Brodnica: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Bot zamienia flagi wstawione jako pliki na szablony w ramach projektu WP:CHECK |
drobne redakcyjne |
||
Linia 41: | Linia 41: | ||
}} |
}} |
||
[[Plik:Brodnica pałac Anny Wazówny.JPG|thumb|250px|right|[[Pałac Anny Wazówny w Brodnicy|Pałac Anny Wazówny]]]] |
[[Plik:Brodnica pałac Anny Wazówny.JPG|thumb|250px|right|[[Pałac Anny Wazówny w Brodnicy|Pałac Anny Wazówny]]]] |
||
⚫ | |||
[[Plik:Brodnica Brama Chełmińska.jpg|thumb|250px|right|[[Brama Chełmińska (Kamienna) w Brodnicy|Brama Chełmińska (Kamienna)]]]] |
[[Plik:Brodnica Brama Chełmińska.jpg|thumb|250px|right|[[Brama Chełmińska (Kamienna) w Brodnicy|Brama Chełmińska (Kamienna)]]]] |
||
[[Plik:Brodnica Duzy Rynek.jpg|thumb|250px|right|Duży Rynek z widokiem na [[Ratusz w Brodnicy|ratusz]]]] |
[[Plik:Brodnica Duzy Rynek.jpg|thumb|250px|right|Duży Rynek z widokiem na [[Ratusz w Brodnicy|ratusz]]]] |
||
Linia 50: | Linia 49: | ||
[[Plik:Brodnica Wieża Mazurska.jpg|thumb|250px|right|[[Wieża Mazurska (Bociania) w Brodnicy|Wieża Mazurska (Bociania)]]]] |
[[Plik:Brodnica Wieża Mazurska.jpg|thumb|250px|right|[[Wieża Mazurska (Bociania) w Brodnicy|Wieża Mazurska (Bociania)]]]] |
||
[[Plik:Brodnica.jpg|thumb|250px|Brodnica - rzeka [[Drwęca]]]] |
[[Plik:Brodnica.jpg|thumb|250px|Brodnica - rzeka [[Drwęca]]]] |
||
⚫ | |||
'''Brodnica''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Strasburg'', ''Strasburg an der Drewenz'', ''Strasburg in Königlich-Preußen'', ''Strasburg in Westpreußen'') – [[gmina miejska|miasto i gmina]] w [[województwo kujawsko-pomorskie|województwie kujawsko-pomorskim]], w [[powiat brodnicki|powiecie brodnickim]] obecnie położone po obu stronach rzeki [[Drwęca|Drwęcy]]. Historyczne centrum miasta leży na prawym (zachodnim) brzegu rzeki, w [[ziemia chełmińska|ziemi chełmińskiej]]. [[podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo toruńskie|województwa toruńskiego]]. |
'''Brodnica''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Strasburg'', ''Strasburg an der Drewenz'', ''Strasburg in Königlich-Preußen'', ''Strasburg in Westpreußen'') – [[gmina miejska|miasto i gmina]] w [[województwo kujawsko-pomorskie|województwie kujawsko-pomorskim]], w [[powiat brodnicki|powiecie brodnickim]] obecnie położone po obu stronach rzeki [[Drwęca|Drwęcy]]. Historyczne centrum miasta leży na prawym (zachodnim) brzegu rzeki, w [[ziemia chełmińska|ziemi chełmińskiej]]. [[podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miasto administracyjnie należało do [[województwo toruńskie|województwa toruńskiego]]. |
Wersja z 09:44, 24 sie 2011
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | {{{państwo}}} | ||||
---|---|---|---|---|---|
Zarządzający |
Burmistrz | ||||
Powierzchnia |
23,15 km² | ||||
Populacja (2008) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
Strona internetowa |
Brodnica (niem. Strasburg, Strasburg an der Drewenz, Strasburg in Königlich-Preußen, Strasburg in Westpreußen) – miasto i gmina w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie brodnickim obecnie położone po obu stronach rzeki Drwęcy. Historyczne centrum miasta leży na prawym (zachodnim) brzegu rzeki, w ziemi chełmińskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa toruńskiego.
