Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 21:14, 14 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii – laureaci nagrody przyznawanej corocznie osobom (1–3 rocznie), które dokonały odkrycia naukowego lub wynalazku w dziedzinie chemii (jednej z pięciu różnych dziedzin), wyświadczając tym największe dobrodziejstwo ludzkości; kryterium oceny osiągnięć kandydatów do Nagrody Nobla sformułował Alfred Nobel (1833–1896) w swoim testamencie. Fundusz nagród pochodzi z odsetek od majątku fundatora, którym zarządza Fundacja Nobla. Decyzje w sprawach wyróżnień podejmuje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, zgodnie ze ściśle opisaną procedurą[1]. Ceremonie wręczania nagród odbywają się od roku 1901, zawsze 10 grudnia, co jest uhonorowaniem rocznicy śmierci fundatora (10 grudnia 1896)[2].

Rys historyczny

Pierwsza strona testamentu Alfreda Nobla, 27 listopada 1895

Alferd Nobel – wynalazca i przedsiębiorca (autor 355 patentów) – był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach, jednak wielki majątek zgromadził głównie dzięki studiom w zakresie inżynierii chemicznej i kontaktom z wieloma znanymi wówczas chemikami. Najbardziej znany z jego wynalazków – dynamit – przyczynił się do przełomu w górnictwie i budowie tuneli. Zgromadzony majątek postanowił przeznaczyć na wspieranie nauki i wynalazczości. Zadysponował, że fundacja, dobrze zarządzająca jego majątkiem, powinna dzielić swoje roczne zyski na pięć równych części, przeznaczanych w formie nagród pieniężnych, m.in.[3]: Szablon:CytatD

Od roku 1895 i pierwszego spotkania Norweskiego Komitetu Noblowskiego (1897) podział obszaru działalności naukowców i wynalazców stracił aktualność. Na pograniczach między fizyką, chemią i medycyną powstały i rozwinęły się nowe dyscypliny naukowe, takie jak np. chemia fizyczna, termodynamika chemiczna, astrochemia, biochemia, medycyna molekularna, fizyka medyczna. Już pierwsza z nagrodzonych prac z dziedziny chemii dotyczyła zagadnień fizykochemicznych (Jacobus Henricus van 't Hoff[4], za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego). Z upływem lat coraz bardziej dominowały osiągnięcia dotyczące różnych aspektów „chemii życia” (biochemia, biotechnologia). Coraz częściej zdarzały się równoczesne zgłoszenia osiągnięć poszczególnych naukowców do różnych komisji (do nagrody w dziedzinie chemii, fizyki i medycyny). Lista laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, podobnie jak analogiczne listy laureatów w innych dziedzinach, stały się zapisem ponad stuletniej historii rozwoju nowych dziedzin nauki oraz rosnącej roli badań zespołowych (współpracy naukowców reprezentujących różne dyscypliny i różne ośrodki naukowe na świecie[5][6]).

W latach 1901–2015 w gronie laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii znalazły się 172 osoby, wśród nich tylko 63 otrzymały wyróżnienie za pracę indywidualną. Dwukrotnie wyróżnionym był Frederick Sanger, specjalista w dziedzinie biologii molekularnej (lata 1958 i 1980)[7][8]. Średnia wieku laureatów w chwili odbierania nagrody wynosiła 58 lat (najmłodszy z laureatów: Frédéric Joliot-Curie, 35 lat; najstarszy z laureatów: John Fenn, 85 lat)[2]. Nagrodę otrzymały 4 kobiety[2]: Maria Skłodowska-Curie (1911)[9], Irene Joliot-Curie (1935)[10], Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964)[11], Ada Yonath (2009)[12].

