywały się dyskusje polityczne, na które zapraszano m.in. Ludwika Cohna, Edwarda Lipińskiego, Jana Nepomucena Millera, Marię Ossowską.
W czerwcu 1976 po protestach robotniczych w Radomiu i Ursusie uczestniczył w organizowanej przez Komitet Obrony Robotników akcji pomocy represjonowanym. Od 1977 był członkiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. Wraz z żoną Zofią kierował Biurem Interwencyjnym KSS „KOR”, rejestrującym przypadki łamania praw człowieka i niosące ofiarom bezprawia pomoc prawną i materialną. Na przełomie 1979 i 1980 zakładał Komitet Helsiński, organizację nadzorującą wprowadzanie w życie postanowień KBWE. Pod jego redakcją Komitet Helsiński opublikował Raport Madrycki, omawiający stan przestrzegania praw człowieka w PRL, w oparciu o konkretne, zarejestrowane przez Biuro Interwencji, przypadki łamania prawa.
W latach 1980–1981 kierował Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, został wybrany do prezydium zarządu Regionu Mazowsze związku, a następnie do Komisji Krajowej. Był wielokrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Wraz z Zenobią Łukaszewicz zredagował książkę Czerwiec 1976. Radom. Doniesienie o przestępstwie (1981).
W stanie wojennym ukrywał się, będąc poszukiwanym. W broszurze Sierpień 1980 – Grudzień 1981 – co dalej?, opublikowanej w marcu 1982, sformułował program scentralizowanego oporu, opowiadając się za powstaniem ośrodka kierowniczego podziemnej „Solidarności”. W tym czasie zorganizował podziemne Radio „Solidarność”. Pierwszą audycję nadano 12 kwietnia 1982 w Warszawie. 8 maja tego samego roku razem ze Zbigniewem Bujakiem, Zbigniewem Janasem i Wiktorem Kulerskim powołał tajną Regionalną Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. 29 sierpnia 1982 został aresztowany i sądzony w dwóch kolejnych procesach przeciwko twórcom Radia „Solidarność” i działaczom KSS KOR, następnie więziony od 1982 do 1984[4]. Został wtedy objęty opieką Amnesty International jako więzień sumienia.
Był głównym organizatorem Tygodnia Więźnia Politycznego, który miał miejsce w dniach 3–10 listopada 1985. W tym samym roku wraz z żoną powołał Polski Fundusz Praworządności i został jego prezesem. Od grudnia 1986 kierował stworzoną w podziemiu Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, która zajmowała się dokumentowaniem przypadków represji i pomocą ofiarom. W 1988 współorganizował jawną, nielegalną I Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka w kościele w Mistrzejowicach w Nowej Hucie.
Przed obradami Okrągłego Stołu napisał broszurę Minimalizm radykalny. Propozycje programowe dla NSZZ „Solidarność”. W obradach Okrągłego Stołu zasiadał w podzespole ds. reformy państwa i sądów.
III Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]
Od 4 lipca 1989 do 7 listopada 2011 nieprzerwanie zasiadał w Senacie RP, był wybierany kolejno jako kandydat bezpartyjny z ramienia Komitetu Obywatelskiego (1989), jako kandydat niezależny (1991), z NSZZ „Solidarność” (1993), Ruchu Odbudowy Polski (1997), Bloku Senat 2001 (2001) oraz w 2005 i w 2007 z ramienia Prawa i Sprawiedliwości.
W Senacie I, II, IV i VI kadencji przewodniczył Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Był też w różnych kadencjach członkiem następujących komisji: Regulaminowej i Spraw Senatorskich, Obrony Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw górnictwa, Nadzwyczajnej do spraw integracji europejskiej, Gospodarki Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany przepisów o obywatelstwie polskim, Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich oraz Ustawodawstwa i Praworządności.
Od 22 maja 1992 do 5 czerwca 1992 był prezesem Komitetu ds. Radia i Telewizji.
W 1998 założył Fundację Obrony Praw Człowieka, która w 50. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zorganizowała w Warszawie III Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka.
