Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2012-03

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Artykuł na Medal.

2012-03-01[edytuj | edytuj kod]

Proxima Centauri (łac. proxima – najbliższa) – gwiazda typu czerwony karzeł znajdująca się około 4,22 lat świetlnych (40 bilionów km) od Ziemi, w gwiazdozbiorze Centaura. Została odkryta w 1915 przez Roberta Innesa. Jest najbliższą Słońca gwiazdą, jednak jej blask jest zbyt słaby, aby można ją było dostrzec gołym okiem. Znajduje się w odległości 0,23 roku świetlnego od układu podwójnego Alfa Centauri i może stanowić razem z nim układ potrójny. Dotychczas nie wykryto żadnych ciał krążących wokół Proximy, co wyklucza możliwość istnienia tam brązowych karłów i masywnych planet. Dokładne pomiary prędkości radialnej wykluczyły też obecność superziem w ekosferze, chyba że krążyłyby w płaszczyźnie prostopadłej do kierunku, z którego ją obserwujemy. Wykrycie mniejszych obiektów wymagałoby dokładniejszych urządzeń pomiarowych, takich jak planowany Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Ponieważ Proxima Centauri jest czerwonym karłem i gwiazdą rozbłyskową, kwestia możliwości istnienia życia na planecie krążącej wokół niej jest dyskusyjna. Niezależnie od tego z powodu swojej bliskości była ona proponowana jako cel lotu międzygwiezdnego.

2012-03-02[edytuj | edytuj kod]

Pokrzywa zwyczajna – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo często, jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych. Pokrzywa zwyczajna jest użytkowana na wiele sposobów – jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową, dostarcza także włókien, barwnika i jest użytkowana w ogrodnictwie. Pokrzywa odgrywa też rolę w ludzkiej kulturze duchowej. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.

2012-03-03[edytuj | edytuj kod]

Kodeks Amiatyński – rękopis łacińskiej Biblii, w przekładzie św. Hieronima, w wydaniach krytycznych oznaczany symbolem A. Jest najwcześniejszym zachowanym rękopisem z pełnym tekstem Biblii. Datowany jest na początek VIII wieku i uchodzi za najdokładniejszą kopię tekstu Wulgaty. Już w wieku XIX oceniano, że jest najlepszym jej rękopisem i w efekcie służy za podstawę dla wszelkich jej wydań. Nazwa Amiatinus pochodzi od góry Amiata w Toskanii. Kodeks powstał w klasztorze Wearmouth-Jarrow, w ówczesnej Nortumbrii, a skopiowany został z rękopisów przywiezionych z Włoch. Wkrótce potem znalazł się w klasztorze San Salvatore na górze Amiata w Toskanii, gdzie pozostał do 1786 roku, po czym przekazano go Bibliotece Laurenziana we Florencji, gdzie od tamtej pory jest przechowywany.

2012-03-04[edytuj | edytuj kod]

Agatha Christie: I nie było już nikogo – komputerowa gra przygodowa typu point-and-click stworzona przez AWE Productions i opublikowana w 2005 przez The Adventure Company na platformę Microsoft Windows. Gra to kryminalna opowieść stworzona na podstawie powieści Agathy Christie Dziesięciu małych Murzynków. Dziewięć postaci, w tym sterowany przez gracza Patrick Narracott, spotyka się podczas podróży na wyspę Shipwreck. Na wyspie poznają oni pozostałą dwójkę bohaterów – służących, po czym rozpoczyna się właściwa fabuła gry. Główne różnice pomiędzy książką a grą to wprowadzenie nowej postaci – sterowanego przez gracza Patricka Norracotta, a także różne możliwe zakończenia. W związku z połączeniami między fabułą powieści i programu amerykańska wersja gry jest sprzedawana wraz z książką Agathy Christie.