Według danych z czerwca 2009 miasto miało 28 837 mieszkańców.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2006[2] Brodnica ma obszar 23,15 km², w tym:
- użytki rolne: 38%
- użytki leśne: 8%
Miasto stanowi 2,2% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 32 588 | 100 | 17 449 | 52,3 | 15 139 | 47,7 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
1205,1 | 630,6 | 574,5 |
Według danych z roku 2002[2] średni dochód na mieszkańca wynosił 1336,06 zł.
Historia
Pierwszy zapis dotyczący spalenia grodu Straisberg przez Jaćwingów odnotowany został w kronice Piotra z Dusburga w 1263. Drugi zapis o ataku Litwinów na osadę Brodnicę pochodzi z 1298. Zdaniem historyków pierwsza wzmianka dotyczy raczej strażnicy zakonnej nad jeziorem Strażym a drugi umocnień w rejonie Żmijewa, zatem niekoniecznie muszą odnosić się do osad na terenie dzisiejszego miasta. Ziemie na lewym brzegu Drwęcy, ziemia michałowska, stała się własnością zakonu krzyżackiego w 1303 (książę kujawski Leszek oddał ziemie michałowskie Krzyżakom w zastaw za uzyskaną pożyczkę, Krzyżacy ostatecznie wykupili je od książąt kujawskich w 1317). Budowa zamku w Brodnicy rozpoczęła się w 1305.
Prawa miejskie Brodnica uzyskała na prawach chełmińskich. Pierwszy zapis dotyczący miasta Brodnicy pochodzi z 1298, pod datą 29 IX kronikarz krzyżacki Piotr z Dusburga zanotował, iż oddział 140 Litwinów zaatakował osadę Brodnica. Natomiast pierwsza wzmianka dotycząca budowy kościoła św. Katarzyny pochodzi z 1310. Po raz pierwszy jako "civitas" - a więc miasto, lokowane na prawie niemieckim - Brodnica była wzmiankowana w 1317. W 1320 rozpoczęto budowę podwójnego pasa murów otaczających miasto, realizacja ich została zakończona wraz z budową głównych bram miejskich: Mazurskiej i Chełmińskiej (zwanej również Kamienną), w 1370. Najprawdopodobniej w 1305 rozpoczęto budowę zamku krzyżackiego, pierwszą fazę budowy zamku zakończono około 1339. Trzy dni przed Małgorzatą [tj. 13 lipca] 1388 r. (...) był tak duży deszcz na obszarze Prus, że na skutek powodzi min. w Brodnicy zostały zniszczone młyny. [4] W 1415 budowniczy Mikołaj Fellenstein dokonał przebudowy fortyfikacji zamku. Początkowo władzę w mieście sprawował wójt. Około 1343 powołana została rada miejska wraz z burmistrzem. Rozwój miasta był pomyślny. W 1380 zbudowano szpital i kościół św. Ducha w pobliżu bramy Grudziądzkiej. Pod koniec wieku ratusz, częściowo rozebrany w 1868, którego pozostałości przy trójkątnym rynku zachowały się do dzisiaj. W 1466 wraz z Prusami Królewskimi weszła w skład Polski. Miasto zostało zniszczone podczas pożarów w 1553 i 1661. Od 1772 Brodnica leżała w granicach Prus, w latach 1806-1815 należała do Księstwa Warszawskiego, następnie znów do Prus i (od 1817) Prus Zachodnich. Do Polski powróciła po okresie zaborów w 1920 na mocy traktatu wersalskiego. We wrześniu 1921 miasto liczyło 11 903 mieszkańców[5].
- Osobny artykuł:
Starostowie Brodnicy w I RP
- Osobny artykuł:
Zabytki
- gotycki kościół św. Katarzyny budowany od ok. 1285, budowa prezbiterium ukończona w 1320, do ok. 1370 budowa korpusu nawowego i zasklepienie wnętrza; z zewnątrz wyróżnia się bogato opracowany architektonicznie wschodni szczyt prezbiterium; wewnątrz przy filarach figury 12 apostołów wykonane w XIV w. z drewna lipowego, wyposażenie wnętrza głównie barokowe i późnobarokowe, poza tym kilka gotyckich rzeźb (głowa św. Jana Chrzciciela na misie, grupy Ukrzyżowania)
- ruiny zamku krzyżackiego z 1-2 ćwierci XIV w., rozbudowywanego w 4 ćw. XIV w. i 1415 i rozbieranego od 1785 do 1842 r.; zachowała się wysoka ośmioboczna wieża i dolne partie murów
- fragment ratusza z końca XIV w.