W wyborach parlamentarnych w 2001 zdobył mandat senatorski po raz piąty, uzyskując 284 374 głosów (38,98% ogółu głosów ważnych). W 2003 organizował nowe ugrupowanie pod nazwą Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość, które nie podjęło jednak szerszej działalności. W wyborach parlamentarnych w 2005 po raz szósty wszedł do Senatu, otrzymując 326 442 głosy (42,92%). Następnie jego partia SPS została rozwiązana, po czym pozostał formalnie bezpartyjny. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz siódmy uzyskał mandat senatorski, otrzymując 330 396 głosów (28,87%). 28 listopada 2007 został wybrany na wicemarszałka Senatu. 15 lutego 2010 zrezygnował z członkostwa w KP Prawa i Sprawiedliwości, jednak 8 lipca tego samego roku powrócił do klubu[5]. W 2011 wszedł w skład rady Stowarzyszenia Solidarni 2010[6].
W wyborach parlamentarnych w tym samym roku nie uzyskał reelekcji, przegrywając z Markiem Borowskim. W 2011 Sejm wybrał go na członka Trybunału Stanu.
W 2013 sąd uwzględnił jego wniosek o zadośćuczynienie i odszkodowanie za okres uwięzienia w okresie PRL, zasądzając łącznie 240 tys. zł[7]. Spotkało się to z negatywną oceną części przedstawicieli dawnej opozycji antykomunistycznej, w tym Lecha Wałęsy[8], Waldemara Kuczyńskiego[9] i Grzegorza Schetyny[10].
W 2014 był współzałożycielem Komitetu Obywatelskiego Solidarności z Ukrainą (KOSzU)[11].
Zmarł 13 lutego 2014 w wyniku zawału mózgu[12]. 20 lutego 2014, po nabożeństwie żałobnym w stołecznej bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela, został pochowany z ceremoniałem wojskowym w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[13][14].
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Ordery i odznaczenia
9 listopada 2011 został odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Orderem Orła Białego[15]; uroczystość wręczenia orderu odbyła się następnego dnia[16].
Zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1990 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[17].
W 2007 nadano mu Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”[18][19]. W 2008 otrzymał portugalski Krzyż Wielki Orderu Zasługi[20]. Pośmiertnie w 2014 został odznaczony Orderem „Honor Narodu” Czeczeńskiej Republiki Iczkerii[21].
- Nagrody i wyróżnienia
W 2013 otrzymał tytuł honorowego obywatela m.st. Warszawy[22]. Ponadto wyróżniany odznaczeniami prywatnymi (m.in. Krzyżem Solidarności Walczącej[23]).
W 1987 Zbigniew i Zofia Romaszewscy otrzymali Nagrodę Praw Człowieka Fundacji Aurora działającej przy Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, zaś w 2006 zostali uhonorowani nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej[24].
- Upamiętnienie
W 2014 jego imieniem nazwano salę nr 176 w budynku Senatu[25]. Imieniem Zbigniewa Romaszewskiego nazwano także rondo w Siedlcach[26], aleję w Radomiu oraz ulice w Warszawie (w dzielnicy Bielany)[27] i Tarnowie Podgórnym[28].
Po śmierci Zbigniewa Romaszewskiego, decyzją jego żony i córki, przyznane mu odznaczenia przekazano do Archiwum Senatu, a dokumenty związane z jego działalnością polityczną, społeczną i naukową trafiły do Archiwum Akt Nowych[29].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zbigniew Romaszewski nie żyje. rp.pl, 13 lutego 2014. [dostęp 13 lutego 2014].
- ↑ a b c Piotr Skwieciński: Romaszewscy. Autobiografia. Warszawa: Trzecia Strona, 2014, s. 18–22. ISBN 978-83-64526-04-6.
- ↑ Romaszewski wygrał: dostanie 240 tys. za dwa lata więzienia w PRL. fronda.pl, 12 stycznia 2013. [dostęp 12 stycznia 2013].
- ↑ Aresztowanie Z. Romaszewskiego. „Nowiny”. nr 171, s. 2, 1 września 1982. [dostęp 12 sierpnia 2017].
- ↑ Romaszewski wrócił do klubu PiS. money.pl, 12 lipca 2010. [dostęp 9 lipca 2011].
- ↑ Do Solidarnych po Walnym Zgromadzeniu. solidarni2010.pl, 12 września 2011. [dostęp 22 stycznia 2012].
- ↑ 240 tys. zł dla Romaszewskiego za dwa lata więzienia w PRL. tvn24.pl, 11 stycznia 2013. [dostęp 23 grudnia 2018].
- ↑ Romaszewski dostał 240 tys. za więzienie w PRL. Lech Wałęsa: Jak senator może się domagać pieniędzy za opozycję?. natemat.pl, 15 stycznia 2013. [dostęp 23 grudnia 2018].
