Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2014-03

Archiwum ekspozycji Artykułów na Medal

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

• 2004
• 2005
• 2006
• 2007 styczeń-czerwiec
• 2007 lipiec-październik
• 2007 listopad
• 2007 grudzień

• 2008
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2009
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2010
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2011
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2012
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2013
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2014
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2015
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2016
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2017
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2018
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2019
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

• 2020
• styczeń
• luty
• marzec
• kwiecień
• maj
• czerwiec
• lipiec
• sierpień
• wrzesień
• październik
• listopad
• grudzień

2014-03-01

Babakotia – wymarły rodzaj średniej wielkości lemura, naczelnego z grupy Strepsirrhini z Madagaskaru. Obejmuje pojedynczy gatunek: Babakotia radofilai. Razem z Palaeopropithecus, Archaeoindris i Mesopropithecus tworzy rodzinę Palaeopropithecidae nazywaną po angielsku sloth lemurs (ang. sloth znaczy leniwce). Nazwa rodzajowa Babakotia pochodzi od malgaskiej nazwy indrisa, babakoto, bliskiego krewnego Palaeopropithecidae. Z powodu cech morfologicznych wyglądających na etap przejściowy pomiędzy powolnymi mniejszymi lemurami przypominającymi leniwca i bardziej zaawansowanymi wielkimi ich przedstawicielami rodzaj pomógł ustalić pokrewieństwo pomiędzy obiema grupami i blisko z nimi spokrewnionymi, również wymarłymi Archaeolemuridae. Czytaj więcej…

2014-03-02

Srebrna Biblia (łac. Codex Argenteus) – pochodzący z VI wieku, pisany srebrnym tuszem, kodeks purpurowy, zawierający tekst czterech Ewangelii w języku gockim według przekładu dokonanego przez Wulfilę. Pierwotnie zawierał 336 kart, z których zachowało się 188. Przechowywany jest w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali (1 karta w Spirze). Znana historia kodeksu zaczyna się w XVI wieku, wcześniejsza jego historia oraz miejsce powstania jest przedmiotem spekulacji. Powstało kilka hipotez usiłujących odtworzyć wczesną historię kodeksu. Jest najstarszym tekstem germańskim i jednym z najcenniejszych rękopisów świata. W 2011 został wpisany na listę obiektów dziedzictwa dokumentacyjnego Pamięć Świata. Kodeks jest cytowany w krytycznych wydaniach tekstu Nowego Testamentu. Był wielokrotnie wydawany, niektóre z wydań były przeznaczone dla filologów, inne dla krytyków tekstu, a jeszcze inne dla paleografów. Czytaj więcej…

2014-03-03

Szop pracz (Procyon lotor) – gatunek średnich rozmiarów ssaka z rodziny szopowatych (Procyonidae) pochodzący z Ameryki Północnej. Największy przedstawiciel rodziny szopowatych, o ciele długości od 40 do 70 cm i masie 3,5–9 kg, zazwyczaj aktywny w nocy. Szop jest wszystkożerny, a jego dieta zawiera w 40% bezkręgowce, w 33% – rośliny i w 27% – kręgowce. Sierść szopa o szarym kolorze w 90% składa się z gęstego podszerstka, który chroni przed zimnem. Najbardziej charakterystyczne cechy szopa pracza to niezwykle zręczne przednie łapy i czarny wzór maski wokół oczu; są one elementami mitologii kilku szczepów Indian. Szopy znane są z inteligencji; badania wykazują, że zwierzęta te przechowują w pamięci rozwiązania zadań nawet przez trzy lata. Czytaj więcej…

2014-03-04

Fundacja dobrowska, zwana także Dobrowszczyzną, była anonimowym lub nieudokumentowanym nadaniem części prywatnych dóbr ziemskich w Wielkopolsce na rzecz zakonu cystersów i jego misji ewangelizacyjnej wśród pogańskich Prusów. Nazwa fundacji pochodzi od wsi Dobrów w województwie wielkopolskim. Zespół dóbr obejmował obok Dobrowa także kilka innych wsi: Leszno, Rzuchów, Szadów i Kwiatków. Fundację najczęściej wiąże się z postacią domniemanego arcybiskupa gnieźnieńskiego, błogosławionego Bogumiła. Zdaniem części badaczy ten arcybiskup miał pochodzić z rycerskiego rodu Leszczyców, być dobroczyńcą zakonu cystersów i zasiadać na stolicy gnieźnieńskiej w latach 1187–1199, a następnie wybudować w Dobrowie erem, gdzie rzekomo zamieszkiwał przez pięć lat jako pustelnik. Czytaj więcej…