1
Pierwsze spotkanie Norweskiego Komitetu Noblowskiego (1897)
2
Dyplom Marii Skłodowskiej-Curie, laureatki z pogranicza fizyki (1903) i chemii (1911)
3
Laureaci 2004 (biologia molekularna): I. Rose, A. Herszko i A. Ciechanower

Lista laureatów

Rok Wyróżniony[13] Afiliacja Uzasadnienie
1901 Jacobus Henricus van 't Hoff Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego[14]
1902 Hermann Emil Fischer Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za syntezy związków z grupy cukrów i puryn[15]
1903 Svante August Arrhenius Uniwersytet w Sztokholmie za teorię dysocjacji elektrolitycznej[16]
1904 sir William Ramsay University College London za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu oraz określenie ich miejsca w układzie okresowym pierwiastków[17]
1905 Adolf von Baeyer Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników organicznych oraz związków hydroaromatycznych[18]
1906 Henri Moissan Uniwersytet Paryski za prace nad wyodrębnieniem fluoru pierwiastkowego oraz jego zaistnienie w służbie nauki dzięki piecowi elektrycznemu, który nosi jego imię[19]
1907 Eduard Buchner Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za badania biochemiczne i odkrycie układu bezkomórkowego[20]
1908 Ernest Rutherford Victoria University of Manchester za badania rozpadu promieniotwórczego pierwiastków i właściwości chemicznych substancji promieniotwórczych[21]
1909 Wilhelm Ostwald Uniwersytet Lipski za pracę nad katalizą i warunkami równowagi chemicznej oraz szybkością reakcji chemicznych[22]
1910 Otto Wallach Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za jego wkład do chemii organicznej i chemii przemysłowej przez pionierskie badania na polu związków alicyklicznych[23]
1911 Maria Skłodowska-Curie Uniwersytet Paryski za wydzielenie czystego radu i uzyskanie radu w postaci krystalicznej[24]
1912 Victor Grignard Uniwersytet w Nancy za odkrycie tzw. związku Grignarda, który okazał się wielce pomocny w rozwoju chemii organicznej[25]
Paul Sabatier Uniwersytet w Tuluzie za metodę hydrogenacji związków organicznych w obecności subtelnie rozdrobnionych metali[25]
1913 Alfred Werner Uniwersytet Zuryski za pracę nad wiązaniami atomów w cząsteczkach, które rzuciły nowe światło na wcześniejsze badania i otworzyły nowe pola badań naukowych, szczególnie w chemii nieorganicznej[26]
1914 Theodore William Richards Uniwersytet Harvarda za dokładne określenie mas atomowych dużej liczby pierwiastków chemicznych[27]
1915 Richard Martin Willstätter Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników roślinnych, szczególnie chlorofilu[28]
1916 nagrody nie przyznano[29]
1917 nagrody nie przyznano[30]
1918 Fritz Haber Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie za syntezę amoniaku z pierwiastków składowych: azotu i wodoru[31]
1919 nagrody nie przyznano[32]
1920 Walther Hermann Nernst Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za pracę w zakresie termochemii[33]
1921 Frederick Soddy Uniwersytet Oksfordzki za wkład do chemii związków radioaktywnych, oraz badania pochodzenia i charakteru izotopów[34]
1922 Francis William Aston Uniwersytet Cambridge za odkrycie izotopów wielu pierwiastków niepromieniotwórczych[35]
1923 Fritz Pregl Uniwersytet w Grazu za opracowanie metody mikroanalizy substancji organicznych[36]
1924 nagrody nie przyznano[37]
1925 Richard Adolf Zsigmondy Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za wykazanie heterogenicznej natury roztworów koloidalnych oraz stosowane metody, które stały podstawą współczesnej chemii koloidów[38]
1926 Theodor Svedberg Uniwersytet w Uppsali za prace związane z systemami dyspersyjnymi[39]
1927 Heinrich Otto Wieland Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania nad konstytucją kwasów żółciowych i podobnych substancji[40]