- na przedzamczu pałac Anny Wazówny z II połowy XVI wieku, przebudowywany w XVII w.
- fragmenty średniowiecznych murów miejskich z XIV i XV w., w tym Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej
- spichlerze barokowe z XVII w.
- barokowy zespół poreformacki: kościół NMP z lat 1752-61 i klasztor
- dawny kościół ewangelicki z ok. 1850 r., wg proj. Stanisława Hebanowskiego (obecnie tzw. kościół szkolny)
- Kościół św. Jerzego - obecnie nieistniejący
- rynek miejski o nietypowym kształcie (często błędnie opisywany jako trójkątny, co wiąże się z Legendą o brodnickim rynku)
- wieża ciśnień z roku 1905, w 2006 częściowo rozebrana
- zdewastowana linia wąskotorowa do Ostrowitego
Muzea
Muzeum w Brodnicy zostało powołane do życia 29 marca 1973 roku jako Muzeum Regionalne w Brodnicy. Od 1989 r. nazwa placówki brzmi Muzeum w Brodnicy. Od początku jest placówką naukowo-oświatową realizującą zadania statutowe w ramach działów: archeologii, historii, etnografii i przyrody, obszarem działania jest szeroko rozumiany region brodnicki[6].
Oddziały brodnickiego muzeum:
- Spichlerz, ul. Św. Jakuba 1
- Piwnice zamkowe, ul. Zamkowa 1
- Brama Chełmińska (galeria „Brama”), ul. Mały Rynek 4
Prywatne Muzeum pana Jacka Bielickiego, ul. Kamionka[7]
Religia
- cztery parafie rzymskokatolickie: parafia św. Katarzyny, parafia Niepokalanego Poczęcia NMP (przy klasztorze franciszkańskim - sanktuarium św. Antoniego), parafia MB Fatimskiej, parafia Jezusa Miłosiernego.
- dwa zbory Świadków Jehowy.
Gospodarka
Największym obiektem przemysłowym na terenie Brodnicy są Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego Polmo, produkujące tłumiki i filtry do samochodów. Przemysł spożywczy reprezentuje Fabryka Żelatyny, mleczarnia Bromilk, Vobro i młyn. Miasto jest także ośrodkiem przemysłu odzieżowego - działają tu takie firmy jak Henri Llyod, VITO. Rozwija się przemysł drzewny, meblarski ("sits") i papierniczy (Wytwórnia Opakowań Kartonowych, Samindruk), znajdują się tu firmy takie jak Saminex, Seni. W mieście jest również firma z branży spożywczej DLS. Znajdują się również zakłady branży tworzyw sztucznych (Vorwerk, Cofresco), materiałów opatrunkowych (Seni) i przemysłu maszynowego.
Komunikacja
Przez Brodnicę przebiega droga krajowa:
Miasto ma również połączenia drogowe z Sierpcem (560), Jabłonowem Pomorskim (543 od Szabdy) i Działdowem (544).
Tranzyt
Brodnica nie posiada obwodnicy, a większość ruchu na osi wschód-zachód odbywa się drogą krajową nr 15 przez centrum miasta. Od września 2010 r. tzw. mała obwodnica, wraz z nową przeprawą mostową na Drwęcy, łączy drogę krajową nr 15 (ul. Sądowa) z drogą wojewódzką nr 560 (ul. Podgórna)[8].
Mosty
Szeroka rzeka Drwęca, nad którą leży Brodnica, jest wciąż dużą barierą komunikacyjną. Budowane tu w przeszłości przeprawy mostowe były wielokrotnie niszczone przez powodzie oraz podczas wojen. Kilkadziesiąt lat po ostatniej z nich liczba przepraw i ich przepustowość jest wciąż niewystarczająca w stosunku do potrzeb rozwijającego się dynamicznie miasta. Obecnie w Brodnicy jest siedem mostów drogowych, dwa kolejowe oraz dwie kładki dla pieszych. Jeden most drogowy jest częścią tzw. małej obwodnicy miasta (Południowo-Zachodnia Trasa Przemysłowa)[8].