2014-03-05

Sos tatarski – sos zimny sporządzany z majonezu. W wersji wiedeńskiej dodaje się do niego pokrajane korniszony, kapary i natkę pietruszki. W wersji francuskiej z majonezem łączy się roztarte żółtko ugotowanego na twardo jaja i jego posiekane białko oraz drobno posiekany szczypiorek. Można go także sporządzić, dodając do majonezu roztarte żółtko jaj, szczypiorek, korniszony i drobno posiekane grzyby marynowane. Jest dodatkiem do wędlin, zimnych mięs, jaj na twardo, śledzi i ogólnie ryb na zimno. Sos tatarski należy do dań typowych dla kuchni polskiej. W Anglii i Australii jest on popularnym dodatkiem do fish and chips. Czytaj więcej...

2014-03-06

Matti Ensio Nykänen (ur. 17 lipca 1963 w Jyväskyli) – fiński skoczek narciarski, reprezentant klubu Jyväskylän Hiihtoseura, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i mistrzostw świata w lotach, trener narciarski. Uznawany za najlepszego skoczka narciarskiego w dziejach, przez znawców narciarstwa uważany również za największy talent w historii dyscypliny. Swój pierwszy skok oddał w 1970 w wieku siedmiu lat. Mistrzostwo olimpijskie zdobywał czterokrotnie (trzy indywidualne i jedno drużynowe), wicemistrzostwo – jednokrotnie. Pozostaje jedynym skoczkiem w dziejach, który indywidualnie wygrał przynajmniej raz Puchar Świata, złoty medal igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata, mistrzostw świata w lotach oraz Turniej Czterech Skoczni. Po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem, jego pierwsza płyta uzyskała status złotej. Został również celebrytą i bohaterem wielu głośnych skandali, związanych z nadużywaniem alkoholu i agresywnym zachowaniem. Czytaj więcej…

2014-03-07

Zbrodnia w Piaśnicy – szereg zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich w lasach piaśnickich w pobliżu Wejherowa. Masowe egzekucje w Piaśnicy rozpoczęły się pod koniec października 1939 i były kontynuowane do początków kwietnia 1940. Stanowiły element tzw. akcji „Inteligencja”, a ich wykonawcami byli funkcjonariusze SS oraz członkowie paramilitarnego Selbstschutzu. Historycy oceniają, że ofiarą ludobójstwa dokonanego w lasach piaśnickich padło od 12 tys. do 14 tys. ludzi. W gronie ofiar znaleźli się liczni przedstawiciele polskiej inteligencji z Pomorza Gdańskiego, a także osoby narodowości polskiej, czeskiej i niemieckiej przywiezione z głębi Rzeszy. Piaśnica stanowi największe, po KL Stutthof, miejsce kaźni ludności polskiej na Pomorzu w okresie II wojny światowej. Nazywana jest czasem „pomorskim Katyniem” lub „Kaszubską Golgotą”. Czytaj więcej…

2014-03-08

Babakotia – wymarły rodzaj średniej wielkości lemura, naczelnego z grupy Strepsirrhini z Madagaskaru. Obejmuje pojedynczy gatunek: Babakotia radofilai. Razem z Palaeopropithecus, Archaeoindris i Mesopropithecus tworzy rodzinę Palaeopropithecidae nazywaną po angielsku sloth lemurs (ang. sloth znaczy leniwce). Nazwa rodzajowa Babakotia pochodzi od malgaskiej nazwy indrisa, babakoto, bliskiego krewnego Palaeopropithecidae. Z powodu cech morfologicznych wyglądających na etap przejściowy pomiędzy powolnymi mniejszymi lemurami przypominającymi leniwca i bardziej zaawansowanymi wielkimi ich przedstawicielami rodzaj pomógł ustalić pokrewieństwo pomiędzy obiema grupami i blisko z nimi spokrewnionymi, również wymarłymi Archaeolemuridae. Czytaj więcej…

