Zamek Grodziec: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne merytoryczne |
→Historia zamku: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 46: | Linia 46: | ||
W czasach [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30-letniej]], we wrześniu 1633 roku, spora część zamku została zniszczona przez [[pożar]], w kolejnych latach stając się coraz większą [[Ruiny|ruiną]]{{r|łucz}}. W latach 1633-1672 przeprowadzono częściowy remont. W 1675 roku zamek staje się własnością [[Leopold I Habsburg|cesarza Leopolda I]], a ten 5 lat później oddaje go w zastaw [[hrabia|hrabiemu]] [[Walter von Gallas|Walterowi von Gallas]]. Kolejnym właścicielem został w 1700 roku [[baron]] [[Hans von Frankenberg]], a w 1749 roku [[marszałek polny|feldmarszałek]] hrabia [[Fryderyk Leopold von Gessler]]. Od 1800 roku właścicielem zamku był hrabia [[Hans Heinrich VI von Hochberg]] z [[Książ]]a i [[Mieroszów|Mieroszowa]]. Za jego czasów w zamku podjęto prace remontowe. Odbudowano m.in. część palatium, niektóre sale zapełniono pamiątkami i udostępniono turystom do zwiedzania<ref name="grodziec">{{Cytuj stronę | url=http://www.grodziec.com/|tytuł=Zamek Grodziec | data dostępu = 10 marca 2013}}</ref>. |
W czasach [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30-letniej]], we wrześniu 1633 roku, spora część zamku została zniszczona przez [[pożar]], w kolejnych latach stając się coraz większą [[Ruiny|ruiną]]{{r|łucz}}. W latach 1633-1672 przeprowadzono częściowy remont. W 1675 roku zamek staje się własnością [[Leopold I Habsburg|cesarza Leopolda I]], a ten 5 lat później oddaje go w zastaw [[hrabia|hrabiemu]] [[Walter von Gallas|Walterowi von Gallas]]. Kolejnym właścicielem został w 1700 roku [[baron]] [[Hans von Frankenberg]], a w 1749 roku [[marszałek polny|feldmarszałek]] hrabia [[Fryderyk Leopold von Gessler]]. Od 1800 roku właścicielem zamku był hrabia [[Hans Heinrich VI von Hochberg]] z [[Książ]]a i [[Mieroszów|Mieroszowa]]. Za jego czasów w zamku podjęto prace remontowe. Odbudowano m.in. część palatium, niektóre sale zapełniono pamiątkami i udostępniono turystom do zwiedzania<ref name="grodziec">{{Cytuj stronę | url=http://www.grodziec.com/|tytuł=Zamek Grodziec | data dostępu = 10 marca 2013}}</ref>. |
||
W tamtym czasie zamek uchodził za pierwszy w [[Europa|Europie]] [[zabytek]] specjalnie przystosowany do celów turystycznych{{r|łucz}}. W 1823 roku zamek znalazł się w posiadaniu [[Wilhelm Chrystian Benecke|Wilhelma Chrystian Benecke]] z [[Berlin]]a |
W tamtym czasie zamek uchodził za pierwszy w [[Europa|Europie]] [[zabytek]] specjalnie przystosowany do celów turystycznych{{r|łucz}}. W 1823 roku zamek znalazł się w posiadaniu [[Wilhelm Chrystian Benecke|Wilhelma Chrystian Benecke]] z [[Berlin]]a. |
||
W 1899 roku majątek zakupił [[Willibald von Dirksen]]. Po nobilitacji na szlachcica, właściciel postanowił odbudować zamek, w związku z czym w 1906 roku zlecił badania i sporządzenie projektu słynnemu architektowi Bodo Ebhardtowi, który ten realizował przez następne dwa lata. Po badaniach postanowiono nie rekonstruować całej budowli. W formie trwałej ruiny zachowano donjon, południowo--wschodnie mury wraz z sąsiadującą z nimi zabudową, a także pozostałości obiektów usytuowanych na zamku dolnym. Pierwsze prace przeprowadzono w palatium, które zabezpieczono przez wykonanie nowego dachu. Choć pierwotnie zadaszenie było dwuspadowe, Bodo Ebhardt postanowił odbudować je w formie czterospadowej. Zbudowano całkowicie na nowo także bramy na zamek i mury obwodowe z gankami<ref>http://www.oficyna.pwr.edu.pl/wp-content/media/%C5%81u%C5%BCyniecka-E-red-Dziedzictwo-architektoniczne-Restauracje.pdf</ref>. |
|||
