Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
ilustracja
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
merytoryczne, źródła/przypisy, bibliografia
Linia 83: Linia 83:
[[Plik:Katedra p.w. Wniebowzięcia NMP we Włocławku3 N. Chylińska.JPG|242px|thumb|Wnętrze katedry]]
[[Plik:Katedra p.w. Wniebowzięcia NMP we Włocławku3 N. Chylińska.JPG|242px|thumb|Wnętrze katedry]]


'''Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP we Włocławku''' – budowla gotycka wznoszona od [[1340]] r. (poświęcenie kamienia węgielnego), konsekrowana w [[1411]] r. po ukończeniu korpusu nawowego. Budowa kontynuowana jeszcze w ciągu [[XV wiek|XV]] i na pocz. [[XVI wiek|XVI]] w., do 1526 (ukończenie wieży północnej). W latach 1883-1901 poważnie regotyzowana, z wymianą detali i podwyższeniem wież zachodnich. Jest to świątynia trzynawowa z węższym i znacznie niższym [[prezbiterium]], z dwiema wieżami od zachodu. Ze znajdujących się wewnątrz zabytków na szczególną uwagę zasługują: witraże z 1360 roku, [[Tumba Piotra z Bnina|nagrobek bpa Piotra z Bnina]] z [[1494]], drewniana figura Matki Bożej z początku [[XV wiek|XV]] w. oraz [[Wniebowzięcie Marii z Warty|obraz Wniebowzięcia NMP]], [[Jan Wielki|Jana Wielkiego]] z ok. [[1480]].
'''Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP we Włocławku''' – budowla gotycka wznoszona od [[1340]] r. (poświęcenie kamienia węgielnego), konsekrowana w [[1411]] r. po ukończeniu korpusu nawowego. Budowa kontynuowana jeszcze w ciągu [[XV wiek|XV]] i na pocz. [[XVI wiek|XVI]] w., do 1526 (ukończenie wieży północnej). W latach 1883-1901 poważnie regotyzowana, z wymianą detali i podwyższeniem obu wież. Jest to świątynia trzynawowa z węższym i znacznie niższym [[prezbiterium]]. Ze znajdujących się wewnątrz zabytków na szczególną uwagę zasługują: witraże z 1360 roku, [[Tumba Piotra z Bnina|nagrobek bpa Piotra z Bnina]] z [[1494]], drewniana figura Matki Bożej z początku [[XV wiek|XV]] w. oraz [[Wniebowzięcie Marii z Warty|obraz Wniebowzięcia NMP]], [[Jan Wielki|Jana Wielkiego]] z ok. [[1480]].


== Historia ==
== Historia ==
W [[XII wiek|XII]] w. włocławska katedra była budynkiem drewnianym. Prawdopodobnie już w [[XIII wiek|XIII]] w. została zastąpiona budynkiem murowanym. Pierwsza murowana katedra włocławska została spalona przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w [[1329]] r. Znajdowała się na południowy wschód od zamku, w pobliżu ulic Gdańskiej, Bednarskiej i Zamczej. Uważa się, że część budulca pochodzącego z rozbiórki spalonej katedry (kamień granitowy) użyto do budowy kamienicy przy ul. Bednarskiej 2.<ref>Puget W., Paździor M., Chrzanowski T., Kornecki M., ''Włocławek i okolice'', [w:] "Katalog zabytków sztuki w Polsce", t. XI, z. 18, Warszawa 1988, s. 9</ref>
W [[XII wiek|XII]] w. włocławska katedra była budynkiem drewnianym. Prawdopodobnie już w [[XIII wiek|XIII]] w. została zastąpiona budynkiem murowanym. Pierwsza murowana katedra włocławska została spalona przez [[Zakon krzyżacki|Krzyżaków]] w [[1329]] r. Znajdowała się na południowy wschód od zamku, w pobliżu ulic Gdańskiej, Bednarskiej i Zamczej. Uważa się, że część budulca pochodzącego z rozbiórki spalonej katedry (kamień granitowy) użyto do budowy kamienicy przy ul. Bednarskiej 2<ref>Puget W., Paździor M., Chrzanowski T., Kornecki M., ''Włocławek i okolice'', [w:] "Katalog zabytków sztuki w Polsce", t. XI, z. 18, Warszawa 1988, s. 9</ref>.