- ↑ Zbigniew Romaszewski dostanie gigantyczne odszkodowanie za 2 lata więzienia. wp.pl, 16 stycznia 2013. [dostęp 23 grudnia 2018].
- ↑ Grzegorz Schetyna o Romaszewskim: mój brat był internowany. Nie wziąłby za to złotówki od Polski. wp.pl, 23 stycznia 2013. [dostęp 23 grudnia 2018].
- ↑ Komitet Obywatelski Solidarności z Ukrainą (KOSzU). KOSzU. [dostęp 13 lutego 2014].
- ↑ Zbigniew Romaszewski nie żyje. Słynny opozycjonista, senator PiS, miał 74 lata. gazeta.pl, 13 lutego 2014. [dostęp 5 grudnia 2014].
- ↑ Ks. Sikorski: Romaszewski miał patriotyczne serce. polskieradio.pl, 20 lutego 2014. [dostęp 20 lutego 2014].
- ↑ Zbigniew Romaszewski spoczął na wojskowych Powązkach. tvp.pl, 20 lutego 2014. [dostęp 20 lutego 2014].
- ↑ M.P. z 2012 r. poz. 329
- ↑ Ordery z okazji Święta Niepodległości. prezydent.pl, 10 listopada 2011. [dostęp 10 listopada 2011].
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. nr 4, s. 60, 20 grudnia 1990. [dostęp 11 października 2017].
- ↑ Zbigniew Romaszewski. Ordinas „Už nuopelnus Lietuvai” Komandoro kryžius (lit.). adamkus.lt. [dostęp 29 marca 2018].
- ↑ Sprawy międzynarodowe. senat.gov.pl, 17 lutego 2008. [dostęp 29 marca 2018].
- ↑ Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas (port.). dre.pt, 26 lutego 2009. [dostęp 12 września 2010].
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 14 lutego 2014. [dostęp 24 marca 2018].
- ↑ Zmarł Zbigniew Romaszewski – honorowy obywatel Warszawy. um.warszawa.pl, 14 lutego 2014. [dostęp 10 sierpnia 2014].
- ↑ Odznaczenia dla działaczy Solidarności Walczącej. rp.pl, 11 grudnia 2010. [dostęp 30 lipca 2011].
- ↑ Nagroda Kustosz Pamięci Narodowej 2006. ipn.gov.pl. [dostęp 1 marca 2018].
- ↑ Sali senackiej nadano imię Zbigniewa Romaszewskiego. senat.gov.pl, 4 lipca 2014. [dostęp 2014-07-25].
- ↑ Prezydent: Zbigniew Romaszewski walczył o elementarną sprawiedliwość. tvn24.pl, 11 lutego 2017. [dostęp 11 lutego 2017].
- ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, 10 listopada 2017, poz. 10105.
- ↑ Wyszukiwanie: Ulice. TERYT. [dostęp 29 stycznia 2018].
- ↑ Wydarzenia. senat.gov.pl, 19 listopada 2014. [dostęp 24 marca 2018].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Biogram na stronie Senatu (VII kadencja). [dostęp 12 września 2010].
- Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności [dostęp 3 lipca 2011].
- Zbigniew Romaszewski w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2 października 2011].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Romaszewski – strona prywatna. [dostęp 12 września 2010].
|
|
|
- Absolwenci Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (1980–1989)
- Członkowie Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze
- Członkowie Stowarzyszenia Wolnego Słowa
- Członkowie Trybunału Stanu
- Członkowie Związku Młodzieży Polskiej
- Członkowie i współpracownicy KOR
- Członkowie i współpracownicy Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”
- Polscy działacze praw człowieka
- Działacze Radia Solidarność
- Honorowi obywatele Warszawy
- Kustosz Pamięci Narodowej
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Solidarności Walczącej
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi (Portugalia)
- Polacy odznaczeni Orderem „Za Zasługi dla Litwy”
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Politycy Prawa i Sprawiedliwości
- Politycy Ruchu dla Rzeczypospolitej
- Politycy Ruchu Odbudowy Polski
- Politycy Stronnictwa Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość
- Polscy fizycy XX wieku
- Polscy fizycy XXI wieku
- Prezesi Radiokomitetu
- Senatorowie z województwa mazowieckiego (od 2001)
- Uczestnicy Okrągłego Stołu (strona solidarnościowa)
- Uczestnicy ruchu Solidarność Polsko-Czesko-Słowacka
- Wicemarszałkowie Senatu III Rzeczypospolitej
- Więźniowie polityczni w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1957–1989
- Urodzeni w 1940
- Zmarli w 2014