Władze miasta planują w przyszłości budowę kolejnego mostu w Michałowie oraz remont obecnie istniejących mostów[9].
Kolej
- Osobny artykuł:
Z Brodnicy kursują pociągi do Grudziądza, Jabłonowa Pomorskiego, Bydgoszczy i Laskowic Pomorskich oraz Warszawy i Krakowa.
Autobusy
Komunikacja miejska w Brodnicy składa się z 9 linii (1, 2, 3, 3BIS, 4, 5, 6, 7, 8). Obsługuje je PGK sp. z o.o.[10]
Ścieżki rowerowe
W Brodnicy w 2010 było zaledwie kilka km ścieżek rowerowych; obejmują one tylko trzy ulice miasta: Podgórną, Aleję Leśną oraz Południowo-Zachodnią Trasę Przemysłową.
Media
- Nowości Brodnickie – (mutacja Nowości Toruńskich)
- Gazeta Pomorska – wydanie toruńskie (codziennie jedna strona poświęcona wydarzeniom w Brodnicy i Nowym Mieście Lubawskim)
- Czas Brodnicy – tygodnik
- Ziemia Michałowska – miesięcznik
- TVK ELtronik
- Brodnicki oddział Multimedia Polska z programem lokalnym TVK Brodnica
- Telewizja TELETOP Brodnica
- Brodnica.net
- ebrodnica.pl
Edukacja[11]
Przedszkola
- Przedszkole nr 6
- Przedszkole nr 8
- Przedszkole nr 9
- Przedszkole Niepubliczne
Zespoły szkół
- Zespół Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły - Jana Pawła II
- Zespół Szkół nr 3 (specjalna)
Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Polskich Olimpijczyków
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. 700-lecia Brodnicy
- Szkoła Podstawowa nr 5 (specjalna)
- Szkoła Podstawowa nr 7 przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
- Społeczna Szkoła Podstawowa (Organ prowadzący: Brodnickie Stowarzyszenie Oświatowe)
Szkoły muzyczne
- Państwowa szkoła muzyczna pierwszego stopnia im. Fryderyka Chopina (administrowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego)
Gimnazja
- Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły
- Gimnazjum nr 2 przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
- Społeczne Gimnazjum (Organ prowadzący: Brodnickie Stowarzyszenie Oświatowe)
- Gimnazjum Dla Dorosłych
Szkoły ponadgimnazjalne
- I Liceum Ogólnokształcące im. Filomatów Ziemi Michałowskiej
- III Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
- Zespół Szkół Rolniczych
- Zespół Szkół Zawodowych
- Technikum Ekonomiczne
- Liceum Handlowe
- Liceum Profilowane
- Technikum Informatyczne
- Technikum Budowlane
- Technikum Mechaniczne
- Technikum Logistyczne
- Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego
- Regionalne Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego
Wyższe uczelnie
- Wydział zamiejscowy Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi
Biblioteki
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ignacego Łyskowskiego w Brodnicy została powołania do życia w 1945 r. uchwałą Powiatowej Rady Narodowej jako Biblioteka Powiatowa[12]. Przez lata swojej działalnosci systematycznie powiększala swoje zbory i rozbudowywała swoje filie, których dziś jest IV:
- Filia nr 1 ul.Wyspiańskiego 10A
- Filia nr 2 ul.Graniczna 1A
- Filia nr 3 ul. Wiejska 9
- Filia nr 4 ul. Kazimierza Wielkiego 8 B
Zbiory biblioteczne są w pełni skomputeryzowanie.
Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu Filia w Brodnicy na ul. Matejki 5[13] (tel. 56 498-71-70)
Kina
- Kino Świt na ul. Mostowej 3
Sport
W mieście działa w chwili obecnej wiele klubów i towarzystw sportowych m.in.:
- Brodnicki Klub Sportowy Sparta - piłka nożna
- Nauczycielski Klub Sportowy Belfer - futsal
- Międzyszkolny Klub Sportowy Brodnica - piłka ręczna
- Brodnickie Towarzystwo Żeglarskie Pojezierze - żeglarstwo
- Uczniowski Klub Sportowy Pojezierze - żeglarstwo
- Uczniowski Klub Sportowy Remus - wioślarstwo
- Uczniowski Klub Sportowy Siódemka Brodnica - pływanie
- Miejski Uczniowski Klub Lekkoatletyczny Brodnica - lekkoatletyka
- Uczniowski Klub Sportowy OSiR - lekkoatletyka, tenis stołowy, tenis ziemny, kręgle, baseball, taniec, fitness
- Międzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy Karate Shotokan - karate
- Brodnicka Akademia Aikido - aikido
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej - szachy[14]
W Brodnicy czynne są różnego rodzaju obiekty sportowe zarówno kryte jak i otwarte. Funkcję reprezentacyjną pełni niedawno oddana do użytku hala widowiskowo-sportowa „Księżniczka”, obiekt może pomieścić 650 widzów na trybunach i dodatkowo kilkaset na placu boiska[15]. Miasto posiada także dwa stadiony lekkoatletyczne wraz z boiskami do piłki nożnej, jeden należący do OSiR-u i drugi nowszy obiekt z nawierzchnią tartanową przy Zespole Szkół nr 1. Na terenie miasta znajdują się także dwie kręgielnie (bowling i kręgle klasyczne), skatepark, kryta pływalnia, korty tenisowe, siłownie, dwa boiska sportowe typu „Orlik”, boiska do piłki plażowej, siatkowej i koszykówki oraz sześć mniejszych hal sportowych przy miejskich szkołach[15]. Planowana jest także budowa aquaparku[16].
Administracja
Wszyscy mieszkańcy Brodnicy tworzą wspólnotę samorządową zwaną dalej "Miastem", która działa poprzez swoje organy[17]. Organami miasta są Rada Miasta i Burmistrz. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta 21 radnych.[18] Organem wykonawczym władz jest Burmistrz Miasta. Siedziba władz miasta znajduje się na ul. Kamionka 23.
Miasto jest siedzibą starostwa powiatu brodnickiego. Budynek starostwa mieści się na ul. Kamionka 18[19] .
Brodnica należy do kilku związków i stowarzyszeń: Związek Gmin Północnego Mazowsza, Stowarzyszenie Przedstawicieli Gmin Rejonu Brodnickiego, Związek Stowarzyszeń Grudziądzki Bank Żywności, Stowarzyszenie wójtów, burmistrzów, prezydentów i starostów województwa kujawsko-pomorskiego, Związek Powiatów Polskich, Zielone Płuca Polski[20].
Podział administracyjny
- Osobny artykuł:
Osiedla Brodnicy:[21]
- Michałowo
- Stare Miasto
- Chrobrego
- Gdynia
- Grażyny
- Grunwald Pierwszy
- Grunwald Drugi
- Grunwald Trzeci
- Karbowskie
- Matejki
- Mieszka I
- Morskie Oko
- Niskie Brodno
- Nowa Kolonia
- Ustronie
- Wyspiańskiego
Opieka zdrowotna
- Regionalny Szpital Specjalistyczny w Grudziądzu, oddziały szpitalne w Brodnicy na ul. Wiejskiej 9
Bezpieczeństwo
W Brodnicy znajduje się Komenda Powiatowa Policji, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. Miasto posiada również Straż Miejską i oddział celny Urzędu Celnego w Toruniu
Brodnica jako garnizon wojskowy
Jednostki stacjonujące w 1920
Jednostki stacjonujące w 1939
- 67 Pułk Piechoty, w którym służyli m.in.
- płk piech. January Grzędziński
- major Marceli Cerklewicz
- major Leon Kmiotek
- major Franciszek Perl
- major Zygmunt Reliszko
- Batalion ON "Brodnica" , w którym służył m.in.
- major Jakiw Halczewśkyj
Wojna i okupacja
Jednostki stacjonujące po 1945
Jednostki stacjonujące obecnie
Brodnica w filmach
Miasto znane jest przede wszystkim z planu zdjęciowego do filmu Odwróceni, kręcono tu 8 odcinek tego popularnego serialu, w którym na ulicy Jatki w Brodnicy zastrzelono Władysława Różyckiego ps. "Skalpel", kapitana mafii pruszkowskiej[22].