Budowę obecnej katedry we Włocławku rozpoczęto w [[1340]] nieco poza miastem, na stromej skarpie [[Wisła|wiślanej]]. Do [[1370]] wzniesiono długie prezbiterium w typie medykadenckim i południową zakrystię. Na początku [[XV wiek|XV]] wieku ukończono budowę bazylikowego korpusu nawy głównej, na którą wpływ miał kształt chóru katedry w Gnieźnie<ref>[[Andrzej Grzybkowski]], "Gotycka Architektura Murowana w Polsce", Warszawa 2014, s. 152</ref>. W [[1411]] nastąpiła pierwsza konsekracja katedry. Późniejsze sklepienia gwiaździste wywodzą się z architektury Państwa Krzyżackiego. Do naszych czasów zachowały się 22 kwatery gotyckich witraży pochodzących z okien prezbiterium, obecnie wyeksponowanych w kaplicy Świętej Barbary.
Kronikarz [[Jan Długosz]] odnotował w ''[[Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego|Rocznikach]]'' początek budowy obecnie istniejącego kościoła katedralnego we Włocławku, zainicjowanej przez biskupa [[Maciej z Gołańczy|Macieja Pałukę z Gołańczy]], który miał położyć kamień węgielny 25 marca 1340 roku<ref>J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s.270</ref>. Budowę rozpoczęto w nowym miejscu poza miastem, w pobliżu skarpy [[Wisła|wiślanej]]. W 1350 roku erygowano i uposażono ołtarz śś. Janów i Andrzeja. Wpierw wzniesiono długie prezbiterium w typie medykadenckim i południową zakrystię, a po 1358 roku rozpoczęto wznoszenie korpusu głównego. Po śmierci biskupa Macieja Pałuki budowę po 1364 roku kontynuował jego bratanek biskup [[Zbylut Pałuka z Wąsosza|Zbylut z Gołańczy]]. Na początku [[XV wiek|XV]] wieku ukończono budowę bazylikowego korpusu nawy głównej. Geneza skromnego kształtu katedry jest przedmiotem dyskusji wśród historyków sztuki, którzy przykładowo proponują pogląd, że wzorem dla niej była katedra w Gnieźnie<ref>[[Andrzej Grzybkowski]], "Gotycka Architektura Murowana w Polsce", Warszawa 2014, s. 152</ref> lub wzorów należy szukać wśród budowli wywodzących się z tradycji ukształtowanej w środowisku artystycznym Górnej Nadrenii, w tym kościół opactwa Cystersów w [[Salem (Badenia-Wirtembergia)|Salem]]<ref>{{Cytuj|autor=Joanna Utzig, Piotr Pajor|tytuł=„Godny miana katedry”. O genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku|data dostępu=2017-02-13|url=https://www.academia.edu/31322572/_Godny_miana_katedry_._O_genezie_formy_architektonicznej_ko%C5%9Bcio%C5%82a_katedralnego_we_W%C5%82oc%C5%82awku|język=en}}</ref>. W 1392 roku odnotowano wydatki na pokrycie dachu. W [[1411]] nastąpiła pierwsza konsekracja katedry dokonana przez biskupa [[Jan Kropidło|Jana Kropidłę]]. W XV i XVI wieku trwały prace nad masywem wieżowym i kaplicami. Czteroramienne sklepienia gwiaździste z przełomu XIV i XV wieku wywodzą się z architektury państwa Zakonu Krzyżackiego. Do naszych czasów zachowały się 22 kwatery gotyckich witraży pochodzących z okien prezbiterium, obecnie wyeksponowanych w kaplicy Świętej Barbary.


