Niob: Różnice pomiędzy wersjami

Niob
	cyrkon ← niob → molibden
	Wygląd
	metaliczny szary, anodowany jest niebieskawy
	; Widmo emisyjne niobu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	niob, Nb, 41; (łac. niobium)
Grupa, okres, blok	5 (VB), 5, d
Stopień utlenienia	III, V
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	średnio kwasowe
Masa atomowa	92,90637(1)
Stan skupienia	stały
Gęstość	8570 kg/m³
Temperatura topnienia	2477 °C
Temperatura wrzenia	4744 °C
Numer CAS	7440-03-1
PubChem	{{{nazwa}}}, [w:] PubChem, United States National Library of Medicine, CID: (ang.).{{PubChem}} Brakujące pola: cid oraz nazwa. Nieznane pola: 1.
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 145 (obl. 198) pm; 137 pm
Konfiguracja elektronowa	[Kr]4d45s1
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 12, 1; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,60; 1,23
Potencjały jonizacyjne	I 652,1 kJ/mol; II 1380 kJ/mol; III 2416 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	696,6 kJ/mol
Ciepło topnienia	26,4 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	7,55×10−2 Pa (2741 K)
Konduktywność	6,93×106 S/m
Ciepło właściwe	265 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	53,7 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny przestrzennie centrowany
Twardość; • w skali Mohsa	; 6
Prędkość dźwięku	3480 m/s
Objętość molowa	10,83×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H250
Zwroty P	P222, P231, P422
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
	Łatwopalny; (F)
Zwroty R	R17
Zwroty S	S6
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 3
Numer RTECS	QT9900000
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 05:08, 30 lip 2019

Niob (Nb, łac. niobium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych układu okresowego. Nazwa pochodzi od Niobe, córki Tantala z mitologii greckiej. W anglosaskiej literaturze dotyczącej metalurgii spotykana jest nazwa Columbium z symbolem Cb.

Charakterystyka

Jest to stalowoszary, miękki, ciągliwy i kowalny metal, podobny właściwościami do tantalu. Nie ulega korozji nawet w wysokiej temperaturze, jest odporny na działanie mocnych kwasów nieorganicznych i wody królewskiej, a także stopionych alkaliów^[4]. Reaguje, podobnie jak tantal, z kwasem fluorowodorowym, z utworzeniem kompleksu, kwasu sześciofluoroniobowego(V):

2Nb + 12HF → 2NbF−
6 + 2H+
+ 5H
2↑

W środowisku niekompleksującym jony niobu nie istnieją – strąca się wodorotlenek Nb(OH)
5. Niob tworzy tlenek Nb
2O
5, który reaguje z roztopionymi alkaliami, tworząc niobiany, rozpuszczalne w wodzie tylko przy wysokim pH. Jony niobu na V stopniu utlenienia są bezbarwne, na IV i III stopniu utlenienia mają zabarwienie.

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 20 ppm. Minerałem tego pierwiastka jest kolumbit (Fe,Mn)Nb
2O
6.

Odkrycie

Niob został odkryty w 1801 r. przez Charlesa Hatchetta.

Zastosowanie

Otrzymuje się go na skalę przemysłową i stosuje do produkcji stopów z żelazem i niklem, a także w technice jądrowej. Stopy niobu z cyną i glinem wykazują właściwości nadprzewodzące.

W 2010 roku wydobyto łącznie 62 900 ton niobu, z czego 58 tys. ton (ok. 92%) w Brazylii, zaś 4,42 tys. ton (ok. 7%) w Kanadzie^[5].

Uwagi

↑ Szablon:IUPAC-SAW2013

Przypisy

↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-24, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Niob (nr 262722) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Standard Atomic Weights of 14 Chemical Elements Revised. „Chemistry International”. 40 (4), s. 23–24, 2018-10-29. DOI: 10.1515/ci-2018-0409. ISSN 1365-2192. (ang.).
↑ Nowak, Izabela; Ziolek, Maria. Niobium Compounds: Preparation, Characterization, and Application in Heterogeneous Catalysis. „Chemical Reviews”. 99 (12), s. 3603–3624, 1999. DOI: 10.1021/cr9800208. PMID: 11849031.
↑ John F. Papp: Niobium. U.S. Geological Survey, styczeń 2011. [dostęp 2013-09-17].

Bibliografia

JerzyJ. Minczewski JerzyJ., ZygmuntZ. Marczenko ZygmuntZ., Chemia analityczna. 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: PWN, 2001, ISBN 83-01-13498-4, ISBN 83-01-13499-2, OCLC 749313943 .

