Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2014-07

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2014-07-01[edytuj | edytuj kod]

Celiakia – choroba uwarunkowana odpowiedzią immunologiczną organizmu wywołaną przez gluten i związane z nim prolaminy, występująca u osób genetycznie predysponowanych. Charakteryzuje się obecnością objawów klinicznych zależnych od glutenu, obecnością w surowicy przeciwciał specyficznych dla choroby trzewnej, HLA-DQ2 i/lub DQ8 oraz enteropatią. Nieprawidłowa reakcja immunologiczna polega na nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego na grupę białek zbożowych, zwanych prolaminami, a dokładniej na pochodzące z nich frakcje: gliadynę (w pszenicy), sekalinę (w życie), hordeinę (w jęczmieniu). Istnieją sprzeczne dane co do wyłączania owsa (aweniny) z diety, ponieważ wiele badań wskazuje na jego bezpieczeństwo. Owies jest bezpieczny dla 95% pacjentów z chorobą trzewną, jeśli nie jest skażony domieszką innych niedozwolonych ziaren. Czytaj więcej…

2014-07-02[edytuj | edytuj kod]

Newag Impuls – rodzina normalnotorowych elektrycznych zespołów trakcyjnych produkowana przez firmę Newag z Nowego Sącza w kilku wersjach, różniących się liczbą członów i przeznaczeniem. W skład rodziny wchodzą modele 31WE, 35WE, 36WE i 37WE. 18 kwietnia 2011 zawarto pierwszą umowę na dostawę Impulsów z Szybką Koleją Miejską w Warszawie. 1 kwietnia 2012 pierwszy skład 35WE pojechał na testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Węglewie koło Żmigrodu. 24 kwietnia 2012 w wyniku konkursu pociągi nazwano Impuls. Montaż pierwszego egzemplarza 31WE zakończono w grudniu 2012, 5 stycznia 2013 pojazd rozpoczął testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa. 15 stycznia 2013 pojazd został przetransportowany do Warszawy na dalsze testy. W nocy z 18 na 19 lutego 2013 podczas testów na Centralnej Magistrali Kolejowej 31WE osiągnął prędkość 201,4 km/h, zaś podczas ostatniej próby 211,6 km/h ustanawiając rekord Polski dla pojazdów zaprojektowanych i wyprodukowanych wyłącznie w Polsce. Do 21 maja 2014 zamówiono 58 Impulsów. Czytaj więcej…

2014-07-03[edytuj | edytuj kod]

New York Crusade – wielka kampania ewangelizacyjna (inaczej krucjata) przeprowadzona w 1957 roku w Nowym Jorku przez Billy'ego Grahama. Poprzedziły ją dwa lata przygotowań. Trwała od 15 maja do 1 września (tj. 16 tygodni). Była największą kampanią ewangelizacyjną, którą kiedykolwiek zorganizowano w Nowym Jorku. Prócz Grahama do zgromadzonych słuchaczy przemawiali m.in. ówczesny wiceprezydent Richard Nixon oraz pastor Martin Luther King. 97 spotkań ewangelizacyjnych odbyło się w hali sportowej Madison Square Garden (MSG III) przy 50th Street, a średnia liczba słuchaczy wyniosła 17 828. Dodatkowo specjalne spotkania z Grahamem odbywały się na Forest Hills Tennis Stadium (Long Island), Times Square, Yankee Stadium i w kilku innych miejscach. Największe zgromadzenie miało miejsce na Times Square. Przybyło nań 125 000 osób. Krucjata była codziennie relacjonowana przez „The New York Times” oraz „New York Herald Tribune”. Kampania Grahama była krytykowana przez liberalnych teologów, fundamentalistów protestanckich oraz przez zwolenników segregacji rasowej. Nowojorska krucjata ewangelizacyjna zapoczątkowała teleewangelizm – nowy typ religijności, bazujący na mediach. Czytaj więcej…

2014-07-04[edytuj | edytuj kod]

Efekt Dopplera – zjawisko obserwowane dla fal, polegające na powstawaniu różnicy częstotliwości wysyłanej przez źródło fali oraz rejestrowanej przez obserwatora, który porusza się względem źródła fali. Dla fal rozprzestrzeniających się w ośrodku, takich jak na przykład fale dźwiękowe, efekt zależy od prędkości obserwatora oraz źródła względem ośrodka, w którym te fale się rozchodzą. W przypadku fal propagujących się bez udziału ośrodka materialnego, jak na przykład światło w próżni (w ogólności fale elektromagnetyczne), znaczenie ma jedynie różnica prędkości źródła oraz obserwatora. Christian Andreas Doppler jako pierwszy w 1842 r. w swojej publikacji opisał zaobserwowany efekt polegający na zmianie koloru światła pod wpływem ruchu w układzie gwiazd podwójnych. Czytaj więcej…