W 2 połowie [[XV wiek|XV]] w. zaczęto wznosić kaplice wokół głównego korpusu kościoła. Przy nawie południowej w [[1527]] r. zbudowano kaplicę św. Marcina i kapitularz, a w 1541 kaplicę ''Cibavit'' w [[1541]]. W 1 ćwierci XVI w. dwie z kaplic (kaplicę NMP i przeciwległą św. Kazimierza) przebudowano w stylu manierystycznym. Zostały one przekryte kopułami z latarniami.
W 2 połowie [[XV wiek|XV]] w. zaczęto wznosić kaplice wokół głównego korpusu kościoła. Przy nawie południowej w [[1527]] r. zbudowano kaplicę św. Marcina i kapitularz, a w 1541 kaplicę ''Cibavit'' w [[1541]]. W 1 ćwierci XVI w. dwie z kaplic (kaplicę NMP i przeciwległą św. Kazimierza) przebudowano w stylu manierystycznym. Zostały one przekryte kopułami z latarniami.


Z biegiem lat katedra zaczęła wymagać remontów. W drugiej poł. [[XVIII wiek|XVIII]] w. wyremontowano dach. W końcu [[XIX wiek|XIX]] w. podjęto poważniejsze prace. Dobudowano wzdłuż nawy północnej kaplice oraz kruchtę, uzyskując dzięki temu symetryczne rozwiązanie bryły świątyni. Wieże, pierwotnie nie wyższe niż dach nawy głównej, a później przykryte baniastymi kopułami, zostały nadbudowane o dwie strzeliste kondygnacje. Świątynia została znacznie przebudowana w stylu neogotyckim, przez architekta [[Konstanty Wojciechowski (1841-1910)|Konstantego Wojciechowskiego]]. W [[1907]] włocławską katedrę ustanowiono [[bazylika mniejsza|bazyliką mniejszą]].
W drugiej poł. [[XVIII wiek|XVIII]] w. wyremontowano dach. W 1891 roku prace nad przebudową katedry rozpoczął [[Konstanty Wojciechowski (1841-1910)|Konstanty Wojciechowski]]. Wg jego projektu dobudowano wzdłuż nawy północnej kaplice oraz kruchtę zachodnią, uzyskując dzięki temu symetryczne rozwiązanie bryły. Wieże, pierwotnie nie wyższe niż dach nawy głównej, a później przykryte baniastymi kopułami, zostały nadbudowane o dwie strzeliste kondygnacje w stylu neogotyckim. Prace polegały także na wymianie we wnętrzu licznych elementów artykulacji i dekoracji, co spowodowało zatarcie pierwotnego gotyckiego charakteru (nastąpiła np. wymiana maswerków, zworników, wprowadzenie nisz baldachimowych w prezbiterium). Usunięto również dużą część nowożytnego wyposażenia. Prace zakończono w 1902 roku. W [[1907]] włocławską katedrę ustanowiono [[bazylika mniejsza|bazyliką mniejszą]].


== Wnętrze ==
== Wnętrze ==
Ozdobione jest polichromią autorstwa braci Stanisława i Zdzisława Jasińskich, wykonaną w latach [[1900]]-[[1901]]. W oknie prezbiterium znajdują się witraże [[Józef Mehoffer|Józefa Mehoffera]] ([[1938]]), z których w środkowym oknie ukazuje Wniebowzięcie NMP. Pierwotnie prezbiterium zdobiły gotyckie witraże z około 1350 roku<ref>Błażejewska A., Pilecka E.: Sztuka Średniowieczna [w]: Dzieje Sztuki Torunia, Toruń 2009</ref>, do dziś częściowo zachowane w kaplicy Świętej Barbary. Na łuku tęczowym nad wejściem do prezbiterium, umieszczona jest neogotycka grupa Ukrzyżowania.
* Wnętrze ozdobione jest polichromią autorstwa braci Stanisława i Zdzisława Jasińskich, wykonaną w latach [[1900]]-[[1901]]
* W oknie prezbiterium znajdują się witraże [[Józef Mehoffer|Józefa Mehoffera]] ([[1938]]), z których w środkowym oknie ukazuje Wniebowzięcie NMP
* Gotyckie witraże z około 1350 roku<ref>Błażejewska A., Pilecka E.: Sztuka Średniowieczna [w]: Dzieje Sztuki Torunia, Toruń 2009</ref>, do dziś częściowo zachowane w kaplicy Świętej Barbary (pierwotnie w prezbiterium)
* Nagrobek biskupa [[Piotr z Bnina Moszyński|Piotra z Bnina]] w kaplicy św. Józefa, wykonany w czerwonym marmurze przez [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]] w [[1494]] r.