[CIAAW-4] Szablon:IUPAC-SAW2013

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-24, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Aldrich-US-2] Niob (nr 262722) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-3] Standard Atomic Weights of 14 Chemical Elements Revised. „Chemistry International”. 40 (4), s. 23–24, 2018-10-29. DOI: 10.1515/ci-2018-0409. ISSN 1365-2192. (ang.).

[Nowak-5] Nowak, Izabela; Ziolek, Maria. Niobium Compounds: Preparation, Characterization, and Application in Heterogeneous Catalysis. „Chemical Reviews”. 99 (12), s. 3603–3624, 1999. DOI: 10.1021/cr9800208. PMID: 11849031.

[6] John F. Papp: Niobium. U.S. Geological Survey, styczeń 2011. [dostęp 2013-09-17].

[7] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[8] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[3]

[a]

[1]

[2]

[4]

[5]

[i]

[ii]

@@ Linia 94: / Linia 94: @@
  |wikisłownik                             = niob
 }}
-'''Niob''' ('''Nb''', [[łacina|łac.]] ''niobium'') – [[pierwiastek chemiczny]] z grupy [[Blok d|metali przejściowych]] [[układ okresowy pierwiastków|układu okresowego]]. Nazwa pochodzi od [[Niobe (córka Tantala)|Niobe]], córki [[Tantal (syn Zeusa)|Tantala]] w [[mitologia grecka|mitologii greckiej]]. W anglosaskiej literaturze dotyczącej [[metalurgia|metalurgii]] spotykana jest nazwa ''Columbium'' z symbolem Cb.
+'''Niob''' ('''Nb''', {{łac.|niobium}}) – [[pierwiastek chemiczny]] z grupy [[Blok d|metali przejściowych]] [[układ okresowy pierwiastków|układu okresowego]]. Nazwa pochodzi od [[Niobe (córka Tantala)|Niobe]], córki [[Tantal (syn Zeusa)|Tantala]] z [[mitologia grecka|mitologii greckiej]]. W anglosaskiej literaturze dotyczącej [[metalurgia|metalurgii]] spotykana jest nazwa ''Columbium'' z symbolem Cb.
 == Charakterystyka ==
-[[Plik:Niobium metal.jpg|thumb|left|200px|Niob (blacha)]]
+[[Plik:Niobium metal.jpg|thumb|left|Blacha niobowa]]
-Jest to stalowoszary, miękki, ciągliwy i [[kowalność|kowalny]] [[metale|metal]], podobny właściwościami do [[tantal (pierwiastek)|tantalu]]. Nie ulega [[korozja|korozji]] (nawet w wysokiej temperaturze), jest odporny na działanie mocnych [[kwasy|kwasów]] nieorganicznych i [[woda królewska|wody królewskiej]], a także stopionych [[alkalia|alkaliów]]<ref name=Nowak>{{Cytuj pismo | autor = Nowak, Izabela; Ziolek, Maria | tytuł = Niobium Compounds: Preparation, Characterization, and Application in Heterogeneous Catalysis | czasopismo = Chemical Reviews | wolumin = 99 | wydanie = 12 | strony = 3603–3624 | rok = 1999 | doi = 10.1021/cr9800208 | pmid = 11849031}}</ref>. Reaguje, podobnie jak tantal, z [[kwas fluorowodorowy|kwasem fluorowodorowym]], z utworzeniem [[związki kompleksowe|kompleksu]], kwasu sześciofluoroniobowego(V):
+Jest to stalowoszary, miękki, ciągliwy i [[kowalność|kowalny]] [[metale|metal]], podobny właściwościami do [[tantal (pierwiastek)|tantalu]]. Nie ulega [[korozja|korozji]] nawet w wysokiej temperaturze, jest odporny na działanie mocnych [[kwasy|kwasów]] nieorganicznych i [[woda królewska|wody królewskiej]], a także stopionych [[alkalia|alkaliów]]<ref name=Nowak>{{Cytuj pismo | autor = Nowak, Izabela; Ziolek, Maria | tytuł = Niobium Compounds: Preparation, Characterization, and Application in Heterogeneous Catalysis | czasopismo = Chemical Reviews | wolumin = 99 | wydanie = 12 | strony = 3603–3624 | rok = 1999 | doi = 10.1021/cr9800208 | pmid = 11849031}}</ref>. Reaguje, podobnie jak tantal, z [[kwas fluorowodorowy|kwasem fluorowodorowym]], z utworzeniem [[związki kompleksowe|kompleksu]], kwasu sześciofluoroniobowego(V):