2014-07-05[edytuj | edytuj kod]

Jeńcy japońscy w czasie II wojny światowej – pojęcie to odnosi się do członków japońskich sił zbrojnych, którzy poddali się głównie siłom alianckim w okresie od ataku na Pearl Harbor do zakończenia działań zbrojnych na Pacyfiku we wrześniu 1945 roku. Szacuje się, że do niewoli aliantów zachodnich w trakcie działań wojennych trafiło około 50 tysięcy jeńców, a do niewoli radzieckiej ponad 500 000 jeńców. Stosunkowo niewielka liczba poddających się w trakcie walk aliantom zachodnim żołnierzy, marynarzy i lotników japońskich była z jednej strony wynikiem indoktrynacji, jakiej poddawały personel własne władze wojskowe nakazując im bić się aż do śmierci, z drugiej zaś tego, że alianci nie byli skorzy do brania jeńców, a wielu żołnierzy japońskich było przekonanych, że ci, którzy się poddadzą i tak zostaną przez nieprzyjaciół zgładzeni. Czytaj więcej…

2014-07-06[edytuj | edytuj kod]

Pacyfikacja Michniowa – masowy mord na ludności cywilnej oraz towarzyszące mu grabieże i podpalenia, dokonane przez okupantów niemieckich w świętokrzyskiej wsi Michniów w dniach 12-13 lipca 1943. W okresie II wojny światowej mieszkańcy Michniowa aktywnie współpracowali z polskim ruchem oporu, w szczególności ze Świętokrzyskimi Zgrupowaniami AK dowodzonymi przez por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. 12 lipca 1943 niemiecka ekspedycja karna częściowo spaliła wieś i zamordowała ponad 100 mieszkańców. W odwecie jeszcze tej samej nocy żołnierze „Ponurego” zaatakowali w rejonie Podłazia pociąg pośpieszny relacji Kraków–Warszawa, zabijając lub raniąc co najmniej kilkunastu Niemców. Następnego dnia niemieccy policjanci powrócili do Michniowa, doszczętnie paląc wieś i mordując niemal wszystkich przebywających tam Polaków. Łącznie ofiarą dokonanej w Michniowie masakry padły co najmniej 204 osoby, w tym 54 kobiety i 48 dzieci. Okupacyjne władze zakazały odbudowy wsi i uprawy okolicznych pól. Po wojnie pacyfikacja Michniowa stała się symbolem niemieckich zbrodni popełnionych na wsi polskiej. Czytaj więcej…

2014-07-07[edytuj | edytuj kod]

Płazy (Amphibia) – gromada zmiennocieplnych kręgowców z grupy czworonogów. Zamieszkują różnorodne siedliska, większość gatunków żyje na lądzie, w gruncie, na drzewach bądź w wodach słodkich. W rozwoju przechodzą stadium larwalne, w którego czasie prowadzą wodny tryb życia, choć niektóre gatunki wykształciły adaptacje behawioralne pozwalające ominąć to ograniczenie. Kijanki przechodzą przeobrażenie, w którego wyniku oddychająca skrzelami larwa staje się dorosłym osobnikiem oddychającym płucami. Wymiana gazowa następuje również przez skórę. Niektóre niewielkie ogoniaste, jak i bezogonowe nie mają płuc i prowadzą całą wymianę gazową przez skórę. Pokrojem ciała przypominają gady, jednak w odróżnieniu od nich nie posiadają błon płodowych w rozwoju ontogenetycznym, w związku z czym ich rozwój musi przebiegać w środowisku wodnym. W związku ze swym rozwojem złożonym i przepuszczalną skórą płazy są wrażliwe na zmiany warunków siedliskowych i zanieczyszczenie środowiska, dlatego stanowią dobre gatunki wskaźnikowe. W ostatnich dekadach odnotowano drastyczny spadek liczebności wielu gatunków płazów na całym świecie. Czytaj więcej…

2014-07-08[edytuj | edytuj kod]

