Województwo podlaskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎18px|zabytki Zabytki: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎18px|zabytki Zabytki: drobne redakcyjne
Linia 450: Linia 450:
* [[Fabryka Towarzystwa Białostockiej Manufaktury "E.Becker i s-ka"|Zespół fabryczny Beckera]] w Białymstoku (XIX/XX w.)
* [[Fabryka Towarzystwa Białostockiej Manufaktury "E.Becker i s-ka"|Zespół fabryczny Beckera]] w Białymstoku (XIX/XX w.)
* Ogrodzenie i brama cmentarza parafialno-komunalnego w Kolnie (1809)
* Ogrodzenie i brama cmentarza parafialno-komunalnego w Kolnie (1809)
* Kościół Parafialny w [[Turośl (województwo podlaskie)|i]] (I poł. XIX w.)
* Kościół Parafialny w [[Turośl (województwo podlaskie)|Kościół w Turośli]] (I poł. XIX w.)
* Kościół Parafialny w [[Grabowo (powiat kolneński)|Grabowie]] (I poł. XIX w.)
* Kościół Parafialny w [[Grabowo (powiat kolneński)|Kościół w Grabowie]] (I poł. XIX w.)
* [[Cmentarz żydowski w Kolnie|Cmentarz żydowski]] w Kolnie (1817)
* [[Cmentarz żydowski w Kolnie|Cmentarz żydowski]] w Kolnie (1817)
* Cmentarz żydowski w Stawiskach (I poł. XIX w.)
* Cmentarz żydowski w Stawiskach (I poł. XIX w.)
* Kościół p.w. św. Wojciecha w [[Poryte|m]] (I poł. XIX w.)
* Kościół p.w. św. Wojciecha w [[Poryte|Kościół w Porytem]] (I poł. XIX w.)
* Zespół poczty w [[Stawiska|Stawiskach]] (II ćw. XIX w.)
* Zespół poczty w [[Stawiska|Stawiskach]] (II ćw. XIX w.)
* Neobarokowa dzwonnica murowana przy kościele pw. św. Anny w Kolnie (1862)
* Neobarokowa dzwonnica murowana przy kościele pw. św. Anny w Kolnie (1862)
Linia 476: Linia 476:
* Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w [[Augustów|Augustowie]] (1905-1911, eklektyczny)
* Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w [[Augustów|Augustowie]] (1905-1911, eklektyczny)
* [[Kościół Matki Bożej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Mońkach|Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i Świętego Kazimierza]] w [[Mońki|Mońkach]] (1921-1935, neobarokowy)
* [[Kościół Matki Bożej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Mońkach|Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i Świętego Kazimierza]] w [[Mońki|Mońkach]] (1921-1935, neobarokowy)
* Teatr Dramatyczny w Białymstoku w stylu modernistycznym
* Teatr Dramatyczny w Białymstoku w stylu modernistycznym z lat 30. XX wieku
* Izba Skarbowa i Sąd Okręgowy przy ul. Mickiewicza w Białymstoku
* Izba Skarbowa i Sąd Okręgowy przy ul. Mickiewicza w Białymstoku z lat 30. XX wieku
* Dom Leśnika w Hajnówce im. J. Piłsudskiego z 1935 r. w stylu modernistycznym
* Dom Leśnika w Hajnówce im. J. Piłsudskiego z 1935 r. w stylu modernistycznym
* Łaźnia w Hajnówce zakładowa z 1937 r. w stylu modernistycznym
* Łaźnia w Hajnówce z 1937 r. w stylu modernistycznym
* [[Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łapach|Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła]] w [[Łapy|Łapach]] (1918-1927, neoromański}
* [[Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łapach|Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła]] w [[Łapy|Łapach]] (1918-1927, neoromański}
* Cerkiew pod wezwaniem Świętej Trójcy w Hajnówce z 1981 r. wg projektu Aleksandra Grygorowicza.
* Cerkiew pw. Św. Trójcy w Hajnówce z 1981 r. wg projektu Aleksandra Grygorowicza.