Ostatnim właścicielem zamku był [[Herbert von Dirksen]], [[narodowy socjalizm|nazistowski]] polityk i zaufany współpracownik [[Adolf Hitler|Hitlera]]. W latach 1939-45 często przebywał on w Grodźcu, gdzie pod koniec wojny przebywał w swoim pałacu w Grodźcu. Został najpierw przesłuchany przez [[Sowieci|Sowietów]], a następnie zabrany przez niemieckich oficerów za linię frontu, skąd przedostał się w głąb [[Rzesza|Rzeszy]]<ref name="polski zamek"><span>Wrzesiński Szymon, Krzysztof Urban, ''Tajemnice zamku Grodziec i pałacu ambasadora III Rzeszy: Skarby - Tajne archiwum - Ukryte depozyty'', Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2016 {{ISBN|978-83-7339-163-5}}, s. 155-166.</ref>. |
|||
W 1945 roku w zamku znajdowały się eksponaty z [[wrocław]]skich [[muzeum|muzeów]] oraz z berlińskiej [[Biblioteka Państwowa w Berlinie|Biblioteki Państwowej]]{{r|łucz}}. W latach 60. XX wieku zamek był własnością [[Powiat złotoryjski|Starostwa Powiatowego]] w [[Złotoryja|Złotoryi]]. W 1978 roku należał do [[Złotoryja (gmina wiejska)|gminy Złotoryja]], a obecnie dzierżawcą zamku jest Zenon Bernacki<ref name="książka" />. |
W 1945 roku w zamku znajdowały się eksponaty z [[wrocław]]skich [[muzeum|muzeów]] oraz z berlińskiej [[Biblioteka Państwowa w Berlinie|Biblioteki Państwowej]]{{r|łucz}}. W latach 60. XX wieku zamek był własnością [[Powiat złotoryjski|Starostwa Powiatowego]] w [[Złotoryja|Złotoryi]]. W 1978 roku należał do [[Złotoryja (gmina wiejska)|gminy Złotoryja]], a obecnie dzierżawcą zamku jest Zenon Bernacki<ref name="książka" />. |
||
W latach 2004-2005 był miejscem realizacji [[film]]ów przez telewizje: szwedzką, francuską, belgijską oraz rosyjską<ref name="klub">{{Cytuj stronę | url=http://www.klubpodroznikow.com/relacje/polska-zamki-palace/1088-zamek-grodziec|tytuł=Klub podróżników - zamek Grodziec | data dostępu = 10 marca 2013}}</ref>. |
W latach 2004-2005 był miejscem realizacji [[film]]ów przez telewizje: szwedzką, francuską, belgijską oraz rosyjską<ref name="klub">{{Cytuj stronę | url=http://www.klubpodroznikow.com/relacje/polska-zamki-palace/1088-zamek-grodziec|tytuł=Klub podróżników - zamek Grodziec | data dostępu = 10 marca 2013}}</ref>. |
||
Linia 76: | Linia 80: | ||
* Romuald Łuczyński, ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach''. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, {{ISBN|978-83-89102-63-8}}. |
* Romuald Łuczyński, ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach''. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, {{ISBN|978-83-89102-63-8}}. |
||
* Marek Gaworski, ''Najpiękniejsze zamki i pałace Śląska i pogranicza polsko-czeskiego'', Matiang, Strzelce Opolskie 2012, {{ISBN|978-83-932293-6-9}}. |
* Marek Gaworski, ''Najpiękniejsze zamki i pałace Śląska i pogranicza polsko-czeskiego'', Matiang, Strzelce Opolskie 2012, {{ISBN|978-83-932293-6-9}}. |
||
*Ebhardt B., Groditzberg, „''Deutsche Burgen''” 1906–1907, Bd. 9, s. 384–421 |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
Wersja z 17:36, 4 mar 2019
nr rej. A/3515/279 z 11.05.1951 oraz 613 z 28.08.1959[1] | |
Widok ogólny | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
Grodziec 111, 59-516 Zagrodno[2] |
Styl architektoniczny | |
Kondygnacje |
2 |
Powierzchnia użytkowa |
37800 |
Rozpoczęcie budowy |
1159 |
Ważniejsze przebudowy |
1296-1301, 1475, 1522-1524, 1663-1972, 1800, 1906-1908 |
Pierwszy właściciel | |
Kolejni właściciele |
• książę Bolko I |
Położenie na mapie gminy Zagrodno | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu złotoryjskiego | |
51°10′37″N 15°45′33″E/51,176944 15,759167 | |
Strona internetowa |
Zamek Grodziec (niem.: Gröditzburg) – późnogotycki zamek położony w pobliżu wsi Grodziec, w gminie Zagrodno, powiecie złotoryjskim, województwie dolnośląskim, na szczycie wzniesienia o tej samej nazwie. Został wybudowany na bazaltowym, powulkanicznym, stromym wzgórzu na wysokości 389 m n.p.m. Dnia 11 maja 1951 roku pod numerem A/3515/279, zamek został wpisany do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Przy zamku przebiega Szlak Zamków Piastowskich.