W Brodnicy kręcono również sceny do osadzonego w realiach współczesnej Polski sensacyjnego serialu Defekt, z Magdaleną Cielecką i Piotrem Fronczewskim w rolach głównych[23].
Znani mieszkańcy
Wybrane osoby, urodzone oraz mieszkające na terenie miasta Brodnicy i powiatu brodnickiego podczas swojego życia, które posiadają biogram na Wikipedii:
- Martin Truchsess von Wetzhausen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1477-1489, od 1467 komtur Ostródy.
- Rafał Działyński herbu Ogończyk - syn Mikołaja i Małgorzaty Magdaleny Fogler, brat Jana i Michała, starosta brodnicki w latach 1542-1572.
- Erazm Gliczner - pisarz i reformator religijny, pedagog, przywódca luteran wielkopolskich. Autor pierwszego w Polsce traktatu pedagogicznego o wychowaniu dzieci (1558).
- Szymon Syreński (Syreniusz) - profesor Akademii Krakowskiej, lekarz, botanik, badacz leczniczych właściwości ziół. Był on nadwornym lekarzem Anny Wazówny (1568-1625), siostry króla Zygmunta III Wazy, ją też poprosił o sfinansowanie druku swojego "Zielnika" - pierwszego powstałego w Polsce.
- Anna Wazówna – polsko-szwedzka królewna, siostra króla Zygmunta III Wazy, starosta brodnicki i golubski.
- Wojciech Dębołęcki – franciszkanin, kronikarz, pisarz, kompozytor, teolog, poliglota, kapelan lisowczyków, hulaka.
- Maciej Dobracki znany też jako Maciej Gutthäter-Dobracki - pisarz, tłumacz, pedagog, prawnik; autor podręczników do języka polskiego
- Ernst Barczewski – mazurski pastor ewangelicki, działacz niemieckiej mniejszości narodowej w II RP, poseł na Sejm (1920–1922) i senator RP (1928–1930).
- Ryszard Abramowski - polsko-niemiecki duchowny ewangelicki, tłumacz, redaktor i wydawca.
- Bronisława Kozłowska - polska poetka ludowa
- Andrzej Niemojewski, herbu Rola – poeta i pisarz polski okresu Młodej Polski. Członek Konwentu Polonia.
- Teofil Kuczyński - polski duchowny katolicki, działacz narodowy i społeczny, wieloletni proboszcz w pomorskich Radoszkach.
- Józef Wybicki - polski lekarz, polityk, minister
- Wilhelm Burza - artysta malarz.
- Stanisław Bochnig - polski fotografik, nauczyciel, krajoznawca.
- Józef Roskwitalski - polski duchowny katolicki, Sługa Boży Kościoła katolickiego, ksiądz, pedagog, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie.
- Artur Maria Swinarski – polski poeta, satyryk, dramatopisarz, plastyk.
- Balbina Świtycz-Widacka – polska rzeźbiarka i poetka.
- Franciszek Manthey, ps. Fr. Pelpliński, Fr. Świętojański, Fr. Borowski - ksiądz, filozof, religiolog.
- Franciszek Krengelewski – polski prawnik i polityk, poseł na Sejm PRL VI kadencji (1972–1976).
- Witold Kiedrowski - polski duchowny katolicki, weteran II wojny światowej, kapelan, działacz polonijny i kombatancki we Francji, generał brygady, kawaler Legii Honorowej.
- Michał Mędlewski – polski poeta, pisarz i dziennikarz.
- Jan Zumbach – podpułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, as myśliwski Polskich Sił Powietrznych na obczyźnie.
- Alfons Groszkowski – polski duchowny katolicki, prepozyt chełmżyńskiej kapituły kolegiackiej, autor publikacji duszpasterskich, katechetycznych i historycznych.
- Stefania Bekterówna, ps. Czarny Anioł - żołnierz AK.
- Jerzy Zdzisław Kędzierski, pseud. Tadeusz Klonowski – polski prozaik, poeta, eseista, historyk.
- Halina Gaca, pseud. Biały Anioł, Lilia - pielęgniarka polska, działaczka antyhitlerowskiego ruchu oporu, harcerka, żołnierz Armii Krajowej.