2014-03-09

Srebrna Biblia (łac. Codex Argenteus) – pochodzący z VI wieku, pisany srebrnym tuszem, kodeks purpurowy, zawierający tekst czterech Ewangelii w języku gockim według przekładu dokonanego przez Wulfilę. Pierwotnie zawierał 336 kart, z których zachowało się 188. Przechowywany jest w bibliotece Uniwersytetu w Uppsali (1 karta w Spirze). Znana historia kodeksu zaczyna się w XVI wieku, wcześniejsza jego historia oraz miejsce powstania jest przedmiotem spekulacji. Powstało kilka hipotez usiłujących odtworzyć wczesną historię kodeksu. Jest najstarszym tekstem germańskim i jednym z najcenniejszych rękopisów świata. W 2011 został wpisany na listę obiektów dziedzictwa dokumentacyjnego Pamięć Świata. Kodeks jest cytowany w krytycznych wydaniach tekstu Nowego Testamentu. Był wielokrotnie wydawany, niektóre z wydań były przeznaczone dla filologów, inne dla krytyków tekstu, a jeszcze inne dla paleografów. Czytaj więcej…

2014-03-10

Szop pracz (Procyon lotor) – gatunek średnich rozmiarów ssaka z rodziny szopowatych (Procyonidae) pochodzący z Ameryki Północnej. Największy przedstawiciel rodziny szopowatych, o ciele długości od 40 do 70 cm i masie 3,5–9 kg, zazwyczaj aktywny w nocy. Szop jest wszystkożerny, a jego dieta zawiera w 40% bezkręgowce, w 33% – rośliny i w 27% – kręgowce. Sierść szopa o szarym kolorze w 90% składa się z gęstego podszerstka, który chroni przed zimnem. Najbardziej charakterystyczne cechy szopa pracza to niezwykle zręczne przednie łapy i czarny wzór maski wokół oczu; są one elementami mitologii kilku szczepów Indian. Szopy znane są z inteligencji; badania wykazują, że zwierzęta te przechowują w pamięci rozwiązania zadań nawet przez trzy lata. Czytaj więcej…

2014-03-11

Galaxias pedderensis – endemiczny gatunek ryby słodkowodnej z rodziny galaksowatych (Galaxiidae). Pierwotnie ryby z tego gatunku zamieszkiwały jezioro Pedder w południowo-zachodniej części Tasmanii (wyspy położonej na południe od Australii). Od 1996 roku uznawany przez IUCN za krytycznie zagrożony, wówczas również po raz ostatni zaobserwowany w naturalnym środowisku. W celu ratowania Galaxias pedderensis został on sztucznie wprowadzony do jeziora Oberon w łańcuchu górskim Arthur Range. Rodzina ryb galaksowatych jest najbardziej zróżnicowaną rodziną słodkowodnych ryb żyjących na Tasmanii. Spośród 15 gatunków występujących na Tasmanii aż 10 zalicza się do rodzaju Galaxias, cztery do Paragalaxias, jeden zaś do do rodzaju Galaxiella. Ponadto dziesięć gatunków ryb jest endemitami. Australijska Agencja ds. Ochrony Przyrody spośród sześciu endemicznych gatunków ryb z rodzaju Galaxias aż czterem nadała status zagrożonego lub krytycznie zagrożonego. Galaxias pedderensis uważa się obecnie za gatunek najbardziej zagrożony wymarciem. Czytaj więcej…

2014-03-12

Sos tatarski – sos zimny sporządzany z majonezu. W wersji wiedeńskiej dodaje się do niego pokrajane korniszony, kapary i natkę pietruszki. W wersji francuskiej z majonezem łączy się roztarte żółtko ugotowanego na twardo jaja i jego posiekane białko oraz drobno posiekany szczypiorek. Można go także sporządzić, dodając do majonezu roztarte żółtko jaj, szczypiorek, korniszony i drobno posiekane grzyby marynowane. Jest dodatkiem do wędlin, zimnych mięs, jaj na twardo, śledzi i ogólnie ryb na zimno. Sos tatarski należy do dań typowych dla kuchni polskiej. W Anglii i Australii jest on popularnym dodatkiem do fish and chips. Czytaj więcej...

