Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
nr rej. 114/8/59 z dnia 30.10.1959 r. | |||||||
bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny | |||||||
Widok z Rynku | |||||||
Państwo | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||
Miejscowość | |||||||
Adres |
Szpitalna 1, 32-300 Olkusz | ||||||
Wyznanie | |||||||
Kościół | |||||||
Parafia | |||||||
Wezwanie | |||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||
Relikwie | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||||||
Położenie na mapie powiatu olkuskiego | |||||||
Położenie na mapie gminy Olkusz | |||||||
Położenie na mapie Olkusza | |||||||
50°16′41,97″N 19°33′27,23″E/50,278325 19,557564 | |||||||
Strona internetowa |
Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu – kościół halowy w Olkuszu, wybudowany w pierwszej połowie XIV wieku w stylu gotyckim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Farę miejską na miejscu wcześniejszego kościoła zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku dzięki fundacji króla Kazimierza Wielkiego[1][2]. Świątyni nadano formę hali z pięcioma przęsłami, trzema nawami i wydłużonym prezbiterium z płaskim zamknięciem[2]. Ze współczesnych sobie realizacji architektonicznych kościół w Olkuszu przypomina oba kościoły w Lewoczy na Spiszu[2]. Nie jest wykluczone, że prezbiterium powstało już w XIII wieku, co sugeruje skrzywienie jego osi wobec halowego korpusu[3].
W XV wieku do południowej ściany dobudowano kaplicę św. Anny[3]. Także w XV wieku dobudowano zakrystię i skarbiec od północy[3]. W 1612 roku zbudowano od południa kruchtę (przedsionek), a w 1620 roku zbudowano manierystyczną kaplicę Amendziańską (Loretańską) fundacji zamożnego górnika Stanisława Amendy[4]. W XVIII wieku obok kościoła zbudowano kaplicę świętego Jana Kantego[4]. W 1864 roku spłonęły dzwonnica i częściowo kościół[5]. W latach 1903–1913 zbudowano dzwonnicę w stylu neogotyckim wg projektu architekta Sławomira Odrzywolskiego[5].
Siedziba Olkuskiej Kapituły Kolegiackiej od 2001 r. Od roku 2002 świątynia nosi tytuł bazyliki mniejszej.
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]- Ołtarz gotycki z 1485 roku zwany Poliptykiem Olkuskim - znajduje się w nawie północnej. Poliptyk składa się z pięciu części: na czterech skrzydłach namalowano szesnaście obrazów ze scenami z życia Marii i Chrystusa, a w części środkowej umieszczono rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1480 r. Poliptyk namalowali krakowscy malarze Jan Wielki i Stanisław Stary[1][3].
- Ołtarz główny w stylu renesansowym
- Ambona z 1639 roku
- Malowidła ścienne z XIV wieku
- Renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1611–1624[3]. Są to jedne z najstarszych w Europie organów zachowane w stopniu bliskim oryginalnemu. Osobny artykuł:
- Stalle manierystyczne z XVI wieku
- Chrzcielnica ołowiana z XVI wieku
- Krzyż Gwarków z XVII wieku, dar olkuskich górników
- Relikwiarz patrona świątyni, Andrzeja Apostoła.
- W górnej części ołtarza św. Jana Kantego znajduje się gloria – chmury z promieniami i aniołkami oraz tetragramem w pisowni masoreckiej.
Festiwale
[edytuj | edytuj kod]Odbywają się tu w październiku koncerty w ramach Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, a także w lipcu Letni Festiwal Organowy.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Widok od strony ul. Basztowej
-
Ołtarz główny
-
Nawa boczna
-
Wieża
-
Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...
-
... i wnętrze kaplicy
-
Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich - tablica
-
Kościół po 1905 (po prawej)
-
Kaplica około 1916
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Bazylika pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu [online] [dostęp 2022-08-19] (pol.).
- ↑ a b c Andrzej Grzybkowski, Gotycka architektura murowana w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014, s.104, ISBN 978-83-235-1304-9
- ↑ a b c d e Bogusław Krasnowolski, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013, s.224, ISBN 978-83-213-4744-8
- ↑ a b Bazylika Mniejsza świętego Andrzeja Apostoła Olkusz [online], VisitMalopolska [dostęp 2022-08-19] (pol.).
- ↑ a b Tech Studio s c-Strony WWW Katowice , Historia - Bazylika Św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu [online], Bazylika św. Andrzeja [dostęp 2022-08-19] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu – oficjalna strona