- Dominik Sucheński, pseudonim Dżony - polski lekkoatleta, sprinter, reprezentant Polski w sztafecie 4 x 100 m,
Brał udział w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Helsinkach w 1952 r. Z zawodu nauczyciel wychowania fizycznego. - Ryszard Kotewicz - historyk, muzealnik, archiwista, nauczyciel akademicki.
- Ryszard Michałowski – generał dywizji Wojska Polskiego, Naczelny Prokurator Wojskowy-Zastępca Prokuratora Generalnego RP w latach 1990-2001.
- Edward Zielski - polski duchowny katolicki, od 1980 pracujący w Brazylii, biskup.
- Małgorzata Birbach obecnie Kowalewicz - polska lekkoatletka, specjalizująca się w biegach długodystansowych, olimpijka z Barcelony (1992) - 26. miejsce w maratonie, mgr inżynier zootechnik.
- Jolanta Szulc – polska działaczka samorządowa, od 2008 wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego
- Ewa Kierzkowska – polska polityk, poseł na Sejm VI kadencji, od 18 czerwca 2009 wicemarszałek Sejmu.
- Waldemar Chełkowski - polski motocyklista wyścigowy. Startuje w klasie Fiat Yamaha Cup R1
- Daniel Trojanowski – wioślarz, mistrz świata w dwójkach ze sternikiem (2007), reprezentuje klub Zawisza Bydgoszcz.
- Patryk Kuchczyński – piłkarz ręczny grający na prawym skrzydle, reprezentant Polski. Srebrny medalista MŚ 2007. Brązowy medalista Mistrzostw Świata z 2009 roku, które rozegrane były w Chorwacji.
- Mateusz Kopyciński - polski piłkarz ręczny, grający na pozycji skrzydłowego.
- Maciej Hreniak - polski pływak, dwukrotny mistrz świata juniorów
Ciekawostki
- W początkach 1807 r. przez dwa dni mieszka w Brodnicy Napoleon Bonaparte – cesarz Francuzów w latach 1804-1814.
- 5 października 1831 r. wojsko polskie wraz z 20 tys. ludzi i ostatnim wodzem powstania listopadowego gen. Maciejem Rybińskim przekroczyło granicę pruską pod Brodnicą i złożyło broń.
- Pod koniec lat trzydziestych XIX w. odwiedza po raz pierwszy Brodnicę następca tronu, późniejszy król Prus Fryderyk Wilhelm IV. Kolejny raz w Brodnicy pojawił się w 1840 r.
- 18 stycznia 1920 r. wojska generała Józefa Hallera przynoszą brodniczanom wyzwolenie po 125 latach pruskiej niewoli a miasto powraca w granice Polski[24].
- 15-18 sierpnia 1920 r. na Pomorze wkracza Armia Czerwona. Bolszewicy przez trzy dni okupują Brodnicę, a władzę w mieście przejmuje Tymczasowy Wojenny Komitet Rewolucyjny[25].
- 18 sierpnia 1920 r. wczesnym rankiem w wyniku kontrofensywy wojsk polskich spod Jabłonowa Pomorskiego dochodzi do bitwy pod Brodnicą. Całością operacji kieruje pułkownik Witold Aleksandrowicz. W wyniku zaciętych walk około godziny 19.00 miasto zostało wyzwolone. W bitwie pod Brodnicą zginęło 35 Polaków a 308 zostało rannych. Straty rosyjskie to 400 zabitych w tym 3 oficerów niemieckich. Polacy zdobyli 3 sztandary, 18 ckm, 600 karabinów jednostrzałowych, 1 samochód oraz amunicję i tabory wroga. Zwycięska bitwa brodnicka sprawiła, że bolszewicy wyparci zostali z korytarza pomorskiego, a polskie wojsko mogło połączyć się z armią generała Władysława Sikorskiego[25].
- 22 czerwca 1924 r. Brodnicę odwiedza prezydent RP Stanisław Wojciechowski. W czasie uroczystości na Dużym Rynku wręcza sztandar ufundowany przez społeczeństwo miasta i powiatu 67 Pułkowi Piechoty.