2014-03-13

Matti Ensio Nykänen (ur. 17 lipca 1963 w Jyväskyli) – fiński skoczek narciarski, reprezentant klubu Jyväskylän Hiihtoseura, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i mistrzostw świata w lotach, trener narciarski. Uznawany za najlepszego skoczka narciarskiego w dziejach, przez znawców narciarstwa uważany również za największy talent w historii dyscypliny. Swój pierwszy skok oddał w 1970 w wieku siedmiu lat. Mistrzostwo olimpijskie zdobywał czterokrotnie (trzy indywidualne i jedno drużynowe), wicemistrzostwo – jednokrotnie. Pozostaje jedynym skoczkiem w dziejach, który indywidualnie wygrał przynajmniej raz Puchar Świata, złoty medal igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata, mistrzostw świata w lotach oraz Turniej Czterech Skoczni. Po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem, jego pierwsza płyta uzyskała status złotej. Został również celebrytą i bohaterem wielu głośnych skandali, związanych z nadużywaniem alkoholu i agresywnym zachowaniem. Czytaj więcej…

2014-03-14

Zbrodnia w Piaśnicy – szereg zbiorowych egzekucji przeprowadzonych przez okupantów niemieckich w lasach piaśnickich w pobliżu Wejherowa. Masowe egzekucje w Piaśnicy rozpoczęły się pod koniec października 1939 i były kontynuowane do początków kwietnia 1940. Stanowiły element tzw. akcji „Inteligencja”, a ich wykonawcami byli funkcjonariusze SS oraz członkowie paramilitarnego Selbstschutzu. Historycy oceniają, że ofiarą ludobójstwa dokonanego w lasach piaśnickich padło od 12 tys. do 14 tys. ludzi. W gronie ofiar znaleźli się liczni przedstawiciele polskiej inteligencji z Pomorza Gdańskiego, a także osoby narodowości polskiej, czeskiej i niemieckiej przywiezione z głębi Rzeszy. Piaśnica stanowi największe, po KL Stutthof, miejsce kaźni ludności polskiej na Pomorzu w okresie II wojny światowej. Nazywana jest czasem „pomorskim Katyniem” lub „Kaszubską Golgotą”. Czytaj więcej…

2014-03-15

Babakotia – wymarły rodzaj średniej wielkości lemura, naczelnego z grupy Strepsirrhini z Madagaskaru. Obejmuje pojedynczy gatunek: Babakotia radofilai. Razem z Palaeopropithecus, Archaeoindris i Mesopropithecus tworzy rodzinę Palaeopropithecidae nazywaną po angielsku sloth lemurs (ang. sloth znaczy leniwce). Nazwa rodzajowa Babakotia pochodzi od malgaskiej nazwy indrisa, babakoto, bliskiego krewnego Palaeopropithecidae. Z powodu cech morfologicznych wyglądających na etap przejściowy pomiędzy powolnymi mniejszymi lemurami przypominającymi leniwca i bardziej zaawansowanymi wielkimi ich przedstawicielami rodzaj pomógł ustalić pokrewieństwo pomiędzy obiema grupami i blisko z nimi spokrewnionymi, również wymarłymi Archaeolemuridae. Czytaj więcej…

2014-03-16

Zjednoczony Kościół Ewangeliczny w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (ZKE) – związek pięciu polskich wyznań protestanckich charakteryzujących się pobożnością ewangelikalną i praktyką chrzczenia wyłącznie ludzi świadomych swojej wiary. Dwa z nich miały charakter zielonoświątkowy. W okresie PRL był to największy w Polsce Kościół protestancki o charakterze ewangelikalnym. Do roku 1953 Kościół miał charakter federacji, w ramach której każde ugrupowanie zachowało swoją odrębność, w roku 1953 zniesiono odrębności i wszystkim ugrupowaniom narzucono jednolity charakter, od roku 1981 ZKE powrócił do struktury federacyjnej. W 1987 roku na ostatnim synodzie Kościoła zdecydowano o rozwiązaniu ZKE. Pod koniec swego istnienia przekraczał 17 tysięcy wyznawców, największy wzrost liczebny nastąpił w latach 80. XX wieku. Podstawową jednostką w ZKE był autonomiczny zbór, który posiadał osobowość prawną. Zbór miał prawo decydowania o przyjęciu lub wykluczeniu własnych członków. Do większych osiągnięć Kościoła należą zbudowanie kaplicy centralnej w Warszawie, zorganizowanie Domu Starców w Ostródzie oraz działalność wydawnicza, w tym wydawanie miesięcznika „Chrześcijanin”. ZKE należał do Polskiej Rady Ekumenicznej. Czytaj więcej…

