Zbigniew Romaszewski

Zbigniew Romaszewski
Data i miejsce urodzenia	2 stycznia 1940 Warszawa
Data i miejsce śmierci	13 lutego 2014 Warszawa
Wicemarszałek Senatu VII kadencji
Okres	od 28 listopada 2007 do 7 listopada 2011
Przynależność polityczna	Prawo i Sprawiedliwość
Odznaczenia

Zbigniew Romaszewski (trzeci z lewej) na przedpremierowym pokazie filmu dokumentalnego Generał polskich nadziei... Władysław Anders 1892–1970 (2007). Obok Irena Anders i Maria Kaczyńska

Zbigniew Romaszewski podczas konferencji Wspólna Polityka Rolna 2014–2020 w Senacie RP (2011)

Podczas uroczystości podpisania przez marszałka Senatu Bogdana Borusewicza ustawy upoważniającej prezydenta do ratyfikacji Traktatu lizbońskiego (2008)

Msza żałobna Zbigniewa Romaszewskiego w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie (2014)

Pogrzeb Zbigniewa Romaszewskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (2014)

Grób Zbigniewa Romaszewskiego

Skwer Zbigniewa Romaszewskiego w Krakowie

Zbigniew Jan Romaszewski (ur. 2 stycznia 1940 w Warszawie, zm. 13 lutego 2014 tamże) – polski polityk, działacz opozycji w okresie PRL, doktor nauk fizycznych.

Wieloletni senator, sprawujący nieprzerwanie urząd przez siedem kadencji od czasu ponownego powołania Senatu w 1989 do 2011 (I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji), w latach 2007–2011 wicemarszałek Senatu VII kadencji, członek Trybunału Stanu. Kawaler Orderu Orła Białego.

Jego żoną była Zofia Romaszewska, z którą miał córkę Agnieszkę Romaszewską-Guzy.

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Rodzina Zbigniewa Romaszewskiego ze strony ojca, Józefa Romaszewskiego, wywodziła się z drobnej szlachty spod Grodna, zaś ze strony matki, Zofii z domu Šipka, pochodziła ze słowackiego Martina. Jego rodzice byli warszawskimi kupcami, prowadzili sklep. Zbigniew Romaszewski urodził się kilka miesięcy po wybuchu wojny. Powstanie warszawskie rodzina przeżyła na Starym Mieście. Po kapitulacji Niemcy wywieźli ich do Groß-Rosen. Stamtąd Zbigniew Romaszewski wraz z matką trafił do obozu pracy w Turyngii, babka i ciotka zostały zesłane do Ravensbrück, a ojciec do Sachsenhausen, skąd już nie powrócił. Okoliczności jego śmierci nie zostały ustalone.

Do Warszawy wrócił w 1945. Uczęszczał do szkoły podstawowej na Szmulkach. Maturę w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego zdał w 1957.

W 1955 w szkole średniej wstąpił do koła Związku Młodzieży Polskiej, które w 1956 rozwiązano. W październiku 1956 uczestniczył w zjeździe założycielskim marksistowskiego Rewolucyjnego Związku Młodzieży, na którym poznał swoją przyszłą żonę Zofię. Związek małżeński zawarł w 1960.

Ukończył studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Warszawskim (1964). W 1968 przebywał w Moskwie na rocznym stażu w Instytucie Fizycznym, podczas którego poznał Andrieja Sacharowa. Doktoryzował się w Instytucie Fizyki PAN w październiku 1980. W jednostce tej pracował do czerwca 1981, po czym przeszedł na urlop bezpłatny w związku z działalnością związkową.

Działalność opozycyjna w PRL

Od drugiej połowy lat 60. zaangażowany w działalność opozycyjną. W 1967 wraz z żoną Zofią zbierał podpisy pod petycją pracowników naukowych w obronie Adama Michnika. Po marcu 1968 w mieszkaniu Romaszewskich odbywały się dyskusje polityczne, na które zapraszano m.in. Ludwika Cohna, Edwarda Lipińskiego, Jana Nepomucena Millera, Marię Ossowską.