Celiakia – choroba uwarunkowana odpowiedzią immunologiczną organizmu wywołaną przez gluten i związane z nim prolaminy, występująca u osób genetycznie predysponowanych. Charakteryzuje się obecnością objawów klinicznych zależnych od glutenu, obecnością w surowicy przeciwciał specyficznych dla choroby trzewnej, HLA-DQ2 i/lub DQ8 oraz enteropatią. Nieprawidłowa reakcja immunologiczna polega na nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego na grupę białek zbożowych, zwanych prolaminami, a dokładniej na pochodzące z nich frakcje: gliadynę (w pszenicy), sekalinę (w życie), hordeinę (w jęczmieniu). Istnieją sprzeczne dane co do wyłączania owsa (aweniny) z diety, ponieważ wiele badań wskazuje na jego bezpieczeństwo. Owies jest bezpieczny dla 95% pacjentów z chorobą trzewną, jeśli nie jest skażony domieszką innych niedozwolonych ziaren. Czytaj więcej…

2014-07-09[edytuj | edytuj kod]

Newag Impuls – rodzina normalnotorowych elektrycznych zespołów trakcyjnych produkowana przez firmę Newag z Nowego Sącza w kilku wersjach, różniących się liczbą członów i przeznaczeniem. W skład rodziny wchodzą modele 31WE, 35WE, 36WE i 37WE. 18 kwietnia 2011 zawarto pierwszą umowę na dostawę Impulsów z Szybką Koleją Miejską w Warszawie. 1 kwietnia 2012 pierwszy skład 35WE pojechał na testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Węglewie koło Żmigrodu. 24 kwietnia 2012 w wyniku konkursu pociągi nazwano Impuls. Montaż pierwszego egzemplarza 31WE zakończono w grudniu 2012, 5 stycznia 2013 pojazd rozpoczął testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa. 15 stycznia 2013 pojazd został przetransportowany do Warszawy na dalsze testy. W nocy z 18 na 19 lutego 2013 podczas testów na Centralnej Magistrali Kolejowej 31WE osiągnął prędkość 201,4 km/h, zaś podczas ostatniej próby 211,6 km/h ustanawiając rekord Polski dla pojazdów zaprojektowanych i wyprodukowanych wyłącznie w Polsce. Do 21 maja 2014 zamówiono 58 Impulsów. Czytaj więcej…

2014-07-10[edytuj | edytuj kod]

New York Crusade – wielka kampania ewangelizacyjna (inaczej krucjata) przeprowadzona w 1957 roku w Nowym Jorku przez Billy'ego Grahama. Poprzedziły ją dwa lata przygotowań. Trwała od 15 maja do 1 września (tj. 16 tygodni). Była największą kampanią ewangelizacyjną, którą kiedykolwiek zorganizowano w Nowym Jorku. Prócz Grahama do zgromadzonych słuchaczy przemawiali m.in. ówczesny wiceprezydent Richard Nixon oraz pastor Martin Luther King. 97 spotkań ewangelizacyjnych odbyło się w hali sportowej Madison Square Garden (MSG III) przy 50th Street, a średnia liczba słuchaczy wyniosła 17 828. Dodatkowo specjalne spotkania z Grahamem odbywały się na Forest Hills Tennis Stadium (Long Island), Times Square, Yankee Stadium i w kilku innych miejscach. Największe zgromadzenie miało miejsce na Times Square. Przybyło nań 125 000 osób. Krucjata była codziennie relacjonowana przez „The New York Times” oraz „New York Herald Tribune”. Kampania Grahama była krytykowana przez liberalnych teologów, fundamentalistów protestanckich oraz przez zwolenników segregacji rasowej. Nowojorska krucjata ewangelizacyjna zapoczątkowała teleewangelizm – nowy typ religijności, bazujący na mediach. Czytaj więcej…

2014-07-11[edytuj | edytuj kod]

Efekt Dopplera – zjawisko obserwowane dla fal, polegające na powstawaniu różnicy częstotliwości wysyłanej przez źródło fali oraz rejestrowanej przez obserwatora, który porusza się względem źródła fali. Dla fal rozprzestrzeniających się w ośrodku, takich jak na przykład fale dźwiękowe, efekt zależy od prędkości obserwatora oraz źródła względem ośrodka, w którym te fale się rozchodzą. W przypadku fal propagujących się bez udziału ośrodka materialnego, jak na przykład światło w próżni (w ogólności fale elektromagnetyczne), znaczenie ma jedynie różnica prędkości źródła oraz obserwatora. Christian Andreas Doppler jako pierwszy w 1842 r. w swojej publikacji opisał zaobserwowany efekt polegający na zmianie koloru światła pod wpływem ruchu w układzie gwiazd podwójnych. Czytaj więcej…

2014-07-12[edytuj | edytuj kod]