* Gotycki obraz [[Wniebowzięcie Marii z Warty|Wniebowzięcia Marii z Warty]] przypisywany [[Jan Wielki|Janowi Wielkiemu]], datowany na rok [[1475]]
Wśród zabytków rzeźbiarskich na szczególną uwagę zasługuje nagrobek bpa [[Piotr z Bnina Moszyński|Piotra z Bnina]] w kaplicy św. Józefa, wykonany w czerwonym marmurze przez [[Wit Stwosz|Wita Stwosza]] w [[1494]]. Cennymi przykładami renesansowej rzeźby są płyty nagrobne: bp. [[Krzesław Kurozwęcki|Krzesława z Kurozwęk]], wykonana z marmuru w [[1516]] oraz bpa [[Jan Karnkowski (biskup kujawski)|Jana Karnkowskiego]], brązowa z [[1536]]. Tablic nagrobnych z różnych okresów i materiałów w katedrze jest jeszcze wiele. Rzeźbę w drewnie reprezentuje figura Matki Bożej z początku [[XV wiek|XV]] w. oraz grupa Ostatniej Wieczerzy, polichromowana z [[1505]]. Wielki Krzyż Tumski, stojący u wejścia do prezbiterium, został fundowany na początku [[XVII wiek|XVII]] w. Z malarstwa na szczególną uwagę zasługuje obraz [[Wniebowzięcie Marii z Warty|Wniebowzięcia Matki Bożej]] przypisywany [[Jan Wielki|Janowi Wielkiemu]], datowany na [[1475]].
* renesansowa marmurowa płyta nagrobna biskupa [[Krzesław Kurozwęcki|Krzesława z Kurozwęk]] z [[1516]] roku

* renesansowa brązowa płyta nagrobna biskupa [[Jan Karnkowski (biskup kujawski)|Jana Karnkowskiego]] z [[1536]] roku
Z innych zabytków znajdujących się wewnątrz świątyni katedralnej, warto obejrzeć barokowe stalle z [[1683]].
* drewniana rzeźba gotycka Matki Bożej z początku [[XV wiek|XV]] wieku

* grupa Ostatniej Wieczerzy z 1505 roku, polichromowana
* Wielki Krzyż Tumski, stojący u wejścia do prezbiterium, ufundowany na początku [[XVII wiek|XVII]] w.
* barokowe stalle z [[1683]] roku
* na łuku tęczowym nad wejściem do prezbiterium, umieszczona jest neogotycka grupa Ukrzyżowania
Do roku 2012, najpierw w prezbiterium, a od lat 70. XX w. w kaplicy Zwiastowania NMP, znajdował się siedmioramienny świecznik o wysokości 310 cm i rozpiętości ramion 380 cm, odlany z brązu w 1596 r. przez ryskiego konwisarza Hansa Meyera dla [[Kościół św. Piotra w Rydze|kościoła św. Piotra w Rydze]]. Zabytek trafił do Włocławka w czasie II wojny światowej wraz z grupą niemieckich osadników z Łotwy, przesiedlonych w ramach akcji [[Heim ins Reich]]. W lutym 2012 r. powrócił do Rygi na mocy porozumienia z władzami [[Łotwa|Republiki Łotewskiej]] o repatriacji dóbr kultury<ref>{{Cytuj stronę|url = https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2012/Przewodnik-Katolicki-44-2012/Diecezja-Wloclawska/Tozsamosc-i-przemieszczenie|tytuł = Tożsamość i przemieszczenie|autor = Barbara Sawic|data dostępu = 2015-02-19|opublikowany = Przewodnik Katolicki|język = pl}}</ref>.
Do roku 2012, najpierw w prezbiterium, a od lat 70. XX w. w kaplicy Zwiastowania NMP, znajdował się siedmioramienny świecznik o wysokości 310 cm i rozpiętości ramion 380 cm, odlany z brązu w 1596 r. przez ryskiego konwisarza Hansa Meyera dla [[Kościół św. Piotra w Rydze|kościoła św. Piotra w Rydze]]. Zabytek trafił do Włocławka w czasie II wojny światowej wraz z grupą niemieckich osadników z Łotwy, przesiedlonych w ramach akcji [[Heim ins Reich]]. W lutym 2012 r. powrócił do Rygi na mocy porozumienia z władzami [[Łotwa|Republiki Łotewskiej]] o repatriacji dóbr kultury<ref>{{Cytuj stronę|url = https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2012/Przewodnik-Katolicki-44-2012/Diecezja-Wloclawska/Tozsamosc-i-przemieszczenie|tytuł = Tożsamość i przemieszczenie|autor = Barbara Sawic|data dostępu = 2015-02-19|opublikowany = Przewodnik Katolicki|język = pl}}</ref>.