1928 Adolf Otto Reinhold Windaus Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za osiągnięcia w badaniach nad konstytucją steroli i ich związku z witaminami[41]
1929 Arthur Harden Uniwersytet Londyński za badania nad fermentacją cukru i enzymów fermentacyjnych[42]
Hans Karl August Simon von Euler-Chelpin Uniwersytet w Sztokholmie
1930 Hans Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za badania nad konstytucją hemu i chlorofilu oraz w szczególności nad syntezą hemu[43]
1931 Carl Bosch Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
IG Farbenindustrie AG 		za wkład w opracowanie i rozwój chemicznych metod wysokociśnieniowych[44]
Friedrich Bergius
1932 Irving Langmuir General Electric za odkrycia i badania w dziedzinie chemii powierzchni[45]
1933 nagrody nie przyznano[46]
1934 Harold Clayton Urey Uniwersytet Columbia za odkrycie deuteru[47]
1935 Frédéric Joliot Instytut Radowy w Paryżu za syntezę nowych pierwiastków promieniotwórczych[48]
Irene Joliot-Curie
1936 Petrus (Peter) Josephus Wilhelmus Debye Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za wkład w poznanie struktury molekularnej dzięki badaniom nad momentem dipolowym i dyfrakcją promieniowania rentgenowskiego i elektronów w gazach[49]
1937 Walter Norman Haworth Uniwersytet w Birmingham za badania węglowodanów i witaminy C[50]
Paul Karrer Uniwersytet Zuryski za badania karotenoidów, flawin oraz witaminy A i B2[50]
1938 Richard Kuhn Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za badania karotenoidów i witamin[51]
1939 Adolf Friedrich Johann Butenandt Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut 		za badania hormonów płciowych[52]
Leopold Ružička Politechnika Federalna w Zurychu za badania polimetylenów i wyższych terpenów[52]
1940 nagrody nie przyznano[53]
1941 nagrody nie przyznano[54]
1942 nagrody nie przyznano[55]
1943 George de Hevesy Uniwersytet w Sztokholmie za pracę nad wykorzystaniem izotopów jako wskaźników w badaniach procesów chemicznych[56]
1944 Otto Hahn Kaiser-Wilhelm-Institut za odkrycie zjawiska rozszczepienia jądra atomowego[57]
1945 Artturi Ilmari Virtanen Uniwersytet Helsiński za badania i wynalazki w dziedzinie chemii rolniczej i chemii żywności, w szczególności za metodę konserwacji paszy[58]
1946 James Batcheller Sumner Uniwersytet Cornella za odkrycie, że enzymy można krystalizować[59]
John Howard Northrop Instytut Badań Medycznych Rockefellera za preparację enzymów i białek wirusowych w czystej postaci[59]
Wendell Meredith Stanley
1947 sir Robert Robinson Uniwersytet Oksfordzki za badania produktów pochodzenia roślinnego o znaczeniu biologicznym, w szczególności alkaloidów[60]
1948 Arne Wilhelm Kaurin Tiselius Uniwersytet w Uppsali za badania nad metodami analitycznymi elektroforezy i adsorpcji, w szczególności za odkrycia dotyczące złożonej natury białek surowicy[61]
1949 William Francis Giauque Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za wkład w dziedzinie termodynamiki chemicznej, w szczególności dotyczący zachowania substancji w bardzo niskich temperaturach[62]
1950 Otto Diels Uniwersytet Chrystiana Albrechta w Kilonii za odkrycie i rozwój syntezy dienowej[63]
Kurt Alder Uniwersytet Koloński
1951 Edwin Mattison McMillan Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za odkrycia w dziedzinie chemii transuranowców[64]
Glenn Theodore Seaborg
1952 Archer John Martin National Institute for Medical Research za opracowanie chromatografii podziałowej[65]
Richard Laurence Synge Rowett Research Institute
1953 Hermann Staudinger Uniwersytet we Fryburgu za odkrycia w dziedzinie chemii supramolekularnej[66]
1954 Linus Pauling Kalifornijski Instytut Technologiczny za prace nad wiązaniami chemicznymi i ich zastosowanie w wyjaśnieniu budowy związków kompleksowych[67]
1955 Vincent du Vigneaud Uniwersytet Cornella za prace nad ważnymi biochemicznie związkami siarki, w szczególności za pierwszą syntezę hormonu polipeptydowego[68]