-: 2Nb + 12HF → 2NbF<sub>6</sub><sup>−</sup> + 2H<sup>+</sup> + 5H<sub>2</sub>↑
+: {{chem2|2Nb + 12HF → 2NbF6− + 2H+ + 5H2↑}}
-W środowisku niekompleksującym jony niobu nie istnieją – strąca się [[wodorotlenki|wodorotlenek]] [[wodorotlenek niobu(V)|Nb(OH)<sub>5</sub>]]. Niob tworzy [[tlenki|tlenek]] [[tlenek niobu(V)|Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub>]], który reaguje z roztopionymi alkaliami, tworząc niobiany, rozpuszczalne w wodzie tylko przy wysokim [[skala pH|pH]]. [[Jon]]y niobu na V [[stopień utlenienia|stopniu utlenienia]] są bezbarwne, na IV i III stopniu utlenienia mają zabarwienie.
+W środowisku niekompleksującym jony niobu nie istnieją – strąca się [[wodorotlenki|wodorotlenek]] {{chem2|[[wodorotlenek niobu(V)|Nb(OH)5]]}}. Niob tworzy [[tlenki|tlenek]] {{chem2|[[tlenek niobu(V)|Nb2O5]]}}, który reaguje z roztopionymi alkaliami, tworząc niobiany, rozpuszczalne w wodzie tylko przy wysokim [[skala pH|pH]]. [[Jon]]y niobu na V [[stopień utlenienia|stopniu utlenienia]] są bezbarwne, na IV i III stopniu utlenienia mają zabarwienie.
 == Występowanie ==
-Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 20 [[Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości|ppm]]. [[Minerał]]em tego pierwiastka jest [[kolumbit]] (Fe,Mn)Nb<sub>2</sub>O<sub>6</sub>.
+Występuje w skorupie ziemskiej w ilości 20 [[Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości|ppm]]. [[Minerał]]em tego pierwiastka jest [[kolumbit]] {{chem2|(Fe,Mn)Nb2O6}}.
 == Odkrycie ==
-Niob został odkryty w [[1801]] r. przez [[Charles Hatchett|Charlesa Hatchetta]].
+Niob został odkryty w 1801 r. przez [[Charles Hatchett|Charlesa Hatchetta]].
 == Zastosowanie ==
+Otrzymuje się go na skalę przemysłową i stosuje do produkcji [[Stop metali|stopów]] z [[żelazo|żelazem]] i [[nikiel|niklem]], a także w technice jądrowej. Stopy niobu z [[cyna|cyną]] i [[glin]]em wykazują właściwości [[nadprzewodnictwo|nadprzewodzące]].
-[[Plik:2007niobium (mined).PNG|thumb|left|445px|Wydobycie niobu na świecie w 2007 roku]]
-Obecnie otrzymuje się go na skalę przemysłową i stosuje do produkcji [[Stop metali|stopów]] z [[żelazo|żelazem]] i [[nikiel|niklem]], a także w technice jądrowej. Stopy niobu z [[cyna|cyną]] i [[glin]]em wykazują właściwości [[nadprzewodnictwo|nadprzewodzące]].
-W 2010 roku wydobyto łącznie 62 900 ton niobu, z czego 58 tys. ton (ok. 92%) wydobyto w [[Brazylia|Brazylii]], zaś 4,42 tys. ton (ok. 7%) w [[Kanada|Kanadzie]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/niobium/mcs-2012-niobi.pdf | tytuł = Niobium | autor = John F. Papp | opublikowany = U.S. Geological Survey | data = styczeń 2011 | data dostępu = 2013-09-17}}</ref>.
+W 2010 roku wydobyto łącznie {{formatnum:62900}} ton niobu, z czego 58 tys. ton (ok. 92%) w [[Brazylia|Brazylii]], zaś 4,42 tys. ton (ok. 7%) w [[Kanada|Kanadzie]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/niobium/mcs-2012-niobi.pdf | tytuł = Niobium | autor = John F. Papp | opublikowany = U.S. Geological Survey | data = styczeń 2011 | data dostępu = 2013-09-17}}</ref>.
 == Uwagi ==
@@ Linia 128: / Linia 127: @@
 == Bibliografia ==
-* {{Cytuj|autor = Jerzy Minczewski; Zygmunt Marczenko |tytuł = Chemia analityczna. 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa |data = 2001 |isbn = 83-01-13498-4 83-01-13499-2 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN |oclc = 749313943 }}
+* {{Cytuj|autor = Jerzy Minczewski; Zygmunt Marczenko |tytuł = Chemia analityczna. 1. Podstawy teoretyczne i analiza jakościowa |data = 2001 |isbn = 83-01-13498-4 83-01-13499-2 |miejsce = Warszawa |wydawca =PWN |oclc = 749313943 }}
 {{Pierwiastki chemiczne}}