Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu
| |||||||||||
![]() (zespół katedralny) | |||||||||||
bazylika mniejsza, katedra | |||||||||||
![]() Katedra w Sandomierzu od strony Zamku | |||||||||||
Państwo | ![]() | ||||||||||
Miejscowość | Sandomierz | ||||||||||
Wyznanie | katolickie | ||||||||||
Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||
Parafia | katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu | ||||||||||
Wezwanie | Narodzenia NMP | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Sandomierza ![]() | |||||||||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||||||||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego ![]() | |||||||||||
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego ![]() | |||||||||||
![]() | |||||||||||
Strona internetowa |
Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu – kościół gotycki wzniesiony ok. 1360, rozbudowany w poł. XV w. Barokowa fasada świątyni pochodzi z 1670 roku. W latach 1708–1776 nastąpiła barokizacja wnętrza. Pod koniec XIX w. katedrę odnowiono według wytycznych ks. Józefa Karsznickiego (m.in. okładzina elewacji z cegły). Katedra od 1818 roku, bazylika mniejsza od 1960 roku.
Wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe i rokokowe (ołtarz główny późnobarokowy z czarnego inkrustowanego marmuru, ołtarze boczne rokokowe rzeźbił M. Polejowski). Polichromie w prezbiterium i na ścianach są w stylu bizantyjsko-ruskim z 1. poł. XV w., odkrywane stopniowo i odnawiane w latach 1887–1934, na sklepieniu przez Juliusza Makarewicza 1933[2], w nawach Jana Bukowskiego 1935–1939[3]. Ściany naw bocznych obudowane są boazerią z obrazami z lat 1708–1737 z cyklu „Martyrologium Romanum”, malowanymi przez Karola de Prevot. Wśród nich „Mord rytualny” czy przedstawianie rzezi ludności Sandomierza przez Tatarów. W katedrze znajdują się liczne nagrobki.
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1148 – najstarszy znany zapis dotyczący świątyni ufundowanej prawdopodobnie przez Bolesława Krzywoustego około roku 1120 – pochodzący z bulli papieża Eugeniusza III.
- 1191 – Kazimierz Sprawiedliwy nadał kościołowi prawa kolegiaty. Pierwszym prepozytem kolegiaty został Wincenty Kadłubek, kustoszem natomiast Czesław Odrowąż.
- 1303 – kolegiata została ograbiona. Inspiracja przypisywana jest biskupowi Janowi Muskacie.
- ok. 1360 – przebudowa świątyni w stylu gotyckim.
- 1375 – biskup Florian Mokrski ufundował ołtarz św. Jadwigi.
- 1478 – 26 lipca chrzest królewny polskiej Barbary Jagiellonki w obecności króla Kazimierza IV Jagiellończyka i królowej Elżbiety Rakuszanki
Pochowani w katedrze[edytuj | edytuj kod]
- Marcin z Urzędowa (zm. 22 czerwca 1573)
Pomnik historii[edytuj | edytuj kod]
22 listopada 2017 r. decyzją Prezydenta RP Andrzeja Dudy na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków, wpisano sandomierski historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy na listę pomników historii, przyznawany zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski[4]. Obszar tego pomnika obejmuje zabytki sandomierskiej starówki, w tym między innymi bazylikę katedralną, sandomierskie kościoły pw. Nawrócenia świętego Pawła, pw. św. Jakuba, pw. św. Michała, pw. św. Józefa, pw. Ducha Świętego, Dom Długosza, średniowieczny układ urbanistyczny miasta, Brama Opatowska, ratusz, Collegium Gostomianum, Wąwóz Królowej Jadwigi i Wąwóz Piszczele[5][6].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie. 2020-09-30. [dostęp 2010-05-22].
- ↑ Historia katedry w Sandomierzu, 8 maja 2014 (pol.).
- ↑ Tomasz Lis , Odsłaniają piękno katedry. Konferencja prasowa, „Gość Sandomierski”, 7 września 2019 .
- ↑ Nowe Pomniki Historii. prezydent.pl, 22 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].
- ↑ ks. Tomasz Lis: Sandomierskie zabytki pomnikiem historii. Gość Niedzielny, 23 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].
- ↑ NID: Nota prasowa: „Sandomierz – historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy”. prezydent.pl, 22 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- Agata Dworzak, „Fabryka” kolegiaty sandomierskiej w latach siedemdziesiątych XVIII wieku. Kilka uwag o strukturze organizacyjne, [w:] Religia w epoce nowożytnej. Polityka-Społeczeństwo-Kultura, Kraków 2013, s. 8–23.
- Agata Dworzak, Nowe źródła do prac Macieja Polejowskiego w kolegiacie sandomierskiej, [w:] Roczniki Humanistyczne, 62 (2014), Nr. 4, s. 33–73.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wirtualny spacer
- Bazylika Katedralna w Sandomierzu – oficjalna strona internetowa parafii
- Informacje ogólne, zasady zwiedzania katedry – Sandomierska Turystyka