1956 sir Cyril Norman Hinshelwood Uniwersytet Oksfordzki za badania nad mechanizmem reakcji chemicznych[69]
Nikołaj Siemionow Akademia Nauk ZSRR
1957 Lord Alexander R. Todd Uniwersytet Cambridge za badania nukleotydów i koenzymów nukleotydowych[70]
1958 Frederick Sanger Uniwersytet Cambridge za badania struktury białek, w szczególności insuliny[71]
1959 Jaroslav Heyrovský Czechosłowacka Akademia Naukowa za odkrycie i rozwój metod analizy polarograficznej[72]
1960 Willard Frank Libby Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za metodę wykorzystującą węgiel 14C do określania wieku w archeologii, geologii, geofizyce i w innych gałęziach nauki[73]
1961 Melvin Calvin[74] Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
1962 Max Ferdinand Perutz[75] Medical Research Council
John Kendrew[75]
1963 Karl Ziegler Towarzystwo Maxa Plancka za badania dotyczące polimerów i zastosowanie związków metaloorganicznych w polimeryzacji[76]
Giulio Natta Politechnika Mediolańska za badania dotyczące polimerów i zastosowanie związków metaloorganicznych w polimeryzacji[76]
1964 Dorothy Crowfoot Hodgkin Uniwersytet Oksfordzki za ustalenie budowy ważnych substancji biochemicznych (m.in. penicyliny i witaminy B12)[77]
1965 Robert Burns Woodward[78] Uniwersytet Harvarda
1966 Robert S. Mulliken[79] Uniwersytet Chicagowski
1967 Manfred Eigen[80] Towarzystwo Maxa Plancka
Ronald George Wreyford Norrish[80] Instytut Chemii Fizycznej w Cambridge
George Porter[80] Royal Institution of Great Britain
1968 Lars Onsager[81] Uniwersytet Yale
1969 Derek H. R. Barton[82] Imperial College London
Odd Hassel[82] Uniwersytet w Oslo
1970 Luis Federico Leloir[83] Instytut Badań Biochemicznych w Buenos Aires
1971 Gerhard Herzberg[84] National Research Council of Canada
1972 Christian B. Anfinsen[85] National Institutes of Health
Stanford Moore[85] Uniwersytet Rockefellera
William H. Stein[85]
1973 Ernst Otto Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za wykonywane niezależnie pionierskie prace w zakresie badań związków metaloorganicznych, tzw. związków sandwiczowych[86]
Geoffrey Wilkinson Imperial College London
1974 Plik:Flory1.jpg Paul J. Flory Uniwersytet Stanforda za osiągnięcia, zarówno teoretyczne jak i eksperymentalne, w dziedzinie chemii fizycznej makromolekuł[87]
1975 John Warcup Cornforth Uniwersytet Sussex za prace dotyczące stereochemii reakcji katalizy enzymatycznej[88]
Vladimir Prelog Politechnika Federalna w Zurychu za badania dotyczące stereochemii związków organicznych i reakcji organicznych[88]
1976 William N. Lipscomb Uniwersytet Harvarda za badania nad strukturą boranów wyjaśniające problemy z wiązaniami chemicznymi[89]
1977 Ilia Prigogine Wolny Uniwersytet w Brukseli
Uniwersytet Teksański w Austin 		za wkład do termodynamiki nierównowagowej, w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych[90]
1978 Peter D. Mitchell Glynn Research Laboratories za wkład dla zrozumienia biologicznego transferu energii dzięki sformułowaniu modelu chemiosmotycznego[91]
1979 Herbert C. Brown Uniwersytet Purdue za rozwój zastosowania związków boru i fosforu w ważnych reagentach w syntezie organicznej[92]
Georg Wittig[92] Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
1980 Paul Berg Uniwersytet Stanforda za podstawowe badania biochemii kwasów nukleinowych ze szczególnym uwzględnieniem rekombinacji DNA[93]
Walter Gilbert Uniwersytet Harvarda za wkład związany z określeniem sekwencji zasad w kwasach nukleinowych[93]
Frederick Sanger Medical Research Council
1981 Ken’ichi Fukui Uniwersytet Kioto za teorie, rozwijane niezależnie od siebie, związane z przebiegiem reakcji chemicznych[94]
Roald Hoffmann Uniwersytet Cornella
1982 Aaron Klug Medical Research Council za rozwinięcie krystalograficznej mikroskopii elektronowej oraz za określenie struktury biologicznie ważnych kompleksów białek z kwasami nukleinowymi[95]
