Zwierzęta objęte ochroną gatunkową w Polsce (2004–2011)

Zwierzęta objęte ochroną gatunkową w Polsce (2004–2011) – lista taksonów zwierząt, które zostały objęte ochroną gatunkową zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Lista ta zastąpiła poprzednią listę i obowiązywała od 26 października 2004 roku do 23 listopada 2011 roku, kiedy to zastąpiła ją nowa lista z kolejnego rozporządzenia.

Ścisła ochrona gatunkowa

Rozporządzenie ministra środowiska z 28 września 2004 roku obejmowało ścisłą ochroną gatunkową następujące zwierzęta:

Pijawki (Hirudinea)

• pijawka lekarska (Hirudo medicinalis)

Skorupiaki (Crustacea)

• zmieraczek plażowy (Talitrus saltator)

Owady (Insecta)

• gadziogłówka żółtonoga (Gomphus flavipes)
• trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia)
• iglica mała (Nehalennia speciosa)
• łątka ozdobna (Coenagrion ornaum)
• łątka zielona (Coenagrion armatum)
• straszka północna (Sympecma paedisca)
• miedziopierś górska (Somatochlora alpestris)
• miedziopierś północna (Somatochlora arctica)
• szklarnik leśny (Cordulegaster boltonii)
• zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons)
• zalotka spłaszczona (Leucorrhinia caudalis)
• zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis)
• żagnica zielona (Aeshna viridis)
• żagnica północna (Aeshna caerulea)
• żagnica torfowcowa (Aeshna subarctica)
• stepówka (Gampsocleis glabra)
• modliszka zwyczajna (Mantis religiosa)
• piewik podolski (Cicadetta podolica)
• krynicznia wilgotka (Crunoecia irrorata)
• biegacze (Carabus) – wszystkie gatunki
• tęczniki (Calosoma) – wszystkie gatunki
• bogatek wspaniały (Buprestis splendens)
• poraj (Dicerca moesta)
• pysznik jodłowy (Eurythyrea austriaca)
• pysznik dębowy (Eurythyrea quercus)
• ciołek matowy (Dorcus parallelipipedus)
• dębosz żukowaty (Aesalus scarabaeoides)
• jelonek rogacz (Lucanus cervus)
• wynurt (Ceruchus chrysomelinus)
• kałużnica czarna (Hydrophilus aterrimus)
• kałużnica czarnozielona (Hydrophilus piceus)
• borodziej próchnik (Ergates faber)
• dąbrowiec samotnik (Akimerus schaefferi)
• gracz borowy (Tragosoma depasrium)
• kozioróg bukowiec (Cemmbyx scopolii)
• kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo)
• nadobnica alpejska (Rosalia alpina)
• sichrawa karpacka (Pseudogaurotina excellens)
• średzinka (Mesosa myops)
• taraniec jedwabisty (Dorcadion holosericeum)
• taraniec paskowany (Dorcadion scopoli)
• taraniec płowy (Dorcadion fulvum)
• zmorsznik białowieski (Stictoleptura variicornis)
• zmorsznik olbrzymi (Macroleptura thoracica)
• Velleius dilatatus
• pogrzybnica Mannerheima (Oxyporus mannerheimii)
• kreślinek nizinny (Graphoderus bilineatus)
• pływak lapoński (Dytiscus lapponicus)
• pływak szerokobrzeżek (Dytiscus latissimus)
• ponurek Schneidera (Boros schneideri)
• kwietnica okazała (Protaetia aeruginosa)
• pachnica dębowa (Osmoderma eremita)
• rozmiazg kolweński (Pytho kolwensis)
• sprężyk rdzawy (Elater ferrugineus)
• pilnicznik fiołkowy (Limoniscus violaceus)
• jeziornica rdestnicowa (Macroplea appendiculata)
• jeziornica rupiowa (Macroplea mutica)
• konarek tajgowy (Phryganophilus ruficollis)
• wygonak (Ochodaeus chrysomeloides)
• zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sculcatus)
• zgniotek cynobrowy (Cucujus cinnaberinnus)
• zgniotek szkarłatny (Cucujus haematodes)
• Bolbelasmus unicornis
• krawiec głowacz (Lethrus apterus)
• barczatka kataks (Eriogaster catax)
• szlaczkoń torfowiec (Colias palaeno)
• szlaczkoń szafraniec (Colias myrmidone)
• czerwończyk fioletek (Lycaena helle)
• czerwończyk nieparek (Lycaena dispar)
• modraszek alkon (Maculinea alcon)
• modraszek arion (Maculinea arion)
• modraszek bagniczek (Plebeius optilete)
• modraszek eros (eroides) (Polyommatus eroides)
• modraszek gniady (Polyommatus ripartii)
• modraszek nausitous (Maculinea nausithous)
• modraszek orion (Scolitantides orion)
• modraszek Rebela (Maculinea rebeli)
• modraszek telejus (Maculinea teleius)
• krasopani hera (Callimorpha quadripunctaria)
• niepylak apollo (Parnassius apollo)
• niepylak mnemozyna (Parnassius mnemosyne)
• paź żeglarz (Iphidides podalirius)
• dostojka akwilonaris (Boloria aquilonaris)
• dostojka eunomia (Boloria eunomia)
• górówka sudecka (Erebia sudetica)
• mszarnik jutta (Oeneis jutta)
• osadnik wielkooki (Lopinga achine)
• pasyn lucylla (Neptis rivularis)
• przeplatka aurinia (Euphydryas aurinia)
• przeplatka maturna (Euphydryas maturna)
• przestrojnik titonus (Pyronia tithonus)
• skalnik alcyona (Hipparchia alcyone)
• skalnik bryzeida (Chazara briseis)
• skalnik driada (Minois dryas)
• strzępotek edypus (Coenonymha oedippus)
• strzępotek hero (Coenonympha hero)
• strzępotek soplaczek (Coenonympha tullia)
• ksylomka strix (Xylomoia strix)
• wstęgówka bagienka (Catocala pacta)
• postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina)
• mrówka łąkowa (Formica pratensis)
• mrówka pniakowa (Formica truncorum)
• mrówka północna (Formica aquilonia)
• mrówka smętnica (Formica lugubris)
• rozrożka chabrowa (Tetralonia dentata)
• trzmiele (Bombus) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius)
  • trzmiel ziemny (Bombus terrestris)
• porobnica mularka (Anthophora parietina)
• porobnica opylona (Anthophora pubescens)
• porobnica włochatka (Anthophora plumipes)
• zadrzechnia czarnoroga (Xylocopa valga)
• zadrzechnia fioletowa (Xylocopa violacea)