Jeńcy japońscy w czasie II wojny światowej – pojęcie to odnosi się do członków japońskich sił zbrojnych, którzy poddali się głównie siłom alianckim w okresie od ataku na Pearl Harbor do zakończenia działań zbrojnych na Pacyfiku we wrześniu 1945 roku. Szacuje się, że do niewoli aliantów zachodnich w trakcie działań wojennych trafiło około 50 tysięcy jeńców, a do niewoli radzieckiej ponad 500 000 jeńców. Stosunkowo niewielka liczba poddających się w trakcie walk aliantom zachodnim żołnierzy, marynarzy i lotników japońskich była z jednej strony wynikiem indoktrynacji, jakiej poddawały personel własne władze wojskowe nakazując im bić się aż do śmierci, z drugiej zaś tego, że alianci nie byli skorzy do brania jeńców, a wielu żołnierzy japońskich było przekonanych, że ci, którzy się poddadzą i tak zostaną przez nieprzyjaciół zgładzeni. Czytaj więcej…

2014-07-13[edytuj | edytuj kod]

Pacyfikacja Michniowa – masowy mord na ludności cywilnej oraz towarzyszące mu grabieże i podpalenia, dokonane przez okupantów niemieckich w świętokrzyskiej wsi Michniów w dniach 12-13 lipca 1943. W okresie II wojny światowej mieszkańcy Michniowa aktywnie współpracowali z polskim ruchem oporu, w szczególności ze Świętokrzyskimi Zgrupowaniami AK dowodzonymi przez por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. 12 lipca 1943 niemiecka ekspedycja karna częściowo spaliła wieś i zamordowała ponad 100 mieszkańców. W odwecie jeszcze tej samej nocy żołnierze „Ponurego” zaatakowali w rejonie Podłazia pociąg pośpieszny relacji Kraków–Warszawa, zabijając lub raniąc co najmniej kilkunastu Niemców. Następnego dnia niemieccy policjanci powrócili do Michniowa, doszczętnie paląc wieś i mordując niemal wszystkich przebywających tam Polaków. Łącznie ofiarą dokonanej w Michniowie masakry padły co najmniej 204 osoby, w tym 54 kobiety i 48 dzieci. Okupacyjne władze zakazały odbudowy wsi i uprawy okolicznych pól. Po wojnie pacyfikacja Michniowa stała się symbolem niemieckich zbrodni popełnionych na wsi polskiej. Czytaj więcej…

2014-07-14[edytuj | edytuj kod]

Płazy (Amphibia) – gromada zmiennocieplnych kręgowców z grupy czworonogów. Zamieszkują różnorodne siedliska, większość gatunków żyje na lądzie, w gruncie, na drzewach bądź w wodach słodkich. W rozwoju przechodzą stadium larwalne, w którego czasie prowadzą wodny tryb życia, choć niektóre gatunki wykształciły adaptacje behawioralne pozwalające ominąć to ograniczenie. Kijanki przechodzą przeobrażenie, w którego wyniku oddychająca skrzelami larwa staje się dorosłym osobnikiem oddychającym płucami. Wymiana gazowa następuje również przez skórę. Niektóre niewielkie ogoniaste, jak i bezogonowe nie mają płuc i prowadzą całą wymianę gazową przez skórę. Pokrojem ciała przypominają gady, jednak w odróżnieniu od nich nie posiadają błon płodowych w rozwoju ontogenetycznym, w związku z czym ich rozwój musi przebiegać w środowisku wodnym. W związku ze swym rozwojem złożonym i przepuszczalną skórą płazy są wrażliwe na zmiany warunków siedliskowych i zanieczyszczenie środowiska, dlatego stanowią dobre gatunki wskaźnikowe. W ostatnich dekadach odnotowano drastyczny spadek liczebności wielu gatunków płazów na całym świecie. Czytaj więcej…

2014-07-15[edytuj | edytuj kod]

