Wdecki Park Krajobrazowy
| |
| park krajobrazowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie |
gminy: Cekcyn, Śliwice, Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie, Warlubie |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
16 lutego 1993 |
| Akt prawny |
Rozporządzenie Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego[1] |
| Powierzchnia |
191,77 km² |
| Powierzchnia otuliny |
46,09 km² |
| Obszary chronione | |
| Dyrekcja | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
| 53°36′53″N 18°18′07″E/53,614722 18,301944 | |
| Strona internetowa | |
Wdecki Park Krajobrazowy – jeden z młodszych polskich parków krajobrazowych. Został utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16 lutego 1993 r. Powierzchnia parku wynosi 19 177,24 ha, a jego otuliny – 4609,15 ha[3]. Położony na Pojezierzu Południowopomorskim, w środkowo-wschodniej części Borów Tucholskich, w dorzeczu rzeki Wdy i jej dopływów Prusiny, Ryszki i Sobińskiej Strugi. Pod względem administracyjnym Wdecki Park Krajobrazowy znajduje się w całości na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Swoim zasięgiem obejmuje dwa powiaty: świecki, w tym gminy Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie i Warlubie oraz powiat tucholski, w tym gminy Cekcyn i Śliwice (łącznie 7 gmin)[3]. Ok. 75% powierzchni parku oraz 59% jego otuliny leży na terenie gminy Osie[1]. Siedziba Zarządu Wdeckiego Parku Krajobrazowego znajduje się w Osiu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po wybudowaniu elektrowni wodnej w Żurze w 1930 r. w wyniku spiętrzenia Wdy i zalania ujściowych odcinków jej dopływów powstał Zbiornik Żurski o powierzchni 440 ha. Spowodowało to podniesienie poziomu wody i połączenie rzeki Wdy z dwoma zalanymi obniżeniami terenu, tj. obecnymi jeziorami Wierzchy i Mukrza. W ten sposób na Zalewie Żurskim powstały liczne, malownicze wyspy. Najbardziej znana z nich to Madera[4].
Po spiętrzeniu Wdy, ekosystem tego fragmentu Borów Tucholskich uległ zmianie. Stał się siedliskiem nowych gatunków roślin i zwierząt. Dzięki temu obszar ten zwiększył swoje walory turystyczne, zwłaszcza pod względem turystyki wodnej.
Park został utworzony dnia 16 lutego 1993 na podstawie Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16.02.1993 r. w sprawie powołania Wdeckiego Parku Krajobrazowego.
Flora[edytuj | edytuj kod]
Lasy stanowią ok. 70% powierzchni parku oraz 13% otuliny[1]. W zdecydowanej większości są to zbiorowiska boru świeżego, z przewagą drzewostanu w postaci sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej. Na szczególną uwagę wśród rozległych borów sosnowych zasługuje kępa dąbrowy z największym w Europie Środkowej skupiskiem jarzębu brekinii. Licznie reprezentowany jest także bór chrobotkowy oraz bór bagienny. W wyniku działalności człowieka las niegdyś o charakterze puszczańskim przekształcił się w typowy bór. Mimo tego w dolinach rzek i strumieni, na stromych zboczach rzecznych, w zagłębieniach pozostających stale pod wpływem wód powierzchniowych i gruntowych zachowały się lasy liściaste oraz niezwykle rzadkie torfowiska źródliskowe.
Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego występuje wiele interesujących gatunków roślin, m.in. pozostałości szaty roślinnej schyłku okresu lodowcowego:
Runo leśne pokrywają unikatowe, chronione gatunki roślin, np.:
oraz wyjątkowo rzadkie porosty, np.:
Spotykane są również cenne gatunki roślin wpisane do Czerwonej Księgi, np.
- trzy gatunki rosiczek
- storczyk plamisty
- wawrzynek wilczełyko
- lilia złotogłów
- turzyca bagienna
- orlik pospolity
- widłak jałowcowaty
- żurawina błotna
- cis pospolity
Od niedawna do listy rzadko spotykanych roślin występujących na terenie parku dopisano arcydzięgiel litwor 
– spotykany głównie na terenach górzystych, m.in. w Sudetach i Karpatach.
Fauna[edytuj | edytuj kod]
Zróżnicowanie ekosystemu sprzyja występowaniu rzadkich, nawet w skali kraju, gatunków zwierząt.