2014-03-17

Szop pracz (Procyon lotor) – gatunek średnich rozmiarów ssaka z rodziny szopowatych (Procyonidae) pochodzący z Ameryki Północnej. Największy przedstawiciel rodziny szopowatych, o ciele długości od 40 do 70 cm i masie 3,5–9 kg, zazwyczaj aktywny w nocy. Szop jest wszystkożerny, a jego dieta zawiera w 40% bezkręgowce, w 33% – rośliny i w 27% – kręgowce. Sierść szopa o szarym kolorze w 90% składa się z gęstego podszerstka, który chroni przed zimnem. Najbardziej charakterystyczne cechy szopa pracza to niezwykle zręczne przednie łapy i czarny wzór maski wokół oczu; są one elementami mitologii kilku szczepów Indian. Szopy znane są z inteligencji; badania wykazują, że zwierzęta te przechowują w pamięci rozwiązania zadań nawet przez trzy lata. Czytaj więcej…

2014-03-18

Galaxias pedderensis – endemiczny gatunek ryby słodkowodnej z rodziny galaksowatych (Galaxiidae). Pierwotnie ryby z tego gatunku zamieszkiwały jezioro Pedder w południowo-zachodniej części Tasmanii (wyspy położonej na południe od Australii). Od 1996 roku uznawany przez IUCN za krytycznie zagrożony, wówczas również po raz ostatni zaobserwowany w naturalnym środowisku. W celu ratowania Galaxias pedderensis został on sztucznie wprowadzony do jeziora Oberon w łańcuchu górskim Arthur Range. Rodzina ryb galaksowatych jest najbardziej zróżnicowaną rodziną słodkowodnych ryb żyjących na Tasmanii. Spośród 15 gatunków występujących na Tasmanii aż 10 zalicza się do rodzaju Galaxias, cztery do Paragalaxias, jeden zaś do do rodzaju Galaxiella. Ponadto dziesięć gatunków ryb jest endemitami. Australijska Agencja ds. Ochrony Przyrody spośród sześciu endemicznych gatunków ryb z rodzaju Galaxias aż czterem nadała status zagrożonego lub krytycznie zagrożonego. Galaxias pedderensis uważa się obecnie za gatunek najbardziej zagrożony wymarciem. Czytaj więcej…

2014-03-19

Sos tatarski – sos zimny sporządzany z majonezu. W wersji wiedeńskiej dodaje się do niego pokrajane korniszony, kapary i natkę pietruszki. W wersji francuskiej z majonezem łączy się roztarte żółtko ugotowanego na twardo jaja i jego posiekane białko oraz drobno posiekany szczypiorek. Można go także sporządzić, dodając do majonezu roztarte żółtko jaj, szczypiorek, korniszony i drobno posiekane grzyby marynowane. Jest dodatkiem do wędlin, zimnych mięs, jaj na twardo, śledzi i ogólnie ryb na zimno. Sos tatarski należy do dań typowych dla kuchni polskiej. W Anglii i Australii jest on popularnym dodatkiem do fish and chips. Czytaj więcej...

2014-03-20

Matti Ensio Nykänen (ur. 17 lipca 1963 w Jyväskyli) – fiński skoczek narciarski, reprezentant klubu Jyväskylän Hiihtoseura, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i mistrzostw świata w lotach, trener narciarski. Uznawany za najlepszego skoczka narciarskiego w dziejach, przez znawców narciarstwa uważany również za największy talent w historii dyscypliny. Swój pierwszy skok oddał w 1970 w wieku siedmiu lat. Mistrzostwo olimpijskie zdobywał czterokrotnie (trzy indywidualne i jedno drużynowe), wicemistrzostwo – jednokrotnie. Pozostaje jedynym skoczkiem w dziejach, który indywidualnie wygrał przynajmniej raz Puchar Świata, złoty medal igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata, mistrzostw świata w lotach oraz Turniej Czterech Skoczni. Po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem, jego pierwsza płyta uzyskała status złotej. Został również celebrytą i bohaterem wielu głośnych skandali, związanych z nadużywaniem alkoholu i agresywnym zachowaniem. Czytaj więcej…