== [[Plik:Graduation hat.svg|25px]] Nauka i oświata ==
== [[Plik:Graduation hat.svg|25px]] Nauka i oświata ==

Wersja z 22:06, 2 lut 2010

{{{nazwa}}}
— {{{jednostka}}} —
[[Plik:{{{herb}}}| 100x130px| alt=Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo

 Polska

Siedziba wojewody

{{{stolica}}}

Wojewoda

Maciej Żywno

Siedziba sejmiku

{{{siedziba sejmiku}}}

Marszałek

Jarosław Dworzański

Powierzchnia ({{{rok powierzchni}}})

{{{powierzchnia}}} km²

Populacja ({{{rok ludności}}})
• liczba ludności


{{{liczba ludności}}}

• gęstość

{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Podział administracyjny
[[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|{{{opis planu}}}]]
{{{opis planu}}}
Liczba miast na prawach powiatu

{{{liczba powiatów (M)}}}

Liczba powiatów

{{{liczba powiatów}}}

Liczba gmin miejskich

{{{liczba gmin (M)}}}

Liczba gmin miejsko-wiejskich

{{{liczba gmin (MW)}}}

Liczba gmin wiejskich

{{{liczba gmin (W)}}}

Położenie na mapie Polski
[[Plik:{{{mapa Polski}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie Polski|]]
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Plik:Podlaskie pieczec.PNG
Pieczęć woj. podlaskiego

Województwo podlaskie (biał. Падляшскае ваяводства (Padlašskaje vajavodstva), lit. Palenkės vaivadija) - jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju, w geograficznym środku Europy. Przez jego środek przepływa Narew. Stolicą jest Białystok.

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Atutami tego województwa jest w niewielkim stopniu skażone środowisko, z fragmentami pierwotnej puszczy białowieskiej oraz unikalnymi bagnami w dolinie Biebrzy i rozlewiskami Narwi. Województwo ma charakter rolniczy, lecz coraz większą rolę zaczyna odgrywać turystyka. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.

Geografia

Dane szczegółowe
Wsie 3271
Sołectwa 3307
Gminy 118
Miasta 39
Powiaty 17
Użytki rolne 1 200 600 ha
Gęstość dróg 52,4 km/100 km²
Dochód na
mieszkańca 		1106 zł
Stopa bezrobocia 9,6% (czerwiec 2008)

Położenie

Województwo podlaskie znajduje się na terenie Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej.

Województwo podlaskie graniczy z:

Geografia historyczna

Obszar województwa podlaskiego nie pokrywa się z Podlasiem. Tworzy je:

(większość powiatu białostockiego, powiat bielski, powiat hajnowski, powiat moniecki, część powiatu siemiatyckiego, część powiatu sokólskiego, wschodnia część powiatu wysokomazowieckiego)

(powiat augustowski, północna część powiatu grajewskiego, część powiatu sokólskiego, powiat sejneński, powiat suwalski)

(większość powiatu grajewskiego, powiat kolneński, powiat łomżyński, powiat zambrowski, zachodnia część powiatu wysokomazowieckiego, zachodnia część powiatu białostockiego)

(część powiatu siemiatyckiego)

(część powiatu siemiatyckiego)

Ponadto nie zawiera ono 42% Podlasia - części na południe od Bugu (są to ziemie od Węgrowa po Międzyrzec Podlaski

Miasta

W województwie podlaskim jest 39 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatów. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Liczba ludności i powierzchnia wg GUS z 31 grudnia 2005 r.

  1. Białystok – 294.830 (102 km²)
  2. Suwałki – 69.268 (65,50 km²)
  3. Łomża – 63.819 (32,71 km²)
  4. Augustów – 29.971 (80,93 km²)
  5. Bielsk Podlaski – 27.787 (26,88 km²)
  6. Zambrów – 22.782 (19,02 km²)
  7. Grajewo – 22.718 (18,93 km²)
  8. Hajnówka – 22.159 (21,29 km²)
  9. Sokółka – 18.945 (18,61 km²)
  10. Łapy – 16.611 (11,90 km²)
  11. Siemiatycze – 15.178 (36,25 km²)
  12. Kolno – 10.772 (25,08 km²)
  13. Mońki – 10.461 (7,66 km²)
  14. Czarna Białostocka – 9.611 (14,28 km²)
  15. Wysokie Mazowieckie – 9.279 (15,24 km²)
  16. Wasilków – 8.872 (28,15 km²)
  17. Dąbrowa Białostocka – 6.165 (22,64 km²)
  18. Sejny – 5.971 (4,49 km²)
  19. Choroszcz – 5.424 (16,79 km²)
  20. Ciechanowiec – 4.923 (26,01 km²)
  21. Supraśl – 4.554 (5,68 km²)
  22. Brańsk – 3.800 (32,43 km²)
  23. Michałowo - 3.621 (2,15 km²)
  24. Szczuczyn – 3.576 (13,23 km²)
  25. Knyszyn – 2.851 (23,68 km²)
  26. Krynki - 2.709 (3,85 km²)
  27. Lipsk – 2.500 (4,97 km²)
  28. Stawiski – 2.455 (13,28 km²)
  29. Zabłudów – 2.396 (14,30 km²)
  30. Szepietowo - 2.371
  31. Suchowola – 2.255 (25,95 km²)
  32. Drohiczyn – 2.092 (15,68 km²)
  33. Nowogród – 2.014 (20,55 km²)
  34. Jedwabne – 1.908 (11,47 km²)
  35. Tykocin – 1.906 (28,96 km²)
  36. Goniądz – 1.903 (4,28 km²)
  37. Rajgród – 1.677 (35,18 km²)
  38. Kleszczele – 1.438 (46,71 km²)
  39. Suraż – 980 (33,86 km²)
 Zobacz też: Miasta w Polsce (statystyki).

