53°53′55″N 16°50′16″E/53,898611 16,837778Biały Bór
| ||||
 Widok na jez. Ławiczka w Białym Borze | ||||
| ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Województwo | ||||
| Powiat | ||||
| Gmina | ||||
| Data założenia |
XIII wiek | |||
| Prawa miejskie |
1382 | |||
| Burmistrz |
Paweł Mikołajewski | |||
| Powierzchnia |
12,82 km² | |||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
||||
| Strefa numeracyjna |
94 | |||
| Kod pocztowy |
78-425 | |||
| Tablice rejestracyjne |
ZSZ | |||
Położenie na mapie gminy Biały Bór  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu szczecineckiego  | ||||
| 53°53′55″N 16°50′16″E/53,898611 16,837778
| ||||
| TERC (TERYT) |
3215034 | |||
| SIMC |
0949767 | |||
Urząd miejski ul. Słupska 1078-425 Biały Bór | ||||
| Strona internetowa | ||||
Biały Bór (staropl. Białobork, niem. Baldenburg dawniej Ball de Olde, ukr. Білий Бір) – miasto w Polsce, położone w województwie zachodniopomorskim, w powiecie szczecineckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biały Bór, historycznie na Pomorzu Gdańskim.
Położone jest w dolinie rzeki Białej, na przesmyku między jeziorami Bielsko i Ławiczka. Prawa miejskie uzyskał w 1382, w czasie II wojny światowej został znacznie zniszczony.
Według danych z 1 stycznia 2018 Biały Bór liczył 2 171 mieszkańców[1].
W miejscowości działało Stado Ogierów Biały Bór. Od 1994 r. jako Zakład Treningowy Skarbu Państwa Biały Bór[3], potem ponownie jako SO. W 2003 r. weszło w skład Stada Ogierów w Sierakowie Wielkopolskim Sp. z o.o., a w 2007 r. przeszło w skład Stadniny Koni w Dobrzyniewie Sp. z o.o. Od ok. 2011 r. stadnina jest dzierżawiona przez firmę prywatną.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Położone na Pojezierzu Drawskim w okolicach jezior: Bielsko (o pow. 268 ha i głębokości do 23 m), Cieszęcino (o pow. 102 ha i głębokości 50 m), wzdłuż których rozciąga się park krajobrazowy wraz z jeziorami Łobez (zajmuje obszar o pow. 48,7 ha) i Ławiczka (pow. 6,6 ha). Leżą one w dorzeczu Gwdy i Noteci, a ich wody spływają rzeką Białą do Czernicy. Okolice jezior pokryte są lasami mieszanymi oraz borami.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. koszalińskiego.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia gminy wynosiła 12,82 km²[4].
Osiedla mieszkaniowe miasta: Dalkowo, Kamienna, Linowo.
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1283 – książę gdański Mściwoj II ufundował tu parafię podległą arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu
- 1294 – po śmierci księcia Mściwoja II, Pomorze Gdańskie, w tym Biały Bór, ponownie scalone z Polską
- 1309 – pod panowaniem Krzyżaków
- 1382 – lokacja miasta
- k. XIV w. - Krzyżacy budują zamek w Białym Borze
- 1395 – potwierdzenie praw miejskich chełmińskich przez wielkiego mistrza zakonu Konrada Zöllnera von Rotenstein
- 1408 – probostwo otrzymało wieś od wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena
- 1410 - Władysław Jagiełło oddaje miasto w lenno księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, mimo że teren jest pod wpływem Krzyżaków[5]
- 1454 – na prośbę Związku Pruskiego król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłasza włączenie regionu do Korony Polskiej, wybucha wojna trzynastoletnia
- 1461 - wojska polskie zajmują miasto
- 1466 – na mocy pokoju toruńskiego uznano powrót miasta do Polski, administracyjnie stanowi część województwa pomorskiego prowincji Prusy Królewskie Korony Polskiej
- 1623–1638 – starostą był Andrzej Łaszewski, a następnie do 1648 jego żona Helena
- 1649–1654 – starostą Białego Boru (Białoborku) był Mikołaj Trzebuchowski, syn Samuela[6] i Elżbiety Kretkowskiej. Mikołaj Trzebuchowski wraz z żoną Teresą Łaszewską 14 lipca 1654 roku scedowali starostwo Franciszkowi Wejherowi[7]
- 1654–1671 – starostą był Franciszek Wejher
- 1671–1672 – starostą był Joachim Ernest Krokowski
- 1672–1672 – starostą Dorota Krokowska, córka poprzednika
- 1673–1768 – starostwo w rękach Wejherów
- 1768–1772 – starostą był Henryk Goltz
.jpg)
- od 1772 – po I rozbiorze Polski miasto pod zaborem pruskim
- 1875 – nowy kościół katolicki, należący do parafii Eikfirn, obsługiwał 56 wiernych
- 1878 – uzyskanie połączenia kolejowego
- 1939 – 2292 mieszkańców
- 1945 – miasteczko, silnie ufortyfikowane, stanowiło część umocnień Wału Pomorskiego i zostało zniszczone w 80%, zaś ludność je opuściła, 26 lutego wkroczenie Armii Czerwonej
- 1950 – 775 mieszkańców
- 1957 – 1315 mieszkańców
- 1975 – miasto w granicach województwa koszalińskiego, w Białym Borze rozegrano mistrzostwa Polski we wszechstronnym konkursie konia wierzchowego
- 1999 – miasto w granicach województwa zachodniopomorskiego
W Białym Borze w latach 60. XX w. kręcono film Pan Wołodyjowski.
Na polskiej mapie wojskowej z 1936 r. przy oznaczeniu miasta podano polski egzonim Białybór[8]. Nazwę Biały Bór ustalono urzędowo w 1946 r.[9]
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 2219 mieszkańców[10].
- Piramida wieku mieszkańców Białego Boru w 2014 roku[1].
Ludność ukraińska[edytuj | edytuj kod]
Po drugiej wojnie światowej do zniszczonego miasta w ramach akcji Wisła przesiedlono wiele ukraińskich rodzin. Dziś Biały Bór jest jednym z największych ośrodków Ukraińców w Polsce. W mieście działa 3-stopniowy Zespół Szkół Ukraińskich im. Tarasa Szewczenki (podstawowa, gimnazjum, liceum), greckokatolicka Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy, wybudowana w latach 1992–1997 według projektu J.Nowosielskiego przy udziale B.Kotarby.
Przyroda i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest w niewielkiej dolinie, otoczone lasami.
W Białym Borze znajduje się najmłodszy zabytek w Polsce - cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy według projektu i z dekoracją malarską J. Nowosielskiego, powstała w latach 1992–1997, 23 września 2007 r. podniesiona do rangi sanktuarium, wpisana do rejestru zabytków 25 lipca 2019 r.[11]
Obiekty historyczne oraz nowsze:
- kościół św. Michała Archanioła z 1878 r. w stylu neogotycko-neoromańskim z późnobarokowym ołtarzem
- neogotycki budynek d. sądu grodzkiego (dziś niemal w ruinie, należy do właściciela prywatnego)[12]
- pozostałość po młynie wodnym
- stadnina ogierów stylizowana na dawny dwór szlachecki, z torem jeździeckim
- bunkry Wału Pomorskiego
- park
- stajnie przy ul. Dworcowej 22
- ratusz przy ul. Słupskiej 10
- dworzec PKP, ul. Kolejowa
- szkoła, ul. Brzeźnicka 10
- budynek, ul. Bobolicka 4
- narożny dom przy skrzyżowaniu dróg do Szczecinka i Bobolic – parter tego budynku to ryglujący to skrzyżowanie niemiecki dwusektorowy schron bojowy z lat 1939–1945
- cmentarz żydowski w Białym Borze
- pomnik Tarasa Szewczenki
Transport[edytuj | edytuj kod]
Biały Bór leży na przecięciu dróg krajowych: nr 25 z nr 20. Połączenia do miasta obsługuje pięciu przewoźników autobusowych wywodzących się z b. PKS:
- PPKS Bytów
- PKS Słupsk S.A.
- PKS Człuchów
- PKS Koszalin
- PKS Szczecinek
- PKS Jelenia Góra (sezonowo)
Przez miasto biegnie linia kolejowa nr 405 Piła Główna – Ustka, z przystankiem Biały Bór. Linią kursuje 5 par pociągów regionalnych dziennie w relacji Szczecinek - Słupsk - Szczecinek (część kursów w relacji wydłużonej do / z Chojnic), których obsługę zapewnia przewoźnik POLREGIO S.A. (wcześniej Przewozy Regionalne Sp. z o.o.)[potrzebny przypis].
Gmina zasłynęła w 2011 r. z sieci fotoradarów o zagęszczeniu nieproporcjonalnym do swojego obszaru i zaludnienia[13].
Żwirownia[edytuj | edytuj kod]
W okolicach miasta znajduje się jedno z najwyższych wzniesień w regionie. Jest to sztuczne wzniesienie powstałe z wydobywania żwiru. Góra ma wysokość ok. 250 m. Przy dobrej pogodzie można zobaczyć z niej oddalony o 30 km Szczecinek.[potrzebny przypis]
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działa kilka placówek oświatowych:
- Zespół Szkół nr 1
- Szkoła Podstawowa nr 2 (mniejszości ukraińskiej)
- Zespół Szkół im. Oskara Langego
- Liceum Ogólnokształcące nr 1 (mniejszości ukraińskiej)
- Technikum hodowli koni
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa:
- klub piłkarski Lider
- klub piłkarski Hubertus
- klub kajakarski Hubertus
- klub jeździecki Hubertus przy stadninie koni
W mieście organizowane są mistrzostwa Polski w WKKW.
Obiekty sportowe:
- hala przy Zespole Szkół nr 1
- 2 stadniny koni
- stadion miejski
- kompleks boisk „Orlik 2012”
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. W Radzie Miejskiej w Białym Borze zasiada 15 radnych. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Urząd Miejski przy ul. Słupskiej.
Burmistrzowie Białego Boru:
- Franciszek Lech Kwaśniewski (PSL) (2002–2012)
- Paweł Stanisław Mikołajewski (2013 r.)
Biały Bór należy do Związku Miast Polskich.
Mieszkańcy Białego Boru wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu wyborczego nr 100, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół greckokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór (w tym grupa języka migowego) z Salą Królestwa[14].
Osoby z Białego Boru[edytuj | edytuj kod]
W latach 1967–2008 w Białym Borze mieszkał podporucznik Józef Mioduszewski, urodzony w 1922 r., zmarł w 2008 r. Ułan, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik akcji „Burza” w powstaniu warszawskim, odznaczony za zasługi w walce przeciw Armii Czerwonej m.in. Orderem Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” klasy kawalerskiej, dwoma Krzyżami Walecznych. Miłośnik koni – w latach 1972–1981 był kierownikiem stada ogierów w Białym Borze. Pośmiertnie uhonorowany tytułem bohatera Łomianek przez radę miejską i burmistrza Łomianek.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Biały Bór w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych Dz.U. 1994 nr 83, poz. 383.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 106-107, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6, s. 255.
- ↑ Paweł Czaplewski ks., Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie publiczni 1454-1772. Rocznik Towarzystwa Naukowego w Toruniu XXVI–XXVIII (1919–1921), Toruń 1921, s. 52.
- ↑ Arkusz 43 Bydgoszcz. Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1936.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118.
- ↑ Cerkiew w Białym Borze najmłodszym zabytkiem wpisanym do rejestru. 2019-08-05.
- ↑ Biały Bór, sąd grodzki i zabytki.
- ↑ MIEJSCA KONTROLI RUCHU DROGOWEGO – Miasto i Gmina Biały Bór, miastoigminabialybor.portal.esp.parseta.pl [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia Żydów w Białym Borze na portalu Wirtualny Sztetl
- Baldenburg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 86.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