Linia 118: Linia 124:
* [[Parafia katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku]]
* [[Parafia katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Włocławku]]


== Bibliografia ==
* Szczęsny Skibiński, ''Polskie katedry gotyckie'', Poznań 1996, s.131-137
* Piotr Pajor, Joanna Utzig, ''„Godny miana katedry. O genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku”'', [[Folia Historiae Artium]], Seria Nowa, t.14: 2016 / PL ISSN 0071-6723
* Joanna Utzig, ''Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku'', Folia Historiae Artium, 13, 2015
* Piotr Nowakowski, ''Architektura katedry we Włocławku'', mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem doc. S. Skibińskiego, UMK Toruń 1988 (niepublikowana)
* M. Machowski, A. Włodarek, ''Włocławek. Kościół katedralny pw. Panny Marii'', [w:] "Architektura gotycka w Polsce", t. 2: Katalog zabytków, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995 (Dzieje sztuki polskiej, 2), s.259
* W. Łuszczkiewicz, Katedra Włocławska i projekt p. Stryjeńskiego jej restauracyi, „Czasopismo Techniczne”, 1, 1883, nr 5, nr 6
* Jacek Kowalski, (Der Dom in Leslau/Włocławek), [w:] Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel , t. 1, red. Ch. Herrmann, D. von Winterfeld, Petersberg 2015, s.298
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}


Wersja z 17:54, 13 lut 2017

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP
we Włocławku
bazylika mniejsza, katedra
Ilustracja
Katedra we Włocławku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Włocławek

Adres

{{{adres}}}

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP

Położenie na mapie Włocławka
Mapa konturowa Włocławka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMPwe Włocławku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMPwe Włocławku”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMPwe Włocławku”
52,6610683°N 19,0679648°E/52,661068 19,067965
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Wnętrze katedry

Bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP we Włocławku – budowla gotycka wznoszona od 1340 r. (poświęcenie kamienia węgielnego), konsekrowana w 1411 r. po ukończeniu korpusu nawowego. Budowa kontynuowana jeszcze w ciągu XV i na pocz. XVI w., do 1526 (ukończenie wieży północnej). W latach 1883-1901 poważnie regotyzowana, z wymianą detali i podwyższeniem obu wież. Jest to świątynia trzynawowa z węższym i znacznie niższym prezbiterium. Ze znajdujących się wewnątrz zabytków na szczególną uwagę zasługują: witraże z 1360 roku, nagrobek bpa Piotra z Bnina z 1494, drewniana figura Matki Bożej z początku XV w. oraz obraz Wniebowzięcia NMP, Jana Wielkiego z ok. 1480.

Historia

W XII w. włocławska katedra była budynkiem drewnianym. Prawdopodobnie już w XIII w. została zastąpiona budynkiem murowanym. Pierwsza murowana katedra włocławska została spalona przez Krzyżaków w 1329 r. Znajdowała się na południowy wschód od zamku, w pobliżu ulic Gdańskiej, Bednarskiej i Zamczej. Uważa się, że część budulca pochodzącego z rozbiórki spalonej katedry (kamień granitowy) użyto do budowy kamienicy przy ul. Bednarskiej 2[2].