Historia zamku
Pierwsze wzmianki o średniowiecznym zamku pochodzą z 1155 i 1175 roku[3]. Był to gród obronny Bobrzan. W 1175 roku Grodziec wraz z zamkiem był własnością księcia Bolesława I Wysokiego[3]. Kolejnym właścicielem zamku był książę świdnicko-jaworski Bolko I, który rozbudował swoją siedzibę w latach 1296-1301. Następnymi właścicielami byli: książę Bolesław III Rozrzutny, rycerz Budziwój z Niedźwiedzic i Chojnowa, książę legnicki Fryderyk I i książę legnicki Fryderyk II[3]. Wówczas zamek został ponownie rozbudowany, a kamień był głównym materiałem zastosowanym w rozbudowie. Budowla została wówczas wzniesiona na planie sześciokąta z basztami w narożnikach i czteroboczną wieżą. Na początku XVI wieku po północno-zachodniej stronie założenia powstał nowy budynek, tzw. palatium. W okresie wojen husyckich budowla została zdobyta i splądrowana przez oddziały husytów. W czasie, gdy właścicielem był Fryderyk I, zamek stał się dość potężną warownią murowaną na wzór zamku legnickiego[3]. Od 1522 roku do 1524 roku miała miejsce kolejna rozbudowa zamku w stylu renesansowym, gdzie po stronie północnej i południowej wzniesiono kolejne dwie baszty[3]. Pracami wówczas kierował Wendelin Rosskopf ze Zgorzelca[3]. W II połowie XVI wieku dzierżawcą Grodźca był Leonard von Skopp, a następnie swoją siedzibę miał tutaj Henryk XI[4].
W czasach wojny 30-letniej, we wrześniu 1633 roku, spora część zamku została zniszczona przez pożar, w kolejnych latach stając się coraz większą ruiną[3]. W latach 1633-1672 przeprowadzono częściowy remont. W 1675 roku zamek staje się własnością cesarza Leopolda I, a ten 5 lat później oddaje go w zastaw hrabiemu Walterowi von Gallas. Kolejnym właścicielem został w 1700 roku baron Hans von Frankenberg, a w 1749 roku feldmarszałek hrabia Fryderyk Leopold von Gessler. Od 1800 roku właścicielem zamku był hrabia Hans Heinrich VI von Hochberg z Książa i Mieroszowa. Za jego czasów w zamku podjęto prace remontowe. Odbudowano m.in. część palatium, niektóre sale zapełniono pamiątkami i udostępniono turystom do zwiedzania[5]. W tamtym czasie zamek uchodził za pierwszy w Europie zabytek specjalnie przystosowany do celów turystycznych[3]. W 1823 roku zamek znalazł się w posiadaniu Wilhelma Chrystian Benecke z Berlina.
W 1899 roku majątek zakupił Willibald von Dirksen. Po nobilitacji na szlachcica, właściciel postanowił odbudować zamek, w związku z czym w 1906 roku zlecił badania i sporządzenie projektu słynnemu architektowi Bodo Ebhardtowi, który ten realizował przez następne dwa lata. Po badaniach postanowiono nie rekonstruować całej budowli. W formie trwałej ruiny zachowano donjon, południowo--wschodnie mury wraz z sąsiadującą z nimi zabudową, a także pozostałości obiektów usytuowanych na zamku dolnym. Pierwsze prace przeprowadzono w palatium, które zabezpieczono przez wykonanie nowego dachu. Choć pierwotnie zadaszenie było dwuspadowe, Bodo Ebhardt postanowił odbudować je w formie czterospadowej. Zbudowano całkowicie na nowo także bramy na zamek i mury obwodowe z gankami[6].
Ostatnim właścicielem zamku był Herbert von Dirksen, nazistowski polityk i zaufany współpracownik Hitlera. W latach 1939-45 często przebywał on w Grodźcu, gdzie pod koniec wojny przebywał w swoim pałacu w Grodźcu. Został najpierw przesłuchany przez Sowietów, a następnie zabrany przez niemieckich oficerów za linię frontu, skąd przedostał się w głąb Rzeszy[7]. W 1945 roku w zamku znajdowały się eksponaty z wrocławskich muzeów oraz z berlińskiej Biblioteki Państwowej[3]. W latach 60. XX wieku zamek był własnością Starostwa Powiatowego w Złotoryi. W 1978 roku należał do gminy Złotoryja, a obecnie dzierżawcą zamku jest Zenon Bernacki[4]. W latach 2004-2005 był miejscem realizacji filmów przez telewizje: szwedzką, francuską, belgijską oraz rosyjską[8].
