Jerzy Trela
| |||||||||||||||||||||
![]() Jerzy Trela (2007) | |||||||||||||||||||||
Data i miejsce urodzenia | 14 marca 1942 Leńcze | ||||||||||||||||||||
Zawód | aktor | ||||||||||||||||||||
Współmałżonek | Georgeta Trela
(1965–2015; jej śmierć) | ||||||||||||||||||||
Lata aktywności | od 1969 | ||||||||||||||||||||
Zespół artystyczny | |||||||||||||||||||||
Stary Teatr w Krakowie | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Odznaczenia | |||||||||||||||||||||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Jerzy Józef Trela (ur. 14 marca 1942 w Leńczach) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, poseł na Sejm PRL IX kadencji (1985–1989).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jerzy Trela urodził się i wychował we wsi Leńcze w powiecie wadowickim. Ukończył naukę w liceum plastycznym w Krakowie, po czym podjął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie[1] (ukończone w 1969). Był jednym ze współtwórców Krakowskiego Teatru Scena STU. Jest na stałe związany z Krakowem. Występował w tamtejszym Teatrze Rozmaitości, od 1969 do stycznia 2014 w Starym Teatrze[2]. Był członkiem podstawowego zespołu Starego Teatru, aktorem wielu przedstawień wyreżyserowanych przez Konrada Swinarskiego. Stworzył wybitne kreacje aktorskie, m.in. w Dziadach, czy Wyzwoleniu. Zespół teatru opuścił na znak protestu przeciw zmianom, jakie wprowadzał nowy dyrektor sceny − Jan Klata. Trela podkreślał, że bezpośrednią przyczyną były dwa performance'y firmowane przez nową dyrekcję, w których wykpiwany był Swinarski. Wraz z Trelą zespół opuściła Anna Polony[1].
W latach 1984–1990 Trela był rektorem krakowskiej PWST. Obecnie pełni funkcję profesora tejże uczelni[3].
Z ramienia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pełnił mandat posła na Sejm PRL IX kadencji (1985–1989). W latach 1986–1989 był członkiem Narodowej Rady Kultury i Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa PRL Wojciechu Jaruzelskim.
Laureat Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego w 1978 oraz dwukrotny laureat Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza – przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr” za sezon 1990/1991 i 1998/1999. W 1998 podczas III Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd. W tym samym roku ukazał się film dokumentalny o Jerzym Treli Jest taki człowiek w reżyserii Andrzeja Maja.
Był członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2015[4].
Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2011)[5]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2000)[6]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1981)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
- Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (1989)
- Nagroda główna na XVI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1976)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia aktorskie (1977)
- Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego (1978)
- Nagroda na IV Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Jaśka w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Jerzego Grzegorzewskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1978)
- Nagroda na XIX Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Gralaka w spektaklu Życiorys według Krzysztofa Kieślowskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1978)
- Wielka Nagroda Publiczności, Nagroda Ministra Kultury i Sztuki na XIV Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie za reżyserię spektaklu Przeszłość to dziś, tylko cokolwiek dalej według Cypriana Kamila Norwida (1979)
- Nagroda Miasta Krakowa (1979)[7]
- „Złoty Ekran” za rolę Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze w Krakowie (1980)
- Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji I stopnia za osiągnięcia aktorskie w Teatrze Telewizji (1982)
- Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia za całokształt dorobku artystycznego (1983)
- Nagroda na X Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Masynissy w Irydionie Zygmunta Krasińskiego graną gościnnie w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1984)
- Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego oraz List Gratulacyjny od wojewody szczecińskiego (1984)
- Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia za wybitne kreacje filmowe, telewizyjne i teatralne (1985)
- Nagroda na XXVII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Anatola w spektaklu Portret Sławomira Mrożka w Starym Teatrze w Krakowie (1988)
- Nagroda na XXIX FPSW we Wrocławiu za rolę Ojca w spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze w Krakowie (1991)Odcisk dłoni w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
- Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Ojca w Ślubie Witolda Gombrowicza w Starym Teatrze w Krakowie (1991)