Dziobak − prowadzący częściowo wodny tryb życia endemiczny dla wschodnich stanów Australii (w tym Tasmanii) gatunek ssaka z grupy stekowców, jedynych członków tej gromady składających jaja. Jest ostatnim istniejącym do dziś przedstawicielem swego rodzaju i rodziny, choć znaleziono skamieniałości licznych przedstawicieli tych taksonów. Ma wiele nietypowych cech: składa jaja, wydziela jad, ma dziób przypominający kształtem dziób kaczki, ogon bobra, futro wydry. Samiec posiada na tylnych łapach ostrogi wydzielające jad zdolny wywołać silny ból u człowieka. Unikatowe cechy dziobaka czynią go ważnym obiektem badań biologii ewolucyjnej i czynią zeń ikonę Australii. Wybierano go jako maskotkę imprez narodowych, przedstawia go też rewers australijskiej dwudziestocentówki. Stanowi także zwierzęcy symbol Nowej Południowej Walii. Do początku XX wieku polowano na niego dla futra, obecnie podlega ochronie w całym zasięgu swego występowania. Choć programy rozmnażania w niewoli odniosły bardzo ograniczony sukces, a dziobak jest wrażliwy na zanieczyszczenie środowiska, nie jest bezpośrednio zagrożony wyginięciem. Czytaj więcej…

2014-07-16[edytuj | edytuj kod]

Newag Impuls – rodzina normalnotorowych elektrycznych zespołów trakcyjnych produkowana przez firmę Newag z Nowego Sącza w kilku wersjach, różniących się liczbą członów i przeznaczeniem. W skład rodziny wchodzą modele 31WE, 35WE, 36WE i 37WE. 18 kwietnia 2011 zawarto pierwszą umowę na dostawę Impulsów z Szybką Koleją Miejską w Warszawie. 1 kwietnia 2012 pierwszy skład 35WE pojechał na testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Węglewie koło Żmigrodu. 24 kwietnia 2012 w wyniku konkursu pociągi nazwano Impuls. Montaż pierwszego egzemplarza 31WE zakończono w grudniu 2012, 5 stycznia 2013 pojazd rozpoczął testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa. 15 stycznia 2013 pojazd został przetransportowany do Warszawy na dalsze testy. W nocy z 18 na 19 lutego 2013 podczas testów na Centralnej Magistrali Kolejowej 31WE osiągnął prędkość 201,4 km/h, zaś podczas ostatniej próby 211,6 km/h ustanawiając rekord Polski dla pojazdów zaprojektowanych i wyprodukowanych wyłącznie w Polsce. Do 21 maja 2014 zamówiono 58 Impulsów. Czytaj więcej…

2014-07-17[edytuj | edytuj kod]

New York Crusade – wielka kampania ewangelizacyjna (inaczej krucjata) przeprowadzona w 1957 roku w Nowym Jorku przez Billy'ego Grahama. Poprzedziły ją dwa lata przygotowań. Trwała od 15 maja do 1 września (tj. 16 tygodni). Była największą kampanią ewangelizacyjną, którą kiedykolwiek zorganizowano w Nowym Jorku. Prócz Grahama do zgromadzonych słuchaczy przemawiali m.in. ówczesny wiceprezydent Richard Nixon oraz pastor Martin Luther King. 97 spotkań ewangelizacyjnych odbyło się w hali sportowej Madison Square Garden (MSG III) przy 50th Street, a średnia liczba słuchaczy wyniosła 17 828. Dodatkowo specjalne spotkania z Grahamem odbywały się na Forest Hills Tennis Stadium (Long Island), Times Square, Yankee Stadium i w kilku innych miejscach. Największe zgromadzenie miało miejsce na Times Square. Przybyło nań 125 000 osób. Krucjata była codziennie relacjonowana przez „The New York Times” oraz „New York Herald Tribune”. Kampania Grahama była krytykowana przez liberalnych teologów, fundamentalistów protestanckich oraz przez zwolenników segregacji rasowej. Nowojorska krucjata ewangelizacyjna zapoczątkowała teleewangelizm – nowy typ religijności, bazujący na mediach. Czytaj więcej…

2014-07-18[edytuj | edytuj kod]

Efekt Dopplera – zjawisko obserwowane dla fal, polegające na powstawaniu różnicy częstotliwości wysyłanej przez źródło fali oraz rejestrowanej przez obserwatora, który porusza się względem źródła fali. Dla fal rozprzestrzeniających się w ośrodku, takich jak na przykład fale dźwiękowe, efekt zależy od prędkości obserwatora oraz źródła względem ośrodka, w którym te fale się rozchodzą. W przypadku fal propagujących się bez udziału ośrodka materialnego, jak na przykład światło w próżni (w ogólności fale elektromagnetyczne), znaczenie ma jedynie różnica prędkości źródła oraz obserwatora. Christian Andreas Doppler jako pierwszy w 1842 r. w swojej publikacji opisał zaobserwowany efekt polegający na zmianie koloru światła pod wpływem ruchu w układzie gwiazd podwójnych. Czytaj więcej…

2014-07-19[edytuj | edytuj kod]