Na zamku odbywają się również regionalne i międzynarodowe imprezy:
- Legnicko-Brzeski Turniej Rycerski o Srebrny Pierścień Kasztelana,
- Międzynarodowe Biesiady Zespołów Kresowych,
- Śląskie Święto Pieśni,
- Agroturystyczne Święto Wina i Miodu Pitnego[5][8],
- The Witcher School, edycja polska larpa osadzonego w świecie wiedźmina[9].
Architektura zamku
Obecnie zespół składa się z zamku górnego oraz przedzamcza o wymiarach 270x140 metrów. Zabudowa zamku górnego tworzy nieregularny sześciobok, w którym elementami dominującymi są: pałac główny (tzw. palatium), wieża północna i w południowej stronie potężny donżon. Palatium załamane jest pod kątem 30 stopni i jest jedną z nielicznych na Śląsku zachowanych książęcych siedzib. Charakteryzuje się ono różną grubością murów: u podstawy mierzy on 5 metrów, a na pierwszym piętrze 2 metry. Donżon zbudowany został na planie kwadratu o podstawie 16 metrów, a jego wysokość przekracza 26 metrów, na które składa się sześć kondygnacji. Druga, mniejsza wieża, zwana jest "Starą". Wieńczy ją czterospadowy dach, u podstawy którego prowadzi ganek obronny z prostokątnymi blankami i otworami strzelniczymi. Komunikacja między wieżami a palatium odbywała się poprzez drewniane tarasy i zbudowane na murach ganki. Obronność założenia zwiększają wysunięte basteje i kaponiery. Dodatkowo bezpieczeństwo zamku zapewnia flankowane wieżyczkami przedzamcze.
Zamek główny składa się z dwóch kondygnacji. W niższej znajduje się zbiornik z wodą pitną i piwnice, w których dawniej były piwiarnia, spiżarnia oraz jadalnia dla służby. Na parterze dawniej były pokoje gościnne, natomiast po przebudowie znajdowała się tutaj gospoda dla podróżnych i kuchnia. Na tej kondygnacji znajdują się ponadto dwa pomieszczenia:
- większe zwane „Wielką Salą”,
- mniejsze z gotyckim kominkiem, ozdobione przez stwory podobne do lwów.
Pierwsze i drugie piętro pełniły funkcje rezydencjalne, o czym świadczą otwory okienne, dawniej ozdobione witrażami. W północnej części drugiego piętra znajduje się kaplica, sąsiadująca z „Salą Rycerską” (najbardziej reprezentacyjna komnata na zamku). Z „Sali Rycerskiej” do sąsiednich pokoi prowadzą gotyckie portale. W komnatach tych były dawniej pomieszczenia księżnej i jej dworu. Najwyższy poziom pałacu zajmuje blankowany ganek obronny[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-12-09] .
- ↑ Dane adresowe zamku. [dostęp 10 marca 2013].
- ↑ a b c d e f g h i Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, s. 140-152. ISBN 978-83-89102-63-8.
- ↑ a b Gaworski Marek - "Najpiękniejsze zamki, pałace Śląska i pogranicza polsko-czeskiego" Wydawca - Matiang (Strzelce Opolskie 2012) Strona - 33 ISBN 978-83-932293-6-9
- ↑ a b Zamek Grodziec. [dostęp 10 marca 2013].
- ↑ http://www.oficyna.pwr.edu.pl/wp-content/media/%C5%81u%C5%BCyniecka-E-red-Dziedzictwo-architektoniczne-Restauracje.pdf
- ↑ a b Wrzesiński Szymon, Krzysztof Urban, Tajemnice zamku Grodziec i pałacu ambasadora III Rzeszy: Skarby - Tajne archiwum - Ukryte depozyty, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2016 ISBN 978-83-7339-163-5, s. 155-166.
- ↑ a b Klub podróżników - zamek Grodziec. [dostęp 10 marca 2013].
- ↑ witcherschool [online], witcherschool [dostęp 2016-10-19] .
Bibliografia
- Wrzesiński Szymon, Krzysztof Urban, Tajemnice zamku Grodziec i pałacu ambasadora III Rzeszy: Skarby - Tajne archiwum - Ukryte depozyty, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2016 ISBN 978-83-7339-163-5, s. 8-229.
- Romuald Łuczyński, Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- Marek Gaworski, Najpiękniejsze zamki i pałace Śląska i pogranicza polsko-czeskiego, Matiang, Strzelce Opolskie 2012, ISBN 978-83-932293-6-9.
- Ebhardt B., Groditzberg, „Deutsche Burgen” 1906–1907, Bd. 9, s. 384–421