Ryby[edytuj | edytuj kod]
W bogatej faunie występują ryby, m.in.:
Płazy[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego żyje poza tym 13 gatunków płazów, m.in.:
Gady[edytuj | edytuj kod]
Wyróżniono 5 gatunków chronionych gadów:
Ptaki[edytuj | edytuj kod]
Obszary podmokłe i bagniste stanowią dobre siedlisko dla wielu gatunków ptaków. Na terenie parku występuje 149 gatunków, z czego pod ochroną jest 113, w tym:
- bocian czarny
- gągoł
- bielik
- kropiatka
- biegus zmienny
- kania ruda
- zimorodek
- błotniak stawowy
- krogulec
- nurogęś
Ssaki[edytuj | edytuj kod]
Spośród 42 gatunków ssaków żyjących na terytorium Wdeckiego Parku Krajobrazowego, 16 objętych jest ochroną. Są to między innymi:
Bory sosnowe zasiedlane są przez stosunkowo niewielką liczbę zwierząt kręgowych. Schronienie dla saren, jeleni, danieli i dzików stanowią więc lasy liściaste i mieszane.
Pomniki przyrody[edytuj | edytuj kod]
Natura nieożywiona[edytuj | edytuj kod]
| Nr | Opis | Zdjęcie |
|---|---|---|
| 249 | W bliskim sąsiedztwie Wdeckiego Parku Krajobrazowego, na terenie gminy Drzycim, w okolicach miejscowości Leosia znajduje się Kamień św. Wojciecha, zwany również Diabelcem. Jest to jeden z największych głazów narzutowych na Pomorzu. Mierzy 24,5 m w obwodzie[6]. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 249. Głaz leży w obrębie administracyjnym Nadleśnictwa Osie, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa. | 
|
| 473 | Głaz narzutowy w Tleniu na terenie gminy Osie. Znajduje się w odległości kilku metrów od linii kolejowej nr 215, tuż za mostem kolejowym nad Wdą, na prawym brzegu Zalewu Żurskiego. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 473. Głaz leży w obrębie administracyjnym Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych w Gdańsku, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa. | 
|
Obiekty architektoniczne[edytuj | edytuj kod]
Nad rzeką Wdą, w okolicach wsi Leosia znajduje się betonowo-ceglany most kolejowy o wysokości ok. 27 m oraz punkt widokowy[7].
Rezerwaty przyrody na terenie parku[edytuj | edytuj kod]
Rezerwaty przyrody na obszarach mających według planu znaleźć się na terenie parku[8][edytuj | edytuj kod]
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe na terenie parku[edytuj | edytuj kod]
- Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Ryszki”
- Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Sobińska Struga”
- Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Rzeki Prusiny”
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na obecność rzeki Wdy oraz licznych jezior, obszar Wdeckiego Parku Krajobrazowego jest rozwinięty turystycznie, najbardziej w zakresie turystyki wodnej. Poza tym, na terenie parku zostały wytyczone następujące szlaki piesze lub rowerowe:
„Stu z nieba”
- długość: 58 km
- przebieg: Warlubie – Lipinki – Borsukowo – Orli Dwór – Stara Rzeka – Zazdrość – Sarnia Góra – Śliwiczki – Szlachta
- im. Z. Zyglera
- długość: 18 km
- przebieg: Tleń – Grzybek – Jezioro Wierzchy – Tleń
„Piętaszków”
- długość: 4,5 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Wierzchy – Tleń
- „Hoffmana”
„Wszędołazów”
- „Partyzantów Armii Krajowej”
- „Harcerzy Światowida”
- długość: 10,5 km
- przebieg: Łążek – Czarna Woda – Stara Rzeka
„Cisów Staropolskich”
- długość: 27 km
- przebieg: Tleń – Wierzchy – Jakubowo – Mszano – Rezerwat Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego
- Szlak łącznikowy
- długość: 4 km
- przebieg: Osie – szlak Z. Zyglera
„Ścieżynka Zagłoby”
- długość: 20 km
- przebieg: Tleń – Jezioro Piaseczno – Stara Rzeka – Radańska – Osie – Tleń
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Informacje o parku. [w:] Oficjalna strona Parku [on-line]. Parki Krajobrazowe Województwa Kujawsko-Pomorskiego. [dostęp 2018-09-24].
- ↑ Na podstawie mapy z bibliografii, pkt.4
- ↑ a b Wdecki Park Krajobrazowy. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-09-24].
- ↑ Madera w Google Maps
- ↑ – gatunek pod ochroną
- ↑ https://web.archive.org/web/20080311134349/http://www.murki.pl/ppm.skaly.acs Przypis 2
- ↑ Most znajduje się w bliskim sąsiedztwie Wdeckiego Parku Krajobrazowego, lecz poza jego administracyjnymi granicami.
- ↑ Rezerwaty znajdujące się na terenach planowanego powiększenia WPK. Wdecki Park Krajobrazowy. [dostęp 2018-09-24].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Strona Wdeckiego Parku Krajobrazowego
- Nadleśnictwo Osie
- Rozporządzenie Nr 29/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 02.11.2004 r. w sprawie Wdeckiego Parku Krajobrazowego Treść rozporządzenia w pliku .pdf
- Wdecki Park Krajobrazowy, mapa przyrodniczo-turystyczna, skala 1:40 000, wyd. Wdecki Park Krajobrazowy, Bractwo Czarnej Wody, Osie 2003, ISBN 83-919924-0-3