Bitwa o Buna-Gona – jeden z najważniejszych epizodów walk na Nowej Gwinei podczas II wojny światowej na Pacyfiku. Krwawe zmagania trwające od połowy listopada 1942 niemal do końca stycznia 1943 roku zakończyły się zwycięstwem aliantów, ale zwycięstwo to zostało okupione znacznie większymi stratami niż lepiej znane opinii publicznej walki o Guadalcanal. W rezultacie klęsk pod Buna-Gona i na Guadalcanalu, Japończycy nie byli w stanie zrealizować swego planu zablokowania Australii i przecięcia jej szlaków komunikacyjnych ze Stanami Zjednoczonymi i musieli przejść na wszystkich frontach walk na południowo-zachodnim Pacyfiku do obrony. Czytaj więcej…

2014-07-20[edytuj | edytuj kod]

Pacyfikacja Michniowa – masowy mord na ludności cywilnej oraz towarzyszące mu grabieże i podpalenia, dokonane przez okupantów niemieckich w świętokrzyskiej wsi Michniów w dniach 12-13 lipca 1943. W okresie II wojny światowej mieszkańcy Michniowa aktywnie współpracowali z polskim ruchem oporu, w szczególności ze Świętokrzyskimi Zgrupowaniami AK dowodzonymi przez por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. 12 lipca 1943 niemiecka ekspedycja karna częściowo spaliła wieś i zamordowała ponad 100 mieszkańców. W odwecie jeszcze tej samej nocy żołnierze „Ponurego” zaatakowali w rejonie Podłazia pociąg pośpieszny relacji Kraków–Warszawa, zabijając lub raniąc co najmniej kilkunastu Niemców. Następnego dnia niemieccy policjanci powrócili do Michniowa, doszczętnie paląc wieś i mordując niemal wszystkich przebywających tam Polaków. Łącznie ofiarą dokonanej w Michniowie masakry padły co najmniej 204 osoby, w tym 54 kobiety i 48 dzieci. Okupacyjne władze zakazały odbudowy wsi i uprawy okolicznych pól. Po wojnie pacyfikacja Michniowa stała się symbolem niemieckich zbrodni popełnionych na wsi polskiej. Czytaj więcej…

2014-07-21[edytuj | edytuj kod]

Bjørnstjerne Martinius Bjørnson (ur. 8 grudnia 1832 w Kvikne, zm. 26 kwietnia 1910 w Paryżu) – norweski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1903). W laudacji doceniono jego „wzniosłą i różnorodną poezję, która zawsze odznaczała się świeżością natchnienia i niezwykłą czystością ducha” oraz „talent epicki i dramatyczny”. Przez wydawnictwo Gyldendal, a później także przez światowych krytyków, uznany za jednego z czterech najwybitniejszych pisarzy norweskich (wraz z Henrikiem Ibsenem, Jonasem Lie i Alexandrem Kiellandem). Pozostawił po sobie bogatą i zróżnicowaną spuściznę: opowiadania, sztuki, wiersze, powieści, artykuły, przemówienia i ogromną ilość listów. Czytaj więcej…

2014-07-22[edytuj | edytuj kod]

Dziobak − prowadzący częściowo wodny tryb życia endemiczny dla wschodnich stanów Australii (w tym Tasmanii) gatunek ssaka z grupy stekowców, jedynych członków tej gromady składających jaja. Jest ostatnim istniejącym do dziś przedstawicielem swego rodzaju i rodziny, choć znaleziono skamieniałości licznych przedstawicieli tych taksonów. Ma wiele nietypowych cech: składa jaja, wydziela jad, ma dziób przypominający kształtem dziób kaczki, ogon bobra, futro wydry. Samiec posiada na tylnych łapach ostrogi wydzielające jad zdolny wywołać silny ból u człowieka. Unikatowe cechy dziobaka czynią go ważnym obiektem badań biologii ewolucyjnej i czynią zeń ikonę Australii. Wybierano go jako maskotkę imprez narodowych, przedstawia go też rewers australijskiej dwudziestocentówki. Stanowi także zwierzęcy symbol Nowej Południowej Walii. Do początku XX wieku polowano na niego dla futra, obecnie podlega ochronie w całym zasięgu swego występowania. Choć programy rozmnażania w niewoli odniosły bardzo ograniczony sukces, a dziobak jest wrażliwy na zanieczyszczenie środowiska, nie jest bezpośrednio zagrożony wyginięciem. Czytaj więcej…

2014-07-23[edytuj | edytuj kod]