Pajęczaki (Arachnida)

• gryzielowate – wszystkie gatunki (Atypidae)
• tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi)
• Bathyphantes eumenis
• Mughiphantes pulcher
• strojniś nadobny (Philaeus chrysops)
• poskocz krasny (Eresus cinnaberinus)

Ślimaki (Gastropoda)

• błotniarka otułka (Myxas glutinosa)
• igliczek karpacki (Acicula parcelineata)
• niepozorka ojcowska (Falniowskia neglectissima)
• poczwarówka górska (Pupilla alpicola)
• poczwarówka jajowata (Vertigo moulinsiana)
• poczwarówka kolumienka (Columella columella)
• poczwarówka Geyera (Vertigo geyeri)
• poczwarówka pagoda (Pagodulina pagodula)
• poczwarówka pagórkowa (Granaria frumentum)
• poczwarówka północna (Vertigo arctica)
• poczwarówka zębata (Truncatellina claustralis)
• poczwarówka zmienna (Vertigo genesii)
• poczwarówka zwężona (Vertigo angustior)
• pomrowik mołdawski (Deroceras moldavicum)
• pomrów nakrapiany (Tandonia rustica)
• szklarka podziemna (Oxychilus inopinatus)
• ślimak Bąkowskiego (Trichia bakowskii)
• ślimak Bielza (Trichia bielzi)
• ślimak obrzeżony (Helicodonta obvoluta)
• ślimak ostrokrawędzisty (Helicigona lapicida)
• ślimak Rossmasslera (Chilostoma rossmaessleri)
• ślimak tatrzański (Chilostoma cingulellum)
• ślimak żeberkowany (Helicopsis striata)
• ślimak żółtawy (Helix lutescens)
• świdrzyk kasztanowaty (Macrogastra badia)
• świdrzyk łamliwy (Balea perversa)
• świdrzyk ozdobny (Charpentieria ornata)
• świdrzyk siedmiogrodzki (Vestia elata)
• świdrzyk śląski (Cochlodina costata)
• zatoczek łamliwy (Anisus vorticulus)
• zawójka rzeczna (Borysthenia naticina)

Małże (Bivalvia)

• bursztynka piaskowa (Catinella arenaria)
• gałeczka rzeczna (Sphaerium rivicola)
• gałeczka żeberkowana (Sphaerium solidum)
• skójka perłorodna (Margaritifera margaritifera)
• skójka gruboskorupowa (Unio crassus)
• szczeżuja spłaszczona (Pseudanodonta complanata)
• szczeżuja wielka (Anodonta cygnea)

Kręgouste (Cyclostomata)