- Złoty Wawrzyn Grzymały przyznany w Bydgoszczy (1992)
- Nagroda na I Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (OKNWPSW) w Warszawie za rolę Zachedryńskiego w spektaklu Miłość na Krymie Sławomira Mrożka w Starym Teatrze w Krakowie (1995)
- „Złoty Laur” „Przekroju” (1995)
- Nagroda na XXI Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w kategorii: drugoplanowa rola męska za rolę ojca Kuby w filmie Autoportret z kochanką w reż. Radosława Piwowarskiego (1996)
- Nagroda wojewody krakowskiego w dziedzinie kultury (1997)
- Krakowska Złota Maska w plebiscycie publiczności teatrów krakowskich za rolę Mefistofelesa w Fauście Johanna Goethego w Starym Teatrze w Krakowie (1998)
- Feliks Warszawski za rolę Samuela w Sędziach Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (1999)
- Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Samuela w Sędziach Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (2000)
- Honorowa Nagroda Ludwik 2000 przyznawana przez krakowskie środowisko teatralne za całokształt twórczości (2001)
- Polska Nagroda Filmowa – Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę męską w filmie Quo vadis w reż. Jerzego Kawalerowicza (2002)
- Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie teatru (2005)
- Nagroda na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie za rolę Ericha Honeckera w słuchowisku Chrystus z Lobetal Leszka Wołosiuka (2005)
- Wielka Nagroda Aktorska na II Ogólnopolskim Konkursie na teatralną inscenizację dawnych dzieł literatury europejskiej za rolę tytułową w spektaklu Wielkie kazanie księdza Bernarda w Krakowskim Teatrze Scena STU (2007)
- Nagroda Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w kategorii kultura i sztuka (2008)
- Grand Prix na XLIX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Króla w spektaklu Król umiera, czyli ceremonie w reż. Piotra Cieplaka z Narodowego Starego Teatru w Krakowie (2009)
- Honorowa Nagroda „Kowadła” za wielkość sztuki wyznaczającej rangę polskiego aktorstwa (2010)
- Wielka Nagroda Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry – Sopot 2011” za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze PR i Teatrze TVP (2011)
- Nagroda Prezesa Rady Ministrów „Za osiągnięcia naukowe lub artystyczne w tym za wybitny dorobek naukowy lub artystyczny” (przyznana w 2013 za rok 2012)
- Nagroda Gustaw za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego (2018)[8]
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
- Stawka większa niż życie (serial telewizyjny) (1968) – Romek (odc. 10.)
- Dzień oczyszczenia (1969) – Kuba, członek oddziału majora „Dziadka”
- Sól ziemi czarnej (1969) – powstaniec
- Kolumbowie (serial telewizyjny) (1970) – bracia Władysław i Jerzy Jagiełło (odc. 4-5)
- Kocie ślady (1971) – porucznik Gerhard
- Złote Koło (1971) – porucznik Prałat
- Kopernik (1972) – dworzanin
- Kopernik (serial telewizyjny) (1972) – dworzanin
- Janosik (serial telewizyjny) (1973) – zbójnik Bacuś (odc. 2, 6-7 i odc. 9)
- Sanatorium pod Klepsydrą (1973) – wesołek
- Sędziowie (1974) – Natan, syn Samuela
- Strach (1975) – porucznik MO Węglewski
- W środku lata (1975) – nieznajomy
- Znikąd donikąd (1975) – porucznik Jerzy „Groźny”, dowódca oddziału
- Spokój (1976) – Zenek, kierownik budowy
- Układ krążenia (serial telewizyjny) (1978) – kapitan MO prowadzący śledztwo w sprawie śmierci Tomala (odc. 2.-3, 6-7)
- Do krwi ostatniej... (1978) – Zygmunt Gawlik, brat Ani
- Do krwi ostatniej (serial) (1979) – Zygmunt Gawlik, brat Ani
- Ćma (1980) – redaktor Sołtys
- Królowa Bona (serial telewizyjny) (1980) – Mikołaj Radziwiłł Czarny
- W biały dzień (1980) – malarz, przyjaciel „Koraba”
- Wizja lokalna 1901 (1980) – Winkler, ojciec Antka
- Z biegiem lat, z biegiem dni... (serial telewizyjny) (1980) – socjalista Marcin
- Człowiek z żelaza (1981) – Antoniak, działacz opozycji
- Kobieta samotna (1981) – mąż Ireny, ojciec Bogusia
- Znachor (1981) – Samuel Obiedziński
- „Anna” i wampir (1981) – porucznik Szłapowicz, członek grupy dochodzeniowej
- Blisko, coraz bliżej (serial telewizyjny) (1982) – Wojciech Korfanty (odc. 8-10)
- Danton (1982) – Varenne Billaud
- Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) – Mikołaj Radziwiłł „Czarny”
- Karate po polsku (1982) – „Kapitan”, wuj Romana
- Matka Królów (1982) – „Hiszpan”
- Na odsiecz Wiedniowi (1983) – Kara Mustafa
- Nie było słońca tej wiosny (1983) – ksiądz
- Przeznaczenie (1983) – Tężel
- Wedle wyroków twoich... (1983) – kolejarz Ochalski
- Rycerze i rabusie (serial telewizyjny) (1984) – Kilian Boratyński (odc. 4)
- Ga, ga. Chwała bohaterom (1985) – dyrektor więzienia
- Przyłbice i kaptury (serial telewizyjny) (1985) – brat Erazm (odc. 3-7, 9)
- Sam pośród swoich (1985) – kapitan, oficer polityczny pułku
- Sceny dziecięce z życia prowincji (1985) – burmistrz R.