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa podlaskiego.
Podział administracyjny Powierzchnia
(km²) 		Ludność
(2006)[2] 		Siedziba Miasta gminy
grodzkie
Białystok 102 295,210   1
Suwałki 65 69,234   1
Łomża 33 63,572   1
ziemskie
powiat suwalski 2,307 65,136 Suwałki * Bakałarzewo, Filipów, Jeleniewo, Przerośl, Raczki, Wigry, Szypliszki 9
powiat sokólski 2,054 72,424 Sokółka Dąbrowa Białostocka, Suchowola, Krynki 10
Plik:POL powiat bielski (podlaski) COA new.svg powiat bielski 1,385 60,047 Bielsk Podlaski Brańsk 8
powiat wysokomazowiecki 1,288 59,719 Wysokie Mazowieckie Ciechanowiec

Szepietowo

10
powiat augustowski 1,658 58,966 Augustów Lipsk 7
powiat łomżyński 1,354 50,887 Łomża * Nowogród, Jedwabne 9
powiat grajewski 967 50,120 Grajewo Szczuczyn, Rajgród 6
powiat siemiatycki 1,460 48,603 Siemiatycze Drohiczyn 9
powiat hajnowski 1,624 48,130 Hajnówka Kleszczele 9
powiat zambrowski 733 44,798 Zambrów   5
powiat moniecki 1,382 42,960 Mońki Knyszyn, Goniądz 7
powiat kolneński 940 39,676 Kolno Stawiski 6
powiat białostocki 2,985 136,797 Białystok * Wasilków, Supraśl, Zabłudów, Tykocin, Suraż 15
powiat sejneński 856 21,331 Sejny   5
* nie zalicza się powiatu ziemskiego

Demografia

piramida płci i wieku - dane z 30 czerwca 2007[3]

Dane z 30 czerwca 2008 r.[4]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 1 191 925 100 611 131 51,3 580 794 48,7
powierzchnia 20 187,01 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 59,04 30,27 28,77

Warunki naturalne

W rozległych lasach i puszczach (Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Zielona), z których niektóre jako jedyne w Europie zachowały swój pierwotny charakter, można spotkać bogactwo unikatowej fauny i flory. Szata roślinna regionu jest niezwykle bogata i urozmaicona, co sprzyja bogactwu świata zwierząt. Spotkać tu można łosie, wilki, rysie i żubry żyjące w Puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej.

Krajobraz urozmaicony, ukształtowany na północy podczas zlodowacenia bałtyckiego, na pozostałym obszarze podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższe wzniesienia występują na północy (Rowelska Góra - 298 m n.p.m.), gdzie dominuje krajobraz pagórkowaty pojezierny. Pojezierza: Zachodniosuwalskie, Wschodniosuwalskie, Ełckie) oraz sandrowy pojezierny (Równina Augustowska); w środkowej i południowej części przeważają równiny peryglacjalne (wysoczyzny: Kolneńska, Białostocka, Wysokomazowiecka, Drohiczyńska, Wzgórza Sokólskie, Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Bielska), urozmaicone wcinającymi się w nie kotlinami i dolinami rzek, na zachodzie leży skraj sandrowej Równiny Kurpiowskiej. Na powierzchni przeważają piaski, żwiry, gliny morenowe, a w dolinach i kotlinach rzek iły, piaski i torfy rzeczne.

