Przejdź do zawartości

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
Zabytek: nr rej. 114/8/59 z dnia 30.10.1959 r.
bazylika mniejsza, kolegiata
kościół parafialny
Ilustracja
Widok z Rynku
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Olkusz

Adres

Szpitalna 1, 32-300 Olkusz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Wezwanie

św. Andrzeja Apostoła

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Andrzeja Apostoła

Położenie na mapie Olkusza
Mapa konturowa Olkusza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie powiatu olkuskiego
Mapa konturowa powiatu olkuskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Położenie na mapie gminy Olkusz
Mapa konturowa gminy Olkusz, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika św. Andrzeja Apostoła”
Ziemia50°16′41,97″N 19°33′27,23″E/50,278325 19,557564
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu – kościół halowy w Olkuszu, wybudowany w pierwszej połowie XIV wieku w stylu gotyckim.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Farę miejską na miejscu wcześniejszego kościoła zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku dzięki fundacji króla Kazimierza Wielkiego[1][2]. Świątyni nadano formę hali z pięcioma przęsłami, trzema nawami i wydłużonym prezbiterium z płaskim zamknięciem[2]. Ze współczesnych sobie realizacji architektonicznych kościół w Olkuszu przypomina oba kościoły w Lewoczy na Spiszu[2]. Nie jest wykluczone, że prezbiterium powstało już w XIII wieku, co sugeruje skrzywienie jego osi wobec halowego korpusu[3].

W XV wieku do południowej ściany dobudowano kaplicę św. Anny[3]. Także w XV wieku dobudowano zakrystię i skarbiec od północy[3]. W 1612 roku zbudowano od południa kruchtę (przedsionek), a w 1620 roku zbudowano manierystyczną kaplicę Amendziańską (Loretańską) fundacji zamożnego górnika Stanisława Amendy[4]. W XVIII wieku obok kościoła zbudowano kaplicę świętego Jana Kantego[4]. W 1864 roku spłonęły dzwonnica i częściowo kościół[5]. W latach 1903–1913 zbudowano dzwonnicę w stylu neogotyckim wg projektu architekta Sławomira Odrzywolskiego[5].

Siedziba Olkuskiej Kapituły Kolegiackiej od 2001 r. Od roku 2002 świątynia nosi tytuł bazyliki mniejszej.

Wnętrze

[edytuj | edytuj kod]
  • Ołtarz gotycki z 1485 roku zwany Poliptykiem Olkuskim - znajduje się w nawie północnej. Poliptyk składa się z pięciu części: na czterech skrzydłach namalowano szesnaście obrazów ze scenami z życia Marii i Chrystusa, a w części środkowej umieszczono rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1480 r. Poliptyk namalowali krakowscy malarze Jan Wielki i Stanisław Stary[1][3].
  • Ołtarz główny w stylu renesansowym
  • Ambona z 1639 roku
  • Malowidła ścienne z XIV wieku
  • Renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1611–1624[3]. Są to jedne z najstarszych w Europie organów zachowane w stopniu bliskim oryginalnemu.
     Osobny artykuł: Organy w bazylice św. Andrzeja w Olkuszu.
  • Stalle manierystyczne z XVI wieku
  • Chrzcielnica ołowiana z XVI wieku
  • Krzyż Gwarków z XVII wieku, dar olkuskich górników
  • Relikwiarz patrona świątyni, Andrzeja Apostoła.
  • W górnej części ołtarza św. Jana Kantego znajduje się gloria – chmury z promieniami i aniołkami oraz tetragramem w pisowni masoreckiej.

Festiwale

[edytuj | edytuj kod]

Odbywają się tu w październiku koncerty w ramach Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, a także w lipcu Letni Festiwal Organowy.

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Widok od strony ul. Basztowej
    Widok od strony ul. Basztowej
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Nawa boczna
    Nawa boczna
  • Wieża
    Wieża
  • Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...
    Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...
  • ... i wnętrze kaplicy
    ... i wnętrze kaplicy
  • Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich - tablica
    Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich - tablica
  • Kościół po 1905 (po prawej)
    Kościół po 1905 (po prawej)
  • Kaplica około 1916
    Kaplica około 1916

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Bazylika pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu [online] [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  2. ↑ a b c Andrzej Grzybkowski, Gotycka architektura murowana w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014, s.104, ISBN 978-83-235-1304-9
  3. ↑ a b c d e Bogusław Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013, s.224, ISBN 978-83-213-4744-8
  4. ↑ a b Bazylika Mniejsza świętego Andrzeja Apostoła Olkusz [online], VisitMalopolska [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  5. ↑ a b Tech Studio s c-Strony WWW Katowice, Historia - Bazylika Św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu [online], Bazylika św. Andrzeja [dostęp 2022-08-19] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_kolegiacka_św._Andrzeja_Apostoła_w_Olkuszu&oldid=74986394”