• minóg morski (Petromyzon marinus)
• minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis)
• minóg strumieniowy (Lampetra planeri)
• minóg ukraiński (Eudontomyzon mariae)

Ryby (Pisces)

• aloza (Alosa alosa)
• babka czarna (Gobius niger)
• babka czarnoplamka (Gobiusculus flavescens)
• babka mała (Pomatoschistus minutus)
• babka piaskowa (Pomatoschistus microps)
• ciosa (Pelecus cultratus) – poza obszarem wód Zalewu Wiślanego
• dennik (Liparis liparis)
• głowacz białopłetwy (Cottus gobio)
• głowacz pręgopłetwy (Cottus poecilopus)
• igliczniowate (Syngnathidae) – wszystkie gatunki
• jesiotr zachodni (Acipenser sturio)
• kiełb białopłetwy (Romanogobio albipinnatus)
• kiełb Kesslera (Romanogobio kessleri)
• kozowate (Cobitidae) – wszystkie gatunki
• kur rogacz (Myoxocephalus quadricornis)
• parposz (Alosa fallax)
• piekielnica (Alburnoides bipunctatus)
• pocierniec (Spinachia spinachia)
• różanka (Rhodeus sericeus)
• strzebla błotna (Eupallasella perenurus)
• śliz (Barbatula barbatula)

Płazy (Amphibia)

• płazy (Amphibia) – wszystkie gatunki

Gady (Reptilia)

• gniewosz plamisty (Coronella austriaca)
• wąż Eskulapa (Elaphe longissima)
• żmija zygzakowata (Vipera berus)
• żółw błotny (Emys orbicularis)
• gady (Reptilia) – pozostałe gatunki

Ptaki (Aves)

• nury (Gaviidae) – wszystkie gatunki
• perkozy (Podicipedidae) – wszystkie gatunki
• kormoran czubaty (Phalacrocorax aristotelis)
• kormoran mały (Phalacrocorax pygmeus)
• pelikan kędzierzawy (Pelecanus crispus)
• pelikan różowy (Pelecanus onocrotalus)
• czaplowate (Ardeidae) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • czapli siwej (Ardea cinerea)
• bocian biały (Ciconia ciconia)
• bocian czarny (Ciconia nigra)
• kaczkowate (Anatidae) – z wyjątkiem:
  • bernikli kanadyjskiej (Brandta canadensis)
  • gęsi białoczelnej (Anser albifrons)
  • gęgawy (Anser anser)
  • gęsi zbożowej (Anser fabalis)
  • cyraneczki (Anas crecca)
  • krzyżówki (Anas platyrhynchos)
  • głowienki (Aythya ferina)
  • czernicy (Aythya fuligula)
• jastrzębiowate (Accipitridae) – wszystkie gatunki
• rybołów (Pandion haliaetus)
• sokołowate (Falconidae) – wszystkie gatunki
• cietrzew (Tetrao tetrix)
• głuszec (Tetrao urugallus)
• przepiórka (Coturnix coturnix)
• żuraw (Grus grus)
• drop (Otis sarda)
• chruściele (Rallidae) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • łyski (Fulica atra)
• alki (Alcidae) – wszystkie gatunki
• kulon (Burhinus oedicnemus)
• siewkowate (Charadriidae) – wszystkie gatunki
• ostrygojad (Heamatopus ostralegus)
• mewy (Laridae) – wszystkie gatunki z wyjątkiem;
  • mewy białogłowej (Larus cachinnans)
  • mewy srebrzystej (Larus argentatus)
• szablodziób (Recurvirostra avosette)
• szczudłak (Himantopus himantopus)
• bekasowate (Scolopacidae) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • słonki (Scolopax rusticola)
• wydrzyki (Stercorariidae) – wszystkie gatunki
• rybitwy (Sternidae) – wszystkie gatunki
• gołębie (Columbidae) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • gołębia grzywacza (Columba palumbus)
• kukułka (Cuculus canorus)
• puszczykowate (Strigidae) – wszystkie gatunki
• płomykówka (Tyto alba)
• lelek kozodój (Caprimulgus europaeus)
• jerzyki (Apodidae) – wszystkie gatunki
• zimorodek (Alcedo atthis)
• kraska (Coracias garrulus)
• żołna (Merpos apiaster)
• dudek (Upupa epops)
• dzięcioły (Picidae) – wszystkie gatunki
• wróblowe (Passeriformes) – wszystkie gatunki z wyjątkiem:
  • gawrona (Corvus frugilegus)
  • kruka (Corvus corax)
  • sroki (Pica pica)
  • wrony siwej (Corvus corone)

Ssaki (Mammalia)

