Przejdź do zawartości

Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu
A.720/1-3 z dnia 10.01.1966, 28.02.1977 i 21.05.1999[1]
(zespół katedralny)
bazylika mniejsza, katedra
Ilustracja
Widok od strony zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Miejscowość

Sandomierz

Adres

Katedralna 2

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu

Wezwanie

Narodzenia NMP

Położenie na mapie Sandomierza
Mapa konturowa Sandomierza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu”
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego
Mapa konturowa powiatu sandomierskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu”
Ziemia50°40′36″N 21°44′57″E/50,676667 21,749167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika katedralna Narodzenia NMP w Sandomierzu – kościół gotycki wzniesiony ok. 1350-1370, rozbudowany w poł. XV w. Barokowa fasada świątyni pochodzi z 1670 roku. W latach 1708–1776 nastąpiła barokizacja wnętrza. Pod koniec XIX w. katedrę odnowiono według wytycznych ks. Józefa Karsznickiego (m.in. okładzina elewacji z cegły). Katedra od 1818 roku, bazylika mniejsza od 1960 roku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Architektura

[edytuj | edytuj kod]

Wyposażenie wnętrza jest późnobarokowe i rokokowe (ołtarz główny późnobarokowy z czarnego inkrustowanego marmuru, ołtarze boczne rokokowe rzeźbił M. Polejowski). Polichromie w prezbiterium i na ścianach są w stylu bizantyjsko-ruskim z 1. poł. XV w., odkrywane stopniowo i odnawiane w latach 1887–1934, na sklepieniu przez Juliusza Makarewicza 1933[3], w nawach Jana Bukowskiego 1935–1939[4]. Ściany naw bocznych obudowane są boazerią z obrazami z lat 1708–1737 z cyklu „Martyrologium Romanum”, malowanymi przez Karola de Prevot. Wśród nich „Mord rytualny” czy przedstawianie rzezi ludności Sandomierza przez Tatarów. W katedrze znajdują się liczne nagrobki.

  • Wnętrze, widok ogólny
    Wnętrze, widok ogólny
  • Wnętrze, prezbiterium
    Wnętrze, prezbiterium
  • Wnętrze, sklepienie krzyżowo-żebrowe
    Wnętrze, sklepienie krzyżowo-żebrowe

Organy

[edytuj | edytuj kod]

Prospekt pochodzi z poprzednich organów, które zostały zbudowanew 1697 przez Andrzeja Nitrowskiego z Gdańska. Obecny instrument wybudowała firma Adolf Homan i Stanisław Jezierski. W późniejszych latach ks. dr Jan Chwałek zmienił dyspozycję[5].

Manuał I Manuał II Manuał III Pedał
1. Pryncypał 16' 1. Pryncypał 8' 1. Amabilis 16' 1. Contrabas 32'
2. Pryncypał 8' 2. Burdon 8' 2. Flet major 8' 2. Subbas 16'
3. Gemshorn 8' 3. Klarnet 8' (labialny) 3. Violino 8' 3. Violonbas 16'
4. Holflet 8' 4. Pryncypał 4' 4. Undamaris 8' 4. Pryncypał 16'
5. Octava 4' 5. Rurflet 4' 5. Pryncypał 4' 5. Puzon 16'
6. Concerflet 4' 6. Octava 2' 6. Flet 4' 6. Tuba 8'
7. Octava 2' 7. Sesquialtera 2x 7. Blokflet 2' 7. Octavbas 8'
8. Quinta 2 2/3' 8. Quinta 1 1/3' 8. Mixtura 3x 8. Oktava 4'
9. Mixtura 4x 9. Siflet 1' 9. Obój 8' 9. Fletbas 8'
10. Acuta 3x 10. Scharf 3x 10. Nazard 2 2/3'
11. Żele 9x (cymbel polski) 11. Regał 8'
12. Trompet 8'
13. Tremoloflet 4'
  • Wnętrze, organy
    Wnętrze, organy
  • Wnętrze, ambona
    Wnętrze, ambona
  • Widok ogólny
    Widok ogólny

Pochowani w katedrze

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też kategorię: Pochowani w bazylice katedralnej Narodzenia NMP w Sandomierzu.

Pomnik historii

[edytuj | edytuj kod]
Logo „Pomnik Historii”

22 listopada 2017 r. decyzją prezydenta RP Andrzeja Dudy na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków, wpisano sandomierski historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy na listę pomników historii, przyznawany zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski[6]. Obszar tego pomnika obejmuje zabytki sandomierskiej starówki, w tym między innymi bazylikę katedralną, sandomierskie kościoły pw. Nawrócenia świętego Pawła, pw. św. Jakuba, pw. św. Michała, pw. św. Józefa, pw. Ducha Świętego, Dom Długosza, średniowieczny układ urbanistyczny miasta, Brama Opatowska, ratusz, Collegium Gostomianum, Wąwóz Królowej Jadwigi i Wąwóz Piszczele[7][8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2010-05-22].
  2. ↑ Adam Kossakowski, Primum post matricem… Gotycka architektura kolegiaty Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 84 (4), 2022, s. 715–764, DOI: 10.36744/bhs.1253, ISSN 2719-4612 [dostęp 2024-04-20] (pol.).
  3. ↑ Historia katedry w Sandomierzu [online], 8 maja 2014 (pol.).
  4. ↑ Tomasz Lis, Odsłaniają piękno katedry. Konferencja prasowa, „Gość Sandomierski”, 7 września 2019.
  5. ↑ Sandomierz (Bazylika katedralna Narodzenia NMP) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-17].
  6. ↑ Nowe Pomniki Historii. prezydent.pl, 22 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].
  7. ↑ ks. Tomasz Lis: Sandomierskie zabytki pomnikiem historii. Gość Niedzielny, 23 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].
  8. ↑ NID: Nota prasowa: „Sandomierz – historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy”. prezydent.pl, 22 listopada 2017. [dostęp 2017-11-24].

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_katedralna_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Sandomierzu&oldid=73990530”