1983 Henry Taube Uniwersytet Stanforda za prace nad mechanizmem reakcji związanych z przeniesieniem elektronu, szczególnie w kompleksach metali[96]
1984 Robert Bruce Merrifield Uniwersytet Rockefellera za rozwinięcie metodologii związanej z syntezą chemiczną na podłożu stałym[97]
1985 Herbert A. Hauptman Medical Foundation of Buffalo za niezwykłe osiągnięcia w rozwoju bezpośrednich metod określania struktury krystalicznej[98]
Jerome Karle United States Naval Research Laboratory
1986 Dudley R. Herschbach Uniwersytet Harvarda za pionierską pracę w zastosowaniu chemiluminescencji podczerwonej do badań dynamiki reakcji chemicznych
za wkład związany z dynamiką elementarnych procesów chemicznych[99]
Plik:Yuan T. Lee 1-1.jpg Yuan T. Lee Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
John C. Polanyi Uniwersytet w Toronto
1987 Donald J. Cram Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za rozwinięcie i zastosowanie cząsteczek o szczególnie selektywnych oddziaływaniach zależnych od struktury[100]
Jean-Marie Lehn Uniwersytet Louis Pasteura
Charles J. Pedersen DuPont
1988 Johann Deisenhofer University of Texas Southwestern Medical Center za określenie struktury centrum reakcji fotosyntetycznej bakterii[101]
Robert Huber Towarzystwo Maxa Plancka
Hartmut Michel
1989 Sidney Altman Uniwersytet Yale za odkrycie katalitycznych właściwości RNA[102]
Thomas R. Cech Uniwersytet Kolorado w Boulder
1990 Elias James Corey Uniwersytet Harvarda za rozwinięcie teorii metodologii syntezy organicznej[103]
1991 Richard Ernst Politechnika Federalna w Zurychu za wkład w rozwój metodologii wysokorozdzielczej spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego[104]
1992 Rudolph Marcus Kalifornijski Instytut Technologiczny za wkład do teorii reakcji przeniesienia elektronu w układach chemicznych[105]
1993 Kary Mullis za metody ukierunkowanej mutagenezy i reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR)[106]
Michael Smith Uniwersytet Kolumbii Brytyjskiej
1994 George Olah Uniwersytet Południowej Kalifornii za pionierskie badania karbokationów oraz ich roli w reakcjach chemicznych węglowodorów[107]
1995 Paul Crutzen Towarzystwo Maxa Plancka za badania reakcji zachodzących w atmosferze (m.in. procesy destrukcji warstwy ozonowej)[108]
Mario Molina Instytut Technologiczny w Massachusetts
F. Sherwood Rowland Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
1996 Robert Curl Uniwersytet Rice za odkrycie fulerenów nowej odmiany węgla (obok grafitu i diamentu) w 1985[109]
sir Harold Kroto Uniwersytet Sussex
Plik:Richard Smalley.jpg Richard Smalley Uniwersytet Rice
1997 Paul Boyer Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za wyjaśnienie mechanizmu enzymatycznego syntezy kwasu adenozynotrifosforowego (ATP)[110]
John Walker Medical Research Council
Jens Skou Uniwersytet Aarhus za odkrycie pierwszego enzymu przenoszącego jony[110]
1998 Walter Kohn Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za rozwój teorii funkcjonału gęstości (Walter Kohn) i metod obliczeniowych w chemii kwantowej (John Pople)[111]
John Pople Uniwersytet Northwestern
1999 Ahmed Zewail Kalifornijski Instytut Technologiczny za badania nad przejściowymi stanami reakcji chemicznych przy użyciu spektroskopii femtosekundowej[112]
2000 Alan Heeger Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za odkrycie i badania nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny[113]
Alan MacDiarmid Uniwersytet Pensylwanii
Hideki Shirakawa Uniwersytet Tsukuba
2001 William Knowles za prace nad katalizą asymetryczną[114]
Ryōji Noyori Uniwersytet Nagoya
Barry Sharpless The Scripps Research Institute
2002 Kurt Wüthrich za badania białek[115]
John Fenn Uniwersytet Virginia Commonwealth
Kōichi Tanaka Shimadzu Corp.