Newag Impuls – rodzina normalnotorowych elektrycznych zespołów trakcyjnych produkowana przez firmę Newag z Nowego Sącza w kilku wersjach, różniących się liczbą członów i przeznaczeniem. W skład rodziny wchodzą modele 31WE, 35WE, 36WE i 37WE. 18 kwietnia 2011 zawarto pierwszą umowę na dostawę Impulsów z Szybką Koleją Miejską w Warszawie. 1 kwietnia 2012 pierwszy skład 35WE pojechał na testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Węglewie koło Żmigrodu. 24 kwietnia 2012 w wyniku konkursu pociągi nazwano Impuls. Montaż pierwszego egzemplarza 31WE zakończono w grudniu 2012, 5 stycznia 2013 pojazd rozpoczął testy na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa. 15 stycznia 2013 pojazd został przetransportowany do Warszawy na dalsze testy. W nocy z 18 na 19 lutego 2013 podczas testów na Centralnej Magistrali Kolejowej 31WE osiągnął prędkość 201,4 km/h, zaś podczas ostatniej próby 211,6 km/h ustanawiając rekord Polski dla pojazdów zaprojektowanych i wyprodukowanych wyłącznie w Polsce. Do 21 maja 2014 zamówiono 58 Impulsów. Czytaj więcej…

2014-07-24[edytuj | edytuj kod]

Bitwa o Manilę (tag. Laban ng Maynila, ang. Liberation of Manila) – trwający od 3 lutego do 3 marca 1945 roku bój, będący częścią II wojny światowej na Pacyfiku, mający na celu wyzwolenie okupowanej przez Japończyków stolicy Filipin, Manili. Była to decydująca – choć nie ostatnia – faza kampanii filipińskiej. Trwające 29 dni zmagania, które spowodowały ogromne straty wśród ludności cywilnej i doprowadziły do całkowitego zniszczenia wielu dzielnic, zakończyły niemal trzyletnią japońską okupację miasta. Czytaj więcej…

2014-07-25[edytuj | edytuj kod]

Efekt Dopplera – zjawisko obserwowane dla fal, polegające na powstawaniu różnicy częstotliwości wysyłanej przez źródło fali oraz rejestrowanej przez obserwatora, który porusza się względem źródła fali. Dla fal rozprzestrzeniających się w ośrodku, takich jak na przykład fale dźwiękowe, efekt zależy od prędkości obserwatora oraz źródła względem ośrodka, w którym te fale się rozchodzą. W przypadku fal propagujących się bez udziału ośrodka materialnego, jak na przykład światło w próżni (w ogólności fale elektromagnetyczne), znaczenie ma jedynie różnica prędkości źródła oraz obserwatora. Christian Andreas Doppler jako pierwszy w 1842 r. w swojej publikacji opisał zaobserwowany efekt polegający na zmianie koloru światła pod wpływem ruchu w układzie gwiazd podwójnych. Czytaj więcej…

2014-07-26[edytuj | edytuj kod]

Bitwa o Buna-Gona – jeden z najważniejszych epizodów walk na Nowej Gwinei podczas II wojny światowej na Pacyfiku. Krwawe zmagania trwające od połowy listopada 1942 niemal do końca stycznia 1943 roku zakończyły się zwycięstwem aliantów, ale zwycięstwo to zostało okupione znacznie większymi stratami niż lepiej znane opinii publicznej walki o Guadalcanal. W rezultacie klęsk pod Buna-Gona i na Guadalcanalu, Japończycy nie byli w stanie zrealizować swego planu zablokowania Australii i przecięcia jej szlaków komunikacyjnych ze Stanami Zjednoczonymi i musieli przejść na wszystkich frontach walk na południowo-zachodnim Pacyfiku do obrony. Czytaj więcej…

2014-07-27[edytuj | edytuj kod]

Pacyfikacja Michniowa – masowy mord na ludności cywilnej oraz towarzyszące mu grabieże i podpalenia, dokonane przez okupantów niemieckich w świętokrzyskiej wsi Michniów w dniach 12-13 lipca 1943. W okresie II wojny światowej mieszkańcy Michniowa aktywnie współpracowali z polskim ruchem oporu, w szczególności ze Świętokrzyskimi Zgrupowaniami AK dowodzonymi przez por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. 12 lipca 1943 niemiecka ekspedycja karna częściowo spaliła wieś i zamordowała ponad 100 mieszkańców. W odwecie jeszcze tej samej nocy żołnierze „Ponurego” zaatakowali w rejonie Podłazia pociąg pośpieszny relacji Kraków–Warszawa, zabijając lub raniąc co najmniej kilkunastu Niemców. Następnego dnia niemieccy policjanci powrócili do Michniowa, doszczętnie paląc wieś i mordując niemal wszystkich przebywających tam Polaków. Łącznie ofiarą dokonanej w Michniowie masakry padły co najmniej 204 osoby, w tym 54 kobiety i 48 dzieci. Okupacyjne władze zakazały odbudowy wsi i uprawy okolicznych pól. Po wojnie pacyfikacja Michniowa stała się symbolem niemieckich zbrodni popełnionych na wsi polskiej. Czytaj więcej…