2012-03-05[edytuj | edytuj kod]

Vincent Willem van Gogh (ur. 30 marca 1853, zm. 29 lipca 1890) – holenderski malarz postimpresjonistyczny, którego twórczość dzięki żywej kolorystyce i emocjonalnemu oddziaływaniu wywarła dalekosiężny wpływ na sztukę XX w. Artysta w ciągu swego życia cierpiał na napady lękowe i narastające ataki spowodowane zaburzeniami psychicznymi. Zmarł w wieku 37 lat jako twórca nieznany szerszemu ogółowi, popełniwszy samobójstwo z użyciem broni palnej. Mało doceniany za życia, van Gogh zyskał sławę po śmierci. Dziś jest powszechnie uważany za jednego z największych malarzy w historii, artystę, którego twórczość stanowi istotne źródło sztuki współczesnej. Van Gogh zaczął malować na kilka lat przed ukończeniem 30 roku życia, a swe najbardziej znane dzieła stworzył w ciągu 2 ostatnich lat. Jest autorem ponad 2000 dzieł, w tym: 870 obrazów, 150 akwarel i ponad 1000 rysunków i 133 szkiców listowych. Dziś jego liczne autoportrety, pejzaże, portrety i słoneczniki należą do najbardziej rozpoznawalnych i najdroższych dzieł sztuki na świecie.

2012-03-06[edytuj | edytuj kod]

McLaren M2B – samochód Formuły 1, pierwszy bolid zespołu McLaren, zaprojektowany przez Robina Herda, używany w sezonie 1966. Został stworzony w 1965 na podstawie prototypowego modelu McLaren M2A. Do stworzenia samochodu użyto innowacyjnego laminatu Mallite. Bolid był napędzany silnikami Ford i Serenissima, które miały jednak słabą moc. M2B miały też problemy z niezawodnością. Kierowany przez założyciela zespołu Bruce'a McLarena, M2B zgłaszany był do sześciu Grand Prix, startując w czterech. Pierwszy punkt zdobył podczas Grand Prix Wielkiej Brytanii, a kolejne dwa w Grand Prix Stanów Zjednoczonych.

2012-03-07[edytuj | edytuj kod]

Heikki Johannes Kovalainen (ur. 19 października 1981 w Suomussalmi) – fiński kierowca wyścigowy. Od 2007 roku jest kierowcą Formuły 1. W roku 2007 jeździł w Renault, w latach 2008–2009 w McLarenie, a w sezonach 2010–2011 w Lotusie. Od 2012 jest kierowcą Caterhama. W Formule 1 odniósł jedno zwycięstwo: w Grand Prix Węgier 2008. Karierę zaczynał w kartingu, mając dziesięć lat. W 2001 roku rozpoczął ściganie się samochodami jednomiejscowymi, debiutując w Brytyjskiej Formule Renault 2000. W 2002 roku dołączył do programu Renault Driver Development i zadebiutował w Brytyjskiej Formule 3. Rok później został kierowcą serii World Series by Nissan. W 2003 roku został wicemistrzem, a rok później wywalczył mistrzostwo tej serii. W roku 2005 był kierowcą serii GP2 i zajął drugie miejsce w klasyfikacji generalnej kierowców. W 2006 roku został pełnoetatowym kierowcą testowym zespołu Formuły 1, Mild Seven Renault F1 Team. Jako oficjalny kierowca w Formule 1 zadebiutował w 2007 roku w zespole Renault w miejsce Fernando Alonso.

2012-03-08[edytuj | edytuj kod]

Wołanie o prawa kobiety – utwór autorstwa Mary Wollstonecraft (1792), uważany za jedną z najwcześniejszych prac z zakresu filozofii feministycznej. Wollstonecraft odpowiada w nim ówczesnym teoretykom polityki i edukacji, uważającym, że kobiet nie powinno się kształcić. Jej zdaniem kobiety powinny odbierać wykształcenie odpowiadające ich pozycji w społeczeństwie. Mogą one być „towarzyszkami życia” swoich mężczyzn, a nie jedynie ich małżonkami. Zamiast postrzegać kobiety jako ornament czy własność przekazywaną na drodze małżeństwa, należy w nich widzieć istoty ludzkie wyposażone w te same fundamentalne prawa, co mężczyźni. Chociaż Wollstonecraft wzywa do równości płci w poszczególnych obszarach życia takich jak moralność, nie twierdzi jednak, że kobiety i mężczyźni są równi. Niejednoznaczność jej stanowiska utrudnia jej klasyfikację jako feministki, zwłaszcza że to pojęcie nie istniało jeszcze w jej czasach.