Kronikarz Jan Długosz odnotował w Rocznikach początek budowy obecnie istniejącego kościoła katedralnego we Włocławku, zainicjowanej przez biskupa Macieja Pałukę z Gołańczy, który miał położyć kamień węgielny 25 marca 1340 roku[3]. Budowę rozpoczęto w nowym miejscu poza miastem, w pobliżu skarpy wiślanej. W 1350 roku erygowano i uposażono ołtarz śś. Janów i Andrzeja. Wpierw wzniesiono długie prezbiterium w typie medykadenckim i południową zakrystię, a po 1358 roku rozpoczęto wznoszenie korpusu głównego. Po śmierci biskupa Macieja Pałuki budowę po 1364 roku kontynuował jego bratanek biskup Zbylut z Gołańczy. Na początku XV wieku ukończono budowę bazylikowego korpusu nawy głównej. Geneza skromnego kształtu katedry jest przedmiotem dyskusji wśród historyków sztuki, którzy przykładowo proponują pogląd, że wzorem dla niej była katedra w Gnieźnie[4] lub wzorów należy szukać wśród budowli wywodzących się z tradycji ukształtowanej w środowisku artystycznym Górnej Nadrenii, w tym kościół opactwa Cystersów w Salem[5]. W 1392 roku odnotowano wydatki na pokrycie dachu. W 1411 nastąpiła pierwsza konsekracja katedry dokonana przez biskupa Jana Kropidłę. W XV i XVI wieku trwały prace nad masywem wieżowym i kaplicami. Czteroramienne sklepienia gwiaździste z przełomu XIV i XV wieku wywodzą się z architektury państwa Zakonu Krzyżackiego. Do naszych czasów zachowały się 22 kwatery gotyckich witraży pochodzących z okien prezbiterium, obecnie wyeksponowanych w kaplicy Świętej Barbary.

W 2 połowie XV w. zaczęto wznosić kaplice wokół głównego korpusu kościoła. Przy nawie południowej w 1527 r. zbudowano kaplicę św. Marcina i kapitularz, a w 1541 kaplicę Cibavit w 1541. W 1 ćwierci XVI w. dwie z kaplic (kaplicę NMP i przeciwległą św. Kazimierza) przebudowano w stylu manierystycznym. Zostały one przekryte kopułami z latarniami.

W drugiej poł. XVIII w. wyremontowano dach. W 1891 roku prace nad przebudową katedry rozpoczął Konstanty Wojciechowski. Wg jego projektu dobudowano wzdłuż nawy północnej kaplice oraz kruchtę zachodnią, uzyskując dzięki temu symetryczne rozwiązanie bryły. Wieże, pierwotnie nie wyższe niż dach nawy głównej, a później przykryte baniastymi kopułami, zostały nadbudowane o dwie strzeliste kondygnacje w stylu neogotyckim. Prace polegały także na wymianie we wnętrzu licznych elementów artykulacji i dekoracji, co spowodowało zatarcie pierwotnego gotyckiego charakteru (nastąpiła np. wymiana maswerków, zworników, wprowadzenie nisz baldachimowych w prezbiterium). Usunięto również dużą część nowożytnego wyposażenia. Prace zakończono w 1902 roku. W 1907 włocławską katedrę ustanowiono bazyliką mniejszą.