2014-07-28[edytuj | edytuj kod]

Bjørnstjerne Martinius Bjørnson (ur. 8 grudnia 1832 w Kvikne, zm. 26 kwietnia 1910 w Paryżu) – norweski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1903). W laudacji doceniono jego „wzniosłą i różnorodną poezję, która zawsze odznaczała się świeżością natchnienia i niezwykłą czystością ducha” oraz „talent epicki i dramatyczny”. Przez wydawnictwo Gyldendal, a później także przez światowych krytyków, uznany za jednego z czterech najwybitniejszych pisarzy norweskich (wraz z Henrikiem Ibsenem, Jonasem Lie i Alexandrem Kiellandem). Pozostawił po sobie bogatą i zróżnicowaną spuściznę: opowiadania, sztuki, wiersze, powieści, artykuły, przemówienia i ogromną ilość listów. Czytaj więcej…

2014-07-29[edytuj | edytuj kod]

Dziobak − prowadzący częściowo wodny tryb życia endemiczny dla wschodnich stanów Australii (w tym Tasmanii) gatunek ssaka z grupy stekowców, jedynych członków tej gromady składających jaja. Jest ostatnim istniejącym do dziś przedstawicielem swego rodzaju i rodziny, choć znaleziono skamieniałości licznych przedstawicieli tych taksonów. Ma wiele nietypowych cech: składa jaja, wydziela jad, ma dziób przypominający kształtem dziób kaczki, ogon bobra, futro wydry. Samiec posiada na tylnych łapach ostrogi wydzielające jad zdolny wywołać silny ból u człowieka. Unikatowe cechy dziobaka czynią go ważnym obiektem badań biologii ewolucyjnej i czynią zeń ikonę Australii. Wybierano go jako maskotkę imprez narodowych, przedstawia go też rewers australijskiej dwudziestocentówki. Stanowi także zwierzęcy symbol Nowej Południowej Walii. Do początku XX wieku polowano na niego dla futra, obecnie podlega ochronie w całym zasięgu swego występowania. Choć programy rozmnażania w niewoli odniosły bardzo ograniczony sukces, a dziobak jest wrażliwy na zanieczyszczenie środowiska, nie jest bezpośrednio zagrożony wyginięciem. Czytaj więcej…

2014-07-30[edytuj | edytuj kod]

Egzekucje uliczne w Warszawie (1943-1944) – masowe egzekucje polskich zakładników przeprowadzane przez okupantów niemieckich na ulicach Warszawy. Pierwsze egzekucje na ulicach stolicy miały miejsce w połowie października 1943, wkrótce po objęciu stanowiska Dowódcy SS i Policji na dystrykt warszawski przez SS-Brigadeführera Franza Kutscherę. W okresie jego rządów zamordowano w Warszawie około 5000 Polaków, z czego co najmniej 1200 stracono bezpośrednio na ulicach miasta. W gronie ofiar znajdowali się przede wszystkim zwykli warszawiacy zatrzymani podczas masowych łapanek. Niemcy zrezygnowali z jawnych egzekucji ulicznych w połowie lutego 1944 – po udanym zamachu na Kutscherę przeprowadzonym przez żołnierzy Kedywu Armii Krajowej. Czytaj więcej…

2014-07-31[edytuj | edytuj kod]

Bitwa o Manilę (tag. Laban ng Maynila, ang. Liberation of Manila) – trwający od 3 lutego do 3 marca 1945 roku bój, będący częścią II wojny światowej na Pacyfiku, mający na celu wyzwolenie okupowanej przez Japończyków stolicy Filipin, Manili. Była to decydująca – choć nie ostatnia – faza kampanii filipińskiej. Trwające 29 dni zmagania, które spowodowały ogromne straty wśród ludności cywilnej i doprowadziły do całkowitego zniszczenia wielu dzielnic, zakończyły niemal trzyletnią japońską okupację miasta. Czytaj więcej…