- 24 stycznia 1945 r. Armia Czerwona „wyzwala” Brodnicę spod okupacji hitlerowskiej. Jest to okres, w którym wielu mieszkańców miasta zostaje wywiezionych w bydlęcych wagonach na Syberię przez niedawnych wyzwolicieli. W brodnickim UB maltretuje się i zabija ludzi, którzy nie chcą się pogodzić z nowymi porządkami zaprowadzanymi w kraju przez komunistów[24].
- W lutym 1945 r. w Brodnicy na ul. Przykop 3 przez 3 dni NKWD więzi niedawno zdegradowanego kapitana Armii Czerwonej Aleksandra Sołżenicyna – rosyjskiego pisarza, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1970, autora trzytomowego Archipelagu GUŁag. Brodnica jest jednym z pierwszych etapów jego drogi na Łubiankę, Butyrki, na miejsce bezterminowego zesłania w rejon Kok-Tereku, na skraj jałowych nieużytków Kazachstanu.
Współpraca zagraniczna
- Strasburg (Uckermark) - od 1996 r.
- Kedainiai - od 1998 r.
- Chamalières - od 2003 r.
- Kristinehamn - od 2003 r.
- Koprivnica
- Sewan - od 2010 r.
- Gmina Brørup - od 1994 r.
- Gmina Hummelno En Keppel - od 1995 r.[26]
Zobacz też
- Niskie Brodno – jezioro
- Rozejm polsko-krzyżacki pod Brodnicą 1414
- Kościół zamkowy w Brodnicy
- Kościół św. Ducha w Brodnicy
- Kościół św. Walentego w Brodnicy
- Kościół św. Jerzego w Brodnicy
- Synagoga w Brodnicy
- Cmentarz żydowski w Brodnicy
- Miejska wieża ciśnień w Brodnicy
- Kolejowa wieża ciśnień w Brodnicy
- Szlaki turystyczne Brodnicy i okolic
- Pojezierze Brodnickie
- Brodnicki Park Krajobrazowy
- Camping Muzyczny 1982-1993
- Miejski Chór "Canto Grazioso"
- Turniej Chórów o "Wstęgę Drwęcy"
Sąsiednie gminy
Brodnica, Bobrowo, Zbiczno Osiek Brzozie
Bibliografia
- Brodnica. Siedem wieków miasta, red. J. Dygdała, Brodnica 1998 [2] ISBN 83-907835-0-9
- http://www.sztetl.org.pl/index.php?fraza=brodnica&town=&app=search&audio=off&video=off&text=on&foto=on&lang=pl_PL
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym
- ↑ a b Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ O. Muszkat, Powodzie w średniowiecznej Polsce (od X do XIV wieku) [1] Historia.org [dostęp, 22 06 2011]
- ↑ XXV. Województwo pomorskie. W: Pierwszy Powszechny Spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku : mieszkania, ludność, stosunki zawodowe : województwo pomorskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1927, s. 19.
- ↑ Untitled Document
- ↑ Brodnica: Brodnica. Muzeum pana Jacka - strych pełen skarbów z przeszłości - 3 paždziernika 2010
- ↑ a b JL: Brodnica ma obwodnicę. Portal Samorządowy, 27-09-2010. [dostęp 30-09-2010].
- ↑ Nowości - Przechylony jeszcze postoi
- ↑ Mapa - system Rozk³ad 7xp
- ↑ Urząd Miejski Brodnica
- ↑ http://www.biblioteka.brodnica.pl/public/index.php?option=com_content&task=view&id=7&Itemid=6
- ↑ Biblioteka Pedagogiczna w Brodnicy
- ↑ Urząd Miejski Brodnica
- ↑ a b OSIR Brodnica
- ↑ Brodnica: Brodnica ma szansę na aquapark - 23 lutego 2009
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej
- ↑ Urząd Miejski Brodnica
- ↑ Oficjalna Strona Starostwa Powiatowego w Brodnicy - Starostwo Powiatowe w Brodnicy
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej
- ↑ http://bip.brodnica.pl/public/get_file.php?id=160817
- ↑ Filmweb.pl - łeb pełen filmów!
- ↑ Filmweb.pl - łeb pełen filmów!
- ↑ a b Urząd Miejski Brodnica
- ↑ a b Pomorskie Forum Eksploracyjne • Zobacz temat - Bitwa pod Brodnica 1920r
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej
Linki zewnętrzne
- Brodnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 362 .