- Tanie pieniądze (1985) – „Winko”
- Biała wizytówka (serial telewizyjny) (1986) – sztygar Grela
- Magnat (1986) – sztygar Grela
- Prywatne śledztwo (1986) – kapitan
- Anioł w szafie (1987) – Jan
- Na srebrnym globie (1988) – Jerzy
- Dekalog IX (1988) – lekarz Mikołaj, kolega Romana
- Nocny gość (1989) – Thevenin
- Trzy kolory. Biały (1993) – pan Bronek
- Tylko strach (1993) – Karol
- Legenda Tatr (1994) – Mudroń
- Śmierć jak kromka chleba (1994) – górnik Skarga
- Opowieść o Józefie Szwejku i jego najjaśniejszej epoce (1995) – tajniak Bretschneider
- Autoportret z kochanką (1996) – Józef Mitura, ojciec Kuby
- Ekstradycja 2 (serial telewizyjny) (1996) – szef mafii łotewskiej Gundis
- Opowieść o Józefie Szwejku i jego drodze na front (1996) – audytor Bernis
- Historie miłosne (1997) – generał
- Kochaj i rób co chcesz (1997) – Zenek Nowak
- Krugerandy (1999) – ojciec Arka
- Pan Tadeusz (1999) – Podkomorzy
- Przygody dobrego wojaka Szwejka (1999) – audytor Bernis
- Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000) – ojciec księdza Stanisława
- Dinozaur (2000) – Bruton (głos, polski dubbing)
- Quo vadis (2001) – Chilonides Chilon
- Córa marnotrawna (2001) – Stefan / pierwszy ojciec Anetki(głos)
- Anioł w Krakowie (2002) – kloszard „Szajbusek”
- Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem (2003) – Wizun
- Ubu Król (2003) – car Aleksy
- Cud w Krakowie (2004) – Grzegorz, ojciec Aurela
- Stacyjka (serial telewizyjny) (2004) – Szczapek
- Stara baśń (serial telewizyjny) (2004) – Wizun
- Lawstorant (2005) – notariusz
- Z odzysku (2005) – dziadek Wojtka
- Zakochany Anioł (2005) – kloszard „Szajbusek”
- Fundacja (2006) – prokurator Wacław
- Jasne błękitne okna (2006) – Józef, ojciec Sygity
- Wyzwolenie (2007) – Reżyser
- Sędziowie (2007) – Samuel
- Glina (2008) – ksiądz na pogrzebie Romów (odc. 17)
- Skorumpowani (2008) – „Cygaro”
- Długi tydzień (2008) – dr Leśniewski
- Psie głowy (2009) – Kulawiec
- Trick (2010) – Bąk
- Cudowne lato (2010) – dziadek Kitki
- Zniknięcie (2011) – Kulawiec
- Trzy siostry (2012) – Fierapont
- Wszystkie kobiety Mateusza (2012) – stary taksówkarz
- Być jak Kazimierz Deyna (2012) – dziadek Kazika
- Ida (2013) – Szymon Skiba
- Lekarze (2013) – Kazimierz Potocki (odc. 21)
- Bezdech (2013) – ojciec
- Ziarno prawdy (2014) – Leon Wilczur
- Karolina (2014) – dziadek Tadeusz
- Artyści (2016) – duch profesora Konrada Kozanowicza
- Ciemno, prawie noc (2019) – Albert Kukułka
- Żywioły Saszy (2020) – Dziadek
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Donata Subbotko: Jak grzechotnik. Z Jerzym Trelą rozmawia Donata Subbotko. wyborcza.pl, 2014-03-14. [dostęp 2014-03-16].
- ↑ Polony i Trela odeszli ze Starego Teatru. Protest przeciwko dyrekcji?. tvn24.pl, 2014-01-07. [dostęp 2014-01-07].
- ↑ Wykaz pedagogów PWST w Krakowie. [dostęp 2014-01-13].
- ↑ Barbara Sowa: Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała Lista. dziennik.pl, 2015-03-16. [dostęp 2015-03-21].
- ↑ M.P. z 2011 r. nr 32, poz. 384
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 17, poz. 369
- ↑ Wręczenie nagród miasta [w:] „Echo Krakowa”, s. 1, nr 115, 25 maja 1979 [dostęp 2020-05-10]
- ↑ Nagroda „Gustaw” dla Jerzego Treli. e-teatr.pl, 2018-12-21. [dostęp 2020-03-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Trela w bazie filmpolski.pl
- Jerzy Trela w bazie Filmweb
- Jerzy Trela w bazie e-teatr.pl
- Jerzy Trela na culture.pl
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Trela w bazie IMDb (ang.)
- Jerzy Trela w bazie e-teatr.pl
- Jerzy Trela na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
|
|
- Absolwenci Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
- Wykładowcy Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
- Rektorzy Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy aktorzy teatralni
- Członkowie Polskiej Akademii Filmowej
- Członkowie Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
- Posłowie z okręgu Kraków Śródmieście (PRL)
- Działacze PZPR
- Laureaci Nagrody Miasta Krakowa
- Laureaci Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (1944–1989)
- Laureaci Polskiej Nagrody Filmowej dla najlepszej drugoplanowej roli męskiej
- Najlepsi aktorzy drugoplanowi na FPFF
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego
- Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
- Urodzeni w 1942
- Mistrzowie Mowy Polskiej