Wnętrze

  • Wnętrze ozdobione jest polichromią autorstwa braci Stanisława i Zdzisława Jasińskich, wykonaną w latach 1900-1901
  • W oknie prezbiterium znajdują się witraże Józefa Mehoffera (1938), z których w środkowym oknie ukazuje Wniebowzięcie NMP
  • Gotyckie witraże z około 1350 roku[6], do dziś częściowo zachowane w kaplicy Świętej Barbary (pierwotnie w prezbiterium)
  • Nagrobek biskupa Piotra z Bnina w kaplicy św. Józefa, wykonany w czerwonym marmurze przez Wita Stwosza w 1494 r.
  • Gotycki obraz Wniebowzięcia Marii z Warty przypisywany Janowi Wielkiemu, datowany na rok 1475
  • renesansowa marmurowa płyta nagrobna biskupa Krzesława z Kurozwęk z 1516 roku
  • renesansowa brązowa płyta nagrobna biskupa Jana Karnkowskiego z 1536 roku
  • drewniana rzeźba gotycka Matki Bożej z początku XV wieku
  • grupa Ostatniej Wieczerzy z 1505 roku, polichromowana
  • Wielki Krzyż Tumski, stojący u wejścia do prezbiterium, ufundowany na początku XVII w.
  • barokowe stalle z 1683 roku
  • na łuku tęczowym nad wejściem do prezbiterium, umieszczona jest neogotycka grupa Ukrzyżowania

Do roku 2012, najpierw w prezbiterium, a od lat 70. XX w. w kaplicy Zwiastowania NMP, znajdował się siedmioramienny świecznik o wysokości 310 cm i rozpiętości ramion 380 cm, odlany z brązu w 1596 r. przez ryskiego konwisarza Hansa Meyera dla kościoła św. Piotra w Rydze. Zabytek trafił do Włocławka w czasie II wojny światowej wraz z grupą niemieckich osadników z Łotwy, przesiedlonych w ramach akcji Heim ins Reich. W lutym 2012 r. powrócił do Rygi na mocy porozumienia z władzami Republiki Łotewskiej o repatriacji dóbr kultury[7].

10 kwietnia 2011 w katedrze odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku[8].

Zobacz też

Bibliografia

  • Szczęsny Skibiński, Polskie katedry gotyckie, Poznań 1996, s.131-137
  • Piotr Pajor, Joanna Utzig, „Godny miana katedry. O genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku”, Folia Historiae Artium, Seria Nowa, t.14: 2016 / PL ISSN 0071-6723
  • Joanna Utzig, Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku, Folia Historiae Artium, 13, 2015
  • Piotr Nowakowski, Architektura katedry we Włocławku, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem doc. S. Skibińskiego, UMK Toruń 1988 (niepublikowana)
  • M. Machowski, A. Włodarek, Włocławek. Kościół katedralny pw. Panny Marii, [w:] "Architektura gotycka w Polsce", t. 2: Katalog zabytków, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995 (Dzieje sztuki polskiej, 2), s.259
  • W. Łuszczkiewicz, Katedra Włocławska i projekt p. Stryjeńskiego jej restauracyi, „Czasopismo Techniczne”, 1, 1883, nr 5, nr 6
  • Jacek Kowalski, (Der Dom in Leslau/Włocławek), [w:] Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel , t. 1, red. Ch. Herrmann, D. von Winterfeld, Petersberg 2015, s.298
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-24].
  2. ↑ Puget W., Paździor M., Chrzanowski T., Kornecki M., Włocławek i okolice, [w:] "Katalog zabytków sztuki w Polsce", t. XI, z. 18, Warszawa 1988, s. 9
  3. ↑ J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1975, s.270
  4. ↑ Andrzej Grzybkowski, "Gotycka Architektura Murowana w Polsce", Warszawa 2014, s. 152
  5. ↑ Joanna Utzig, Piotr Pajor, „Godny miana katedry”. O genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku [online] [dostęp 2017-02-13] (ang.).
  6. ↑ Błażejewska A., Pilecka E.: Sztuka Średniowieczna [w]: Dzieje Sztuki Torunia, Toruń 2009
  7. ↑ Barbara Sawic: Tożsamość i przemieszczenie. Przewodnik Katolicki. [dostęp 2015-02-19]. (pol.).
  8. ↑ Uroczysta msza i odsłonięcie tablicy w rocznicę katastrofy smoleńskiej. mmwloclawek.pl, 2011-04-09. [dostęp 2011-05-01]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_katedralna_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_we_Włocławku&oldid=48521379”