Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu
 A-536 z dnia 17.09.1976 r.[1]
| |||||||
| bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Miejscowość | |||||||
| Adres |
bł. ks. Romana Sitki 1 | ||||||
| Wyznanie | |||||||
| Kościół | |||||||
| Parafia | |||||||
| Kapituła kolegiacka • nadający tytuł |
od 25 grudnia 2017 | ||||||
| Wezwanie | |||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
21 września | ||||||
| |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Mielca  | |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||||
Położenie na mapie powiatu mieleckiego  | |||||||
 50°17′05,5″N 21°25′15,0″E/50,284861 21,420833
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Bazylika kolegiacka św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu – barokowy kościół parafialny w Mielcu, z przełomu XVII i XVIII wieku, od 2006 roku posiadający godność bazyliki mniejszej. Od 25 grudnia 2017[2] pełni funkcję kolegiaty, przy której mieści się kapituła.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Parafia w Mielcu powstała staraniem ówczesnych właścicieli miasta, rodu Mieleckich, w 2. połowie XIV wieku, a jej pierwszy, drewniany kościół wzmiankowany jest w 1470. W ostatnich latach XVI wieku dobudowano do niego murowaną kaplicę św. Anny. Obecny kościół parafialny powstał z fundacji Jerzego Zbigniewa Ossolińskiego, kasztelana połanieckiego. Budowany był w latach 1678–1721. Konsekrował go w 1762 biskup sufragan przemyski Hieronim Wielogłowski. Częściową przebudowę, połączoną z dobudowaniem wieży i murowanego ogrodzenia przeszedł w latach 1792–1795, kolejne w latach 1877–1878 i w 1924, kiedy podwyższono wieżę i dobudowano kruchtę od strony południowej. Bullą papieża Benedykta XVI z dnia 1 sierpnia 2006 roku (ogłoszoną oficjalnie 21 września) kościół św. Mateusza otrzymał tytuł bazyliki mniejszej[3][4]. W Boże Narodzenie 25 grudnia 2017[2] (oficjalnie 29 grudnia 2017 roku) biskup Andrzej Jeż erygował kapitułę kolegiacką pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu – od tego czasu świątynia posiada tytuł bazyliki kolegiackiej.
Architektura i wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Bazylika św. Mateusza jest jednonawowym orientowanym kościołem zbudowanym na planie krzyża, z bocznymi kaplicami w formie transeptu. Od strony zachodniej do nawy przylega dwukondygnacyjna wieża z kopulastym, łamanym hełmem, połączona spływami z fasadą, z kruchtą w przyziemiu. Główne wejście ujęte jest w barokowy portal z czarnego marmuru, z herbem Ossolińskich Topór. Dwuprzęsłowe, prostokątne prezbiterium zamknięte jest prostą ścianą. Od strony północnej przylega do niego zakrystia. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, zaś prezbiterium i zakrystia sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi.
Większość wyposażenia wnętrza utrzymana jest w stylu rokokowym z 2. połowy XVIII wieku. Ołtarz główny ma wprawiony w polu głównym obraz Ukrzyżowania z XVII wieku, przypisywany Tomaszowi Dolabelli. Ponadto w bazylice znajdują się dwa rokokowe ołtarze boczne w nawie przy tęczy) i dwa barokowe ołtarze w kaplicach, rokokowa ambona, dwa konfesjonały i ławy oraz późnobarokowa chrzcielnica. Chór muzyczny z końca XVIII wieku wsparty jest na trzech arkadowych filarach.
Organy zbudowane prawdopodobnie w II połowie XVIII wieku. Instrument o rokokowym prospekcie był przebudowywany m. in w 2. połowie XX wieku. W 1991 r. organy rozbudował Andrzej Balicki z Warszawy. Ostatni remont przeprowadził w 2007 r. Kazimierz Plewa[5].
Na wieży wiszą trzy dzwony. Mały oraz duży wykonano w Odlewni dzwonów Jana Felczyńskiego w Przemyślu, natomiast średni, ocalały dzwon w Odlewni dzwonów Karola Schwabe w Białej Krakowskiej. Ważą ok. 350, 561 i 1450 kg, są zestrojone w akord e-moll[6].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Przy bazylice w 1990 została ustanowiona ściana katyńska, honorująca ofiary zbrodni katyńskiej związane z ziemią mielecką; upamiętniony został m.in. mjr Kazimierz Dobrostański[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 74 [dostęp 2014-05-09].
- ↑ a b Nowa kapituła i nowi kanonicy! [online], tarnow.gosc.pl [dostęp 2018-12-05].
- ↑ Tablica pamiątkowa
- ↑ Parafia św. Mateusza w Mielcu [dostęp 4 maja 2010]
- ↑ Mielec ( Bazylika św. Mateusza) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2023-09-08] (pol.).
- ↑ Portal, Dzięki niemu możemy zobaczyć wnętrze wieży Bazyliki Mateusza! [WIDEO] [online], Mielec - wiadomości, informacje, wydarzenia, 30 grudnia 2022 [dostęp 2023-09-08] (pol.).
- ↑ Mielec - ściana katyńska. miejscapamiecinarodowej.pl. [dostęp 2015-01-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hanna Lawera, Artur Bata, Mielec i okolice, Krosno: „Roksana”, 1998, ISBN 83-87282-60-X, OCLC 69299821.
- Kościoły zabytkowe Diecezji tarnowskiej. tarnowskie.koscioly.sl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-08)]. [dostęp 4 maja 2010]