2014-03-21

Walki o archipelag Marianów – trzy operacje desantowe przeprowadzone od 15 czerwca do 10 sierpnia 1944 roku pod kryptonimem Forager przez okręty i lotnictwo US Navy oraz wojska US Marine Corps i US Army w czasie II wojny światowej na Pacyfiku. Celem operacji było zajęcie wysp Saipan, Tinian i Guam, stanowiących pierwszy wewnętrzny pierścień obrony wysp macierzystych Japonii. Zajęcie kluczowych wysp archipelagu otwierało Amerykanom drogę do kolejnych celów w archipelagach Palau i Filipin, a w końcu – przed planowaną inwazją Japonii – wysp Iwo Jima i Okinawa. Zwycięstwo na Marianach miało duże znaczenie – w sensie strategicznym i propagandowym – i tak też zostało odczytane zarówno w USA, jak i w Japonii, gdzie po upadku Saipanu podał się do dymisji gabinet premiera Hideki Tōjō. Bardzo niewielu spośród japońskich żołnierzy, których było niemal 54 tysiące, trafiło do niewoli – pozostali zostali zabici lub popełnili samobójstwo. Amerykanie stracili łącznie 26,7 tys. zabitych, rannych i zaginionych. Czytaj więcej…

2014-03-22

Babakotia – wymarły rodzaj średniej wielkości lemura, naczelnego z grupy Strepsirrhini z Madagaskaru. Obejmuje pojedynczy gatunek: Babakotia radofilai. Razem z Palaeopropithecus, Archaeoindris i Mesopropithecus tworzy rodzinę Palaeopropithecidae nazywaną po angielsku sloth lemurs (ang. sloth znaczy leniwce). Nazwa rodzajowa Babakotia pochodzi od malgaskiej nazwy indrisa, babakoto, bliskiego krewnego Palaeopropithecidae. Z powodu cech morfologicznych wyglądających na etap przejściowy pomiędzy powolnymi mniejszymi lemurami przypominającymi leniwca i bardziej zaawansowanymi wielkimi ich przedstawicielami rodzaj pomógł ustalić pokrewieństwo pomiędzy obiema grupami i blisko z nimi spokrewnionymi, również wymarłymi Archaeolemuridae. Czytaj więcej…

2014-03-23

Zjednoczony Kościół Ewangeliczny w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (ZKE) – związek pięciu polskich wyznań protestanckich charakteryzujących się pobożnością ewangelikalną i praktyką chrzczenia wyłącznie ludzi świadomych swojej wiary. Dwa z nich miały charakter zielonoświątkowy. W okresie PRL był to największy w Polsce Kościół protestancki o charakterze ewangelikalnym. Do roku 1953 Kościół miał charakter federacji, w ramach której każde ugrupowanie zachowało swoją odrębność, w roku 1953 zniesiono odrębności i wszystkim ugrupowaniom narzucono jednolity charakter, od roku 1981 ZKE powrócił do struktury federacyjnej. W 1987 roku na ostatnim synodzie Kościoła zdecydowano o rozwiązaniu ZKE. Pod koniec swego istnienia przekraczał 17 tysięcy wyznawców, największy wzrost liczebny nastąpił w latach 80. XX wieku. Podstawową jednostką w ZKE był autonomiczny zbór, który posiadał osobowość prawną. Zbór miał prawo decydowania o przyjęciu lub wykluczeniu własnych członków. Do większych osiągnięć Kościoła należą zbudowanie kaplicy centralnej w Warszawie, zorganizowanie Domu Starców w Ostródzie oraz działalność wydawnicza, w tym wydawanie miesięcznika „Chrześcijanin”. ZKE należał do Polskiej Rady Ekumenicznej. Czytaj więcej…

2014-03-24

Szop pracz (Procyon lotor) – gatunek średnich rozmiarów ssaka z rodziny szopowatych (Procyonidae) pochodzący z Ameryki Północnej. Największy przedstawiciel rodziny szopowatych, o ciele długości od 40 do 70 cm i masie 3,5–9 kg, zazwyczaj aktywny w nocy. Szop jest wszystkożerny, a jego dieta zawiera w 40% bezkręgowce, w 33% – rośliny i w 27% – kręgowce. Sierść szopa o szarym kolorze w 90% składa się z gęstego podszerstka, który chroni przed zimnem. Najbardziej charakterystyczne cechy szopa pracza to niezwykle zręczne przednie łapy i czarny wzór maski wokół oczu; są one elementami mitologii kilku szczepów Indian. Szopy znane są z inteligencji; badania wykazują, że zwierzęta te przechowują w pamięci rozwiązania zadań nawet przez trzy lata. Czytaj więcej…