2012-03-09[edytuj | edytuj kod]

Pokrzywa zwyczajna – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo często, jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych. Pokrzywa zwyczajna jest użytkowana na wiele sposobów – jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową, dostarcza także włókien, barwnika i jest użytkowana w ogrodnictwie. Pokrzywa odgrywa też rolę w ludzkiej kulturze duchowej. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.

2012-03-10[edytuj | edytuj kod]

Kodeks Amiatyński – rękopis łacińskiej Biblii, w przekładzie św. Hieronima, w wydaniach krytycznych oznaczany symbolem A. Jest najwcześniejszym zachowanym rękopisem z pełnym tekstem Biblii. Datowany jest na początek VIII wieku i uchodzi za najdokładniejszą kopię tekstu Wulgaty. Już w wieku XIX oceniano, że jest najlepszym jej rękopisem i w efekcie służy za podstawę dla wszelkich jej wydań. Nazwa Amiatinus pochodzi od góry Amiata w Toskanii. Kodeks powstał w klasztorze Wearmouth-Jarrow, w ówczesnej Nortumbrii, a skopiowany został z rękopisów przywiezionych z Włoch. Wkrótce potem znalazł się w klasztorze San Salvatore na górze Amiata w Toskanii, gdzie pozostał do 1786 roku, po czym przekazano go Bibliotece Laurenziana we Florencji, gdzie od tamtej pory jest przechowywany.

2012-03-11[edytuj | edytuj kod]

Agatha Christie: I nie było już nikogo – komputerowa gra przygodowa typu point-and-click stworzona przez AWE Productions i opublikowana w 2005 przez The Adventure Company na platformę Microsoft Windows. Gra to kryminalna opowieść stworzona na podstawie powieści Agathy Christie Dziesięciu małych Murzynków. Dziewięć postaci, w tym sterowany przez gracza Patrick Narracott, spotyka się podczas podróży na wyspę Shipwreck. Na wyspie poznają oni pozostałą dwójkę bohaterów – służących, po czym rozpoczyna się właściwa fabuła gry. Główne różnice pomiędzy książką a grą to wprowadzenie nowej postaci – sterowanego przez gracza Patricka Norracotta, a także różne możliwe zakończenia. W związku z połączeniami między fabułą powieści i programu amerykańska wersja gry jest sprzedawana wraz z książką Agathy Christie.

2012-03-12[edytuj | edytuj kod]

Kryzys polityczny w Wybrzeżu Kości Słoniowej w 2010/2011 roku – kryzys polityczny po wyborach prezydenckich w Wybrzeżu Kości Słoniowej, w czasie którego funkcjonowały dwa niezależne od siebie i nieuznające się wzajemnie ośrodki władzy państwowej. 2 grudnia 2010 komisja wyborcza za zwycięzcę drugiej tury wyborów prezydenckich z 28 listopada 2010 uznała kandydata opozycji, Alassane'a Ouattarę. Jednak decyzję tę unieważniła Rada Konstytucyjna, która następnego dnia ogłosiła wygraną urzędującego prezydenta Laurenta Gbagbo. Równocześnie obaj kontrkandydaci ogłosili własne zwycięstwo i 4 grudnia 2010 złożyli niezależnie od siebie przysięgi prezydenckie, a następnie powołali odrębne gabinety. Kryzys polityczny spowodował wybuch przemocy w kraju, w jej wyniku zginęło około 3 tysięcy osób. Ofiarami naruszeń praw człowieka i ataków ze strony wojska, bojówek i zagranicznych najemników byli w większości zwolennicy Alassane'a Ouattary. Z powodu zagrożenia granicę z Liberią i Gwineą przekroczyły dziesiątki tysięcy uchodźców. W sumie około milion osób opuściło swoje miejsca zamieszkania.