2003 Peter Agre Uniwersytet Johnsa Hopkinsa za badania kanałów w błonach komórkowych[116]
Roderick MacKinnon Uniwersytet Rockefellera
2004 Aaron Ciechanower Technion za odkrycie roli ubikwityn w degradacji białek w organizmie[117]
Awram Herszko
Irwin Rose Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
2005 Yves Chauvin Institut Français du Pétrole za badania mechanizmu reakcji metatezy olefin[118]
Robert Grubbs Kalifornijski Instytut Technologiczny
Richard Schrock Instytut Technologiczny w Massachusetts
2006 Roger Kornberg Uniwersytet Stanforda za badania molekularnego mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych[119]
2007 Gerhard Ertl Towarzystwo Maxa Plancka za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych[120]
2008 Osamu Shimomura Marine Biological Laboratory
University of Massachusetts Medical School 		za odkrycie i rozwój białek zielonej fluorescencji[121]
Martin Chalfie Uniwersytet Columbia
Roger Y. Tsien Uniwersytet Kalifornijski w San Diego
Howard Hughes Medical Institute
2009 Venkatraman Ramakrishnan Medical Research Council za badania nad strukturą i funkcją rybosomu[122]
Thomas Steitz Uniwersytet Yale
Howard Hughes Medical Institute
Ada Yonath Instytut Nauki Weizmann
2010 Richard Heck Uniwersytet Delaware za katalizowane palladem reakcje sprzęgania krzyżowego w syntezie organicznej[123]
Ei'ichi Negishi Uniwersytet Purdue
Akira Suzuki Uniwersytet Hokkaido
2011 Dan Szechtman Technion za odkrycie kwazikryształów[124]
2012 Robert Lefkowitz Howard Hughes Medical Institute
Duke University Medical Center 		za badania nad receptorami sprzężonymi z białkami G[125]
Brian Kobilka Uniwersytet Stanforda
2013 Martin Karplus Uniwersytet w Strasburgu
Uniwersytet Harvarda 		za rozwój wieloskalowych modeli dla złożonych układów chemicznych[126]
Michael Levitt Uniwersytet Stanforda
Arieh Warshel Uniwersytet Południowej Kalifornii
2014 Eric Betzig Janelia Research Campus
Howard Hughes Medical Institute 		za wkład w rozwój mikroskopii fluorescencyjnej wysokiej rozdzielczości[127]
Stefan Hell Towarzystwo Maxa Plancka
Niemieckie Centrum Badań nad Rakiem
William Moerner Uniwersytet Stanforda
2015 Tomas Lindahl Francis Crick Institute
Clare Hall Laboratory 		za badania mechanistyczne nad naprawą DNA[128]
Paul Modrich Howard Hughes Medical Institute
Duke University
Aziz Sancar University of North Carolina
2016 Ben Feringa Uniwersytet w Groningen za zaprojektowanie i syntezę maszyn molekularnych[129]
Jean-Pierre Sauvage Université de Strasbourg I
Fraser Stoddart Northwestern University
2017 Jacques Dubochet Uniwersytet w Lozannie za opracowanie mikroskopii krioelektronowej wysokiej rozdzielczości do ustalania struktury biocząsteczek w roztworze[130]
Joachim Frank Columbia University
Richard Henderson University of Cambridge

Przypisy

  1. ↑ Nomination and Selection of Chemistry Laureates. [w:] Oficjalna strona internetowa [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-20]. (ang.).
  2. ↑ a b c Facts on the Nobel Prize in Chemistry. [w:] Oficjalna strona internetowa „Nobel Prizes” [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-20]. (ang.).
  3. ↑ Alfred Nobel's Will. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-02]. (ang.).
  4. ↑ Jacobus Henricus van 't Hoff. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1901 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical. i Osmotic Pressure and Chemical Equilibrium. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 13 grudnia 1901.
  5. ↑ Bo G. Malmström, Bertil Andersson: The Nobel Prize in Chemistry: The Development of Modern Chemistry. [dostęp 2014-05-19]. (ang.).
  6. ↑ Marcin Kawa: Nagrody Nobla związanie z biotechnologią. [w:] Serwis informacyjny BioTechnolog.pl » Artykuły i publikacje [on-line]. 2004-10-20. [dostęp 2014-05-19]. (pol.).