2014-03-25

Galaxias pedderensis – endemiczny gatunek ryby słodkowodnej z rodziny galaksowatych (Galaxiidae). Pierwotnie ryby z tego gatunku zamieszkiwały jezioro Pedder w południowo-zachodniej części Tasmanii (wyspy położonej na południe od Australii). Od 1996 roku uznawany przez IUCN za krytycznie zagrożony, wówczas również po raz ostatni zaobserwowany w naturalnym środowisku. W celu ratowania Galaxias pedderensis został on sztucznie wprowadzony do jeziora Oberon w łańcuchu górskim Arthur Range. Rodzina ryb galaksowatych jest najbardziej zróżnicowaną rodziną słodkowodnych ryb żyjących na Tasmanii. Spośród 15 gatunków występujących na Tasmanii aż 10 zalicza się do rodzaju Galaxias, cztery do Paragalaxias, jeden zaś do do rodzaju Galaxiella. Ponadto dziesięć gatunków ryb jest endemitami. Australijska Agencja ds. Ochrony Przyrody spośród sześciu endemicznych gatunków ryb z rodzaju Galaxias aż czterem nadała status zagrożonego lub krytycznie zagrożonego. Galaxias pedderensis uważa się obecnie za gatunek najbardziej zagrożony wymarciem. Czytaj więcej…

2014-03-26

Sos tatarski – sos zimny sporządzany z majonezu. W wersji wiedeńskiej dodaje się do niego pokrajane korniszony, kapary i natkę pietruszki. W wersji francuskiej z majonezem łączy się roztarte żółtko ugotowanego na twardo jaja i jego posiekane białko oraz drobno posiekany szczypiorek. Można go także sporządzić, dodając do majonezu roztarte żółtko jaj, szczypiorek, korniszony i drobno posiekane grzyby marynowane. Jest dodatkiem do wędlin, zimnych mięs, jaj na twardo, śledzi i ogólnie ryb na zimno. Sos tatarski należy do dań typowych dla kuchni polskiej. W Anglii i Australii jest on popularnym dodatkiem do fish and chips. Czytaj więcej...

2014-03-27

Matti Ensio Nykänen (ur. 17 lipca 1963 w Jyväskyli) – fiński skoczek narciarski, reprezentant klubu Jyväskylän Hiihtoseura, wielokrotny medalista igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata i mistrzostw świata w lotach, trener narciarski. Uznawany za najlepszego skoczka narciarskiego w dziejach, przez znawców narciarstwa uważany również za największy talent w historii dyscypliny. Swój pierwszy skok oddał w 1970 w wieku siedmiu lat. Mistrzostwo olimpijskie zdobywał czterokrotnie (trzy indywidualne i jedno drużynowe), wicemistrzostwo – jednokrotnie. Pozostaje jedynym skoczkiem w dziejach, który indywidualnie wygrał przynajmniej raz Puchar Świata, złoty medal igrzysk olimpijskich, mistrzostw świata, mistrzostw świata w lotach oraz Turniej Czterech Skoczni. Po zakończeniu kariery sportowej został piosenkarzem, jego pierwsza płyta uzyskała status złotej. Został również celebrytą i bohaterem wielu głośnych skandali, związanych z nadużywaniem alkoholu i agresywnym zachowaniem. Czytaj więcej…