2012-03-13[edytuj | edytuj kod]

McLaren M2B – samochód Formuły 1, pierwszy bolid zespołu McLaren, zaprojektowany przez Robina Herda, używany w sezonie 1966. Został stworzony w 1965 na podstawie prototypowego modelu McLaren M2A. Do stworzenia samochodu użyto innowacyjnego laminatu Mallite. Bolid był napędzany silnikami Ford i Serenissima, które miały jednak słabą moc. M2B miały też problemy z niezawodnością. Kierowany przez założyciela zespołu Bruce'a McLarena, M2B zgłaszany był do sześciu Grand Prix, startując w czterech. Pierwszy punkt zdobył podczas Grand Prix Wielkiej Brytanii, a kolejne dwa w Grand Prix Stanów Zjednoczonych.

2012-03-14[edytuj | edytuj kod]

Pasja – instalacja polskiej artystki współczesnej Doroty Nieznalskiej, należąca do nurtu sztuki krytycznej, wystawiona w gdańskiej Galerii Wyspa w 2001 roku. Instalacja składała się z dwóch części: filmu wideo przedstawiającego mężczyznę ćwiczącego na siłowni oraz zawieszonego na łańcuchu metalowego krzyża z wkomponowanym zdjęciem prącia w centralnym miejscu. Zestawienie tych dwóch elementów – symbolu świętego dla chrześcijan i męskich genitaliów – wywołało duże kontrowersje w mediach, a następnie w społeczeństwie, sprowokowało dyskusję o granicach sztuki i wolności wypowiedzi artystycznej. Nieznalska została oskarżona o obrazę uczuć religijnych i w 2003 roku skazana na karę wykonania prac społecznych. Od wyroku jednak się odwołała i w 2010 roku została oczyszczona z zarzutów.

2012-03-15[edytuj | edytuj kod]

Wołanie o prawa kobiety – utwór autorstwa Mary Wollstonecraft (1792), uważany za jedną z najwcześniejszych prac z zakresu filozofii feministycznej. Wollstonecraft odpowiada w nim ówczesnym teoretykom polityki i edukacji, uważającym, że kobiet nie powinno się kształcić. Jej zdaniem kobiety powinny odbierać wykształcenie odpowiadające ich pozycji w społeczeństwie. Mogą one być „towarzyszkami życia” swoich mężczyzn, a nie jedynie ich małżonkami. Zamiast postrzegać kobiety jako ornament czy własność przekazywaną na drodze małżeństwa, należy w nich widzieć istoty ludzkie wyposażone w te same fundamentalne prawa, co mężczyźni. Chociaż Wollstonecraft wzywa do równości płci w poszczególnych obszarach życia takich jak moralność, nie twierdzi jednak, że kobiety i mężczyźni są równi. Niejednoznaczność jej stanowiska utrudnia jej klasyfikację jako feministki, zwłaszcza że to pojęcie nie istniało jeszcze w jej czasach.

2012-03-16[edytuj | edytuj kod]

Pokrzywa zwyczajna – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo często, jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych. Pokrzywa zwyczajna jest użytkowana na wiele sposobów – jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową, dostarcza także włókien, barwnika i jest użytkowana w ogrodnictwie. Pokrzywa odgrywa też rolę w ludzkiej kulturze duchowej. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.