Klimat w porównaniu z innymi regionami Polski jest bardziej surowy, a Suwałki, są nazywane "polskim biegunem zimna". Jest on pod silnym wpływem mas powietrza kontynentalnego; średnia roczna temperatura powietrza poniżej 7 °C, w części północno-wschodniej poniżej 6,5 °C. Jest to jeden z chłodniejszych obszarów w kraju (zimy najchłodniejsze w Polsce, poza górami, o temp. poniżej 5,5 °C); amplitudy temperatur powyżej 23 °C, większe niż przeciętne w kraju. Opady wynoszą średnio 550 mm na południu województwa, do 700 na północy. Z warunków klimatycznych wynika długi okres zalegania pokrywy śnieżnej (ponad 3 miesiące) oraz skrócony okres wegetacyjny roślin 190-205 dni.

Województwo podlaskie należy do najczystszych ekologicznie regionów Polski - najniższa emisja (poza województwem warmińsko-mazurskim) zanieczyszczeń pyłowych (5,4 tys. ton) i gazowych (23 tys. ton).

Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%; wyższy przyrost naturalny 1,2, ujemne saldo migracji (0,6);

Podlaskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym w Polsce pod względem etnicznym i kulturowym. Od stuleci sąsiadują tu różne narodowości i wyznania. Poza ludnością polską mieszkają tu:

Występuje tu najliczniejsze w Polsce skupisko ludności prawosławnej (ok. 300 tys.), w Grabarce znajduje się ośrodek pielgrzymek prawosławnych (dane z 1999 roku).

Województwo podlaskie jest regionem o ogromnym, nie w pełni wykorzystanym, potencjale turystycznym (niska ilość miejsc noclegowych, brak infrastruktury). Małe miasteczka, ciekawe budowle, miejsca kultu religijnego oraz wspaniała przyroda tworzą klimat i niepowtarzalny urok województwa.

Ochrona przyrody

Ochroną prawną objęto blisko 40% powierzchni województwa. Szczególnym uznaniem cieszą się 4 podlaskie parki narodowe - najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to wigierski i narwiański.
Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.

Parki narodowe:

  1. Białowieski Park Narodowy
  2. Biebrzański Park Narodowy
  3. Narwiański Park Narodowy
  4. Wigierski Park Narodowy

Parki krajobrazowe:

  1. Suwalski Park Krajobrazowy
  2. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
  3. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi

87 rezerwatów przyrody oraz liczne obszary chronionego krajobrazu.

Transport

Drogowy

Drogi ekspresowe:

Drogi krajowe:

Drogi wojewódzkie:

zabytki Zabytki

Katedra św. Michała Archanioła w Łomży
Monaster Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu
Plik:Orla synagoga.jpg
Synagoga w Orli
Kościół św. Antoniego w Sokółce
Barokowy Pałac Branickich
Konkatedra św. Aleksandra w Suwałkach

Ważniejsze zabytki województwa (do uzupełnienia).

Średniowiecze

Renesans

Barok

Klasycyzm

Wiek XIX

Wiek XX

Nauka i oświata

Państwowe uczelnie wyższe

Niepubliczne uczelnie wyższe

  • Wyższa szkoła Menedżerska
  • Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Białymstoku
  • Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
  • Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego w Łomży
  • Nadbużańska Szkoła Wyższa w Siemiatyczach
  • Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku
  • Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska w Suwałkach
  • Wyższa Szkoła Służby Społecznej im. ks. F. Blachnickiego w Suwałkach

Seminaria duchowne

Historia

Województwo podlaskie, jakkolwiek w niewielkim stopniu pokrywało się z aktualnym obszarem, istniało pod tą nazwą także w latach 1513-1795 (Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)) i 1816-1837. Poniżej jednostki administracyjne istniejące dawniej na obszarze aktualnego województwa podlaskiego.

Wiek XX

Polska Rzeczpospolita Ludowa / III Rzeczpospolita

II wojna światowa

II Rzeczpospolita

I wojna światowa

Wiek XIX

Imperium rosyjskiego

Królestwo Polskie (kongresowe)

Królestwo Prus

Wiek XII - Wiek XV

Wielkiego Księstwa Litewskiego

Królestwa Polskiego

Księstwo Halicko-Wołyńskie

Wiek X

  1. ↑ a b Szablon:Źródła polskie
  2. ↑ Szablon:Źródła polskie
  3. ↑ : GUS, Rocznik demograficzny 2008, s. 545.
  4. ↑ Szablon:Źródło PL


Linki zewnętrzne

Województwo podlaskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Szablon:Województwa

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_podlaskie&oldid=20207209”