W czerwcu 1976 po protestach robotniczych w Radomiu i Ursusie uczestniczył w organizowanej przez Komitet Obrony Robotników akcji pomocy represjonowanym. Od 1977 był członkiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. Wraz z żoną Zofią kierował Biurem Interwencyjnym KSS „KOR”, rejestrującym przypadki łamania praw człowieka i niosące ofiarom bezprawia pomoc prawną i materialną. Na przełomie 1979 i 1980 zakładał Komitet Helsiński, organizację nadzorującą wprowadzanie w życie postanowień KBWE. Pod jego redakcją Komitet Helsiński opublikował Raport Madrycki, omawiający stan przestrzegania praw człowieka w PRL, w oparciu o konkretne, zarejestrowane przez Biuro Interwencji, przypadki łamania prawa.

W latach 1980–1981 kierował Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, został wybrany do prezydium zarządu Regionu Mazowsze związku, a następnie do Komisji Krajowej. Był wielokrotnie zatrzymywany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Wraz z Zenobią Łukaszewicz zredagował książkę Czerwiec 1976. Radom. Doniesienie o przestępstwie (1981).

W stanie wojennym ukrywał się, będąc poszukiwanym. W broszurze Sierpień 1980 – Grudzień 1981 – co dalej?, opublikowanej w marcu 1982, sformułował program scentralizowanego oporu, opowiadając się za powstaniem ośrodka kierowniczego podziemnej „Solidarności”. W tym czasie zorganizował podziemne Radio „Solidarność”. Pierwszą audycję nadano 12 kwietnia 1982 w Warszawie. 8 maja tego samego roku razem ze Zbigniewem Bujakiem, Zbigniewem Janasem i Wiktorem Kulerskim powołał tajną Regionalną Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. 29 sierpnia 1982 został aresztowany i sądzony w dwóch kolejnych procesach przeciwko twórcom Radia „Solidarność” i działaczom KSS KOR, następnie więziony od 1982 do 1984. Został wtedy objęty opieką Amnesty International jako więzień sumienia.

Był głównym organizatorem Tygodnia Więźnia Politycznego, który miał miejsce w dniach 3–10 listopada 1985. W tym samym roku wraz z żoną powołał Polski Fundusz Praworządności i został jego prezesem. Od grudnia 1986 kierował stworzoną w podziemiu Komisją Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”, która zajmowała się dokumentowaniem przypadków represji i pomocą ofiarom. W 1988 współorganizował jawną, nielegalną I Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka w kościele w Mistrzejowicach w Nowej Hucie.

Przed obradami Okrągłego Stołu napisał broszurę Minimalizm radykalny. Propozycje programowe dla NSZZ „Solidarność”. W obradach Okrągłego Stołu zasiadał w podzespole ds. reformy państwa i sądów.

III Rzeczpospolita

Od 4 lipca 1989 do 7 listopada 2011 nieprzerwanie zasiadał w Senacie RP, był wybierany kolejno jako kandydat bezpartyjny z ramienia Komitetu Obywatelskiego (1989), jako kandydat niezależny (1991), z NSZZ „Solidarność” (1993), Ruchu Odbudowy Polski (1997), Bloku Senat 2001 (2001) oraz w 2005 i w 2007 z ramienia Prawa i Sprawiedliwości.

W Senacie I, II, IV i VI kadencji przewodniczył Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Był też w różnych kadencjach członkiem następujących komisji: Regulaminowej i Spraw Senatorskich, Obrony Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw górnictwa, Nadzwyczajnej do spraw integracji europejskiej, Gospodarki Narodowej, Nadzwyczajnej do spraw inicjatywy ustawodawczej w sprawie zmiany przepisów o obywatelstwie polskim, Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich oraz Ustawodawstwa i Praworządności.