  7. ↑ Frederick Sanger: The Chemistry of Insulin. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1958 > Nobel Lecture [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-18]. (ang.).; Frederick Sanger – Biographical.
  8. ↑ Frederick Sanger - Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1980 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical. i Determination of Nucleotide Sequences in DNA. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 8 grudnia 1980.
  9. ↑ Maria Skłodowska-Curie. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1911 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical. i Radium and the New Concepts in Chemistry. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 11 grudnia 1911.
  10. ↑ Irène Joliot-Curie. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1935 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical. i Artificial Production of Radioactive Elements. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 12 grudnia 1935.
  11. ↑ Dorothy Crowfoot Hodgkin. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1964 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical. i The X-ray Analysis of Complicated Molecules. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 11 grudnia 1964.
  12. ↑ Ada E. Yonath - Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 2009 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-17]. (ang.).; Biographical.; Hibernating Bears, Antibiotics and the Evolving Ribosome. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 8 grudnia 2009.
  13. ↑ Nobelprize.org: All Nobel Prizes in Chemistry. Nobel Media AB 2013. [dostęp 2014-06-09]. (ang.).
  14. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1901. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  15. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1902. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  16. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1903. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  17. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1904. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  18. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1905. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  19. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1906. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  20. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1907. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  21. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1908. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  22. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1909. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  23. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1910. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  24. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1911. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  25. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1912. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  26. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1913. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  27. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1914. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  28. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1915. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  29. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1916. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  30. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1917. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  31. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1918. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  32. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1919. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  33. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1920. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  34. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1921. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  35. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1922. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  36. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1923. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  37. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1924. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  38. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1925. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  39. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1926. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  40. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1927. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  41. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1928. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  42. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1929. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  43. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1930. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  44. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1931. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  45. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1932. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  46. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1933. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  47. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1934. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  48. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1935. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  49. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1936. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  50. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1937. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  51. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1938. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  52. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1939. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  53. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1940. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  54. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1941. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  55. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1942. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  56. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1943. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  57. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1944. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  58. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1945. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  59. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1946. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  60. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1947. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  61. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1948. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  62. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1949. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  63. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1950. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  64. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1951. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  65. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1952. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  66. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1953. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  67. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1954. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  68. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1955. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  69. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1956. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  70. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1957. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  71. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1958. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  72. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1958. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  73. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1960. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  74. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1961. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  75. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1962. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  76. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1963. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  77. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1964. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  78. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1965. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  79. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1966. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  80. ↑ a b c The Nobel Prize in Chemistry 1967. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  81. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1968. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  82. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1969. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  83. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1970. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  84. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1971. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  85. ↑ a b c The Nobel Prize in Chemistry 1972. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  86. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1973. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  87. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1974. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  88. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1975. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  89. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1976. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  90. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1977. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  91. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1978. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  92. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1979. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  93. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1980. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  94. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1981. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  95. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1982. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  96. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1983. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  97. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1984. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  98. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1985. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  99. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1986. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  100. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1987. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  101. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1988. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  102. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1989. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  103. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1990. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  104. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1991. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  105. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1992. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  106. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1993. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  107. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1994. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  108. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1995. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  109. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1996. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  110. ↑ a b The Nobel Prize in Chemistry 1997. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  111. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1998. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  112. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 1999. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  113. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2000. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  114. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2001. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  115. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2002. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  116. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2003. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  117. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2004. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  118. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2005. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  119. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2006. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  120. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2007. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  121. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2008. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  122. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  123. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2010. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  124. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2011. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  125. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2012. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  126. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2013. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-05]. (ang.).
  127. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2014. Nobel Media AB. [dostęp 2014-10-08]. (ang.).
  128. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2015. Nobel Media AB. [dostęp 2015-10-07]. (ang.).
  129. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2016. Nobel Media AB. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).
  130. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2017. Nobel Media AB. [dostęp 2017-10-04]. (ang.).

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Nagrody Nobla
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Laureaci_Nagrody_Nobla_w_dziedzinie_chemii&oldid=51552678”