2012-03-17[edytuj | edytuj kod]

Kodeks Amiatyński – rękopis łacińskiej Biblii, w przekładzie św. Hieronima, w wydaniach krytycznych oznaczany symbolem A. Jest najwcześniejszym zachowanym rękopisem z pełnym tekstem Biblii. Datowany jest na początek VIII wieku i uchodzi za najdokładniejszą kopię tekstu Wulgaty. Już w wieku XIX oceniano, że jest najlepszym jej rękopisem i w efekcie służy za podstawę dla wszelkich jej wydań. Nazwa Amiatinus pochodzi od góry Amiata w Toskanii. Kodeks powstał w klasztorze Wearmouth-Jarrow, w ówczesnej Nortumbrii, a skopiowany został z rękopisów przywiezionych z Włoch. Wkrótce potem znalazł się w klasztorze San Salvatore na górze Amiata w Toskanii, gdzie pozostał do 1786 roku, po czym przekazano go Bibliotece Laurenziana we Florencji, gdzie od tamtej pory jest przechowywany.

2012-03-18[edytuj | edytuj kod]

Agatha Christie: I nie było już nikogo – komputerowa gra przygodowa typu point-and-click stworzona przez AWE Productions i opublikowana w 2005 przez The Adventure Company na platformę Microsoft Windows. Gra to kryminalna opowieść stworzona na podstawie powieści Agathy Christie Dziesięciu małych Murzynków. Dziewięć postaci, w tym sterowany przez gracza Patrick Narracott, spotyka się podczas podróży na wyspę Shipwreck. Na wyspie poznają oni pozostałą dwójkę bohaterów – służących, po czym rozpoczyna się właściwa fabuła gry. Główne różnice pomiędzy książką a grą to wprowadzenie nowej postaci – sterowanego przez gracza Patricka Norracotta, a także różne możliwe zakończenia. W związku z połączeniami między fabułą powieści i programu amerykańska wersja gry jest sprzedawana wraz z książką Agathy Christie.

2012-03-19[edytuj | edytuj kod]

Kryzys polityczny w Wybrzeżu Kości Słoniowej w 2010/2011 roku, w czasie którego funkcjonowały dwa niezależne od siebie i nieuznające się wzajemnie ośrodki władzy państwowej, nastąpił po wyborach prezydenckich. 2 grudnia 2010 komisja wyborcza za zwycięzcę drugiej tury wyborów prezydenckich z 28 listopada 2010 uznała kandydata opozycji, Alassane'a Ouattarę. Jednak decyzję tę unieważniła Rada Konstytucyjna, która następnego dnia ogłosiła wygraną urzędującego prezydenta Laurenta Gbagbo. Równocześnie obaj kontrkandydaci ogłosili własne zwycięstwo i 4 grudnia 2010 złożyli niezależnie od siebie przysięgi prezydenckie, a następnie powołali odrębne gabinety. Kryzys polityczny spowodował wybuch przemocy w kraju, w jej wyniku zginęło około 3 tysięcy osób. Ofiarami naruszeń praw człowieka i ataków ze strony wojska, bojówek i zagranicznych najemników byli w większości zwolennicy Alassane'a Ouattary. Z powodu zagrożenia granicę z Liberią i Gwineą przekroczyły dziesiątki tysięcy uchodźców. W sumie około milion osób opuściło swoje miejsca zamieszkania.

2012-03-20[edytuj | edytuj kod]

McLaren M2B – samochód Formuły 1, pierwszy bolid zespołu McLaren, zaprojektowany przez Robina Herda, używany w sezonie 1966. Został stworzony w 1965 na podstawie prototypowego modelu McLaren M2A. Do stworzenia samochodu użyto innowacyjnego laminatu Mallite. Bolid był napędzany silnikami Ford i Serenissima, które miały jednak słabą moc. M2B miały też problemy z niezawodnością. Kierowany przez założyciela zespołu Bruce'a McLarena, M2B zgłaszany był do sześciu Grand Prix, startując w czterech. Pierwszy punkt zdobył podczas Grand Prix Wielkiej Brytanii, a kolejne dwa w Grand Prix Stanów Zjednoczonych.