2014-03-28

Walki o archipelag Marianów – trzy operacje desantowe przeprowadzone od 15 czerwca do 10 sierpnia 1944 roku pod kryptonimem Forager przez okręty i lotnictwo US Navy oraz wojska US Marine Corps i US Army w czasie II wojny światowej na Pacyfiku. Celem operacji było zajęcie wysp Saipan, Tinian i Guam, stanowiących pierwszy wewnętrzny pierścień obrony wysp macierzystych Japonii. Zajęcie kluczowych wysp archipelagu otwierało Amerykanom drogę do kolejnych celów w archipelagach Palau i Filipin, a w końcu – przed planowaną inwazją Japonii – wysp Iwo Jima i Okinawa. Zwycięstwo na Marianach miało duże znaczenie – w sensie strategicznym i propagandowym – i tak też zostało odczytane zarówno w USA, jak i w Japonii, gdzie po upadku Saipanu podał się do dymisji gabinet premiera Hideki Tōjō. Bardzo niewielu spośród japońskich żołnierzy, których było niemal 54 tysiące, trafiło do niewoli – pozostali zostali zabici lub popełnili samobójstwo. Amerykanie stracili łącznie 26,7 tys. zabitych, rannych i zaginionych. Czytaj więcej…

2014-03-29

Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach) – polski reżyser filmowy i teatralny, w latach 1989–1991 senator I kadencji. Kawaler Orderu Orła Białego. Popularność zdobył filmami inicjującymi tzw. polską szkołę filmową: Kanałem oraz Popiołem i diamentem, w których dokonywał rozrachunku z czasami II wojny światowej. Był także autorem takich ekranizacji dzieł literackich jak Popioły, Brzezina, Wesele, Ziemia obiecana, Panny z Wilka i Pan Tadeusz. Współtworzył kino moralnego niepokoju, w którego ramach powstały osadzone w tematyce społecznej, demaskujące patologie systemu komunistycznego w Polsce obrazy: Człowiek z marmuru i jego kontynuacja Człowiek z żelaza, nagrodzona Złotą Palmą w Cannes. Do współczesnej twórczości Andrzeja Wajdy należą martyrologiczny film Katyń oraz eksperymentalny Tatarak. Reżyser zainicjował również powstanie istniejącego w latach 1972–1983 Zespołu Filmowego X, Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej utworzonej w 2001 roku oraz autorskiego studia filmowego. Czytaj więcej…

2014-03-30

Bazylika Grobu Świętego - najważniejsza świątynia chrześcijańska zlokalizowana w Dzielnicy Chrześcijańskiej na Starym Mieście Jerozolimy, w miejscu męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Pierwsza bazylika w tym miejscu została wybudowana w IV wieku z polecenia cesarza Konstantyna. Była ona trzykrotnie większa od współczesnej budowli – rozciągała się od obecnej rotundy (Anastasis), w której mieści się edykuła Grobu, aż do ówczesnej głównej ulicy miasta – Cardo Maximus, gdzie dzisiaj znajduje się cerkiew św. Aleksandra Newskiego. Bazylika nie jest wyłączną własnością żadnego Kościoła chrześcijańskiego, ale pozostaje we współposiadaniu przedstawicieli kilku wyznań. W bazylice swoje siedziby mają przedstawiciele trzech kościołów: greckiego Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy, Kościoła łacińskiego reprezentowanego przez Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie) oraz Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego; mogą oni pełnić na zmiany funkcje liturgiczne w sanktuarium. W największe święta przestrzeń bazyliki jest udostępniana dla liturgii Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego i Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Z kolei Koptyjski Kościół Ortodoksyjny ma prawa tylko do kilku pomieszczeń, a w wybrane dni jego wspólnota może sprawować liturgię we własnej kaplicy znajdującej się na tyłach kaplicy Grobu. Relacje między wspólnotami reguluje wywodząca się z czasów imperium osmańskiego zasada Statu Quo. Czytaj więcej…

2014-03-31

Szop pracz (Procyon lotor) – gatunek średnich rozmiarów ssaka z rodziny szopowatych (Procyonidae) pochodzący z Ameryki Północnej. Największy przedstawiciel rodziny szopowatych, o ciele długości od 40 do 70 cm i masie 3,5–9 kg, zazwyczaj aktywny w nocy. Szop jest wszystkożerny, a jego dieta zawiera w 40% bezkręgowce, w 33% – rośliny i w 27% – kręgowce. Sierść szopa o szarym kolorze w 90% składa się z gęstego podszerstka, który chroni przed zimnem. Najbardziej charakterystyczne cechy szopa pracza to niezwykle zręczne przednie łapy i czarny wzór maski wokół oczu; są one elementami mitologii kilku szczepów Indian. Szopy znane są z inteligencji; badania wykazują, że zwierzęta te przechowują w pamięci rozwiązania zadań nawet przez trzy lata. Czytaj więcej…