Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu

	Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	A.720/1-3 z dnia 10.01.1966, 28.02.1977 i 21.05.1999; (zespół katedralny)
	bazylika mniejsza, katedra
	; Katedra w Sandomierzu od strony Zamku
Państwo	Polska
Miejscowość	Sandomierz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu
Wezwanie	Narodzenia NMP
Historia
Data zakończenia budowy	ok. 1361
Aktualne przeznaczenie	diecezja sandomierska
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
	Położenie na mapie Sandomierza Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	Położenie na mapie Polski Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	Położenie na mapie powiatu sandomierskiego Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
	50°40′36,5″N 21°44′57,0″E/50,676806 21,749167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu – kościół gotycki wzniesiony ok. 1360, rozbudowany w poł. XV w. Barokowa fasada świątyni pochodzi z 1670 roku. W latach 1708–1776 nastąpiła barokizacja wnętrza. Pod koniec XIX w. katedrę odnowiono według wytycznych ks. Józefa Karsznickiego (m.in. okładzina elewacji z cegły). Katedra od 1818 roku, bazylika mniejsza od 1960 roku.

Wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe i rokokowe (ołtarz główny późnobarokowy z czarnego inkrustowanego marmuru, ołtarze boczne rokokowe rzeźbił M. Polejowski). Polichromie w prezbiterium i na ścianach są w stylu bizantyjsko-ruskim z 1. poł. XV w., odkrywane stopniowo i odnawiane w latach 1887–1934, na sklepieniu przez Juliusza Makarewicza 1933^[2], w nawach Jana Bukowskiego 1935–1939^[3]. Ściany naw bocznych obudowane są boazerią z obrazami z lat 1708–1737 z cyklu „Martyrologium Romanum”, malowanymi przez Karola de Prevot. Wśród nich „Mord rytualny” czy przedstawianie rzezi ludności Sandomierza przez Tatarów. W katedrze znajdują się liczne nagrobki.

Historia[edytuj | edytuj kod]

1148 – najstarszy znany zapis dotyczący świątyni ufundowanej prawdopodobnie przez Bolesława Krzywoustego około roku 1120 – pochodzący z bulli papieża Eugeniusza III.
1191 – Kazimierz Sprawiedliwy nadał kościołowi prawa kolegiaty. Pierwszym prepozytem kolegiaty został Wincenty Kadłubek, kustoszem natomiast Czesław Odrowąż.
1303 – kolegiata została ograbiona. Inspiracja przypisywana jest biskupowi Janowi Muskacie.
ok. 1360 – przebudowa świątyni w stylu gotyckim.
1375 – biskup Florian Mokrski ufundował ołtarz św. Jadwigi.
1478 – 26 lipca chrzest królewny polskiej Barbary Jagiellonki w obecności króla Kazimierza IV Jagiellończyka i królowej Elżbiety Rakuszanki

Pochowani w katedrze[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też kategorię: Pochowani w bazylice katedralnej Narodzenia NMP w Sandomierzu.

Marcin z Urzędowa (zm. 22 czerwca 1573)

Pomnik historii[edytuj | edytuj kod]

Logo „Pomnik Historii”

22 listopada 2017 r. decyzją Prezydenta RP Andrzeja Dudy na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków, wpisano sandomierski historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy na listę pomników historii, przyznawany zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski^[4]. Obszar tego pomnika obejmuje zabytki sandomierskiej starówki, w tym między innymi bazylikę katedralną, sandomierskie kościoły pw. Nawrócenia świętego Pawła, pw. św. Jakuba, pw. św. Michała, pw. św. Józefa, pw. Ducha Świętego, Dom Długosza, średniowieczny układ urbanistyczny miasta, Brama Opatowska, ratusz, Collegium Gostomianum, Wąwóz Królowej Jadwigi i Wąwóz Piszczele^[5]^[6].