2012-03-21[edytuj | edytuj kod]

Pasja – instalacja polskiej artystki współczesnej Doroty Nieznalskiej, należąca do nurtu sztuki krytycznej, wystawiona w gdańskiej Galerii Wyspa w 2001 roku. Instalacja składała się z dwóch części: filmu wideo przedstawiającego mężczyznę ćwiczącego na siłowni oraz zawieszonego na łańcuchu metalowego krzyża z wkomponowanym zdjęciem prącia w centralnym miejscu. Zestawienie tych dwóch elementów – symbolu świętego dla chrześcijan i męskich genitaliów – wywołało duże kontrowersje w mediach, a następnie w społeczeństwie, sprowokowało dyskusję o granicach sztuki i wolności wypowiedzi artystycznej. Nieznalska została oskarżona o obrazę uczuć religijnych i w 2003 roku skazana na karę wykonania prac społecznych. Od wyroku jednak się odwołała i w 2010 roku została oczyszczona z zarzutów.

2012-03-22[edytuj | edytuj kod]

Wołanie o prawa kobiety – utwór autorstwa Mary Wollstonecraft (1792), uważany za jedną z najwcześniejszych prac z zakresu filozofii feministycznej. Wollstonecraft odpowiada w nim ówczesnym teoretykom polityki i edukacji, uważającym, że kobiet nie powinno się kształcić. Jej zdaniem kobiety powinny odbierać wykształcenie odpowiadające ich pozycji w społeczeństwie. Mogą one być „towarzyszkami życia” swoich mężczyzn, a nie jedynie ich małżonkami. Zamiast postrzegać kobiety jako ornament czy własność przekazywaną na drodze małżeństwa, należy w nich widzieć istoty ludzkie wyposażone w te same fundamentalne prawa, co mężczyźni. Chociaż Wollstonecraft wzywa do równości płci w poszczególnych obszarach życia takich jak moralność, nie twierdzi jednak, że kobiety i mężczyźni są równi. Niejednoznaczność jej stanowiska utrudnia jej klasyfikację jako feministki, zwłaszcza że to pojęcie nie istniało jeszcze w jej czasach.

2012-03-23[edytuj | edytuj kod]

Bitwa morska HMAS Sydney z HSK Kormoran miała miejsce w godzinach wieczornych 19 listopada 1941 roku na Oceanie Indyjskim w pobliżu zachodniego wybrzeża Australii. Stoczona została przez australijski krążownik lekki HMAS „Sydney” z niemieckim krążownikiem pomocniczym HSK „Kormoran”. W wyniku bitwy oba okręty zostały zniszczone, przy czym krążownik „Sydney” zatonął wraz z całą załogą, natomiast załoga „Kormorana” została w większości uratowana i resztę wojny spędziła w obozie jenieckim. Początkowo opis przebiegu starcia oparty był wyłącznie na zeznaniach załogi „Kormorana”, co legło u podstaw wielu teorii spiskowych w Australii, gdzie strata krążownika uznana została za tragedię narodową. Dopiero w 2009 roku, po przebadaniu odnalezionego wraku okrętu, udało się zrekonstruować, w jaki sposób „Sydney” został zatopiony i potwierdzić wiarygodność zeznań załogi niemieckiego rajdera.

2012-03-24[edytuj | edytuj kod]

Lotus T127 – samochód Formuły 1 zaprojektowany przez Mike'a Gascoyne'a, Marka Tathama i Jeana-Claude'a Migeota dla zespołu Lotus Racing. Model ten wziął udział w sezonie 2010 i był pierwszym samochodem Lotusa ścigającym się w Formule 1 od sezonu 1994, kiedy to uczestniczyły Lotus 107C i Lotus 109. Kierowcami samochodu byli Jarno Trulli oraz Heikki Kovalainen. Samochód, napędzany przez silniki Cosworth, nie był konkurencyjny, przez co Lotus nie był w stanie nawiązać rywalizacji z najlepszymi dziewięcioma zespołami sezonu i nie zdobył ani punktu, ale okazał się najlepszy spośród zespołów, które debiutowały w 2010 roku (były to Lotus, HRT i Virgin). Lotus sezon zakończył na dziesiątym miejscu w klasyfikacji konstruktorów. Następcą modelu był Lotus T128.

2012-03-25[edytuj | edytuj kod]

W latach 1769–1773 Wolfgang i Leopold Mozartowie odbyli trzy podróże do Włoch. W czasie pierwszej, która trwała 15 miesięcy, odwiedzili najważniejsze włoskie miasta, gdzie młody kompozytor występował przed arystokracją i dla szerokiej publiczności. Celem drugiej i trzeciej był Mediolan, gdzie Mozart miał ukończyć opery, których stworzenie zlecono mu w czasie pierwszej wizyty w mieście. Opery, które Mozart napisał dla mediolańskiego teatru Regio Ducal, zyskały uznanie krytyków i publiczności. Leopold Mozart liczył na to, że jego syn, a może także i on sam, zostaną zatrudnieni na jednym z dworów habsburskich we Włoszech, co było jedyną możliwością zdobycia szerszego uznania. Podróże zakończyły się nie sukcesem, lecz wielkim rozczarowaniem, jednak młodemu Mozartowi przyniosły sławę i uznanie, dowodem czego m.in. było nadanie mu przez papieża tytułu Kawalera Orderu Złotej Ostrogi.

2012-03-26[edytuj | edytuj kod]

Filaret, imię świeckie Fiodor Nikiticz Romanow (ur. 1553 w Moskwie, zm. 1 października 1633 tamże) – patriarcha moskiewski i całej Rusi w latach 1609–1633. Pochodził z rodziny Romanowów. Skoligacony z carem Fiodorem I, był jednym z kandydatów do sukcesji po nim, przegrał jednak walkę o władzę: po soborze ziemskim carem został Borys Godunow. Romanowowie nie zarzucili prób objęcia władzy, w efekcie czego Borys Godunow w 1600 roku podjął rozprawę z całym rodem. Fiodor, będący jego głową, został zmuszony do złożenia wieczystych ślubów mniszych w Monasterze Antoniewo-Sijskim; przyjął imię zakonne Filaret. Klasztor opuścił po pojawieniu się Dymitra Samozwańca I, którego poparł. W rewanżu został przez niego mianowany metropolitą rostowskim i jarosławskim. Niezadowolony ze swojej pozycji w otoczeniu Dymitra, przeszedł do obozu Wasyla IV Szujskiego i poparł zorganizowany przez niego zamach stanu. Po sukcesie przewrotu stronnictwo Romanowów początkowo wysuwało kandydaturę Filareta na tron carski; objęcie władzy przez duchownego było jednak niemożliwe. Nowy car Wasyl IV Szujski początkowo zamierzał powierzyć mu godność patriarchy moskiewskiego i całej Rusi, zmienił jednak zdanie w tym zakresie, nie będąc pewnym lojalności metropolity rostowskiego.

2012-03-27[edytuj | edytuj kod]

Państwowe Wyższe Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Prużanie – gimnazjum w Prużanie działające w czasach II Rzeczypospolitej, nauczające na poziomie ośmioletniej szkoły średniej w okresie w latach 1922–1939 oraz w formie tajnych kompletów podczas okupacji II wojny światowej; szkoła została utworzona z inicjatywy mieszkańców miasta, do roku 1924 miała profil matematyczno-przyrodniczy, potem humanistyczny; funkcjonowały przy niej m.in. organizacja harcerska i szkolna orkiestra dęta.

2012-03-28[edytuj | edytuj kod]

Pasja – instalacja polskiej artystki współczesnej Doroty Nieznalskiej, należąca do nurtu sztuki krytycznej, wystawiona w gdańskiej Galerii Wyspa w 2001 roku. Instalacja składała się z dwóch części: filmu wideo przedstawiającego mężczyznę ćwiczącego na siłowni oraz zawieszonego na łańcuchu metalowego krzyża z wkomponowanym zdjęciem prącia w centralnym miejscu. Zestawienie tych dwóch elementów – symbolu świętego dla chrześcijan i męskich genitaliów – wywołało duże kontrowersje w mediach, a następnie w społeczeństwie, sprowokowało dyskusję o granicach sztuki i wolności wypowiedzi artystycznej. Nieznalska została oskarżona o obrazę uczuć religijnych i w 2003 roku skazana na karę wykonania prac społecznych. Od wyroku jednak się odwołała i w 2010 roku została oczyszczona z zarzutów.

2012-03-29[edytuj | edytuj kod]

Wołanie o prawa kobiety – utwór autorstwa Mary Wollstonecraft (1792), uważany za jedną z najwcześniejszych prac z zakresu filozofii feministycznej. Wollstonecraft odpowiada w nim ówczesnym teoretykom polityki i edukacji, uważającym, że kobiet nie powinno się kształcić. Jej zdaniem kobiety powinny odbierać wykształcenie odpowiadające ich pozycji w społeczeństwie. Mogą one być „towarzyszkami życia” swoich mężczyzn, a nie jedynie ich małżonkami. Zamiast postrzegać kobiety jako ornament czy własność przekazywaną na drodze małżeństwa, należy w nich widzieć istoty ludzkie wyposażone w te same fundamentalne prawa, co mężczyźni. Chociaż Wollstonecraft wzywa do równości płci w poszczególnych obszarach życia takich jak moralność, nie twierdzi jednak, że kobiety i mężczyźni są równi. Niejednoznaczność jej stanowiska utrudnia jej klasyfikację jako feministki, zwłaszcza że to pojęcie nie istniało jeszcze w jej czasach.

2012-03-30[edytuj | edytuj kod]

Bitwa morska HMAS Sydney z HSK Kormoran miała miejsce w godzinach wieczornych 19 listopada 1941 roku na Oceanie Indyjskim w pobliżu zachodniego wybrzeża Australii. Stoczona została przez australijski krążownik lekki HMAS „Sydney” z niemieckim krążownikiem pomocniczym HSK „Kormoran”. W wyniku bitwy oba okręty zostały zniszczone, przy czym krążownik „Sydney” zatonął wraz z całą załogą, natomiast załoga „Kormorana” została w większości uratowana i resztę wojny spędziła w obozie jenieckim. Początkowo opis przebiegu starcia oparty był wyłącznie na zeznaniach załogi „Kormorana”, co legło u podstaw wielu teorii spiskowych w Australii, gdzie strata krążownika uznana została za tragedię narodową. Dopiero w 2009 roku, po przebadaniu odnalezionego wraku okrętu, udało się zrekonstruować, w jaki sposób „Sydney” został zatopiony i potwierdzić wiarygodność zeznań załogi niemieckiego rajdera.

2012-03-31[edytuj | edytuj kod]

Lotus T127 – samochód Formuły 1 zaprojektowany przez Mike'a Gascoyne'a, Marka Tathama i Jeana-Claude'a Migeota dla zespołu Lotus Racing. Model ten wziął udział w sezonie 2010 i był pierwszym samochodem Lotusa ścigającym się w Formule 1 od sezonu 1994, kiedy to uczestniczyły Lotus 107C i Lotus 109. Kierowcami samochodu byli Jarno Trulli oraz Heikki Kovalainen. Samochód, napędzany przez silniki Cosworth, nie był konkurencyjny, przez co Lotus nie był w stanie nawiązać rywalizacji z najlepszymi dziewięcioma zespołami sezonu i nie zdobył ani punktu, ale okazał się najlepszy spośród zespołów, które debiutowały w 2010 roku (były to Lotus, HRT i Virgin). Lotus sezon zakończył na dziesiątym miejscu w klasyfikacji konstruktorów. Następcą modelu był Lotus T128.