Od maja 1992 do czerwca 1992 był prezesem Komitetu do spraw Radia i Telewizji „Polskie Radio i Telewizja”.

W 1998 założył Fundację Obrony Praw Człowieka, która w 50. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka zorganizowała w Warszawie III Międzynarodową Konferencję Praw Człowieka.

W wyborach parlamentarnych w 2001 zdobył mandat senatorski po raz piąty, uzyskując 284 374 głosów (38,98% ogółu głosów ważnych). W 2003 organizował nowe ugrupowanie pod nazwą Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość, które nie podjęło jednak szerszej działalności. W wyborach parlamentarnych w 2005 po raz szósty wszedł do Senatu, otrzymując 326 442 głosy (42,92%). Następnie jego partia SPS została rozwiązana, po czym pozostał formalnie bezpartyjny. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz siódmy uzyskał mandat senatorski, otrzymując 330 396 głosów (28,87%). 28 listopada 2007 został wybrany na wicemarszałka Senatu. 15 lutego 2010 zrezygnował z członkostwa w KP Prawa i Sprawiedliwości, jednak 8 lipca tego samego roku powrócił do klubu. W 2011 wszedł w skład rady Stowarzyszenia Solidarni 2010.

W wyborach parlamentarnych w tym samym roku nie uzyskał reelekcji, przegrywając z Markiem Borowskim. W 2011 Sejm wybrał go na członka Trybunału Stanu.

W 2013 sąd uwzględnił jego wniosek o zadośćuczynienie i odszkodowanie za okres uwięzienia w okresie PRL, zasądzając łącznie 240 tys. zł. Spotkało się to z negatywną oceną części przedstawicieli dawnej opozycji antykomunistycznej, w tym Lecha Wałęsy, Waldemara Kuczyńskiego i Grzegorza Schetyny.

W 2014 był współzałożycielem Komitetu Obywatelskiego Solidarności z Ukrainą (KOSzU).

Zmarł 13 lutego 2014 w wyniku udaru niedokrwiennego mózgu. 20 lutego 2014, po nabożeństwie żałobnym w stołecznej bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela, został pochowany z ceremoniałem wojskowym w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A2-Aleja Zasłuzonych-10).

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

Ordery i odznaczenia

9 listopada 2011 został odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Orderem Orła Białego; uroczystość wręczenia orderu odbyła się następnego dnia.

Zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1990 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2007 nadano mu Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”. W 2008 otrzymał portugalski Krzyż Wielki Orderu Zasługi. Pośmiertnie w 2014 został odznaczony Orderem „Honor Narodu” Czeczeńskiej Republiki Iczkerii.

Nagrody i wyróżnienia

W 2013 otrzymał tytuł honorowego obywatela m.st. Warszawy. Ponadto wyróżniany odznaczeniami prywatnymi (m.in. Krzyżem Solidarności Walczącej).

W 1987 Zbigniew i Zofia Romaszewscy otrzymali Nagrodę Praw Człowieka Fundacji Aurora działającej przy Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii, zaś w 2006 zostali uhonorowani nagrodą Kustosz Pamięci Narodowej.

Upamiętnienie

W 2014 jego imieniem nazwano salę nr 176 w budynku Senatu. Imieniem Zbigniewa Romaszewskiego nazwano także rondo w Siedlcach, aleję w Radomiu oraz ulice w Warszawie (na Bielanach) i Tarnowie Podgórnym, a także skwer w Krakowie.

Po śmierci Zbigniewa Romaszewskiego, decyzją jego żony i córki, przyznane mu odznaczenia przekazano do Archiwum Senatu, a dokumenty związane z jego działalnością polityczną, społeczną i naukową trafiły do Archiwum Akt Nowych.

Bibliografia

• Biogram na stronie Senatu (VII kadencja). [dostęp 2020-05-14].
• Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2020-05-14].
• Dr Zbigniew Romaszewski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-05-14] .

Linki zewnętrzne

• Zbigniew Romaszewski – strona prywatna. [dostęp 2020-05-14].