• jeżowate (Erinaceidae) – wszystkie gatunki
• ryjówkowate (Soricidae) – wszystkie gatunki
• podkowiec duży (Rhinolopus ferrumequinum)
• podkowiec mały (Rhinolopus hipposideros)
• mroczkowate (Vespertilionidae) – wszystkie gatunki
• zając bielak (Lepus timidus)
• suseł moręgowany (Spermophilus citellus)
• suseł perełkowany (Spermophilus suslicus)
• świstak alpejski (Marmota marmota) (Podgatunek: świstak tatrzański)
• wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris)
• smużka (Sicista betulina)
• smużka stepowa (Sicista subtilis)
• koszatka leśna (Dryomys nitedula)
• orzesznica (Muscardinus avellanarius)
• żołędnica europejska (Eliomys quercinus)
• popielica (Glis glis)
• chomik europejski (Cricetus cricetus)
• darniówka tatrzańska (Pitymys tatricus)
• nornik śnieżny (Chionomys nivalis)
• walenie (Cetacea) – wszystkie gatunki
• wilk (Canis lupus)
• żbik (Felis silvestris)
• ryś (Felis lynx)
• gronostaj (Mustela erminea)
• łasica (Mustela nivalis)
• norka europejska (Mustela lutreola)
• tchórz stepowy (Mustela eversmanii)
• nerpa obrączkowana (Phoca hispida)
• foka pospolita (Phoca vitulina)
• foka szara (Halichoerus grypus)
• niedźwiedź brunatny (Ursus arctos)
• kozica (Rupicapra rupicapra)
• żubr (Bison bonasus)

Ochrona częściowa

Rozporządzenie ministra środowiska z 28 września 2004 roku obejmowało częściową ochroną gatunkową 23 następujące gatunki zwierząt:

• rak rzeczny (Astacus astacus) – z wyjątkiem obrębów hodowlanych
• rak stawowy (Astacus leptodactylus) – z wyjątkiem obrębów hodowlanych
• trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius)
• trzmiel ziemny (Bombus terrestris)
• mrówka ćmawa (Formica polyctena)
• mrówka rudnica (Formica rufa)
• ślimak winniczek (Helix pomatina)
• kormoran czarny (Phalacrocorax carbo) – z wyjątkiem występującego na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane
• bernikla kanadyjska (Brandta canadensis)
• czapla siwa (Ardea cinerea) – z wyjątkiem występującej na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane
• mewa białogłowa (Larus cachinnans)
• mewa srebrzysta (Larus argentatus)
• gawron (Corvus frugilegus)
• kruk (Corvus corax)
• sroka (Pica pica)
• wrona siwa (Corvus corone)
• kret europejski (Talpa europaea) – z wyjątkiem występującego na terenie ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek, lotnisk, ziemnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz obiektów sportowych
• bóbr europejski (Castor fiber)
• badylarka (Micromys minutus)
• karczownik ziemnowodny (Arvicola amphibius) – z wyjątkiem występującego na terenie sadów, ogrodów, upraw leśnych
• mysz zaroślowa (Apodemus sylvaticus)
• mysz zielna (Apodemus uralensis)
• wydra (Lutra lutra) – z wyjątkiem występującej na obszarze stawów rybnych, uznanych za obręby hodowlane

Ochrona stanowisk

Rozporządzenie ministra środowiska z 28 września 2004 roku wymieniało 26 gatunków dziko występujących zwierząt, dla których wymagane jest ustalenie stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania:

• iglica mała (Nehalennia speciosa)
• wąż Eskulapa (Elaphe longissima)
• gniewosz plamisty (Coronella austriaca)
• żółw błotny (Emys orbicularis)
• orzeł przedni (Aquilla chrysaetos)
• orlik grubodzioby (Aquilla clanga)
• orlik krzykliwy (Aquilla pomarina)
• gadożer (Circaetus gallicus)
• bielik (Haliaetus albicilla)
• orzełek (Hieraaetus pennetus)
• kania czarna (Milvus migrans)
• kania ruda (Milvus milvus)
• szlachar (Mergus serrator)
• ślepowron (Nycticorax nycticorax)
• bocian czarny (Ciconia nigra)
• kraska (Coracias garrulus)
• raróg (Falco cherrug)
• sokół wędrowny (Falco peregrinus)
• cietrzew (Tetrao tetrix)
• głuszec (Tetrao urogallus)
• rybołów (Pandion haliaetus)
• puchacz (Bubo bubo)
• nietoperze (Chiroptera)
• żołędnica europejska (Eliomys quercinus)
• wilk (Canis lupus)
• niedźwiedź brunatny (Ursus arctos)

Zobacz też

• Polska czerwona księga zwierząt
  • Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce
  • Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce
• Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce