Kopalnia Węgla Kamiennego Julia
50°46′16″N 16°15′42″E/50,771111 16,261667 Wieże wyciągowe szybów Sobótka i Julia, fot. 2016 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Adres |
ul. Piotra Wysockiego 29 |
| Data założenia |
1770 |
| Data likwidacji |
1991-1998 |
Położenie na mapie Wałbrzycha  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 50°46′16″N 16°15′42″E/50,771111 16,261667
| |
Kopalnia Węgla Kamiennego Julia (Fuchs, Biały Kamień, Thorez) – kopalnia węgla kamiennego w dzielnicy Wałbrzycha Biały Kamień, działająca w latach 1770–1996. Obszar górniczy kopalni zlokalizowany był w północnej części Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego[1]. Na terenie po kopalni utworzono Park Wielokulturowy Stara Kopalnia w Wałbrzychu.
Budynek wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: 356/A/1-14/04 z 17.09.2004
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Już w XVI wieku na obszarze ówczesnej wsi Biały Kamień istniały niewielkie kopalnie gminne (bez nazwy), stanowiące własność kmieci i dziedzica. Pierwsza pisana wzmianka odnośnie do górnictwa węglowego na terenie Białego Kamienia została poświadczona w protokole sądowym z 1561[1]. Do rozprawy doszło z powodu niezgodnego z prawem poddzierżawienia kopalni węgla. W 1604 r. feudalny pan Dipprand Czetryc (Czettritz) wydał ordynację górniczą, w której zostało poświadczone istnienie kopalni w Białym Kamieniu[2].
Dopiero w 1769, kiedy to ogłoszono nowe prawo górnicze, złoża węgla przeszły na własność królestwa pruskiego. Zgodnie z tymi przepisami w następnym roku gminne kopalnie gwarectwa Biały Kamień przekształcono w jedno gwarectwo o nazwie „Fuchs” i zgłoszono je do Wyższego Urzędu Górniczego w Złotym Stoku[1]. Obszar górniczy połączonych pól górniczych wyniósł łącznie 20 547 m²[1], a oficjalne nadanie gwareckiej kopalni nazwy „Fuchs” nastąpiło 23 maja 1770 r.[3]. W ramach tego gwarectwa od 1791 r. działała tzw. Lisia Sztolnia.
W latach 30. XIX wieku nastąpiła znaczna rozbudowa kopalni (wydrążono m.in. szyb wydobywczy Hans-Heinrich). W latach 50. XIX wieku gwarectwo Fuchs przejęło większość kopalń leżących na terenie wsi Biały Kamień, w 1857 r. dołączono np. kopalnie i pola górnicze: Maximilian, Hochwald, Fuchsberg, Dorf i sztolnię Friedrich Wilhelm, założoną w 1800 roku[3]. Z kolei w 1860 r. gwarectwo połączono z kopalniami i polami: Goldene Sonne, Eduard, Noue Vorschit i Einigkeit[3].
W drugiej połowie XIX wieku kopalnię powiększono o kopalnie i pola górnicze: Anna, Frohe Ansicht, Emilia, Louise Charlotte i Ottilie[3]. W 1865 r. opracowany został projekt kopalni głębinowej w oparciu o najnowsze zdobycze ówczesnej techniki. W 1867 r. oddany został do eksploatacji szyb „Julia”, w 1874 r. szyb „Ida” (późniejsza „Sobótka”), a w 1884 r. szyb „Dampf” z oryginalnymi, murowanymi wieżami wyciągowymi. Wraz ze schodzeniem do coraz większych głębokości zachodziła potrzeba wzniesienia wyższych wież: nowe wieże stalowe, wkomponowane we wcześniejsze konstrukcje murowane, wzniesiono nad szybem „Julia” w 1893 r., a nad „Sobótką” w 1903 r. W 1907 r. nastąpiła dalsza rozbudowa – aby powiększyć obszar kopalni połączono ją z kopalnią „David”, a w 1922 r. z kopalnią „Segen Gottes”. W 1910 r. zbudowano kopalnianą elektrownię z 3 generatorami prądu i stacją kompresorów, a w następnym roku zabudowano przy szybie „Julia” elektryczne maszyny wyciągowe produkcji Huty Donnersmacka z Zabrza z silnikami firmy Siemens-Schuckert z Berlina[2].
W roku 1920 rozwiązano gwarectwo, a w jego miejsce powstała Spółka Akcyjna Steinkohlenbergwerk cons. Fuchs & David, która stała się własnością Kokswerke und Chemische Fabriken A.G, spółki należącej do koncernu Schering AG w Berlinie[1].
Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna doprowadziła do zjednoczenia spółek działających w rejonie wałbrzyskim. Pozwoliło to na zmniejszenie kosztów produkcji. W związku z tym w 1928 roku „Kokswerke und Chemische Fabriken”, spółka „Rütgerswerke A.G. /Berlin” oraz gwarectwo „Glückhilf-Friedenshoffnung” połączyły się w jedno przedsiębiorstwo o nazwie: „Niederschlesische Bergbau AG Waldenburg” i automatycznie majątek kopalni „Fuchs” stał się własnością nowo powstałej firmy[1].
Od początku swego istnienia aż do zakończenia II wojny światowej kopalnia nosiła nazwę „Fuchs” (ewentualnie Fuchsgrube). Po przejęciu zakładu przez administrację polską, 13 sierpnia 1945 nazwano ją „Julia”. Już w styczniu 1946 otrzymała jednak nową nazwę „Biały Kamień”, którą z kolei 22 maja 1950 (z mocą wsteczną od 1 maja 1950) zmieniono na „Thorez”, na cześć Maurice’a Thoreza, przywódcy Francuskiej Partii Komunistycznej[4]. Od roku 1993 aż do likwidacji kopalnia ponownie nosiła nazwę „Julia”[1].
Ze względu na nieopłacalność wydobycia węgla, 1 stycznia 1991 roku kopalnia została postawiona w stan likwidacji[5]. 20 września 1996 kopalnia Julia zakończyła eksploatację (oficjalnie wydobycie w Zakładzie Górniczym Julia zakończono 31 października 1996 roku[5]), a 17 sierpnia 1998 zakończono likwidację wyrobisk podziemnych[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Piątek Eufrozyna: Historia kopalni węgla kamiennego.Julia. [dostęp 2009-11-11]. (pol.).
- ↑ a b Kosmaty Jerzy: Lisia Sztolnia jako jeden ze świadków rozwoju górnictwa wałbrzyskiego, w: Materiały Konferencyjne Szkoły Eksploatacji Podziemnej 2002, wyd. PAN–AGH, Kraków 2002, s. 789–796.
- ↑ a b c d Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 140. ISBN 83-00-00648-6.
- ↑ „Maurice Thorez patronem wałbrzyskiej kopalni”, „Sudety” 6/2012.
- ↑ a b Dz.U. 1996 ↓.
- ↑ www.muzeum.walbrzych.pl/: Muzeum Przemysłu i Techniki. [dostęp 2009-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 marca 2009)]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 140. ISBN 83-00-00648-6.
- Eufrozyna Piątek: Historia kopalni węgla kamiennego.Julia. [dostęp 2009-11-11]. (pol.).
- www.muzeum.walbrzych.pl/: Muzeum Przemysłu i Techniki. [dostęp 2009-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 marca 2009)]. (pol.).
- Wykaz kopalń węgla kamiennego przewidzianych do likwidacji w 1996 r. finansowanej ze środków pochodzących z budżetu państwa i terminy likwidacji zakładów górniczych lub ich części. „Dziennik Ustaw”. 115 (551), s. 2504, 1996. Urząd Rady Ministrów. ISSN 0867-3411.
